'Cultuur Kunst
Meer professionele
kunst op Uitdag
ewonder ing
ff
Veel blunders op Haagse
première Circus Carré
Eenzame mensjes in bezigheidstherapie
8s
Bob Rigter debuteert met
eerste Nederlandse jazz-roman
ONDERDAG 13 APRIL 1995
Dosters porselein in Boymans
)TTERDam Museum Boymans-van Beuningen in Rotterdam
oont van 14 april tot en met 25 juni Oosters porselein uit eigen
ollectie. Uit de ruim 1000 stukken tellende verzameling Chi-
n Japans keramiek heeft het museum een selectie ge
naakt van 350 borden, schalen en ander porselein.
ïxpositie over woonwagenbewoners
haag» Het Museon in Den Haag toont van 29 april tot en
net 17 september een expositie onder de titel 'Mensen van de
eis'. De expositie gaat over woonwagenbewoners en zigeuners
Nederland. In het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem
een gelijknamige tentoonstelling ingericht.
Jluesnacht in Leids buurthuis
'EN» The Backdoor Sneakers (Texas blues) en Crippled Water
Chicago blues) treden zaterdag 22 april op tijdens de jaarlijkse
.eidse Bluesnacht. Het muziekfestijn (aanvang 22.00 uur) wordt
ehouden in het Leidse buurthuis 't Spoortje, aan de Bernhard-
ade.
Hobbyverenigingen niet meer welkom in Pieterskerk
Professionele voorstellingen krijgen meer ruimte op de
komende Leidse Uitdag in september. De organisatie wil
deelname van hobby-verenigingen inperken. Met de
nieuwe opzet wil ze de Leidse Uitdag nieuw leven inbla
zen.
leiden erna straatsma stuurde brief met de vraag of
recensie hans visser
:us Carré Gezien Malieveld, Den
Haag Nog te zien in het hele land
opmerkelijk circusjaar. In
litsland maakt Krone zich op
;n nieuw tournee door
?derland en in Amsterdam
het de laatste maanden
ingen voor het Cirque du Sol-
Deze week keerde in Den
g een nieuw reizende on-
rneming onder de naam Car-
terug in het circusmilieu,
lortbordurend op het succes
het Wereld Kerstcircus in
Koninklijk Theater Carré,
ist de komende maanden een
orstelling door het land die
etendeert een keuze uit het
in de huidige wereldacts
laten zien. En dat is niet echt
erdreven.
Niets leek mis te kunnen gaan
deze 'wedergeboorte' van
cus Carré. En toch ging er
1 mis. Toen het circusorkest
roerende symboliek de 'Os-
Carré Mars' inzette, klonk er
n alles, behalve een duidelijk
rkenbare melodie. Kan ge
ren. Maar het blééf kwakke-
Zanger Erik Beekes had alle
oeite in zijn rol als spreekstal-
eester te komen en Clown Pio
)ck, gebracht als levende le-
inde (74), kon niet boeien. De
igeschooldressuur van Yasmi-
Smart en haar echtgenoot
iste allure. En Warner Guerre
ro leek bijna ruzie te hebben
met de mannen in de piste, die
zijn draad maar niet op de juis
te spanning kregen. Fredy Knie
jr., de Zwitserse circusdirecteur,
die het Wereld Kerstcircus in
ternationale faam verschafte,
zag zich gedwongen als regis
seur buiten de piste wel èrg veel
in te grijpen.
Als iedereen straks op elkaar
is ingespeeld zal het best goed
komen. Want wat is er verkeerd
aan die twee Mongoolse slange
meisjes? Iets voller sinds hun
vorige bezoek aan Nederland,
maar wie doet ze dit nummer
na? En was hier ooit zo'n krank
zinnig acrobatennummmer te
zien als dat van Zedov en Zou-
barev met hun bizarre ballon
vaart door de nok van het cir
cus?
En wat mankeert er aan Wen
dell Huber, die met zijn twee
Sint Bernard-honden en twee
olifanten een vette knipoog le
vert in de richting van de dres
suur? Het was een van die twee
honden die door te blijven blaf
fen aangaf wat er mogelijk mis
was: er heerste te veel onrust in
de voorstelling.
Het idee om weer een circus
onder de naam Carré te laten
reizen, verdient een kans. Ook
de artiesten, dieren en alle an
dere medewerkers hebben recht
op een mooi tournee. Vanavond
heerst er wellicht rust in de pis
te als al die cameraploegen en
fotografen er niet bij zijn.
In samenwerking met de Leidse
Schouwburg, het LAKtheater en
K&O werkt de werkgroep Leidse
Uitdag aan een programma met
veel professionele uitvoeringen.
De werkgroep wil op 9 septem
ber, in de Pieterskerk, een flink
aantal 'klinkende namen' pre
senteren. Echte 'toppers' zijn
overigens nog niet gevraagd om
deel te nemen. De schouwburg
en het LAKtheater moeten eerst
hun eigen programmering voor
het volgende seizoen rond ma
ken. „Wij willen tijdens de Uit
dag een overzicht van onze pro
gramma's laten zien," zegt Rol
and Helmer van het LAKtheater.
De nieuwe opzet heeft geleid
tot enkele boze reacties van tra
ditionele deelnemers aan de
Uitdag. Een onlangs rondge-
verenigingen zich willen 'herbe
zinnen' op deelname aan de
Uitdag is bij sommigen ver
keerd gevallen. Andere vereni
gingen zijn helemaal niet meer
uitgenodigd. Aan alle amateur-
groepen is gevraagd om nog
eens te bekijken of hun uitvoe
ringen 'zich wel lenen' voor pre
sentatie op de Uitdag.
Postzegel-, schaak- en andere
hobbyverenigingen wil de Uit-
dag-organisatie liever niet meer
met een kraampje in de Pieters
kerk hebben. „Dat heeft toch ei
genlijk niets met een Uitdag te
maken," zegt Hugo Schalkers
van de werkgroep Leidse Uit
dag. „Alleen de verenigingen
die echt in de Pieterskerk thuis
horen willen we daar hebben."
Toch denkt Schalkers dat een
professionelere Uitdag de ver
enigingen niet echt in de weg
zal zitten. „De Uitdag valt sa
men met de Monumentendag.
Neem zo'n vereniging als Oud-
Leiden. Die hoort niet op de
Uitdag thuis, maar kan op zo'n
dag uitwijken naar het Graven
steen. Dat is toch vlakbij. Veel
amateurgroepen kunnen te
recht in de naastgelegen Lok-
horstkerk. Daar komen klein
schalige optredens ook beter tot
z'n recht dan in zo'n grote kerk
als de Pieterskerk."
De deelname van veel ama
teurgroepen en verenigingen is
er volgens de organisatie de
oorzaak van dat de bezoekers
aantallen van de Uitdag de
laatste jaren steeds verder te
ruglopen. Schalkers:
„Oorspronkelijk was de Uitdag
bedoeld als podium voor alle
Leidse verenigingen. Maar nu
willen we ons meer richten op
het publiek dan op de deelne
mers. We hopen op deze ma
nier meer mensen naar de Pie
terskerk te krijgen."
Vijf tevreden ruggen, die door
de twijfel beslopen worden. Ze
hebben net een onhandelbaar
rek versleept naar de andere
kant van de voormalige kerk,
staan hun werk te bekijken, en
constateren dat het op zijn vo
rige plek beter stond. Die vijf
zwijgende Carver-ruggen zijn
vaak veelzeggender dan alle
moeilijke, en ongetwijfeld
knappe, capriolen die tijdens
de voorstelling uitgehaald wor
den.
Een afgedankte kerk waarin
nutteloze afzichtelijkheden als
koopjes worden aangeboden is
de plek waar de laatste voor
stelling van Carver speelt. De
zuilen worden behangen met
kleedjes van halfnaakte grieten
met panters en poezen die lief
met kuikentjes spelen. Alle an
dere activiteit is slechts om te
verhullen dat er genikst wordt
en dat er ook niks te doen valt.
Eenzame mensjes in bezig
heidstherapie. Werken is in ge
zelschap tijd doden op kosten
van de baas. Klein leed.
Sommige vondsten zijn
grappig: het strakke koppie
van Breederveld als ze statig
op traploper wegglijdt van de
druk met bruin pakpapier
zwaaiende Van der Woude;
alsof ze afstand neemt van de
waanzin. Ook de scène waarin
ze zijn berekeningen contro
leert en hem terloops eens een
aai geeft, terwijl hij als een
höndje gewoon om lijfelijke
aandacht smeekt, is van grote
klasse.
Die onderkoelde scènes met
Breederveld zijn de beste. Dan
zie je inderdaad het navrante
commentaar op het dagelijks
leven. De rest is misschien het
best te omschrijven met - vaak
geslaagde - kwajongensstre
ken. De slapstick en de tot in
het absurde doorgevoerde me
ligheid van de anderen, nodig
wellicht ter contrastering, zijn
mij te veel 'circus'. Veel van de
'acts' lijken te zijn gehand
haafd, omdat de speler in
kwestie weigerde afstand te
doen van zijn moment om te
schitteren of gewoon ter vul
ling. Ze hebben in elk geval
weinig toe te voegen aan het
verhaaltje. Heel lollig en knap,
maar nogal uitzonderlijke mid
delen om het dagelijks leven
van commentaar
deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,*
letzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
ebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
lechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
fijsgedraaide muziekstuk
n alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Tjeerd
Haasbroek, tamboer-
maitre van de Leidse
nuziekvereniging Kunst
Genoegen, zijn
bewondering uit voor de
\merikaanse orkestleider,
:omponist en pianist Stan
benton. „Zijn muziek kun
e alleen maar benaderen,
nooit evenaren."
Een orkest dirigeren
is een kunst apart.
y Iedereen doet dat op
zijn eigen manier.
Kijk bijvoorbeeld
naar die serie over
irigenten die de VPRO een
jdje geleden heeft
itgezonden. De een gebruikt
gebaartjes, de ander juist
'eer niet. Het is fantastisch om
;zien hoe een orkestleider de
ïuziek interpreteert en dat
verbrengt op zijn musici,
en orkestleider die ik enorm
ewonder is Stan Kenton. Een
merikaan die nu ongeveer
Wintig jaar dood is. Hij is in
912 geboren en stamt uit de
ijd van Count Basie en Glenn
tiller. Op een gegeven moment
rilde Kenton af van het 'big
land' gebeuren. Met zijn orkest
'oeg hij een andere weg in. In
ergelijking met Miller was
kntons muziek een heel
noderne mix van Westerse Jazz
n Spaans-Mexicaanse muziek,
en vrij heftige jazz, eigenlijk,
jazz', met e
'ankleur die Glenn Miller niet
eeft.
Is je het mij vraagt, was
'enton zijn tijd minstens tien
•ar vooruit. Hij probeerde
andere dingen uit en
ontwikkelde een eigen stijl. De
weg die Kenton is ingeslagen
hebben andere muzikanten niet
gevolgd. In zekere zin stond hij
overal buiten.
'Een volle koperklank en een
sterk ritme' staat er in de
encyclopedie als kenmerk van
zijn muziek En dat klopt
precies. Met name bij de
saxofonisten. Met zijn vijven
spelen ze als één man. De
akkoorden lagen zo op elkaar,
dat je in je stoel vastzat als het
orkest begon te spelen. De
muziek kwam als het ware als
een golf over je heen.
Dat weet ik natuurlijk niet
allemaal uit eigen ervaring,
maar van de verhalen. Lang
voor dat ik er over dacht naar
de muziek van Kenton te gaan
luisteren, was hij al dood. Zo'n
jaar of tien geleden begon ik me
voor hem te interesseren.
Iemand vertelt je over hem en
voor je het weet ben je bandjes
aan het opnemen. Veel platen
heb ik niet, ik geloof maar twee.
Maar ik heb wel ongeveer
vijftien uur op tape, en dat is
aardig wat.
Met K&G spelen we geen
muziek van Kenton. Ik vind dat
wel jammer, maar we moeten
een groot publiek trekken. En
voor Kentons muziek is nu
eenmaal geen grote markt.
Bands die in van die
Amerikaanse toestanden zitten,
spelen zijn muziek
wel; net als in
Amerikaanse High
Schoolbands. Ik
luister er meestal i
de auto naar. Ik ben
vrij veel op pad, dus
dat komt goec
TEKST MARCO VAN PELT
FOTO LOEK ZUIDERDUYN
Bob Rigter tijdens zijn concert gisteravond in de Waag: „Als het donker wordt, gebeuren de prettige dingen.
Met jazz is het precies zo." foto holvast/mark lamers
noordwuk marco van pelt
Als jazzmusicus heeft Bob Rigter (1934) al een
grote naamsbekendheid opgebouwd. Samen met
Don Byas stond hij als twintiger op de bühne van
het Kurhaus en speelde hij in 1973 tijdens het
laatste concert van Ben Webster een stuk op
diens instrument. Met zijn debuut 'Jazz in de
Oostzee', volgens collega-muzikanten dé eerste
Nederlandse jazz-roman, geeft Rigter vorm aan
zijn schrijversambities. Hij omschrijft zijn boek
als 'een literaire roman die niet alleen over mu
ziek gaat, maar die ook voor niet-jazz liefhebbers
voldoende te bieden heeft.' Tijdens een concert,
gisteravond in het Leidse Waaggebouw, overhan
digde hij het eerste exemplaar aan Hein van der
Gaag.
'Jazz in de Oostzee' gaat volgens Rigter over
'verkeerd zitten, outsider zijn en weggestuurd
worden'. Tijdens een zeiltocht door het Deense
deel van de Oostzee kijkt de anonieme hoofdper
soon terug op zijn verleden. Als kind zag en hoor
de hij hoe, tijdens de oorlog, een vrouw in Hotel
Eeden haar erotische macht gebruikt als voorbe
reiding van een aantal liquidaties. Het onschuldi
ge kind heeft te veel gezien en moet weg. Rigter
verwijst hiermee naar de val uit het paradijs.
„Daaruit put de hoofdpersoon zijn energie. Hij is
verontwaardigd over de verwijdering uit het para
dijs, voordat de zonde plaats vond."
Onderscheid
Ook als volwassene blijft de hoofdpersoon over
geleverd aan de macht van anderen. In het dage
lijks leven is hij een verknipte taalkundige die in
een race naar positie, status en macht overeind
probeert te blijven, 's Nachts vlucht hij in zijn
passie, de jazzmuziek. „Eigenlijk heeft hij last van
angst om verlaten te worden", vertelt Rigter. „En
als troost speelt hij jazz, de muziek van outsiders.
Muzikale communicatie is alles waarin hij ge
looft. Beroepsmatig weet hij alles van taal, maar
niets van verbaal communiceren."
De tegenstelling tussen dag en nacht staat cen
traal in het boek. Rigter: „De hoofdpersoon leerde
al vroeg het onderscheid tussen dag en nacht.
Macht, kilte en dwang maken overdag de dienst
uit. Als het donker wordt, gebeuren de prettige
dingen. Met jazz is het precies zo. Het is een rit
mische, nachtelijke communicatie, waarbij het
ene hoogtepunt na het andere volgt."
Het verhaal van de hoofdpersoon is pure fictie,
aangevuld met bestaande gebeurtenissen uit de
jazz-wereld. Toch heeft Rigter zich ingedekt te
gen mensen die zich in het verhaal menen te her
kennen. 'Elke gelijkenis met bestaande personen
berust op toeval, of is een symptoon van para
noia' schrijft hij in het begin van zijn boek.
Persiflage
„Het is best mogelijk dat sommige mensen gaan
zoeken of 'Jazz in de Oostzee' een sleutelroman
is", legt de auteur uit. De roman bevat een persif
lage op het universitaire machtsspel. Zo is er de
op macht beluste en hebberige prof. dr. dr. Sta-
kel, die met drie titels amper genoegen neemt, en
de verleidelijke Anna Sensini. „Figuurtjes die ik
allemaal met veel plezier heb bedacht", aldus
Rigter, „maar die op niemands persoon geba
seerd zijn. Al graaf ik nog zo diep in mijn geheu
gen, ik kan niemand vinden die Stakel zou kun
nen zijn."
Muziekopnamen en bandmateriaal van TROS
hielpen Rigter bij het construeren van de histo
risch verantwoorde muzikale verhaallijn. De epi
sodes met tal van bekende jazzmuzikanten, zo
wel internationale als Nederlandse, zijn tot in de
tails nauwkeurig beschreven. Rigter: „Als er staat
'de band begon met dat en dat nummer', dan is
dat ook zo. De teksten die tussen de nummers
door gezegd worden, zijn woordelijk weergege
ven." Hoewel de rest van het verhaal fictief is,
ging Rigter uit van eigen ervaringen en gebeurte
nissen die echt zouden kunnen zijn. „En dan be
doel ik natuurlijk niet de boterhammen met pin
dakaas die ik wel eens eet", aldus de jazz-musi-
cus, „maar dingen die essentieel tot het leven be
horen."
BIOSCOPEN
124130/133210.S
dag. 18.45 en 21,15; m
:roost uitgeroe
18.45 en
DropZone 12 jr.. dag 19.00 en 21.15; vr,
za, Paasdagen en woe ook 14 .30
STUDIO
Dumband Dumber 12 jr.. dag 18.45, vr, i
Paasdagen en woe ook 14.30
Forrest Gump al..dag. 20.45.
LUXOR tel: 071-121239, Stationsweg 19.
Stargateal dag. 18 45en21.15, Paasd;
gen ook 14.30.
TRIANON tel: 071-123875, Breestraat 31
Nell do t/m zo. 19.30.21.45
Reality bites ma t/m woe, 19.30.21 45
Dekaloog 4 en 5 zo. 20.00 uur Twee d<
02522-13458.
The Snapper, di 18 Regisseur St
Frears volgt een paar dagen lang I
L01720-20800, Van Boe
Stargate 12 jr., dag. 18.30, 21.15; vr z
ook 13,45; Paasdagen ook 13.45, 16.C
EURO 3
Forrest Gump al., dag. 20.30; vr, za, zo
14.00;
Paasdagen 14.UU, lb.lb.
EURO 4
woeook'l3L45;'Paasd^gerfóok 13°45.'
16.15.
PARKFILMHUIS
Salt on our Skin vr en za, 20.30. Verfilmm
ge verhouding tui
George McEwan en een
071-614354.
i zo woe. 14 00
12jr..dag. 13.15. 16.30.
Legends of the Fall 12 jr., dag 18.45.
De Tasjesdief al dag. 13.15, 16.00
BABYLON 3
Amateur 16|r..dag. 13.15, 16.00. 18.45.
CINEAC 1/2/3 Wegens verbouwing gesloten
METROPOLE 1 tel. 070-3456756, Carnegie-
Outbreak 16 jr., dag. 13.15, 16.00, 18.45,
13.15, 16.00, 18.45,21.30.
natiansal., dag. 13.15, 16.00,
il. 070-3462400/3462401. He-
18.4
:an 16 jr
21 30.
13.15, 16.00,
lolf 12 jr.. dag. 11.45. 14.15. 16.45.
-MHUIS tel. 070-3656030. Spui
Dao 16 jr., dag. 18.30. zo ma wo
Fète al.dag 20.15. zo ma wo ook
nces du Palais 16 jr., dag. (beh vr;
wo ook 14 .00
aal., dag. 19.30.22.00. woe ook
r kleur in film do 20.15
ard of Oz vr za 21.45. zaook 19 3(
rzoma 14 00.
th the Wind zo 20.00.
m Rouge ma 19 .30
«ausendi wo 19.30.22 00
19.15,21.45
16.15
22.00.
100
