Clinton moet naar Londen
gaan, niet naar Moskou'
Feiten &Meningen
VVD omzichtig
naar nieuwe
machtspositie
PvdA snuift op j
wat er leeft
ZATERDAG 1 APRIL 1995
152
NIEUWSANALYSE
Een eengezinswoning, een middenklasser
voor de deur, lamellen voor het raam, par
ket op de vloer, een kind, een hond. De 'ge
wone' Nederlander tuft op zondag naar een
meubelboulevard, droomt van een mooie
tuin met waalsteentjes en stemt WD. De
arbeiderskinderen van toen zijn de leraren,
verpleegkundigen, computerprogram
meurs, autoverkopers en maatschappelijk
werkers van nu. De hedendaagse midden
klasse.
Het volk heeft de maatschappelijke lad
der beklommen met hulp van de PvdA,
maar is de sociaal-democraten inmiddels
vergeten. Volgens de Leidse hoogleraar po
liticologie dr. R. Andeweg is de 'natuurlijke'
achterban van de WD de middenklasse
de afgelopen decennia een stuk groter
geworden, terwijl de basis van PvdA en
CDA is geslonken. Daarmee heeft de WD.
een goede positie verworven om langdurig
de nummer één van Nederland te zijn, zegt
de hoogleraar in een interview met De
VolkskrantMensen hebben in onzekere
tijden bovendien behoefte aan duidelijk
heid, iets waarmee de Volkspartij voor Vrij
heid en Democratie zich meer profileert
dan PvdA of CDA.
De liberalen moeten nog wennen aan
hun nieuwe machtspositie in de politiek.
De WD is al decennia lang de derde stro
ming in de Tweede Kamer, maar sinds vo
rig jaar is de achterstand op de nummers
één en twee in het parlement flink ingelo
pen. De eclatante zege bij de Provinciale-
Statenverkiezingen van 8 maart toonde aan
dat de WD het inmiddels in zich heeft de
grootste partij van Nederland te worden.
Tegenstanders hopen dat de liberale zege
een incident is. Ook binnen de WD be
staan twijfels over de duurzaamheid van
het succes. Het is te plotseling en te vroeg,
zo wordt er gemord. Kan de partij al die
kiezers vasthouden tot aan de volgende
Tweede-Kamerverkiezingen? Het electoraat
is op drift en gaat misschien net zo gemak
kelijk weer terug, naar CDA, PvdA, D66 of
CD. Partijleden zien bovendien niet graag
dat de winst wordt toegeschreven aan de
opmerkingen van leider Bolkestein over
asielzoekers en migranten.
De onrust wordt enigszins weggenomen
door voorspellingen dat de liberale stro
ming mag rekenen op een blijvend grotere
achterban. Andeweg was afgelopen zater
dag een veelgenoemde naam op het WD-
partijcongres in Papendal. In dag- en week
bladen is uitgebreid gefilosofeerd over de
gevolgen van de onverhoedse machtstoe
name van de WD in de coalitieverhoudin
gen. Minder aandacht is er geweest voor de
effecten op de partij zelf.
Het zelfvertrouwen groeit, dat spreekt
vanzelf. Maar wat vooral opvalt, is de grote
behoedzaamheid waarmee de partij zich
manifesteert en zijn
nieuwe machtsposi-
tie betrekt. WD-
senator Korthals Al-
f 9 tes was er na de sta-
f W tenverkiezingen als
2 ^PPen thj om te
I zeggen dat PvdA-er
L- 7 Tjeenk Willink na-
vtuurlijk voorzitter
WÊm van de Eerste Kamer
'f99 kon blijven. Het eta-
leren van een over
winning roept aver
sie op. Die wijze les hebben ze getrokken
uit de 'overwinningsnederlaag' van wijlen
PvdA-leider Den Uyl in 1977.
Tegelijkertijd uil de WD duidelijk laten
blijken dat er voortaan rekening moet wor
den gehouden met hun wensen. Dat Kort
hals Altes afgelopen weekeinde het voorzit
terschap in de Eerste Kamer alsnog opeiste,
is daar een voorbeeld van. Hoe goed Tjeenk
Willink ook voldoet, het moet duidelijk zijn
dat diens stoel eigenlijk de WD toekomt.
De WD wil Tjeenk Willink niet per se ver
vangen door een partijman, maar wel een
signaal afgeven.
Minister Jorritsma (verkeer) verwoordde
het heel helder. „Ik denk dat in den brede
de WD nadenkt over het claimen van meer
posten. Dat is ook terecht, gezien de ge
schiedenis. De omvang van de WD is gro
ter geworden. Als je kijkt naar de posten,
dan zitten er nu op plekken mensen van
andere partijen, vaak in een wat overbe-
deelde rol." De WD is groter gegroeid en
wil het nieuwe maatpak dat daarbij hoort.
Dat dit proces heel omzichtig wordt aan
gepakt, blijkt uit de afwijzende reactie van
de Tweede-Kamerfractie op het ballonnetje
van Korthals Altes. De WD wil niet graag
het beeld scheppen dat ze 'overvragen'.
Maar Korthals Altes heeft zijn doel wel be
reikt. Er is een brede erkenning dat de WD
inmiddels gelijkwaardig is aan CDA en
PvdA en daarmee het recht heeft verwor
ven om een van de drie belangrijke advi
seurs aan de koningin te leveren.
PvdA-senator en staatsrechtgeleerde Van
den Berg zegt ruiterlijk dat de situatie is ge
wijzigd nu er niet langer stabiel twee partij
en zijn, die altijd de grootste zijn. „Ik erken
dat de WD, als het om hoge staatsambten
gaat, enigszins onderbedeeld is." Volgens
Van den Berg gaat het er bij dit soort amb
ten om op langere termijn een goed even
wicht in stand te houden. Alles tvijst er dus
op dat de WD mag rekeneh op de derde
invloedrijke bestuursfunctie in Nederland,
het vice-voorzitterschap van de Raad van
State. Als de CDA'er Scholten over twee
jaar met pensioen gaat. kan de WD de
winst van 8 maart verzilveren.
DEN HAAG ANS BOUWMANS
Kamerleden in moskee en bedrijj
Zeven PvdA-kamerleden trekken eerdaags met een
bijzondere opdracht de samenleving in. Zij zijn door,
hun fractie benoemd tot rapporteur en hebben elk
een thema gekregen om zich in te verdiepen. Vol-
gend jaar moeten ze een verslag op tafel leggen of op
andere wijze hun inzicht overdragen, zodat de PvdAj
als geheel van de verworven kennis kan profiteren.
Wie zijn het en wat gaan ze doen? Henk Vos probeeq
erachter te komen wat er precies in het midden- en i
kleinbedrijf omgaat. Gerrit Valk betreedt de wereld i
van de islam. Saskia Noorman en Mieke Sterk zoekej
als duo uit hoe de gehandicaptenzorg in elkaar i
steekt. Gerda Dijksman gaat zich met het onderwerp
wonen bezighouden en Peter van Heemst inventari-i
seert de problemen in de grote steden. Ella Kalsbeekj
blijft binnen de PvdA-familie. Zij gaat na hoe de fract
tie moet opereren in een veranderende partijstruc
tuur. i
De rapporteurs zijn vorige week aangezocht. Het wel
kelijkse PvdA-vlugschrift maakte al eerder gewag vari
het initiatief. Zeven fractiecollega's zouden 'de we- i
reld buiten Den Haag gaan verkennen'. Een formule»
ring waar fractiesecretaris Jan van Zijl nog steeds on»
gelukkig over is. Alsof PvdA-kamerleden hun neus
slechts in de vergaderzaal laten zien.
Toch komt het idee voort uit de wens om méér con
tact met de samenleving te hebben. Van Zijl: „Er is
ons vaak verweten dat we hier onder een kaasstolp
zitten. Dat we in de Tweede Kamer alleen met elkaai
in de weer zijn. Weten ze daar in Den Haag wel hoe
gewone mensen leven? Dat soort kritiek. Sommigen
maken het erg bont en doen alsof wij een stel ver- 1
dwaasden zijn. Daar verzet ik me tegen. Dat zijn ge-
vaarlijke opmerkingen, die hoor je niet te maken. 3
Maar dat neemt niet weg dat veel mensen de indruk,
hebben dat wij een te afgesloten bestaan leiden. Als J
ik ergens over de AOW spreek, is er altijd wel iemanc
die zegt: u weet niet wat 't is om alleen aow te heb- r
ben. Dat is niet zo. Mijn eigen ouders hebben ook
niet veel meer dan AOW. IGjk, het beeld van de kaas
stolp neem je nooit helemaal weg. Maar als fractie
moet je wel alles doen om erdoor heen te breken."
Ook nu krijgen kamerleden een vracht aan informal
tie over zich heen over de meest uiteenlopende
kwesties. Ze worden bestookt door lobby's, vereni-
gingen, organisaties, actiegroepen en wat dies meer
zij. De ene voorzitter of vertegenwoordiger of ver- -
trouwensman heeft zijn woordje nog niet gedaan of
de volgende staat te dringen. Tot een gesprek met l;
een doorsnee bedrijfsleider, imam, gehandicapte of
achterbuurtbewoner komt het minder makkelijk. De!
rapporteurs hebben de taak dat wel te doen.
Van Zijl: „Het is een formule om nu eens niet alleen il
met de bobo's te praten, maar om te horen hoe men
op de werkvloer, in de winkel, in de wijk en in de J
moskee denkt en voelt en met welke problemen mer
kampt. Zijn dat dezelfde als Stekelenburg en Rinnoo?
Kan en de VNG en het Centrum voor Buitenlanders
en de Gehandicaptenraad zeggen of zijn het mis- t
schien heel andere? Opsnuiven wat er leeft en er ver^
volgens wat mee doen, daar gaat het om." 3
De fractiegroepen (vroeger de fractiecommissies) f
hebben de thema's bepaald. Het fractiebestuur heefP
de bijbehorende rapporteurs aangewezen, deels op I
gevoel, deels op grond van affiniteit met het onder-
werp. Politiewoordvoerster Gerda Dijksman leek ge-s
woon een goeie voor 'wonen', net als de joviale net-
werker-pur sang Henk Vos vOör het midden- eri
kleinbedrijf. Saskia Noorman en Mieke Sterk zijn sod
ciaal-betrokken en toch praktisch ingesteld. Juriste i<
Ella Kalsbeek is vertrouwd met complexe vraagstuk-;
ken die tact vereisen. Peter van Heemst is een echte t
stadsjongen en historicus Gerrit Valk een studieus ty-1
pe. a
Van Zijl: „Natuurlijk kan je je afvragen: waarom juistt
die thema's? Waarom niet de criminaliteit en wel de
gehandicaptenzorg? Waarom niet het milieu, waaf-
om niet het asielvraagstuk? Kijk eens, je kan niet alle?
tegelijk. Deze zijn er nu eenmaal uitgerold." g
Of Gerrit Valk de Koran al aan het lezen is? „Hoor
eens even", zegt Van Zijl, „het is een oprechte en in-M
tegere poging om wijzer te worden, om ons inzicht ti
verbreden en te vertalen in een politieke stellingna- f
me. Ik erger me een beetje aan het cynisme waarme*
zulke initiatieven soms bejegend worden. Doe je je a
best om contact te zoeken, is het weer niet goed. Dep
PvdA gaat weer de wijken in, wordt er dan lacherig f1
geroepen. Laatste wanhoopsoffensief! Inderdaad is
het een offensief, maar niet uit wanhoop geboren.
Integendeel. Als de instelling van rapporteurs bete
kent dat er volgende keer wat meer op de PvdA wor^ i
gestemd, is dat absoluut meegenomen. Maar het is
veel belangrijker aan de weet te komen hoe die enor
me moloch van het midden- en kleinbedrijf functio-p
neert en wat er nou echt aan de hand is in de grote
steden, waar het aan ligt dat mensen angstig zijn. a
Hier, in de Kamer, vallen de beslissingen. Wat heeft
het bedrijfsleven nodig? Wat moet er in de steden ge^
beuren? Die besluitvorming moet wel een basis heb-j,
ben-en liever geen flinterdunne."
l\
DEN HAAG CHRISTL VISSERj,
il
»1
It
TOM JANSSEN
Pizza-creche
Oud-veiligheidsadviseur Zbigniew Brzezinski over viering bevrijding:
dat het idee van de pizzeria-crèche is ing(
geven door het vaderschap, maar ook do(
de wetenschap dat de Italianen graag in
een omgeving verkeren die herinneringei
oproept aan vroeger, aan huis, haard en P
tuurlijk la mamma. En het werkt.
Ik sla de vrolijke tafeltjes gade en mijmerj1
weg. Hier ligt de sleutel tot het begrip var
dit wonderlijke volk. De pizza-crèche als
metafoor. Hier zijn de Italianen te zien
zoals ze zijn: speels, kinderlijk, en met eer
grote liefde voor eten en pretentieloos 'sao'
men zijn'. Een volk dat maar niet volwas?
wil worden: 56 miljoen Peter Pans. Het
heeft geen zin om calvinistische waarden
en normen op Italië los te laten. Politiek,
economie, justitie, overal overheerst de et
che-cultuur. Overal wordt gespeeld. R'
In de beklaagdenbank zitten natuurlijk dt
Italiaanse mamma's. De psycho-analist
Franco Fornari schreef terecht dat de mei1
terrane moeders niet willen dat hun kino1
ren volwassen en dus onafhankelijk
worden. Het matriarchale model heeft va
gens hem ook geleid tot een clangeest m£
eigen wetten en regels, een vijandige hou'
ding ten opzichte van de overheid en in rf
algemeen tot het ontbreken van verant-
woordelijkheidszin.
De ober onderbeekt mijn overpeinzingen*
met de rekening. Ik betaal, kijk nog een
keer om me heen en verlaat tevreden de
pizzeria.
s,
EEt-CO VAN DER LINDEN CORRESPONDENT
S
„Moreel twijfelachtig." Dat is, ondubbelzinnig, het oordeel van de vroegere Amerikaanse veiligheidsadviseur Zbig
niew Brzezinski over president Clintons gang in mei r.jar Moskou, om daar het einde van de Tweede Wereldoor
log te herdenken. Brzezinski was donderdag in Den Haag op uitnodiging van de Atlantische Commissie.
HfJil'jÜViB Bij mij in de buurt is kort
t geleden een nieuwe pizze
ria geopend. Uit de enorme
toeloop maakte ik op dat
het eten er goed moest zijn,
maar toen ik er zelf voet
over de drempel zette, be
sefte ik wat de ware attractie van het eta
blissement was. Ik bedacht opgewonden
dat deze pizzeria, meer dan welke sociolo
gische analyse, vertelt waarom Italië is zoals
het is.
De pizzeria heet L'Asilo, het Italiaanse
woord voor crèche. Aan de muren hangen
fragmenten van de Italiaanse leesplank, te
keningen van Donald Duck en schoolbor
den met letters en woorden. Op de deur
van de WC is een po getekend. Alleen de
hoogte van de tafels en stoelen verraden
dat hier toch gemikt wordt op een publiek
van volwassenen.
En dat publiek, in groten getale aanwezig,
vermaakt zich kostelijk. Zelden heb ik in
een Italiaanse eetgelegenheid een grotere
harmonie waargenomen tussen eters en
omgeving. De aan elkaar frutselende stelle
tjes, de families met oma en kleinkinderen,
maar ook de snelle binken met hun nerveus
snerpende telefonini, allen stralen een be
nijdenswaardige sereniteit uit. Dat de reke
ning wordt vergezeld door een grote speen
gevuld met suiker, verbaast niemand. Inte
gendeel, alle klanten van jong tot oud, zie ik
tevreden sabbelend de deur uitstappen.
De eigenaren blijken twee jonge jongens te
zijn die allebei een paar maanden geleden
vader zijn geworden. Een van hen vertelt
dan wel ter gelegenheid van een
zaaien."
Maar eigenlijk zijn beschaafde landen
volgens Brzezinski verplicht om tussen
beide te komen. „Dat geldt in alle geval
len waar de stabiliteit in Europa in ge
vaar is, waar verdeeldheid onder de
bondgenoten dreigt en waar massaal de
mensenrechten worden geschonden.
UITBREIDING NAVO
Lovend is Brzezinski over de manier
waarop de regering-Clinton de kwestie
aanpakt van de uitbreiding van de NAVO
naar het oosten. Moskou is daar fel te
gen, maar het Witte Huis probeert nu uit
alle macht de Russen er van te overtui
gen dat ze niets te duchten hebben van
het AÜantisch bondgenootschap. „Ik ben
zelf betrokken geweest bij het uitdenken
van de huidige aanpak en ik vind dat de
regering het goed doet."
Momenteel wordt langs twee wegen het
doel van uitbreiding nagestreefd: onder
zoeken hoe dat zou moeten en wie er
voor in aanmerking komen en anderzijds
de Russen overal bij betrekken en hun
vertrouwen winnen. Brzezinski: „Het
vergt alleen wel veel behendigheid om
die twee zaken synchroon te laten lopen.
En gezien de huidige regering, denk ik
dat de toenadering tot Rusland beter ver
loopt dan het eerste punt. Het gevaar
daarvan is, dat straks de Russen een gro
te invloed hebben op de besluitvorming
in de NAVO, maar dat daar niets tegen
over staat omdat er geen uitbreiding
heeft plaatsgevonden.
En wat de betrokkenheid van de Ameri
kanen bij Europa betreft: „Als de Russen
stommiteiten begaan in Europa, dus bij
voorbeeld toch invloed claimen in voor
malige Warschaupactstaten, dan ver
groot dat onmiddellijk de steun in het
Congres voor uitbreiding van de NAVO.
DEN HAAG GERT VAN DER MATEN
Bill Clinton en Boris Jeltsin brachten begin verleden jaar in het Kremlin een toast uit zoiets vindt Brzezinski uitstekend, maar
diplomatieke top en niet bij de herdenking van de bevrijding.
foto reuter
„Ik begrijp best dat Clinton degenen wil
eren die hun leven hebben gegeven,
maar dat is niet het hele verhaal. In feite
wordt in Moskou namelijk de overwin
ning gevierd van het stalinisme op het
hitlerisme. Niet de zege van de demo
cratie op het nazidom. Die viering is in
Londen en daar had Clinton naartoe
moeten gaan."
Brzezinski (67), die van 1977 tot 1981 in
het Witte Huis diende onder Carter,
heeft niets tegen een topconferentie
tussen Clinton en Jeltsin. „Ik zelf heb in
het Witte Huis ooit voorgesteld om elk
jaar een top te houden, ongeacht of de
verhouding nu goed is of slecht. Maar je
hoeft zo'n bijeenkomst niet te koppelen
aan symbolisme, zoals nu gebeurt. Hou
dan maar aparte bijeenkomsten, een
viering in Londen en een top in Mos
kou."
Volgens Brzezinski wekt de herdenking
in Moskou heimwee naar de dagen van
Stalin, toen een sterke Sovjetunie nazi-
Duitsland versloeg. „Dat kan ook de an
ti-Duitse sentimenten aanwakkeren,
wat niet goed is voor de ontwikkelingen
in Europa.
De bijeenkomst is echter ook een ont
kenning van het lijden van het
Tsjetsjeense volk. Christopher (Clintons
minister van buitenlandse-zaken) heeft
bezworen dat de president 'natuurlijk'
niet naar Moskou zou gaan, zolang de
Tsjetsjeense kwestie niet was opgelost.
Dat is dus nog niet het geval en de presi
dent gaat toch.
De Tsjetsjeense affaire heeft Rusland in
de ogen van het Amerikaanse volk in dis
krediet gebracht, maar het heeft de rela
tie met Moskou niet beschadigd. Nega
tief aan de hele zaak is, dat Moskou dui
delijk stalinistische methoden gebruikt
in Tsjetsjenië: het vernietigen en doden
van tegenstanders en er over liegen in
het openbaar.
Hoopvol is echter, dat de Russische me
dia er uitgebreid over hebben bericht en
dat het publiek zich openlijk tegen het
Brzezinski in Den Haag. foto gpd cees zorn
hele avontuur keerde. Misschien dat dit
een eerste teken is dat het Russische volk
los komt van zijn imperialistische ge
schiedenis: dat het begrijpt dat een groot
Russisch rijk geen voordeel is, maar een
last."
UITSTRALING
Huidige functionarissen van het Witte
Huis menen dat de invloed van de VS in
Europa de laatste vijf jaar door het ver
dwijnen van de tweedeling is toegeno
men. Volgens Brzezinski ligt dat allemaal
echter niet zo duidelijk.
„Bepalend voor die rol is
onder meer ook de uitstra
ling van de president. Ik ge
loof dat de vorige presi
dent, Bush, meer aanzien
had wat betreft het voeren
van een consistente bui
tenlandse politiek dan
Clinton.
In Bosnië bij voorbeeld
loopt de VS niet voorop, al
zijn we aanvankelijk buiten
het conflict gebleven op
aandringen van Europese
leiders, onder wie de vorige
voorzitter van de Europese
Commissie, Delors. Vlak na
de Golfoorlog was de we
reld nog bang voor de mili
taire macht van de VS.
Maar na de mislukte waar
schuwingsschoten op en
kele Servische tanks is de
geloofwaardigheid van de
Amerikaanse militaire
macht uitgehold."
De oud-veiligheidsadviseur
ziet eigenlijk geen andere
oplossing voor Bosnië meer
dan 'uitvechten'. „Het
wordt tijd voor een nieuwe
ronde in de oorlog en dan
moet je maar hopen dat de
partijen moe worden en er een status
quo ontstaat. Het wapenembargo tegen
de Bosniërs moet volgens mij dan ook
worden opgeheven. De andere alterna
tieven zijn erger dan dit kwaad.
We zouden de Serviërs hun zin kunnen
geven, maar dat zou waarschijnlijk alleen
maar een aanmoediging zijn voor Bel
grado om nieuwe veroveringen te begin
nen. Het Westen zou zich militair in het
avontuur kunnen storten, maar dat zou
neerkomen op een actie van de VS al
leen, omdat Frankrijk en Engeland tot nu
toe weigeren om zich in de gevechten te
mengen. En vanwege die weigering zou
dat grote verdeeldheid binnen de NAVO
