NS hadden geen smeergeld
nodig voor besluit locs
'Agusta-schandaal betekent het einde van een politieke generatie'
Feiten &Meningen
'Afrikanisatie
kerk nodig
tegen leegloop j»
MAANDAG 27 MAART 1995ik
ret
,Op zondag zijn we in Zuid-Afrika weer teruei
in de dagen van de apartheid. Kerkgangers nc
zijn nog steeds gescheiden langs rassenlij- aa
nen. Iedereen gaat naar zijn eigen kerk en pi
een gezicht van een andere kleur wekt nog -ai
altijd beroering. Ikzelf woon tegenwoordig i
een blanke buurt en voel me iedere zondag
weer echt een uitzondering".
En dat, zegt secretaris-generaal Brigalia Bam g
van de Zuidafrikaanse Raad van Kerken >k
(SACC), terwijl haar eigen Anglicaanse Kerk p
onder leiding van aartsbisschop Tutu toch >ei
vooraan stond in de strijd tegen apartheid, ie
Maar je inzetten tegen racisme of je echt jr<
openstellen voor een zwarte congregatie, dat
zijn twee verschillende zaken. En wat dat
laatste betreft, dreigen de Zuidafrikaanse ker-G
ken volgens haar de boot te missen.
Ze wijst op het grote aantal onafhankelijke je
zwarte kerkjes dat in de zwarte woonwijken a;ij
paddestoelen uit de grond schiet. Hun kerk- n
banken zitten vol, omdat ze, in tegenstelling ai
tot de grote, bestaande kerken, diensten heb-v;
ben waar zwarte gelovigen zich bij thuisvoe- jo
len. Ze grijpen terug naar traditionele Afri- ik
kaanse gebruiken en hebben er geen moeite ii
mee de verering van de voorvaderlijke geestei
te combineren met de aanbidding van Jezus
Christus.
„Die kerken zijn voor mensen belangrijk, om
dat ze er waardigheid uit putten. In die kerk ie
zijn ze iemand, maar in de bestaande kerkenn
heerst nog steeds racisme en wordt neergekere
ken op andere gebruiken. Ik zou er bijvoor-
beeld voor zijn, als de kerk op de een of andek
manier het oude ritueel waarbij een kind
wordt voorgesteld aan de voorouderlijke geesi
ten, in het doopritueel opnemen. Maar de h
meeste kerkelijke leiders vinden dat dat niet
kan. En daarmee dreigen ze onder de zwarte -j
bevolking aanhang te verliezen". y
Toch hebben de kerken een belangrijke rol te-(
spelen in het nieuwe Zuid-Afrika. Er is veel n
leed, veel wrok over het verleden en politici
zijn volgens Bam niet in staat om in hun een
tje de verzoening te bewerkstelligen die de
Zuidafrikaanse maatschappij nodig heeft om
een gezonde samenleving te worden. l
De SACC zit op dit moment midden in een ;i
overgangsperiode. Najaren van protest tegerv<
de apartheid moet de organisatie haar rol in i
het nieuwe Zuid-Afrika opnieuw bepalen. „Eü
dat is niet zo simpel", zegt Bam met een groti]
grijns. „Apartheid was zo slecht, dat het doel
meteen duidelijk was. Het was zo makkelijk t
protesten te organiseren. Maar opbouwend
meedenken, leiding geven aan het wederop-
bouwproces is veel moeilijker. Ik merk het aai
mezelf, aan iedereen om me heen: als er watw
protesteren valt, leven we meteen op".
De apartheid dwong de SACC in het verlederk
tot een duidelijke politieke stellingname. De I
organisatie stond bekend als ANC-gezind. Oo'
dat moet veranderen, meent Bam. Het wordt|
tijd voor een veel onafhankelijker positie, wa»
welke regering er ook zit, de kerk heeft volgen
haar tot taak het beleid opbouwend, maar kri
tisch te beoordelen.
In de nieuwe situatie moet de SACC zich ovei
vragen buigen, waar ze zich in het verleden
nauwelijks mee bezig heeft gehouden: abor-
tus, AIDS, de traditie van de betaling van een
bruidsschat. En daarbij komen tegenstelling©
tussen verschillende kerken naar boven die ixi
het verleden nauwelijks een rol speelden.
De Zuidafrikaanse Anglicaanse kerk heeft bij
voorbeeld een aanzienlijk soepeler standpunl
over abortus dan Róme. „We zitten steeds m^
de vraag hoe te vermijden dat we de grootste'
ruzie krijgen". De discussies raken haar per-
soonlijk, want lang niet iedereen was er blij
mee toen een halfjaar geleden voor het eerst'
een vrouw tot secretaris-generaal van de SAC
werd benoemd.
Dat soort debatten wordt nog bemoeilijkt
doordat de SACC voor het eerst sinds de apar
heid ook met de Nederduits Gereformeerde
Kerk aan tafel zit. Dit voormalige ideologischi
bolwerk van de apartheid werd begin jaren
tachtig uit de Wereldraad van Kerken gezet.
Over een nieuw lidmaatschap wordt nog niet
gesproken, maar dat de NG-kerk binnenkort
een waarnemersstatus in de SACC krijgt, staa
al vast.
Het zijn ontwikkelingen die bij sommigen tol
de zorg leiden dat de Raad in toekomst aan
zienlijk conservatiever wordt dan nu het geve
is. Dat is een gevaar, erkent Bam, maar het is
een probleem dat te zijner tijd moet worden
opgelost. „Eerst moeten we maar eens zien
hoe we het wederzijdse wantrouwen overwir
nen".
KAAPSTAD RUNA HELLINGA
CORRESPONDENT
Spoorwegen en ministerie staan voor raadsel na Franse beschuldigingen
Wie heeft namens het Frans-
Britse bedrijf GEC-Alsthom
6,4 miljoen franc (ruim 2 mil
joen gulden) overgemaakt
voor 'adviezen met betrekking
tot de levering van 38 locomo
tieven aan de Nederlandse
Spoorwegen'? En vooral: wie
heeft het geld opgestreken?
Op die vragen probeert de
Franse onderzoeksrechter
Renaud van Ruymbeke snel
een antwoord te vinden. Voor
lopig stellen de onthullingen
in Liberation NS en het minis
terie van verkeer en waterstaat
- minister Jorritsma voorop -
voor een raadsel.
De zaak is aan het rollen gekomen na een
huiszoeking op het hoofdkantoor van
GEC-Alsthom, een samenwerkingsverband
van het Franse bedrijf Alcatel-Alsthom en
het Britse General Electric Company (GEC)
in Parijs. Die had plaats in het kader van
een grootscheeps onderzoek naar duistere
financiering van politieke partijen, zwarte
kassen en ongeoorloofde betrekkingen
tussen politiek en bedrijfsleven.
Rechter-commissaris Renaud Van Ruym
beke uit Rennes is daar al jaren mee bezig.
Twee weken geleden nog heeft de officier
van justitie in het Bretonse Saint-Brieuc
twee jaar voorwaardelijk geëist tegen de
voorman van de Socialistische Partij (PS),
Henri Emmanuelli.
Tegen de directeur van het adviesbureau
Sages, Michel Reyt, eiste hij drie jaar waar
van een deel echt achter de tralies. Reyt is
een sleutelfiguur, ook in de zaak GEC-Alst
hom. Reyt heeft in tegenstelling tot Emma
nuelli ook smeergelden in eigen zak gesto
ken.
ADVIESBUREAUS
In grote lijnen komt het erop neer dat be
drijven politici met beslissingsbevoegd
heid geld onder de tafel gaven om orders
binnen te slepen. Dat gebeurde via advies
bureaus, die hen volkomen gefingeerde
diensten leverden: een praktijk die blijkens
het groot aantal schandalen van de laatste
maanden blijkbaar normaal was in Frank
rijk.
Een rekening van Michel Reyt in Zwitser
land heeft de magistraat uit Rennes op het
spoor gezet van de Nederlandse Spoorwe
gen. Volgens Reyt, die werkte voor de PS
en ook over de landsgrenzen contacten
zou hebben met socialistische politici,
heeft GEC-Alsthom op die rekening 2,8
miljoen franc (een kleine miljoen gulden)
gestort.
Volgens de rechercheurs kan dat maar één
ding betekenen: voor de levering van 38 lo
comotieven van de 1700-serie is smeergeld
betaald. „Waarschijnlijk aan Hollandse be
middelaars, ambtenaren of politici, of alle
bei", zo citeert Libération 'officieuze bron
nen'. Reyt heeft gezegd voor Alsthom te
hebben gered wat er te redden viel om de
NS-order te behouden. GEC-Alsthom heeft
dat altijd ontkend, en volgehouden dat die
overboeking verband hield met de aanleg
van een tram in Nantes.
GEEN SMEERGELD
„Voor de goede orde: er is geen enkele be
schuldiging geuit richting NS", benadrukt
woordvoerder H. Siepel van de Spoorwe
gen. „Er is alleen gesteld dat er bedragen
zijn overgemaakt die zijn geboekt als ho
noraria voor adviezen over de levering van
onze locomotieven. Er wordt ons al ge
vraagd of we nu processen gaan beginnen,
Om locomotieven uit de 1700-serie aan de Nederlandse Spoorwegen te mogen leveren zou het Franse bedrijf GEC-Alsthom smeergeld hebben betaald. Dat beweert althans het Franse dagblad
Libération. foto paul dijkstra
maar dat kan helemaal niet".
Voqr NS staat vast dat er bij de transactie
geen smeergeld is betaald. „Hoe langer je
er over nadenkt, hoe groter de vraagtekens
worden", zegt Siepel. „Er zit geen logica in.
Als je gaat werken met smeergelden doe je
dat om te voorkomen dat een besluitvor
mingsproces een voor jou ongunstige kant
op gaat. Maar daarvan was in dit geval ab
soluut geen sprake. We hadden snel nieuw
materieel nodig en het stond al lang vast
dat we na de 1600 z'n opvolger, de 1700
wilden hebben. Dat was sneller en veel
goedkoper, omdat hun locomotief al was
aangepast aan de Nederlandse situatie. We
doen al sinds de jaren vijftig zaken met
Alsthom. Al onze elektrische locs, zo'n zes
tig van de 1600-serie en 81 van de 1700,
zijn door Alsthom gebouwd.
Daar komt nog bij dat Alsthom helemaal
niet op onze order zat te wachten. Ze zijn
gespecialiseerd in het hogesnelheidsmate-
rieel en daarmee hadden ze een goedge
vulde orderportefeuille. We hebben echt
moeite moeten doen om onze order er
tussen te krijgen. Uiteindelijk hebben ze
ook te laat geleverd, waarvoor ze een boete
hebben betaald aan NS. Vandaar dat we
met volle overtuiging durven zeggen dat er
aan NS geen smeergeld is betaald. Overi
gens, we hebben geen bankrekening in Pa
nama".
INVESTERING
Volgens Siepel is betaling van ambtenaren
of politici ook niet zo'n zinnige investe
ring. „Ook voor de verzelfstandiging van
NS heeft rijksoverheid geen enkele inhou
delijke bemoeienis gehad met ons aan
koopbeleid. Intern is destijds een investe-
NS tekenden in 1990 een contract met
GEC-Alsthom voor de levering van de lo
comotieven ter waarde van 600 miljoen
franc, volgens de huidige koers ruim 190
miljoen gulden. In oktober 1989 zou vol
gens Libération 2,9 miljoen franc zijn over
gemaakt aan de Urban Consulting Corpo
ration in Panama. In maart 1990 volgde
een betaling aan het eveneens Panamese
Henley Commercial.
Volgens de corrrespondent van Libération
in Nederland, Ephimenco, staat ook voor
de Franse justitie nog niet vast wie er ach
ter de nummers zit en waar het geld uit
eindelijk terecht is gekomen. Volgens
Ephimenco moet het gaan om mensen die
dicht stonden bij de politieke macht, ten
tijde van het tweede kabinet-Lubbers, be
staande uit CDA en WD. Maar die weten
schap is eerder gebaseerd op zijn bemoei
enis met voorgaande omkoopschandalen
dan op concrete aanwijzingen, zo geeft hij
zelf aan.
Ook Ephimenco geeft grif toe dat het om
een raadselachtige zaak gaat. „Het is zeker
geen schoolvoorbeeld van corruptie. Het is
eerder een voorbeeld van een order waar
normaal gesproken geen corruptie aan te
pas komt. Maar het onderzoek is nog maar
net begonnen".
Deze week worden in Frankrijk mensen
van GEC-Alsthom gehoord. Op basis van
de bevindingen wordt besloten of er een
speciale onderzoekscommissie zal worden
gevormd. Die zou zelf naar Nederland
kunnen komen, of de zaak kunnen delege
ren aan de justitie hier. „Volgens onze in
formatie wordt daarover snel een beslis
sing genomen", meldt Ephimenco.
PARUS JAN VAN ETTEN ANP
UTRECHT BART VAN OORTMERSEN
ringsvoorstel gemaakt. Daarin staat wat we
dachten nodig te hebben en hoeveel dat
zou kosten. In dit geval ging het om een
gecombineerd voorstel voor zowel de loco
motieven als de dubbeldekkers, die door
Talbot zijn gemaakt. Nadat dat voorstel is
goedgekeurd door de hoofddirectie is het
naar het ministerie gestuurd. Daar is het
goedgekeurd op het aantal treinen en het
bedrag. Maar als we vervolgens naar een
andere fabrikant hadden wülen stappen,
had dat best gekund".
Ann&rnar\& Jorri bsmo
„Hierna wordt het nooit meer als
weleer". LouisTobback, voorzitter
van de Vlaamse Socialistische Partij,
zei het zaterdag op een SP-congres
in de Antwerpse schouwburg meer
maals: met het Agusta-smeergeld-
schandaal is er iets gestorven in Bel
gië. „De dagen van het Ancien Régi
me, van de enveloppes met geld zijn
voorbij. Dit is het einde van een po
litieke generatie, van mijn politieke
generatie, van een politieke stijl".
Wil België voorkomen dat het 'een
Italië' wordt, waar in korte tijd een
hele politieke kaste werd wegge
vaagd en Berlusconi aan de macht
kwam, dan moeten alle partijen de
hand in eigen boezem steken. Tob
back: „Wat we nu ondergaan, waait
niet meer over. Het zal zijn sporen
nalaten. Het stopt hier niet en het
stopt ook niet bij ons. Dit is een cul
tuurschok. Dit gaat om een verloe
dering van de politieke cultuur,
waar we allemaal verantwoordelijk
voor zijn. Dat is het drama dat we
beleven".
Volgens Tobback is er meer aan de
hand dan een onderzoek naar
smeergeld of naar de moord, enkele
jaren geleden, op de Waalse socialis
tische voorman André Cools. „Dit is
een onderzoek naar partijfinancie
ring en dat zal op iedereen afkleu-
ren". Hij beloofde dat in ieder geval
de SP zo snel mogelijk een erecode
zal uitwerken voor het aannemen en
aanwenden van giften.
Het SP-congres, bedoeld als opmaat
voor de vervroegde verkiezingen in
België op 21 mei, was een menge
ling van begrafenis-, gebeds- en we-
deropstandingsdienst vol bezwe
ringsformules.
Tobback: „Alleen de waarheid kan
ons helpen. Alleen de waarheid, hoe
vreselijk zij ook mag zijn, kan het
verschil uitmaken tussen schuldigen
en onschuldigen en de partijleden
verlossen uit de verdachtmaking,
verlossen uit de twijfel".
Een half woordenboek werd leegge
stort, toen de 'SP-militanten' vertel
den wat er bij de onthullingen over
de Agusta-affaire door hen heen was
gegaan: angst, machteloosheid, on
geloof, ontreddering, paniek, ver
bijstering, verontwaardiging, ver
stomming, woede. „Den hemel is op
onzen kop gevallen".
Soms werd er onbedaarlijk gehuild,
bijvoorbeeld toen een oudere vrouw
de SP emotioneel betitelde als „een
moeder bij wie men altijd terug
keert, wat haar ook overkomt". Een
ander zei, met dikke keel, dat „ik
vrienden heb, die op dit moment in
de gevangenis zitten, maar die ik de
hand zal reiken als ze weer vrijko
men".
Na elkaar werden in de laatste we
ken drie administratieve leiders van
de SP opgesloten, Wallyn, Mangé en
Delanghe. Minister Frank Vanden-
broucke van buitenlandse zaken
nam vorige week ontslag, omdat hij
na de vondst van zwart geld in een
SP-kluis, had geroepen dat de fik er
maar in moest, maar dat niet had
gecontroleerd. Grote voormannen,
Karei van Miert, Euro-Commissaris,
en Willy Claes, secretaris-generaal
van de NAVO, raken het odium van
verdenking maar niet kwijt.
Er werd getreurd om Vandenbrouc-
ke, ooit mede-initiatiefnemer voor
een sanering van de Belgische par
tijfinanciering. Hij werd 'het on
schuldigst van allemaal' genoemd,
te naïef en te integer voor de door-
snee-Belg, want: „Wie verbrandt er
nu in godsnaam geld"?
Openlijk vroeg niemand om het rol
len van meer koppen. Maar Tob
back zei wel dat iedereen „in eer en
geweten moet oordelen wat in het
belang van de partij is" en kamerlid
Jef Sleeckx vond dat „alle rotte ap
pels eruit moeten, op welk echelon
zij ook zitten".
Aan het einde van het congres kreeg
Tobback een minutenlange staande
ovatie. Hij is de enige in de top die
niet in opspraak is geraakt en geldt
als 'de laatste hoop in bange dagen'
voor de verkiezingen. Sleeckx zei het
nog: „Verdomme, ik denk vaak: dat
er u maar niets gebeuren mag,
Louis, in de zestig dagen vanaf
hier".
ANTWERPEN ALV KNOL
CORRESPONDENT
Louis Tobback probeert de Vlaamse socialisten moed in te spreken. foto epa philippe buissin
