Geheim bezoek Van Mierlo
bij vertegenwoordiger PLO
Presidenten Centraal-Azië versterken macht
Buitenland
EXTRA BELONING
OP ENERGIE-ZUINIGE
KOELKASTEN
50
3
Overstromingen zullen
aarschijnlijk toenemen
Militaire uitgaven
30 procent gedaald
Spanje daagt Canada voor Hof
Turkije probeert bondgenoten
gerust te stellen over inval Irak
OENSDAG 29 MAART 1995
ANP Algemeen Nederlands Per
se Agentur GPD Geassocieerde P
Independent RTR Reut
inse minister
vredesmissie
Burundi
tBURA AFP/Rtr
ranse minister van ontwik-
gssamenwerking, Bernard
is gisteren in Burundi
ikomen om te proberen
linde te maken aan het et-
geweld tussen de'Tutsi-
jerheid (14 procent) en de
[meerderheid (85 procent)
!t Afrikaanse land. In de
Istad Bujumbura heerste
innen rust, na de onlusten
je afgelopen dagen waar
honderden doden vielen
induizenden Hutu's op de
jt sloegen.
geveer 155 Franse vrou-
fn kinderen en andere Eu-
inen verlieten Burundi met
fegtuig waarmee de minis-
as gearriveerd. Duitsland
ïerde zijn burgers het land
[aten.
c brouwerij Heineken
de vrouwen en kinderen
iet buitenlands personeel
I twee Burundese brouwe-
jgeëvacueerd. Momenteel
n er vijf buitenlandse Hei-
-werknemers in Burundi,
twee brouwerijen werken
aal ongeveer 1000 men-
'nder het lokale personeel
len slachtoffers gevallen.
correspondent
Nergens ter wereld zijn presidenten zo
geliefd als in de Aziatische republieken
van de voormalige Sovjetunie. Neem
president Islam Karimov van Oezbekis
tan. Mag ik tot in het jaar 2000 uw lei
der blijven, vroeg hij zondag aan de
stemgerechtigden onder de 22 miljoen
Oezbeken. Op de officiële uitslag van
dit referendum moet de wereld nog
tien dagen wachten. De staatsradio
kwam echter maandag al met een
prognose, die honderd procent juist zal
blijken: alle Oezbeken willen met Kari
mov de 21ste eeuw in.
Karimov volgt met dit referendum het
voorbeeld van Saparmurad Nijazov, de
president van buurrepubliek Turkmenis
tan. In januari waren er slechts 212 Turk
menen die vonden dat Nijazov niet tot
2002 president mocht blijven. De rest,
99.99 procent, zei ja. Ook president Nur-
sultan Nazarbajev van Kazachstan, een
andere buurrepubliek van Oezbekistan,
is inmiddels bevangen door de referen
dumkoorts. Volgende maand mogen de
Kazachen bepalen of hun land met Na
zarbajev als staatshoofd de volgende
eeuw zal instappen.
De drie heren hebben een gemeen
schappelijk verleden: zij behoorden tot
de top van de Communistische Partij
van de Sovjetunie. Nadat hun landen in
1991 de onafhankelijheid min of meer
opgelegd kregen door de ineenstorting
van de Sovjetunie, werden zij met over
weldigende meerderheid tot president
gekozen. Nijazov en Karimov hebben
met het referendum bereikt dat voor
1997 vastgestelde presidentsverkiezin
gen zijn geschrapt. Ook Nazarbajev heeft
de volksraadpleging nodig om presi
dentsverkiezingen in 1996 te ontlopen.
De drie heren hebben ook opvallend ge
lijke opvattingen over democratie. Parle
mentarisme en concurrentie tussen par
tijen met verschillende politieke pro
gramma's wordt afgewezen. Dat werkt
alleen maar destabiliserend, omdat, me
nen zij, de maatschappij nog niet toe is
aan democratie naar westers model.
„Democratie is een einddoel van een
langdurig proces", zei Karimov. „Onder
democratische leuzen kan gemakkelijk
chaos en anarchie worden gecreëerd",
aldus Nazarbajev.
De referenda die in de plaats kwamen
van verkiezingen, dienen volgens de pre
sidenten maar één doel: behoud van sta
biliteit. Vergeleken met de toestanden in
andere voormalige Sovjet-republieken,
Rusland niet in de laatste plaats, zijn de
Centraalaziatische republieken oasen
van rust.
Nazarbajev heeft zojuist een parlemen
taire revolte met gemak bedwongen. Het
inmiddels ontbonden parlement was
zelfs na het uitschakelen van oppositie
partijen bij de verkiezingen vorig jaar
nog iets te lastig. Het is nog de vraag
wanneer er nieuwe verkiezingen worden
gehouden, maar ongetwijfeld gaan die
een uiterst volgzame volksvertegenwoor
diging opleveren.
In Turkmenistan en Oezbekistan is de
oppositie simpelweg verboden. Karimov
liet vorig jaar, vlak voor de parlements
verkiezingen, een veertigtal oppositielei
ders oppakken; partijen als de radicaal-
islamitische Adalat en de gematigde Erk
zijn verboden. In Turkmenistan is Nij
azov bijkans heilig verklaard en dat laat
evenmin ruimte voor oppositie.
Het Westen, dat deze republieken bin
nen de Organisatie voor Veiligheid en
Samenwerking in Europa (OVSE) heeft
gehaald, accepteert vrijwel stilzwijgend
dat een loopje wordt genomen met de
mensenrechtprincipes uit de Helsinki-
akkoorden. Belangrijker wordt gevonden
dat er in Centraal-Azië een dam wordt
opgeworpen tegen het dreigende islami
tisch fundamentalisme.
Vooral Oezbekistan ligt in de vuurlinie.
Er wonen grote Oezbeekse minderheden
in het roerige Tadzjikistan en in het
noorden van Afghanistan. Volgens Kari
mov proberen fundamentalisten uit Iran
en Afghanistan in Oezbekistan te pene
treren. Met enige regelmaat worden deze
'infiltranten' opgepakt.
Bovendien maken Oezbeekse militairen
deel uit van de door Rusland gedomi
neerde 'vredesmacht' in Tadzjikistan, die
ervoor moet zorgen dat de Afghaanse en
Tadzjiekse islamitische strijders er niet
in slagen het pro-Russische bewind in
Tadzjikistan omver te werpen.
Deze participatie in de onverklaarde oor
log tegen de islam is politiek en econo
misch profijtelijk. Westerse investeerders
weten Oezbekistan (goud, katoen, olie),
Turkmenistan (gas) en Kazachstan (olie)
zo langzamerhand te vinden en roemen
het politiek stabiele klimaat in deze lan
den.
Ook Moskou is niet ontevreden, zij het
dat nauwlettend wordt gevolgd of de
Russische minderheden in de drie lan
den niet in het gedrang komen. Boven
dien is er de vrees dat de drie republie
ken, met bevolkingen die etnisch ver
want zijn aan de Turkse, zich sluipen
derwijs politiek en economisch losma
ken van Rusland.
Dat proces is gaande. Evenals de langza
me islamitisering van de drie landen. De
moskeeën rijzen als paddestoelen uit de
grond. Uit alle macht proberen de presi
denten dit proces onder controle te hou
den door de islam een politieke rol te
ontzeggen en tegelijkertijd goede relaties
na te streven met de islamitische geeste
lijkheid.
Nog is die politiek succesvol. Maar ach
ter de facade van stabiliteit sluimeren de
frustraties van bevolkingen die in meer
derheid in bittere armoede door het le
ven moeten. Vooralsnog moeten die het
doen met de beloften van Nazarbajev,
Nijazov en Karimov over een gouden
toekomst. De uitslagen van strak georga
niseerde volksraadplegingen zijn daar
om allerminst een garantie voor een sta
biliteit tot in de volgende eeuw.
milieu -
korting
Tegenwoordig vindt u op iedere koelkast of diepvriezer
in de winkel een energie-etiket. Zo kunt u gemakkelijk zien
welk toestel echt energie-zuinig is. Toestellen met de
klasse-aanduiding A of B op het energie^tiket besparen de
meeste energie.
Met zo'n energie-zuinig toestel helpt u niet alleen het
milieu. U bespaart óók op uw energiekosten, jaar in jaar uit.
En bovendien krijgt u in de winkel meteen 50 gulden korting
van uw Energiebedrijf.
Deelnemende winkeliers herkent u aan de actiesticker.
Bij hen kunt u profiteren van de milieukorting. Informeer
naar de voorwaarden van actie.
UW ENERGIEBEDRIJF ADVISEERT.
Britse autodief wint zestien miljoen
pNDENEen werkloze Brit heeft in de lotto bijna zestien mil-
hengulden gewonnen, kort nadat hij uit geldgebrek een paar
nito's had gestolen en verhandeld. Van het prijzengeld veroor-
pofde Ryan zich meteen een nieuwe Jaguar XJR en een peper-
ure Ferrari Testarossa.
fcwitsers heffen bankgeheim op
bussel Het federaal gerechtshof van Zwitserland heeft beslo-
[n dat de Belgische justitie inzage kan hebben in de bankreke-
Hng van twee sleutelverdachten uit het Agusta-schandaal. De
jelgische onderzoeksrechters zijn met name benieuwd naar de
[keningen van de Panamese nepfirma Kasma. Via Kasma
laakte de Italiaanse helikopterfabrikant Agusta 51 miljoen frank
juim 2,7 miljoen gulden) over aan de Vlaamse socialisten.
irts moet 'ongewenst' kind onderhouden
arlsruhe Een Duitse arts moet betalen voor een kind, dat
:rd geboren na een mislukte abortus. Dat heeft de federale
ijchtbank in Karlsruhe gisteren bepaald. Het kind is gezond en
opl geboren, ofschoon de moeder een abortus had ondergaan.
usland verliest contact met raket
•setsk Een Russische raket van het nieuwe Start-type is er
steren niet in geslaagd drie satellieten op de geplande baan uit
zetten. De basis in Plesetsk in Noordwest-Rusland heeft het
ntact met de raket verloren.
loskou legt beslag op geld Japanse sekte
psKOUEen Moskouse rechtbank heeft gisteren beslag laten
zgen op de bezittingen van de omstreden Japanse sekte Aum
inri Kyo (Hoogste Waarheid). Bovendien werden de bankte-
eden van de sekte bevroren. Maandag had een districtsge-
chtshof de zeven Aum-afdelingen in Moskou elke aktiviteit
rboden. De sekte, die in Rusland dertigduizend aanhangers
u hebben, wordt verdacht van een aanval met zenuwgas in de
3tro van Tokyo.
et
■taliaanse ex-ministers opgepakt
fti» De Italiaanse justitie heeft gisteren in Bari veertig mensen
Ingehouden, onder wie twee oud-ministers, de burgemeester
in de zuidelijke havenstad en medewerkers van de belasting-
Jolitie. Zij worden verdacht van corruptie, onwettige financie-
t fg van politieke partijen en verrijking ten koste van de staat.
elgië gaat gifgasgranaten vernietigen
'en biesen België begint eind dit jaar met de vernietiging van
gasgranaten uit de Eerste Wereldoorlog. Het gaat om onge-
ir 20.000 granaten. Van een deel van deze granaten is inmid-
s vastgesteld dat zij een chemische lading bevatten. De op-
g in het Westvlaamse Houthulst, heeft vooral onder de
euws-Vlamingen ongerustheid teweeggebracht.
aïtiaanse oppositievoerster vermoord
it-au-prince Een van de belangrijkste conservatieve opposi-
voerders van Haïti, Mireille Durocher Bertin, is gisteren in
1 t-au-Prince vermoord. Durocher was een uitgesproken te
istandster van de Haïtiaanse president Jean Bertrand Aristide.
2 ondersteunde de coup tegen hém in 1991 en werkte daarna
de rechtse, door militairen gecontroleerde regering.
\derzoek Greenpeace op klimaattop:
''stromingen van rivieren,
bij de watersnood in fie
ld, zullen als gevolg van het
(ikaseffect zeer waarschijn-
toenemen. Méér regen en
'ëre periodes van extreme
'hval zijn realistische prog-
s die direct kunnen voort-
Hen uit de toename van
ijjkasgassen in de atmosfeer,
it stelt de milieu-organisa-
a1reenpeace International in
rapport dat morgen wordt
esenteerd tijdens de grote
Oimaattop in Berlijn. Het
^rzoek is uitgevoerd door
Instituut voor Milieuvraag-
ten in Amsterdam,
jgens onderzoeker profes-
P. Vellinga is met het rap-
nadrukkelijk niet gezegd
je wateroverlast in 1993 en
'direct' verband hield met
Iroeikaseffect. Wèl is geble-
iat de gebeurtenissen pas
tin het wetenschapsbeeld
le mogelijke veranderingen
het weerbeeld als gevolg
van de grotere concentratie
broeikasgassen in de atmosfeer.
Deze conclusie spoort met de
opvatting van het KNMI in De
Bilt. Dat instituut concludeerde
vorige week in zijn eerste Eu
ropese Klimaatrapportage dat
„we mogelijk aan het begin
staan van een overgangsperiode
naar een warmer klimaat".
De elfdaagse milieutop in
Berlijn is gisteren gestart met
een succesje: de olieproduce
rende landen zien af van hun
eis tot eenstemmigheid over be
sluiten op de conferentie. Door
deze eis hadden de producen
ten, onder aanvoering van
Saudi-Arabië, de hele besluit
vorming op de top kunnen tor
pederen.
De olieproducerende landen
in de wereld zijn tegen drasti
sche beperking van de uitstoot
van het broeikasgas kooldioxy-
de (C02), omdat dat hun afzet
beperkt. C02 komt vrij bij de
verbranding van fossiele brand
stoffen zoals olie en steenkool.
'Jeruzalem een struikelblok in vredesproces
Minister Van Mierlo (buitenlandse zaken) heeft gisteren
in Jeruzalem in het diepste geheim een bezoek gebracht
aan de PLO-vertegenwoordiger in Oost-Jeruzalem, Feisal
Husseini. Hij heeft van hem de indruk gekregen dat de
Palestijnen bang zijn dat de zaak-Jeruzalem 'aan het
wegzakken is'.
jeruzalem ad bloemendaal
correspondent
De status van Jeruzalem was
een belangrijk onderwerp van
gesprek. De stad is volgens Van
Mierlo een struikelblok in het
vredesproces. Van Mierlo vindt
dat het de Europese landen
daarom niet past om aan de
wering van het 3000-jarige be
staan van de stad 'op een dus
danige intense manier' deel te
nemen.
„Het is evident dat zo'n vie
ring een rol speelt in de emoties
rond Jeruzalem. Dan kun je als
buitenland beter afwachten.
Om heel eerlijk te zijn, zou ik
het onfatsoenlijk vinden om het
anders aan te pakken, al is 'boy
cot' een veel te vijandige bena
ming voor een heel fatsoenlijke
benadering."
Het gesprek vond plaats bij de
Nederlandse vertegenwoordiger
bij de Palestijnen. Israël ont
moedigt de gang van buiten
landse vertegewoordigers naar
het New Orient House, het on
officiële PLO-hoofdkwartier in
Oost-Jeruzalem. En omdat hij in
het gevolg is van de koningin
wilde Van Mierlo de Israëli's
niet onnodig tegen zich harnas
jagen. Van Mierlo heeft zijn col
lega Peres van te voren op de
hoogte gesteld.
Vandaag brengt Van Mierlo in
Gaza-stad een kort bezoek aan
Yasser Arafat, voorzitter van de
PLO en van de Palestijnse Na
tionale Autoriteit. Het gesprek
draagt een algemeen karakter
de twee hebben elkaar nog
nooit gesproken maar Van
Mierlo zei dat hij vooral geïnte
resseerd is in de industrieterrei
nen die Israël samen met het
Palestijnse bestuur wil gaan
stichten.
Vandaag brengen koningin
Beatrix en prins Claus in Jeruza
lem als 'gewone' toeristen een
bezoek aan de Heilige Grafkerk,
de Rotskoepel, de El Aksa-mos-
kee en de Klaagmuur in Oost-
Jeruzalem. Om politieke rede
nen maakt dit bezoek geen deel
uit van het staatsbezoek aan Is
raël.
washington afp
De militaire uitgaven zijn tus
sen 1987 en 1993 over de hele
wereld met meer dan dertig
procent gedaald. In 1993 gaven
alle landen gezamenlijk 868
miljard dollar uit aan wapens.
Dit blijkt uit een gisteren gepu
bliceerd rapport van het Ameri
kaanse Agentschap voor Ont
wapening en Wapencontrole.
In Rusland en andere voormali
ge Oostbloklanden daalden de
militaire bestedingen met ze
ventig procent. Ook in de Mid-
denamerikaanse staten namen
de militaire uitgaven af. In de
VS en West-Europa daarente
gen daalden de cijfers nauwe
lijks, terwijl onder meer Zuid
en Oost-Azië en Afrikaanse lan
den duidelijk meer geld be
steedden aan wapens.
Wat betreft de invoer van wa
pens spande Saudi-Arabië in de
periode van 1991-93 de kroon
met 18,6 miljard dollar. De VS
waren de tweede wapenimpor
teur met 4,8 miljard. Andere
grote importeurs in het Mid
den-Oosten bleken Iran (3,6
miljard), Egypte (2,7 miljard) en
Israël (2,2 miljard).
Bij de wapenexporterende
landen nemen de VS een onbe
twiste eerste positie in met 47
procent van de wereldmarkt in
1993. Groot-Brittannië is twee
de voor achtereenvolgens Rus
land, Duitsland, China, Frank
rijk, Italië, Nederland, Canada
en Israël.
In 1993 beschikten vijf landen
over een leger van meer dan
een miljoen soldaten: China,
Rusland, de Verenigde Staten,
India en Noord-Korea.
Koningin Beatrix lijkt haar tafelheer, de Israëlische premier Rabin, vermanend toe te spreken. De koningin bezocht gisteren het Israëlische parle
ment. foto anp marcel antonisse
'Turkse leger heeft militaire doelen bereikt'
den haag Spanje heeft Canada voor het Internatio
naal Gerechtshof in Den Haag gesleept wegens hun
hooglopend dispuut over de visserij. Dat heeft een
woordvoerster van het hof gisteren gemeld. Het vis
serijconflict brak vorige maand uit toen de Canadese
kustwacht de Spaanse treiler Estai in internationale
wateren in beslag nam. In New York lieten de Cana
dezen gisteren zien dat de mazen in de netten van de
vissersboot te klein waren. Zondag kapte een Cana
dese patrouilleboot de netten van een andere Spaan
se treiler. foto epa jon levy
Turkije doet er allés aan de'
NAVÓ-partners te overtuigen
van het tijdelijke karakter van
de operatie tegen de Koerdische
Arbeiderspartij (PKK) in Noord-
Irak.
De Verenigde Staten en
Duitsland uitten kritiek op de
omvang en de duur van het of
fensief. „De Turkse troepen be
ogen geenszins een bezetting.
Het leger trekt zich pas terug als
het doel is bereikt", benadrukte
de Turkse premier (giller giste
ren. De premier noemde geen
datum voor het einde van de
operatie-Ijzer die op 20 mei be
gon. Bij gevechten tussen leger
en PKK kwamen gisteren 97
Koerden om.
Het afgelopen weekeinde zei
de Turkse president Demirel
nog dat het offensief in Noord-
Irak een jaar zou kunnen duren.
Maar ook de woordvoerder van
het Turkse ministerie van bui
tenlandse zaken herhaalde: „Er
is geen reden tot ongerustheid.
We zijn niet van plan te blij
ven." Het enige doel is de uit
schakeling van de PKK en hun
logistieke middelen. Hij wees de
Westerse bezorgdheid dan ook
van de hand.
De Duitse regering heeft naar
aanleiding van de Turkse inval
in Noord-Irak nu ook verdere
leveranties van militair mate
rieel aan Ankara stopgezet. Dat
heeft de regeringscoalitie onder
leiding van bondskanselier Kohl
gisteravond besloten. Eerder
schortte Bonn al een subsidie
ter waarde van 150 miljoen
mark op voor de levering van
drie fregatten.
Een woordvoerder van de
Duitse regering verklaarde dat
Ankara de mensenrechten moet
respecteren in de strijd tegen de
PKK. Het is een groot verschil of
een land een terreurorganisatie
wil uitroeien of van plan is een
deel van een land te bezetten,
aldus de Duitse regering. Bonn
was één van de grootste leve
ranciers van wapens aan Tur
kije.
De operatie van het Turkse le
ger in het noorden van Irak te
gen de PKK heeft in de regio
Hakurk in het oosten van het
binnengevallen gebied „haar
aanvankelijke militaire doelen"
bereikt. De Turkse generaal
1 lasan Kundakgi die de operatie
leidt heeft dat verklaard tegen
over Turkse media.
„De operatie is goed op koers,
we zijn nu in een schoonmaak-
fase", zei de generaal, die de
hoogste commandant is van de
nationale gendarmerie in de re
gio Diyarbakir. In het hele ge
bied wordt nu gezocht naar
„terroristen", oftewel Koerdi
sche rebellen, aldus Kundakgi.
Hij voegde eraan toe dat het
gaat om nauwgezette zoekacties
om de rebellen te 'elimineren'.
De VN bereiden voor morgen
een tweede evacuatie van Koer
dische vluchtelingen voor.
Woordvoerder Redmond van de
VN-organisatie voor vluchtelin
gen, UNHCR, zei te hopen dat
Koerdische vluchtelingen die
eerder te bang waren om hun
huizen te verlaten, nu durven
meekomen. Zondag evacueer
den de VN al 1.400 vluchtelin
gen uit de grensstad Zakho.
Duitsland bezet
en niet bevrijd
bonn Rtr-AFP
Conservatieve Duitse politici
hebben een verzoek aan de
Duitse regering ondertekend
waarin zij protesteren tegen de
opzet van de officiële herden
king van het einde van de
Tweede Wereldoorlog. De capi
tulatie van Duitsland op 8 mei
1945 betekende volgens de 200
ondertekenaars van het mani
fest niet alleen de bevrijding
van het Hitler-regime, maar
ook het begin van de onder
drukking en terreur in Oost-
Europa en de deling van Duits
land. De regering legt bij de of
ficiële herdenking vooral het
accent op het eerste aspect.
Een opvatting van de geschie
denis, die de verbanning van
zo'n tien miljoen Duitsers 'ver
zwijgt, verdringt of relativeert'
kan volgens hen niet de basis
vormen van de identiteit van
een 'trots' volk.
Protesterende
Filip Dewinter
even opgepakt
BRUSSEL ANP
De extreem-rechtse Belgische
parlementariër Filip Dewinter
van het Vlaams Blok is gister
avond na een confrontatie met
de politie in Brussel opgepakt.
Ondanks een samenscholings
verbod van burgemeester De
Donnea hadden leden van de
partij gedemonstreerd in de
omgeving van het parlement.
Tijdens de verboden betoging
pakte de rijkswacht zo'n tien
personen op, die zich voor het
oog van perscamera's hevig ver
zetten. Het Vlaams Blok voerde
actie tegen het besluit van de
minister van wetenschapsbeleid
Daerden om de partij te weren
uit het openbare Congressenpa-
leis in de hoofdstad. Het Blok
had daar dinsdag en op 30 april,
de sterfdag van Hitier, verkie
zingsbijeenkomsten willen hou
den.
