Gestolen voertuigen
geven straks signalen
I
TAiinig met energie betekent niet Spartaans leven'
Wetenschap
adden in ruimte ontwikkelen zich ook
meinse stad opgegraven bij Knossos
Keukengerei
uit China?
Waterrobot op
diepste punt
Milieu
Auto laten staan loont
Wolven in Yellowstone Park
OENSDAG
29 MAART 1995
REDACTIE 023-150263/150265
ïerikaanse onderzoekers heb-
aangetoond dat embryo's
padden die in de ruimte
ïstmatig zijn verwekt en de
ste drie dagen van hun em-
onale leven zonder invloed
de zwaartekracht hebben
rgebracht, zich terug op aar-
ïormaal ontwikkelen. Dat
icht New Scientist.
G.A. Ubbels, wetenschappe-
3 medewerker van het
jechtse Hubrecht Laboratori-
noemt dit resultaat „fraai,
Jar niet echt onverwacht." De
Ujryologe was in 1988 de eer
die levend materiaal - eieren
Zaadcellen van de klauwpad
ïopus laevis (waarmee ook
Amerikaanse proeven zijn
korte tijd met een
it de ruimte in stuurde. „We
jben toen kunnen aantonen
■ook zonder de zwaarte-
^ht een bevruchting tussen
Jl en zaadcel tot stand
Bele jaren later, in het voor-
1992, was ze ook de
die via een vlucht met het
nteveer liet zien dat ook de
jgste ontwikkelingsfase van
padde-embryo's in de
Ïite normaal verliep. „De be-
hte eicellen ontwikkelden
in zo'n tien tot elf uur na
3vruchting tot het normale
rula-stadium, de ontwikke-
?fase waarin het embryo al
oglobale, ruimtelijke struc-
krijgt. Dan staat al vast wat
vóór- en achterkant
embryo wordt."
W haar Amerikaanse collega's,
sJe goed kent, was het, zegt
Stel, je stapt 's morgens met je aktentasje of documen
tenkoffertje welgemoed de deur uit om je in de file naar
je werk te begeven. Nog half slaperig steek je, zoals elke
ochtend, je autosleutel automatisch vooruit naar het por
tier-slot. Maar de sleutel vindt geen weerstand; er is geen
slot.
Verbazing, ontsteltenis, stijgende woede: auto weg. Ge
stolen.
BEN APELDOORN GPD
Ook zonder zwaartekracht kunnen
den.
ze, altijd een beetje knokken
wie eieren en zaadcellen van de
klauwpad de ruimte in mocht
sturen. In het najaar van 1992
waren de Amerikanen Richard
Wassersug van de Dalhousie
Universiteit in Halifax, Nova
Scotia, en Steven Black van het
Reed College in Portland, Ore
gon, aan de beurt. In september
van dat jaar stuurden ze met
het ruimteveer een aantal vrou
welijke klauwpadden en (inge
vroren) zaadcellen de ruimte in.
Ubbels: „In de ruimte zijn de
vrouwtjespadden door beman
ningsleden eerst met hormonen
ingespoten om rijpe eicellen te
verkrijgen, en vervolgens zijn
deze eicellen bevrucht met
padde-embryo's zich staande hou-
FOTO ARCHIEF
zaadcellen." De zo verkregen
embryo's verbleven nog drie
dagen in de ruimte alvorens de
ruimteveer terugkeerde naar de
aarde. Op hun (verdere) ontwik
keling lijkt het ontbreken van de
zwaartekracht in de eerste da
gen van hun leven geen enkele
invloed te hebben, blijkt uit het
Amerikaanse onderzoek.
Ubbels meent te weten dat deze
padden ook weer voor nage
slacht hebben gezorgd. „Al deze
resultaten betekenen dat de
vroege, ruimtelijke ontwikkeling
van een embryo al in de vol
groeide, maar nog niet bevruch
te eicel op de een of andere ma
nier wordt vastgelegd.
(bronNew Scientist)
praktisch nog intact gebleven stad uit de Ro-
tijd is ontdekt vlakbij Knossos, de belang-
Se Minoïsche opgravingsplaats op Kreta. Dit
de archeologische dienst op het Griekse ei-
aekendgemaakt.
ad, waarvan de bouwperiode nog niet be-
is, werd nabij het huidige Iréklion aan het
-gebracht door de Britse archeologische
pl. Ze omvat verscheidene gebouwen, waar-
dommige drie tot vier verdiepingen hoog zijn.
De stad is van recentere datum dan de Minoïsche
cultuur, die bestond van circa 3000 tot 1100 voor
Christus.
De tempels, woningen en andere gebouwen zijn
voor het merendeel opgetrokken uit wit marmer
en versierd met zeer mooie mozaïeken. De op
gravingsplaats biedt geen sporen van bouwwer
ken uit eerdere tijden. Onderzoek zal waardevolle
inlichtingen geven over talloze aspecten van het
Romeinse leven, zo voorspelt de archeologische
dienst.
De laatste jaren zijn autodief
stallen hand over hand toege
nomen. Met het 'omkatten' van
auto's verdienen steeds meer
bendes steeds meer en vaker
geld. Nu de grenzen in de Eu
ropese Gemeenschap zo goed
als verdwenen zijn, is het mode
geworden in het rijke Westen de
nodige slagen te slaan en de
wederrechtelijk toegeëigende
artikelen in landen als bijvoor
beeld Polen, Rusland of het
voormalige Joegoslavië om te
bouwen, van nieuwe papieren
te voorzien en ze weer terug in
het handelscircuit te brengen.
Over een paar jaar moet dat
grotendeels zijn afgelopen. We
malen er dan niet meer om als
onze glanzende trots is verdwe
nen. Snel het alarmnummer ge
beld om het kenteken door te
geven; enkele minuten later
hangt er al een politie-helikop-
ter in de lucht die zichzelf naar
de plaats dirigeert waar de auto
zich bevindt. Als het allemaal
goed gaat, kan de dader ook
nog worden gearresteerd. Wat
zo'n opsporingsactie kost laten
we even in het midden; mis
schien wordt dat bedrag wel in
de kwartaalaanslagen bij je we
genbelasting geteld.
Toekomstmuziek, zo'n zelfden
kende helikopter? Niet meer.
Sinds ongeveer een jaar hangt
er zo'n ding in het luchtruim
boven Engeland. Is het geen
toeval dat die net boven een ge
stolen auto hangt? Nee, ook niet
meer. De heli weet namelijk
waar hij zoeken moet. Sterker
nog: hij hoort de auto.
De gestolen auto van de toe
komst zendt namelijk noodkre
ten in de vorm van radiogolven.
In het patroon daarvan is zowel
het frame- als het kenteken
nummer geïntegreerd. Een auto
die uitzendt? Ja, binnen afzien
bare tijd kan voor een paar hon
derd gulden een dievenzender
of transponderworderi inge
bouwd.
De politie van het Engelse Man
chester heeft, in samenwerking
met een zorgvuldig geheim ge
houden instituut, een opspo
ringssysteem ontwikkeld dat
Tracker (Spoorzoeker) heet.
Men heeft in één van de onge
veer dertig geschikte plaatsen in
de carrosserie (waar voldoende
ruimte is) zo'n transponder in
gebouwd. De bedoeling is dat
zelfs de toekomstige eigenaar
van zo'n auto niet weet waar
dat zendertje zit ingekapseld.
Als de auto wordt ontvreemd en
de eigenaar doet daarvan aan
gifte, dan laat men via het Trac
ker-Networks een krachtig ra
diosignaal uitgaan. Daar wordt
de transponder door geacti
veerd en te zenden. Dat nood
signaal wordt opgevangen door
Een helikopter van het Manchester opsporingskorps hangt boven een
drukke verkeersader. Met het Tracker-systeem wordt elke gestolen auto
binnen een straal van twintig kilometer opgespoord.
FOTO GPD
ontvangers in de helikopter en
politiewagens De ontvangers
kunnen het signaal tot op twin
tig kilometer afstand detecteren
en interpreteren. Een speciaal
ontwikkeld computersysteem
laat zien waar de ontvreemde
auto zich bevindt.
Tracker-Networks lijkt een gou
den tijd tegemoet te gaan, hoe
wel men nog steeds aan het ex
perimenteren is. Het Engelse
politieapparaat heeft inmiddels
een optie om meer dan vijftig
politiedistricten met het Trac
ker-systeem uit te rusten. De re
sultaten zijn zó bemoedigend
dat men verwacht dat, als het
systeem eenmaal is ingebur
gerd, geen enkele, ontvreemde
auto meer aan de aandacht zal
ontsnappen.
Een Chinese archeoloog be
weert keukengerei uit het begin
van onze jaartelling te hebben
opgegraven op eilanden in de
Zuidchinese Zee waarvan het
eigendom door China en omlig
gende landen wordt betwist.
Het Bevrijdingsdagblad schreef
dat professor Wang Hengjie
meer dan 2.000 jaar oude kera
mische voorwerpen uit de
Chin- en Han-dynastieën heeft
opgegraven op de Paraceleilan-
den, die door China, Vietnam
en Taiwan worden opgeëist.
Daarmee is volgens Wang aan
getoond dat „onze mensen van
het begin af aan, ononderbro
ken en over een groot gebied
actief zijn geweest in de Zuid
chinese Zee."
De Paracels en de zuidelijker
gelegen Spratly-eilanden zijn
potentiële bronnen van conflict
in Zuidoost-Azie. Zij beheersen
belangrijke zeeroutes en liggen
boven mineralen- en olievoor
raden.
De Spratly-eilanden worden ge
heel of gedeeltelijk opgeëist
door China, Vietnam, Taiwan,
de Filipijnen, Brunei en Ma
leisië. Zij zijn onderwerp van de
besprekingen die China en de
Filipijnen begin deze week heb
ben geopend.
Een onbemande Japanse on
derwaterrobot heeft het diepste
punt van de aarde bereikt, een
deel van de Marianentrog in de
Stille Oceaan. Het Japanse
Agentschap voorwetenschap
en Technologie heeft gemeld
dat de robot Kaito op een diepte
van 10.911,4 meter de bodem
bereikte van het Challenger
Deep, dat in de omgeving van
het Amerikaanse eiland Guam
ligt.
huis van de toekomst met alle comfort staat in Zandvoort
lik in de nabije toekomst. Het aardgas is op. De
Jte kubieke meters zijn verbruikt en alle kachels zijn
Jftenduizenden kilometers gasbuis in de bodem heb
been enkel nut meer. Elektriciteit komt nog maar
nondjesmaat uit de meter. De luchtvervuiling laat
^'uoe dat de centrales op volle kracht werken. Drink-
Ïr is uiterst kostbaar geworden. Geen mens haalt het
n hoofd ermee af te wassen of, nog erger, het toilet
|te spoelen. Hoe het tegen die tijd toch warm blijft in
dzen, hoe de koelkast werkt en het bad volloopt met
-jvater is nu al,te zien in Zandvoort.
SPORT THEO VAN DER KAAU
Dike Kamp wonen
in de Max Euwestraat
Ifors vrijstaand huis, dat
1 nsluiting heeft op het
j. Toch is het dag en nacht
;amers behaaglijk warm.
it wel elektriciteit het
Innen, maar opmerkelijk
le meter net zoveel aan
trdat[tt/uur terugdraait als er
echjikt is, dankzij de zon-
(elen op het dak. Hét toilet
met regen-
en/ssDouchen, afwassen en de
paien gebeurt ook met
-fater.
j> het bewijs willen leve-
tlt|t je zonder fossiele
jtoffen te gebruiken toch
OGpnfortabei kunt wonen,
jer Kamp, civiel ingenieur
aeaenwaterleidingbedrijfPWN,
jnoest betrekkelijk simpel
it had ik mezelf als eis ge-
laarbij heb ik me het niet
gemaakt, maar door
arm$ te denken kun je heel
1 Iren. Ik heb wel eens
ontwerpen voor een
n°de^ct*e verworPen- Dit huis
;t pwijs dat je niet Spar-
.eidePeft te leven als je zuinig
/te Lrgie wilt zijn."
idgang door het huis van
worpmst begint buiten. De
Luiden gerichte voorge-
laireaat gr°te glas-
j'et schuine dak van de
erdieping is volledig be
its veft zonnepanelen.
irmof,Een van de regels van
11. -zuinig bouwen is dat
..zoveel mogelijk op het
er? ziïs gericht. Op het noor-
e ar nooit zon komt, hoe-
Smaal geen ramen, maar
den de buren minder
rwaa( luifel is precies zo ge
Beflat de laagstaande win-
(de huiskamer in schijnt
in de zomer schaduw
[jpiCgevel ontvangt veel
nnewarmte dan nodig,
ëeft hiervoor tussen de
n speciale panelen met
|ectoren ontworpen. De
ucht stijgt in het paneel
I en verdwijnt in de hol
le ruimte die standaard aanwe
zig is tussen plafond en vloer
van de eerste verdieping. Pas 's
avonds komt deze in beton op
geslagen warmte vrij. Wanneer
er in de zomer teveel warmte
binnenkomt scbuift er buiten
automatisch een rolluik voor
het paneel.
Het schuine dak van het huis is
bestemd voor de zonnepanelen.
Over 32 vierkante meter glimt
het donkerblauw van de zonne
cellen die elektriciteit opwek
ken. Tussenin ligt nog eens 7,2
vierkante meter met dofzwarte
zonnecollectoren die zorgen
voor warm water.
De bewoners zijn voorzien van
alle elektrische apparaten die
een normaal huis comfortabel
maken. De enige voorwaarde is
een zo laag mogelijk stroomver
bruik. Alle apparaten zijn be
wust gekozen. Zo kreeg de voor
deur de meest energiezuinige
voorziening, een stalen klopper.
Afwasmachine
„Wij doen geen concessies aan
comfort en kunnen alle appara
tuur aansluiten." zegt Kamp,
„Inductie-kookplaten, grote
koelkast, forse diepvriezer en af
wasmachine. Aanvankelijk wil
de mijn vrouw deze niet heb
ben, maar ik wil niet dat er
straks gezegd wordt: zie je wel,
een afwasmachine kan hier
niet."
In de huiskamer is geen kachel
of radiator te bekennen. Er
stroomt ventilatielucht uit een
kleine opening in het plafond.
Deze lucht wordt verwarmd als
dat nodig is. De afzuigkap in de
keuken zorgt tevens voor de af
voer van verbruikte lucht. Zo
vindt er constant ventilatie
plaats zonder koude tocht-
stroom. Talloze thermometers
in de vensterbanken verraden
een meer dan normale belang
stelling van de bewoners voor
de temperatuur binnen en bui
ten.
We duiken de kelder in om het
technisch hart van het huis te
zien kloppen. Vanzelfsprekend
staat hier geen cv-ketel, maar
een forse grijze kast die zorg
Geen gas, stroom van de zon en toch alle comfort.
draagt voor de warmte in huis.
De techniek blijkt van verbluf
fende eenvoud.
Kamp doceert: „Dit is een venti-
latie-eenheid met warmtewisse
laar en warmtepomp. Kleine
ventilatoren zuigen de afge
werkte lucht uit de kamers. In
dit apparaat kruist deze nog
warme lucht de aparte buizen
met frisse, van buiten aangezo
gen lucht. Deze wordt daardoor
opgewarmd. Dezelfde eenvou
dige techniek als in een koelkast
zorgt dat de lucht verder ver
warmd wordt. De verbruikte
lucht gaat dus na afgifte van de
warmte sterk afgekoeld naar
buiten. Dit apparaat is net te
koop, maar nog veel te duur.
Het is de techniek van de toe
komst en hoeft straks niet meer
te kosten dan een koelkast."
Grauwe dagen
De ventilatiekast werkt op elek
triciteit. Hier komen de zon
nepanelen op het dak in beeld.
Zolang het buiten licht is, pro
duceren deze stroom. Een con
verter zet de gelijkstroom van
60 volt om in de gebruikelijke
wisselstroom van 230 volt. Die
opgewekte elektriciteit gaat te
rug in het openbare net en dat
wordt zorgvuldig geregistreerd.
Daarmee kent dit huis het feno
meen van de achteruiüopende
stroommeter. Produceert 'het
dak' geen elektriciteit, dan komt
de benodigde stroom normaal
via de meter binnen.
Kamp: „Daarmee is dit een nul
energie-huis. Er gaat evenveel
stroom terug het net op als ik
verbruik. Tenminste, dat is de
bedoeling. Ik denk wel dat we
dit jaar op nul uitkomen. De
meest kritieke periode zijn
grauwe dagen met een tempe
ratuur tegen het vriespunt. Dan
is er maar net genoeg warmte.
Als het vriest schijnt meestal de
zon en dan is er juist warmte
genoeg. Nu is er zoveel warmte
beschikbaar dat we niet eens
aan nachtverlaging hoeven te
doen. De thermostaat blijft hier
dag en nacht op 19 graden. Ik
heb gemerkt dat de tempera
tuur maar 2 graden per nacht
zakt als de'thermostaat op nul
staat."
Dat laatste heeft alles te maken
met de bijzonder dikke buiten
muren. Het hele huis is voor
zien van een 25 centimeter dik
ke laag steenwol-isolatie, terwijl
slechts 8 centimeter gangbaar
is. Het dubbele glas van de ra
men heeft een isolerende
coating: de warmte kan wel
naar binnen, niet naar buiten.
Tussen de glasplaten in bevindt
zich het isolerende edelgas ar
gon.
Bij een PWN-functionaris, die
vrijwel alle techniek in huis zelf
heeft geïnstalleerd, valt te ver
wachten dat de watervoorzie
ning optimaal is. Kamp:'„Nog-
maals, ik heb geen concessies
aan comfort willen doen, daar
om staat hier een boiler met 400
liter water. Collectoren op het
dak zorgen voor de voorverwar
ming en bij wijze van naverwar-
ming haalt een warmtepomp
nog eens warmte uit de afvoer
van de ventilatielucht. Daarmee
is er dag en nacht genoeg warm
water. Misschien wel juist om
dat ik bij een waterleidingbe
drijf werk heb ikèëïrsysteefflh-
bedacht om regenwater te ge
bruiken om het toilet door te
spoelen, af te wassen en de was
te doen. Daarvoor ligt er een
tank van 6000 liter in de tuin,
eveneens aangesloten op de -
zonnecollectoren. Het huis
heeft dus een drinkwaterleiding
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER
en een regenwaterleiding."
Het bewijs
In Zandvoort staat het bewijs
dat mensen uiterst comfortabel
kunnen leven zonder gebruik te
maken van fossiele brandstof
fen. Mocht het gas inderdaad
opraken dan is er volop werk
aan de winkel, want fors energie
besparen lukt niet in de meeste
huizen. De bouwwereld is totaal
niet ingesteld op het fabriceren
van energie-zuinige woningen.
Het maken van superdikke iso
latie is al een probleem.
„Nederland bouwt achterlijk,"
zegt Kamp, „De meeste nieuwe
huizen krijgen een ventilatiesys
teem met koude buitenlucht.
Dat is in huis niet te controle
ren. Het betekent dat er gewoon
een koude wind door je huis
waait. Ook het vinden van ener
gie-zuinige apparatuur is verre
van eenvoudig. Dan zijn er nog
die sluimerstanden en trafo's
voor allerlei apparaten. Ik heb
ze doorgemeten en denk dat er
in Nederland zeker één centrale
draait om al deze apparaatjes te
kunnen voeden."
LEIDEN-HAARLEM JAN PREENEN
Sinds november 1992 doet on
ze redacteur Jan Preenen mee
aan de landelijke actie 'Rijd
ook minder'. Op onregelmati
ge tijden doet hij daarvan ver-
slag.
Het leven zonder auto kan
heel mooi zijn. Bovendien
houd je honderden guldens
per maand over. Je zou dan
ook wel gek zijn om je nog
langer te laten inblikken. Een
van de deelnemers aan de
workshop 'Leve de auto', dat
eerder dit jaar werd gehouden,
is dat in elk geval niet. Hij
heeft zijn auto gedumpt.
Zover ben ik nog niet. Mijn
wagen is kleiner geworden,
onder meer doordat mede
weggebruikers 'm zo nu en
dan over het hoofd hebben ge
zien. Een van de zijkanten
heeft daardoor wat terrein
moeten prijsgeven. Maar ver
dwenen is m'n auto niet. Hij
rijdt wel minder. In tweeën
eenhalf jaar heeft-ie zo'n
40.000 kilometer uitgespaard.
En daarmee ook geld, zij het
minder dan die workshopper.
De auto vaak laten staan heeft
ook positieve kanten, al kon ik
die lange tijd moeilijk ontdek
ken. Overvolle treinen zijn niet
erg uitnodigend, zeker niet als
ze ook nog eens officieel tot
sta-treinen worden uitgeroe
pen. Het verschil is niet altijd
duidelijk.
Je kunt jezelf dan wel altijd
voorhouden dat het milieu er
baat bij heeft dat meer wordt
getreind en gebust, maar het is
ook prettig als je af en toe eens
een onverwachte meevaller
hebt. Zo'n voordeeltje lijkt
zich nu voor te doen met de
belastingen. De afgelopen ja
ren lag ik nog in de clinch met
de belastinginspecteur. Hij
wilde m'n veranderde reisge
drag alleen belonen als ik op
basis van een jaarkaart een
openbaar-vervoerverklaring
kon overleggen.
Dat kon ik dus niet, omdat
ik vaak vroeg moest werken en
daardoor niet altijd van de
trein gebruik kon maken. Het
was dan ook. niet interessant
om een jaarkaart te nemen.
'De regels schrijven voor dat u
een openbaar-vervoerklaring
overlegt. En die krijgt u alleen
met een jaarkaart. Uitzonde
ringen zijn niet mogelijk'.
Het doet denken aan de
controleurs die je tegenwoor
dig veTre van gastvrij staan op
te wachten bij de trappen naar
de perrons: „Als u geen kaartje
kunt laten zien, komt u er niet
door. Heeft u haast? Dat is uw
probleem. Regels zijn regels.
Uw kaartje".
Dat is inmiddels toch een
jaartrajectkaart geworden. Al
les went, zelfs de trein. En dus
ben ik van een dagkaartje via
een vijfrittenkaart en een
maandkaart toch overgestapt
op een contract van twaalf
maanden met NS. Het gevecht
met de belastinginspecteur
kan daardoor eindelijk eens in
mijn voordeel worden beslist.
Een tweede voordeel van het
vaak laten staan van de auto is
dat die ook niet zo snel aan
vervanging toe is. Zou ik na
1992 gewoon zijn blijven door
rijden, dan was ik nu met
100.000 op de teller al lang aan
een wissel toegeweest. Dan
was het ook hoogstwaarschijn
lijk een nieuwe auto geweest.
Als je elke dag op de weg zit en
je technische kennis zich zo
ongeveer beperkt tot het ver
vangen van een lamp, kun je
je niet permitteren om pech te
hebben. Vandaar die nieuwe
auto.
Stom, stom, stom is me in
middels duidelijk geworden
uit een artikel in de Consu
mentengids. 'Het voordeligste
is om een tweedehandsauto te
nemen van tweeëneenhalf jaar
oud en daar tweeëneenhalf
jaar in te rijden. Dat scheelt
twintig veertig procent'.
In al dan niet officiële sta-
treinen, die het
Leids/Haarlemse gebied
steeds meer gaan bedreigen,
zijn dergelijke aanmoedigings
premies nooit weg.
HELENA/DEN HAAG ANP
Voor het eerst sinds 50 jaar le
ven er weer wolven in het wild
in het Yellowstone National
Park in de Amerikaanse staat
Wyoming. De eerste zes dieren
zijn deze week uitgezet. Daar
aan is een gewenningsperiode
in een groot omheind terrein
voorafgegaan. Binnenkort zet
ten de autoriteiten opnieuw zes
wolven van Canadese afkomst
Aan de operatie is een jarenlan
ge discussie voorafgegaan. De
opzichters wilden de wolven te
rug om een lacune in het na
tuurlijke evenwicht op te vullen.
Politici en boeren in de omge
ving beschouwen het plan als
gevaarlijk. Zij vrezen dat de wol
ven niet alleen van de dieren in
het park maar ook van de
veestapel in de omgeving, voor
al runderen en schapen, zullen
leven.
uit.
