opvolger van de leesmoeder
.eesoma,
De handel wandel van dichter Pé van El
Koud? Seks met
een ijsbeer,
da's pas koud
Wie moet zich krabben?
Vloei van
hennepplant
Bij de
dood van
z'n vader
Theo Bakker
Overnieuw lezen. En nog
een keer. Het staat er: vijf
tienduizend jongeren onder
nemen jaarlijks in Neder
land een poging tot zelfdo
ding. En Veronica gaat dit
drama verbeelden en er kijk
cijfers mee scoren. Of moe
ten we aannemen dat ze in
ene 'lekker keihard' het leed
in de samenleving gaan be
strijden. Het is zomaar een
luttel incident, een weg te
wuiven te bagatelliseren fei
tje. Dat je je daar nou over
opwindt, zegt postmodern.
Want je ergens over opwin
den, staat tegenwoordig ge
lijk aan achterlijk zijn. Koerd
wordt vermoord door buur
man Turk. Turk heeft ooit
gratis en voor niks vliegtui
gen gehad van Nederland en
gebruikt die nu om bommen
te gooien op het hoofd van
Koerd. En het gebeurt in een
stuk land waar de VN-vlag
wappert. Oh, is dat alles, al
leen maar zo'n ver weg lul-
ligheidje.
Je hebt het er thuis wel eens
over, dan laat je je per onge
luk ontvallen dat de mens
heid niks dan een chemi
sche vergissing is, bij wijze
van troost gelukkig in twee
soorten uiteen gevallen. Dan
som je behalve bovenstaan
de voorvalletjes zo nog wat
peuleschilletjes op, van ge
knutsel aan de genen tot het
verdwijnen tot de ozonlaag.
En van Auschwitz tot Ruan
da. Maar je kunt niet bezig
blijven, dat begrijp je wel.
Dus schakel je over op fijn,
gezellig nieuws, waar je wat
aan hebt.
Je pakt het LD en je leest
over 'gewaagde strelingen
van de tong'. Meesterbakker
Booij uit Noordwijk combi
neert eten van taart met
drinken van wijn. Nog nooit
vertoond! Waagstukjes! Jam
mer dat de meringue van de
taart, die was afgedecoreerd
met kaneelcouillis, niet
knapperig was, maar verder,
alleen maar lof van de aan
wezige dames, die zoals dat
hoort slechts nipten van het
edele vocht dat het predi
kaat 'absoluut' kreeg.
Zo'n bericht geeft toch hoop
nietwaar. De mens is wel de
gelijk tot verandering in
staat.
Dan heb je plots andere
dicht bij huis zorgen aan je
hoofd, je liefste vriendinne
tje waar je sinds heugenis
naast mag huppelen, moet
geopereerd. Wegbrengen.
Naar het Diaconessenhuis.
'Nou, tot straks.' 'Ja, kom
maar vanmiddag, dat vind ik
lekker, dat je er bent, als ik
bijkom.'
De overdracht van het bij-
komzaaltje naar de afdeling
laat op zich wachten. Sta je
daar met zuster Anna in de
gang, met uitzicht op de ka
mers van de haakse vleugel.
Kamer na kamer ellende.
Oud worden is niks, dood
gaan nog minder. Zieken
huizen zijn vermaledijde
verzamelplaatsen van kom
mer en kwel. Je kunt er maar
op halve kracht ademen,
zuig je diep dat gesteriliseer
de broeisel naar binnen, kun
je gelijk blijven. 'Je zult hier
maar de hele dag werken. Ik
zou het niet kunnen,' zeg ik
Anna. 'Ik vind het prachtig
werk', antwoordt ze'Je ont
vangt zoveel dankbaarheid.'
Als Anna dat zegt, moet ik
terugdenken aan Endegeest,
aan de blauwe maandag dat
ik daar de gestoorde man
nen en vrouwen bezighield.
Aan het eind van de avond
bracht ik dan 'vrouwen E'
terug naar de afdeling. Elly
liep naast me, hield mijn
hand vast en vroeg altijd:
'Heb ik het goed gedaan,
broeder, hoef ik me niet te
krabben?' Nóg voel ik de
dankbare manier waarop ze
in mijn hand kneep als ik zei
dat ze die avond de allerbes
te was geweest.
Nu vind ik Anna de allerbes
te. Op de kamer wast ze met
zachte hand geronnen bloed
weg. Ik kijk haar tersluiks
aan: bril, onopvallend ge
zicht, vriendelijke stem, kun
je tachtig mee worden. Ze
trekt de vrouw die ik liefheb
sokjes aan, stelt haar gerust:
'Je zult zien hoe snel je weer
de oude bent.' Anna haalt
een nat washandje en dept
de droge lippen. En voor ze
weggaat, informeert ze nog
even of we thuis hulp heb
ben. Anna is een schat.
Ik kijk naar de vrouw die al
tijd als ik de mensheid de
hel en verdoemenis gun die
hij over zichzelf afroept, al
leen maar zegt: 'Toch ge
beuren er ook een hele hoop
goeie dingen. Zijn er ook
mensen die het beste voor
hebben.' Van de ene vrouw
die ik daar een lief bewijs
van vind en die met diepe
frons ligt bij te komem, kijk
ik onwillekeurig naar een
ander: Anna. Terwijl ze weg
loopt en steun en toeverlaat
is van de oude man die te
gen haar aanhangt, zegt ze
me gedag. 'Dag Anna.'
Anna is een goed mens. Je
vergeet soms dat er ook nog
goedzakken zijn. Lieverds
waar geen rottigheid in zit.
Standbeelden van alle mo
gelijke zeerovers, krijgers en
andere 'praatjesmakers'
kennen we. Laat Leiden als
eerste stad een beeld neer
zetten voor de mannen en
vrouwen die van goede wil
zijn. Die qnopvallend hun
beste beentje voortzetten.
Waren er meer Anna's, we
bleven ver van die 15.000
pogingen.
Maar teveel van ons zouden
zich moeten krabben.
RDAG 1 APRIL 1995
ffiisen met grijze haren zijn nog niet achterlijk'
Juf Gerda, zoals ze door de kinderen wordt genoemd, is leesoma op de basisschool in de Merenwijk. „Ik ga er mee door zo lang het kan."
FOTO HOLVAST/MARK LAMERS
Gerda
touw Tamboer - juf Gerda
r de leerlingen - leest nu
keer in de week met een
•pje kinderen van buiten-
ise afkomst. Dan wringt ze
op hetzelfde lage stoeltje
Je zeven-jarigen en laat de
leren een halfuur intensief
ken. Toen ze pas begon met
niveaulezen, heeft ze ge-
igd of ze een groepje buiten-
Ise kinderen mocht begelei-
L om die te helpen bij het
[werken van hun taalachter-
id. Maar dat is niet haar eni-
leweegreden. „Ik wil de kin-
en duidelijk maken dat men-
met grijze haren nog niet
sterlijk zijn."
t alle basisscholen hebben
eite met het vinden van ou-
s die de leraren willen bij-
Tn. In nieuwbouwwijken met
veel jonge gezinnen zijn er
meestal genoeg vrijwilligers, bij
schoolreisjes moet er soms zelfs
tussen de ouders geloot worden
wie er mee mag. Andere scho
len daarentegen merken duide
lijk dat steeds minder ouders
tijd hebben om te komen hel
pen. Voornaamste reden: vrou
wen die weer gaan werken. „Ik
zie een duidelijk verschil met
tien jaar geleden", zegt Edith
van Middelkoop van de Lucas
van Leydenschool in Leiden,
„Steeds meer moeders hebben
een baan. Hier op school is er
een kleine maar harde kern die
ontzettend veel werk verzet."
Wilma Franken van de Dukdalf-
Jenaplanschool in Leiden vindt
het de laatste jaren wel moeilij
ker om ouders te vinden. „Maar
zolang we duidelijk maken aan
de ouders waar we ze voor no
dig hebben en hoeveel tijd het
gaat kosten, lukt het nog steeds"
vertelt ze „We hebben wel het
een en ander aangepast zodat
we minder van ouders afhanke
lijk zijn. De kinderen helpen el
kaar wat vaker en er komen hier
grootouders voor de creatieve
dingen en het klaar-overen."
Oma Mies
Eén van die grootouders op de
Dukdalfschool is mevrouw De
Vrind, 77 jaar. Oma Mies noe
men de leerlingen haar. Elke
dinsdagochtend maakt ze met
een groepje kinderen naaiwerk
jes, in de gang hangt al een
groot wandkleed dat ze samen
met de leerlingen heeft ge
maakt. De kinderen vinden een
oma leuk, weet ze. „En ik vind
het heerlijk om te doen. Eigen
lijk mijn hele leven al want ik
was vroeger kleuterleidster."
Ook op de Leidse basisschool
de Morskring is het ieder jaar
moeilijker om ouders te vinden
die mee willen helpen op
school, weet Helene Lefeber.
Toch vindt ze het vragen van
opa's en oma's om in te sprin
gen geen goed idee. „Oma's en
opa's hebben vaak al een thuis-
functie. Ze passen op de kinde
ren en brengen ze naar school.
Ik denk niet dat je ze ook nog
eens kunt vragen om hier te ko
men helpen."
Mevrouw De Vrind vindt dat er
juist meer oma's op school
moeten helpen. „De kinderen
reageren zo leuk op een oma.
Ze stellen een heleboel vragen
of beginnen spontaan over hun
eigen oma te vertellen. Voor de
leerkrachten is een helpende
oma heel handig. Een oma kan
een verhaaltje vertellen, met
wat kinderen een boekje lezen
of de kinderen helpen met klus
jes zoals de kwasten schoonma
ken. Eigenlijk moeten ze op de
scholen af en toe iets organise
ren zodat grootouders te weten
komen dat het mogelijk is om
op een lagere school te helpen.
Een oma-avond misschien?"
TTns Gert-Jan de Zwart van
ve|erenwijkschool behoort de
nrnoeder, de vrijwilliger die
ceilang meegaat, op zijn
htol tot een uitstervend ras.
[het vinden van klaarovers,
^lijfmoeders en hulp in de
otheek is steeds moeilijker,
teren gingen we met de
ters naar het LAK-theater
""aarvoor hebben we een bus
ten huren. Het vinden van
^rs met auto's is simpelweg
te doen. Met andere activi-
n is dat hetzelfde verhaal."
rom heeft de school beslo-
/oortaan in de wijk maar
isen te zoeken die willen
en,
>-4j
de generale repetitie van
*,cheidsmusical van groep
poiödigde de Merenwijk-
**>l in Leiden alle ouderen in
*iurt uit. Een van de buurt-
piners die op de uitnodiging
PQg, was mevrouw Tamboer.
wtr er zat een addertje onder
ofras, in de pauze kwam de
teur het podium op en
ons of we wilden helpen
h flerlei activiteiten op
(K)l." Nu, bijna twee jaar la-
Ede 60-jarige mevrouw
oer nog altijd leesoma. „Ik
mee door zo lang ik nog
zegt ze vastberaden.
Verkopen sigarenzaken nu ook
al hasj? Op doosjes op de toon
banken en op posters voor de
ruit zijn bij sigaretten winkels
sindskort afbeeldingen van hen
nepblaadjes te zien, doorgaans
toch hét symbool van softdrugs.
Zijn de geestverruimers plotse
ling gelegaliseerd en nu overal
verkrijgbaar? Nee dus. Navraag
leert dat er een nieuw soort
vloei op de markt is gebracht
dat inderdaad is gemaakt van
de hennepplant. Maar wel: een
volkomen legaal produkt.
Gradus Smal kon zijn ogen niet
geloven. De eigenaar van een
koffieshop aan de Haarlemmer
straat liep bij een sigarenzaak in
de buurt naar binnen en zag
opeens het voor hem zeer be
kende cannabisblaadje afge
drukt. „Zo verkoop jij dat ook
al", grapte hij tegen de rook
waarverkoper die echter al snel
zijn onschuld kon bewijzen.
Canuma is de Spaans-klinkende
naam van het nieuwe product
van Koninklijke Theodorus Nie-
meyer uit Groningen. Het zijn
gewone vloeitjes om shaggies
mee te rollen. Met dit verschil
dat ze niet van 'bomen' zijn ge
maakt maar van hennep. Met
als sloagan: 'Daar wordt geen
boom voor gekapt hoopt Nie-
meyer dat het nieuwe vloei aan
slaat, vooral bij milieubewuste
Nederlandse shagrokers.
Van de hennepplant kunnen di
verse produkten worden ge
maakt. De bekendste daarvan
zijn weed en hasj maar ook pa
pier en textiel kunnen van de
lichtgroene plant worden ver
vaardigd. Het verhaal gaat dat
de zeilen van de schepen waar
mee Colombus Amerika - én
daar ook de tabak - ontdekte
van hennepvezel waren ge
maakt.
Momenteel is Niemeyer met
een reclamecampagne in Ne
derland bezig. Er zijn 2200 ver
kooppunten waaronder super
markten en warenhuizen. Een
medewerker van Niemeyer ver
zekert dat het roken van de
vloei in het geheel geen 'bijwer
kingen' heeft. Maar neem nooit
een pakje mee op vakantie want
de douane is sommige landen
heeft dan een aanleiding om al
les overhoop te halen.
loman leefmans
Nu bijna 3 jaar geleden zette de Nederlandse Dag-
1 blad Pers (NDP) een opmerkelijk offensief in. De ge-
zamelijke krantenuitgevers vonden dat er iets gedaan
moest worden aan het imago van haar 50.000 bezor
gers in den lande die door de goegemeente nu niet
bepaald op hun waarde werden geschat. Als 'sukkelt
i stonden ze bij hun leeftijdgenootjes te boek, als jon-
gens en meisjes die 'nietslim' waren,loserdie elke
dag door weer en wind moesten en die voor een paar
j stuivers per maand de klos waren. Een zorgelijke
ontwikkeling, zo redeneerde de NDP, want bezorgers
zijn nu eenmaal een belangrijke (laatste) schakel in
het geheel. Daar kan de krant niet van buiten. Die
moet je in ere houden.
Wat volgde was een grootscheepse campagne rond
het thema van de 'Krant die nergens is zonder zijn
Nieuwe Helden'. Een betere betaling voor bezorgers,
allerlei aanbiedingen, advertenties en vooral tv-com-
mercials maakten er deel van uit. Die zéér opvallen
de spotjes - de afgelopen weken weer vrijwel dage
lijks op de buis - zijn bij het grote publiek niet onop
gemerkt gebleven. Zo blijkt althans uit een rapport.
Volgens de NDP is er door de campagne sprake van
een opmerkelijke verschuiving betreffende het imago
van de krantejongen en/of meisje. Een recente steek
proef onder 1500 Nederlanders toonde aan dat de
bezorger van nu wordt gezien als 'betrouwbaat en
vol energie'. En zeker niet meer als een 'watje'. De
bezorger die in het tv-spotje, midden in een helse
sneeuwbui, wordt gevraagd of-ie het koud heeft, pa
reert dan ook met: 'Pfff, seks met een ijsbeer, da's pas
koud'. Kijk, dat zijn jongens van stavast. Die kan je
dagelijks om een boodschap sturen.
Wat vinden ze er zelf van? Klopt dat 'nieuwe' beeld
en worden ze op school en in hun omgeving inder
daad met andere ogen bekeken dan vroeger het geval
was? Hoe zit het in de praktijk? „Dat zit wel goed",
zegt Hein van der Meer zonder veel omhaal. „Vol
gens mij heeft het trouwens altijd wel goed gezeten.
Ik geloof niet zo in die beeldvorming. De bezorgers
doen het voor het geld en voor de rest geen gezeur.
Aan het eind van de maand kunnen zij lachen. Waar
hun vriendjes die geen wijk hebben maar moeten af
wachten of pa schuift."
Van der Meer kan het weten. Hij is al vijf jaar namens
het LD verantwoordelijk voor de bezorgers in de bin
nenstad en kent zijn pappenheimers derhalve van
haver tot gort. „Bezorgers worden echt niet uitgela
chen of als softies gezien. Nu niet en toen ook niet.
Tuurlijk krijgen ze wel eens wat naar hun hoofd,
maar in de praktijk valt dat mee. Ze kunnen leuke
dingen kopen voor het geld, meestal brommers,
scooters of audio-visuele apparatuur. Die tv-spotjes?
Ach, die zijn leuk. Het is natuurlijk best zwaar en ver
antwoordelijk werk, want elke dag moet je er staan,
weer of geen weer. Maar de meeste bezorgers zal dat
worst wezen. Ze doen het een paar jaar en ze doen
het voor de centen. Meer niet"
'Ik kom de bundel hoogstpersoonlijk thuisbezorgen
v
Hij schraapt bijkans de stenen
met zijn schoenen, op zijn da
gelijkse tocht door de Leidse
straten. Zijn slepende tred is
opvallend. Net als het rugzakje
op de lichtgebogen rug en de
sombere blik in zijn ogen. Het
lijkt warempel-wel alsof hij het
wereldleed op zijn smalle
schouders meetorst, zo moet
menig opkijkende voorbijgan
ger denken.
Bij die bekende verschijning
hoort een naam. Weet voortaan
dat het dichter Pé van È1 is, of
tewel Peter J. van Leeuwen, die
daar loopt! Op stap met zijn
nieuwe dichtbundel Levenslicht
die hij hoogstpersoonlijk aan de
man probeert te brengen. Het
geen heel moeizaam verloopt.
Dus toch een weltschmerz-dich-
ter, zoals hij ooit in een recensie
werd omschreven, iemand die
gegeseld wordt door het leven?
„Nee, nee. Doe mijn geen ver
driet! Noem mij zo niet. Ik lijk
wel een trieste stadsnomade
met mijn rugzakje. Maar ver
schijningsvorm is één ding, in
houd een ander."
En de inhoud van zijn nieuwe
bundel is nou niet direct smar
telijk te noemen, al zegt-ie het
zelf. „Er staat best veel humor
in. Veel zelfspot. Dat houdt me
op de been. Er zijn al cynici ge
noeg op deze wereld. Natuurlijk
staat er ook tragiek in de bun
del, maar het geheel is in ba
lans. Humor en tragiek zijn
goed gedoseerd."
Dat is het dan ook wat hem be
treft. Hij wil niet in een hokje
worden gestopt of worden ver
geleken met andere dichters.
„Omschrijf mij maar als een
aardige jongen. Waarom moet
het zo ingewikkeld? Het leven is
al zo complex voor de meeste
mensen. De bundel is sober.
Zonder toeters en bellen. Dat is
ook mijn missie. Op zoek naar
de echtheid van het leven wil ik
mijn gevoelens tonen. Zo een
voudig en helder mogelijk for
muleren. Misschien dat je je als
lezer erin kunt herkennen."
Maar om de bundel aan de man
te brengen, dat valt om den
drommel niet mee, constateert
hij met veel spijt. Dat was al zo
met zijn vorige bundel. En dat is
nu weer het geval. „Om afgewe
zen te worden is niet leuk. Zeker
niet als dat op grove wijze ge
beurt. En dat is helaas af en toe
het geval. Ik heb mijn verkeerde
jasje aan, er zit geen portemon
nee in, maar ik koop er zeker
een, zegt iemand dan. En de
Peter van Leeuwen leest voor uit eigen werk. De brede leuning van de Leidse stadhuistrap dient als ruggesteuntje. foto loekzuyderduin
volgende keer zegt die persoon
dat-ie alleen maar plaatjes kijkt.
Grof! Of mensen proberen zich
in allerlei bochten te wringen
om aan betaling te ontkomen."
Hij schudt zijn hoofd en conclu
deert „dat het zo wel genoeg
is". „Het moet nu maar eens
welletjes wezen. Ik zou graag
aansluiting vinden bij een klei
ne uitgeverij. Zo'n bundel knut
sel ik wel inelkaar. Maar distri
butie is mijn probleem. Een
dichterskwaal, ja. Bovendien
heeft Leiden een armzalig cul
tureel klimaat. Het is hier zo
vluchtig. Er heerst een beetje
een studentenmentaliteit. Zo
van: morgen weer iets anders."
Maar komkom, niet te somsom
ber, zoals hij het zelf ooit placht
te formuleren. „Het schrijven
gaat door. Buiten de deur dan
meestal. Een echt thuisgevoel
heb ik eigenlijk nooit gehad.
Dat blije gevoel als je je eigen
voordeur weer opendoet, ken ik
niet. Als ik op pad ben, voel ik
me lekkerder. In de kroeg, in
een koffietent, of onderweg in
de trein. Geroezemoes en mu
ziek werken wat dat betreft in
spirerend op mij. En als ik aan
het lopen ben en het zonhetje
schijnt, dan denk ik: het lukt wel
met die bundel. Ik kom de bun
del ook hoogstpersoonlijk be
zorgen met mijn poëzie-expres.
Misschien vinden de mensen
dat wel leuk: persoonlijk contact
met hun eigen dichter."
Die openheid is ook zijn kracht
meent hij. Niet alleen in zijn ka
rakter, maar ook in zijn werk.
„Te veel dichters verliezen zich
in metaforen, in beeldspraak. Je
ziet de inhoud niet meer door
de verpakking. En als lezer ben
je alleen maar bezig de ifietafo-
ren te ontcijferen. Ik houd er
van als de dingen transparant
zijn. Als lezer kun je er dan zelf
iets aan toevoegen. Dat is toch
prachtig als dat kan?"
Dan stapt hij weer op, met zijn
rugzak vol met bundels. En wa
rempel, zijn tred lijkt niet langer
slepend, maar verend. „Het is
de inhoud hè, en niet de ver
schijningsvorm!"
Peter van Leeuwen beschouwt
een recent gedicht dat hij
schreef vlak na de dood van zijn
vader als één van zijn mooiste.
Rotterdam - Leiden; ll/7-'94
Op van al die emoties
doodop van al die emoties
in mijn kop, doodop
en toch zo levend nog.
Wel althans, dat is te zeggen
tis me nogal wat
om zo maar wat te zeggen
dat niet echt valt uit te leggen,
dat wil zeggen -
Echt werkelijk is 'talie-
maal niet intussen
dan in cadans met trein
en een bepaalde stemming
die mij bijkans wenen doet;
Zo moet 't zijn
met inbegrip van pijn
in mijn hele halve zijn
en ergens is het goed
om zomaar door te gaan
met leven...
Wie belangstelling heeft voor
de dichtbundel kan bellen met
Peter van Leeuwen, telefoon
131444.
