NIEUW ZITCOMFORT
IN LUXE LEDER
Mooiste boek van Mischa de Vreede
Zelfs in Hollywood is d<
droom een nachtmerrie
Deze
reclame-
boodschi
mordl
vandaag
door
121.000*
personen
oelezen
urn
reclame
boodschi
verdient
de
boogste
aandacht
Boeken
Paassurprise van Casba Wonen:
DONDERDAG 13 APRIL 1995
-t
'Waar ik mee leef: collage van kinderervaringen
BOEKEN RECENSIE
Van de vele boeken die Mischa
de Vreede (1936) heeft gepubli
ceerd, is Waar ik mee leef mis
schien het mooiste. De schrijf
ster heeft het over haar kinder
tijd en die speelde zich af in in
terneringskampen op Sumatra.
Haar eerste zin is: 'Ik lijd aan to
tal recall. Ik wilde wel dat het
total loss was'. Zou ze het echt
willen? In elk geval doet ze geen
poging om te zwijgen, integen
deel: ze poogt zo nauwkeurig
mogelijk te vertellen.
Zij is daarmee eerder in haar
loopbaan begonnen. Haar boek
is samengesteld uit teksten van
nu en teksten van vroeger, een
collage, en die werkwijze blijkt
vruchtbaar. Het geheel,.al is het
duidelijk uit fragmenten in el
kaar gezet, is nieuw. Wat min of
meer verscholen was in vorige
publicaties krijgt nu zijn be
stemming en betekenis. Meer
dan dertig jaar is Mischa de
Vreede bezig geweest haar kin
derervaringen van een paar jaar
op schrift te stellen. De samen
vatting is indrukwekkend.
Het verhaal is eenvoudig: de
Japanse bezetters van Sumatra
brengen Mischa's vader, de
hoog gewaardeerde dominee,
naar een mannenkamp, zijn
vrouw en de drie jonge kinde
ren naar een vrouwenkamp.
Moeder en kinderen moeten
telkens naar een ander kamp.
De moeder wordt een jaar lang
in de gevangenis gezet, de kin
deren worden door andere
vrouwen, 'tantes', verzorgd.
Veel ziekte, honger, vernede
ring, een erbarmelijk leven. Na
de oorlog is het gezin verenigd
en repatrieert het. De vader
wordt dominee in Emmen.
De kleine Mischa is opgevoed
door een moeder met onverbid
delijke moraal, en lijdt onder
wat ze als liefdeloosheid ervaart.
Dat haar moeder in de gevange
nis terecht komt, door onge
hoorzaamheid aan de vijand,
beschouwt ze als verraad van de
moeder. Ze blijft in de jaren van
jeugd en volwassenheid in op
stand tegen haar, en ook tegen
haar vader. De innerlijke ver
zoening komt laat.
Mischa de Vreede schrijft in
haar eerste hoofdstuk: „Alles is
zoals ik het mij herinner. Sferen
zijn zoals ik ze aanvoelde. An
ders dan ik het toen ervoer kan
het niet zijn geweest. Voor een
kind gelden eigen begrip en vi
sie als juist. De volwassene die
ermee wordt geconfronteerd zal
daar rekening mee moeten
houden."
Zij wil, nu zij als volwassene
noteert, het kind zijn dat zij is
geweest en meent dat die ge
daanteverwisseling haar moge
lijk is. Ze is, zo schrijft ze, nog
steeds acht jaar. Zij slaagt, lite
rair. Je gelooft onvoorwaardelijk
dat zij zich feiten herinnert, de
inrichting van die ellendige
kampen, de ellendige maaltij
den, de ellendige kledingstuk
ken. Tussen haar zesde en haar
negende moet ze met verbijste
rende intensiteit indrukken
hebben opgedaan en details be
schouwd en conclusies getrok
ken uit gedrag van volwassenen
dat zij niet kon begrijpen. Zij
was intelligent, leergierig, zij
had in zekere zin meer honger
naar boeken dan, slechte eetster
die zij was, naar het schaarse
voedsel.
Op de ietwat nonchalante
toon die het kenmerk is van
haar stijl vertelt zij over gruwe
len. Het broodmagere kind, en
kel gekleed in een onderbroek
je, met overal op haar lichaam
wonden en pleisters, dikke kor
sten eelt op haar voetzolen,
wordt niet gedeerd door fysieke
pijn. Ze schrijft er wegwerpend
over. Ze verdeelt, met een
scherp oordeel, ook later haar
mede-slachtoffers in mensen
die 'fout' en mensen die 'goed'
waren. Moreel staat zij met bei
de op de grond.
Niets dan bewondering dus
Flora Groult
Moeder, dochter,
Uitgeverij De Arbeiderspers
Prijs. 29.90
Na een moeilijke jeugd krijgt
Lison eindelijk grip op haar le
ven: een man, twee dochters,
een baan en reizen over de hele
wereld. Dan ontmoet ze haar
eerste liefde.
Nieuwe gedichten, geschreven
in 1976/77, van de dichter die in
1977 op 21-jarige leeftijd zelf
moord pleegde. lulien Wever-
bergh, die 't Hoofts nalaten
schap beheert, maakte de selec
tie.
Diverse auteurs
De eerste stem, Een
voor Kees Fens
Uitgeverij Querido
Prijs: 29,90
Eerbewijzen van onder r
Brandt Corstius, J. Eijkelboq
Hella Haasse, Annie M
Schmidt en Leo Vroman aam
criticus en letterkundige die
18 oktober vorig jaar 65 werci
afscheid nam als hoogleraan
E.L. Doctorow
De watervang
Uitgeverij Anthos
Prijs/39.90
Op een regenachtige ochteni
1871 ziet de journalist Ma
Pemberton zijn vader, die
maanden dood en begraven
in een koets voorbijkomen,
gaat op zoek en verdwijnt.
New York in 1994 verscher
Nederlandse vertaling Sj
Commandeur.
Warnauts/Raives en de zoete slechtheid
STRIPS RECENSIE
32.95.
r dan dertig jaar bezig geweest haar kinderervaringen v
i paar jaar op schrift te
voor deze duidelijke, schijnbaar
laconieke, intelligente beschrij
ving van kinderleven in Suma-
traanse interneringskampen. De
omstandigheden zijn geportret
teerd, het kind is geportretteerd.
Je raakt geheel overtuigd: zo
was het in die kampen, zo was
het kind.
Wat heeft ze met die ervarin
gen kunnen doen? Mischa de
Vreede probeert zich dat te rea
liseren. Ze is ettelijke malen
naar Indonesië gegaan, ze heeft
op Sumatra de kampen gezocht
waar ze in heeft gewoond. Van
zelfsprekend is haar volwassen
heid te dele bepaald door haar
ervaringen als kind. Hoe? In
welke opzichten?
Op die vragen die ze zichzelf
kennelijk stelt geeft ze weinig
heldere antwoorden. Het is,
neem ik aan, ook onmogelijk
om op zulke vragen antwoord
te geven. De bespiegelingen
blijven wazig.
O, wat leven we toch een stoute
wereld. Alle goede dingen kun
nen zo maar worden verpulverd
door Het Kwaad. Elke idylle
een fris huppelend hertje, de
ondergaande zon, het kabbe
lend bergbeekje verdwijnt in
het niets als de Onbegrensde
Slechtheid z'n machtige hand
erover laat gaan. En neem nou
de Amerikaanse filmwereld, ook
zo'n paradijselijke micro-sa
menleving vol respectabele bur
gers, vredelievende figuranten
en ideale vrouwen. Een droom-
fabriek waar dromen niet wor
den gemaakt, maar waar de
door de aanwezigen ingebrach
te dromen worden vermenig
vuldigd. Het is echt waar, zelfs
daar in Hollywoord heerst Bar
Boos.
Wat? Jazeker. In hun
boek laat het Luikse stripma
kersduo Jo Warnauts en Guy
Raives de wereld ervan schrik
ken: die Hollywoodse droom
heeft een keerzijde. In De Keer
zijde van de droom, zoals het bij
Casterman verschenen boek
heet, tonen Warnauts en Raives
een hele andere droomfabriek
een stoute droomfabriek, een
fabriek waarin mensen elkaar
een loer draaien, overspel spe
len of een slechte adem hebben.
Sterker nog: men liegt, men be
driegt. Ook de droom is een
nachtmerrie.
Wat is er aan de hand? Een
meneer is een oude regisseur.
Zijn bazen keuren het door hem
gemaakte produkt af. Een ande
re meneer is een jonge regis
seur. Zijn bazen huren 'm in om
van het afgekeurde celluloid
nog iets behoorlijks te maken,
ledereen die vervolgens voorbij
huppelt, blijkt een eigen keerzij
de te hebben, een slechte kant,
een schaduwzijde. Ieder
probeert zichzelf te verbete
door aan iemand te zitten
juist aan zich te laten zitten
fttck or to be fucked. Het is
slechte wereld.
Dit vijfde boek van teken
Warnauts en scenarioschri
Ravais moet de B-kant
glamourachtige Hollywood
ten zien, compleet met alle
potgeslagen cliché's en
uitvoeringen. Maar die
naamde hardheid is gedoop
een zoetheid die zelfs de vul
gen van Doris Day laat spi
gen. 'Tuurlijk, het is zoals al
mooi vormgegeven, het zi
allemaal wel aardig uit.
het is van een dezelfde scho
heid als die van in het boek
plaatste pin ups van Varj
reukloos en reclamemooi.
als het verhaal dan nog dun
blijkt te zijn dan een zijden p
ty, blijft er weinig ove
mooi bord is niet genoeg.
TIEMPO 2- en 3-zitscombinatie waarvan u
oneindig lang plezier hebt. Het schitterende leder
is van eersteklas kwaliteit. Daar zit u altijd goed
mee. In een hele reeks fraaie kleuren. Feestelijke
introductieprijs 3995.-
Casba Wonen heeft een zeer boeiende Paassurprise voor u.
In onze 20.000 m2 grote toonzalen maakt u kennis met één van
Europa's meest uitgebreide zitmeubelencollecties.
Waaronder de nieuwste zitgroepen in luxe leder van inter
nationale topmerken. Nu, ter gelegenheid van Pasen,
voor feestelijke introductieprijzen. Welkom!
ANDORRA 2- en 3-zitsbank van soepel leder.
Italiaans raffinement in optima forma. Voortreffelijk
zittend en verkrijgbaar in diverse magnifieke kleu
ren. Feestelijke introductieprijs 2995.-
SIENNA Een andere lederen 2- en 3-zits-
combinatie van het hoogste Italiaanse
Exclusief bij Casba Wonen. Eveneens heerlijk
zittend en met keuze uit talloze
smaakvolle kleuren. Feestelijke
introductieprijs 3295.-
DADA Eigentijdse lederen
zitgroep bestaande uit een op
vallend vormgegeven 2- en 3-zits-
bank. Door de hoge rug met perfect
zitcomfort en leverbaar in een gamma
van prachtige kleuren. Feestelijke
introductieprijs 3695.-
VOOR ZITMEUBELEN NATUURLIJK NAAR CASBA WONEN:
Enorme collectie: 350 zitgroepen in onze toonzalen
De grootste meubelcollectie van Zuid-Holland,
20.000 m2 meubel keus
Deskundig advies en 3 jaar Interieur Waarborg Garantie
Gratis bezorgen in de regio
Snel bereikbaar en ruime gratis parkeergelegenheid
Gezellig restaurant en kinderparadijs met ballenbad
ma. 13.00 - 17.30 uur, di. t/m vrij. 9.30 - 17.30 uur,
do. koopavond tot 21.00 uur, zaterdag tot 17.00 uur
BRIDGE Stijlvolle tafel van extra gehard glas.
Heel bijzonder en passend bij diverse interieur
stijlen. Feestelijke introductieprijs 499.-
'Gemiddeld bereik perso
13 (aar en ouder
[Bron: SummoScannerl
Dagbladuitgev
Damiate BV
Afd. Advertentieverki
071-3562
