i
Éi? J
Er zit brood in de hostiehandel
In de hand of in de mond?
Kerk Samenleving
ZATERDAG 25 MAART 1995
redactie dick van der plas, 071 -356481
KORTWEG
Bevestiging
Dominee H.R. Plomp uit
Oegstgeest zal zondag 26
maart om 10.00 uur ds. M.M.
Jansen en ds. A. Verburg be
vestigen als predikanten van
de Gereformeerde Kerk van
Oegstgeest. De dienst wordt
gehouden in de Regenboog
kerk aan de Mauritslaan 12.
Soefi
Het Leidse Soeficentrum orga
niseert op zondag 26 maart
een eredienst voor belangstel-
lenden in Verbum Dei aan de
Plantage 16 in Leiden. De bij
eenkomst begint om 11.00 uur
en de toegang is gratis. Het
onderwerp 'Wat is mens-zijn'
staat centraal.
Reddingsdiensten
Evangelist Jan Zijlstra leidt
vanaf zondag 26 maart tot en
niet vrijdag 31 maart zes da
gen lang reddings- gene
zingsdiensten in De Levens
stroom Gemeente in Leider
dorp. De eerste dienst begint
zondag om 19.00 uur en ver
der op alle andere dagen om
19.30 uur. De toegang is gratis.
Het gebouw van De Levens
stroom Gemeente staat aan de
Touwbaan 3 in Leiderdorp.
Ontmoetingsdienst
In de Pniëlkerk aan de Hoor-
neslaan in Katwijk wordt op
zondag 26 maart een 'ontmoe
tingsdienst' gehouden. Ont
moetingsdiensten zijn bedoeld
voor iedereen, zowel vaste
kerkgangers als mensen die
weer belangstelling hebben
gekregen voor kerk en geloof
en opnieuw willen aanhaken.
De Contactcommissie voor
evangelisatie van de wijken
'Bethel' en 'Rehoboth' heeft de
samenkomst mee voorbereid.
Voorganger in deze dienst is
dominee B.H. Weegink en me
dewerking wordt verleend
door de dameszanggroep 'Im-
manuël' uit Katwijk. Het the
ma is 'Familie van elkaar'. De
dienst begint om 18.00 uur.
Cantate
In de Cantatedienst in de
Leidse Pieterskerk wordt op
zondag 26 maart om 19.00 uur
Cantate 106 ten gehore ge
bracht. Dit muziekstuk, be
kend onder de titel 'Actus tra
gicus' is voor een rouwplech-
tigheid gemaakt en draagt als
titel 'Gottes Zeit ist die aller
beste Zeit'. De cantate - die
wordt aangeduid als een 'ge
niaal werk' van de organist
Von Mühlhausen - wordt uit
gevoerd door het Leiderdorps
Kamerkoor onder leiding van
Wim van Meeuwen, begeleid
door het Barok Begeleidings
ensemble en Margriet den
Hartog (orgel continuo). Als
solisten werken mee Els van
Onselen (sopraan), Franciska
Dukel (mezzo-sopraan), Ro
nald van der Valk (tenor) en
Hans Wijers (bariton).
Hostiebakkerij doveninstituut grootste producent van Nederland
'Het lichaam van Christus'
is een geconsecreerde hos
tie voor de gelovige die ter
communicatie gaat. Voor
niet-katholieken, die aan
het stukje ongedesemd
brood niet afzien dat het is
gewijd, is het 'een ouwel
tje'. Hoe dan ook, voor de
producenten is het pure
handelswaar, waarmee een
goed belegde boterham
valt te verdienen.
ST.-MICHIELSGESTEL
SASKIA WASSENAAR
De grootste hostieproducent en
ook distributeur van Nederland
is de hostiebakkerij van het
doveninstituut in het Brabantse
St.-Michielsgestel. Het dorp is
sinds 1844 de hostiebakkerij
Sint Michael rijk. Het katholieke
instituut voor doven begon die
bakkerij in de vorige eeuw om
inkomsten te verkrijgen en om
doven meer deel te laten nemen
in de maatschappij, vertelt pr-
medewerker J. Verstappen.
De bakkerij is genoemd naar
de patroonheilige van de bak
kers, aartsengel Michael. In het
logo is een weegschaal afge
beeld. Michael is namelijk dege
ne die bij het laatste oordeel
zielen weegt, wil het verhaal.
Omdat Michael daarbij een
weegschaal gebruikt, is hij de
patroonheilige van alle bakkers
geworden, luidt de uitleg.
Arbeidstherapie
Tegenwoordig produceert en
verkoopt de bakkerij jaarlijks
miljoenen hosties. Die worden
nog steeds gemaakt door doven.
Sint Michael functioneert nu als
arbeidstherapie voor meervou
dig gehandicapte dove volwas-
Het deeg voor de hostie gaat in de r
senen. Maar in de bakkerij wer
ken ook niet-dove medewer
kers. De klanten kunnen kiezen
uit zestien soorten hosties. „Wit
of bruin, rond of vierkant, groot
of klein, met indruk of zonder",
somt Verstappen op. Voor de
buitenlandse markt staat de col
lectie afgebeeld in een Engelsta
lige prospectus.
Het recept van een hostie is
simpel: de ingrediënten zijn al
leen water en bloem, aldus het
hoofd van de hostiebakkerij van
Sint Michael. De bruine hebben
alleen een iets langere baktijd
dan de witte.
De leverancier van een aantal
hakijzers waarmee St. Michael
de hosties bakt, blijkt eveneens
Nederlands. De handbakijzers
komen van technisch bureau A.
M. de Bakker uit Hulst, het
stadje in Oost-Zeeuws-Vlaande
ren. „Wij leveren niet alleen
hakijzers", licht A. de Bakker
toe, „maar alle apparatuur voor
de vervaardiging van hosties.
Dat is een heel proces: de
menging, hakijzers, vochtka-
mer, snijmachines, droging, het
uitzoeken en nakijken en ten
slotte het verpakken in plastic
zakken en luchtdicht afsluiten."
Verantwoordelijk voor de ac
tiviteiten van het bureau zijn
uiteindelijk... de karmelitessen.
Die hadden vroeger namelijk
ook een communauteit in
Hulst. Al in de jaren zestig
kampte ook die communauteit
met de gevolgen van de vergrij
zing onder de zusters, haalt De
Bakker zich voor ogen. Nieuwe
intreden bleven uit, in een tijd
dat de hosties nog stuk voor
stuk moesten worden gesneden.
„Ze nodigden mij uit om te ko
men praten en dat deed ik."
Naar aanleiding van dat gesprek
maakte hij een ontwerp van een
snijmachine, die zijn broer ver
volgens in zijn machinefabriek
realiseerde. Na maanden sleu
telen was de allereerste snijma
chine klaar voor gebruik.
Nu, zo'n dertig jaar later, le
vert zijn bureau apparatuur
voor het maken van hosties
over de hele wereld. „Zuid-
Amerika, Canada, Amerika, Chi
na, Rusland, Maleisië, eigenlijk
heel Azië. Alleen Japan niet,
maar Korea bijvoorbeeld weer
wel", somt De Bakker op.
Sint Michael is in ieder geval
de grootste hostieproducent
van Nederland. En ook van de
wereld? „Dat betwijfel ik toch",
zegt Verstappen nadenkend.
„Australië en de Verenigde Sta
ten kennen ook hele grote pro
ducenten."
ST.-MICHIELSGESTEL»
Het inzicht over hoe je een
hostie dient te ontvangen is
aan verandering onderhevig.
Tot het eind van de negende,
het begin van de tiende eeuw
wordt de heilige communie in
de hand gegeven, vertelt drs.
G. Broekhuijsen, die zich be
zighoudt met liturgisch vor
mingswerk in het bisdom Bre
da. In de rechterhand om pre
cies te zijn, die dan wordt on
dersteund door de linkerhand.
De hosties mochten in die
eeuwen ook mee naar huis
worden genomen, voor de zie
ken of voor later in de week.
Dan volgt een ommezwaai.
De hostie wordt inhèf vervolg
op de tong gegeven. Later ko
men daar nog andere eer-
biedsverschijnselen bij, zegt
Broekhuijsen. „Je mag er bij
voorbeeld niet op bijten en de
hostie mag ook niet aan het
gehemelte blijven plakken. Dat
heeft te maken met ontwikke
lingen naar een grote eerbied
voor het hostiebrood."
Inmiddels is het oude ge
bruik in ere hersteld. Alleen
ontvangt de communicant de
hostie nu in de regel in de lin
kerhand, ondersteund door de
rechter. „Dat is praktisch, om
dat je de hostie dan met je
rechterhand naar de mond
kunt brengen." Over het ont
vangen van de hostie is geen
discussie meer binnen de
rooms-katholieke kerk, weet
Broekhuijsen. „Je mag eigen
lijk zelf weten hoe je de com
munie wilt ontvangen. Links-
handigen mogen rustig hun
rechterhand ophouden en wie
de hostie op de tong wil, mag
dat ook."
Synode benoemt nieuwe voorzitter Diakonale Raad TllSSCnstiUlcl Kerkbalans
DOORN ANP
benoemd. Hij is de opvolger Ds. S. van der Zee, hervormd
van A.J. Gijsbers. Dijkstra predikant in Oosterhout, wordt
(1942), voormalig burgemeester de nieuwe voorzitter van de
De synode van de Nederlandse van Hardinxveld-Giessendam Raad voor de verhouding van
Hervormde Kerk heeft mr. R.VV. en Oostdongeradeel, is direc- Kerk en Israël. Hij volgf ds. C.
Dijkstra tot voorzitter van de teur van enkele zorginstellingen van Gelder op, die eind 1993 af-
Generale Diakonale Raad (GDR) in Beekbergen. scheid nam.
Hervormde kerkleden hebben
tot nu toe gemiddeld 0,5 pro
cent meer geld voor hun kerk
toegezegd dan vorig jaar. Dat
blijkt uit een tussenstand van
de actie Kerkbalans die deze
week tijdens de hervormde sy
node werd gepresenteerd. De
interkerkelijke actie Kerkbalans
start elk jaar in januari. De her
vormde commissie geldwerving
ontving tot nu toe bericht van
750 van de 1039 deelnemende
hervormde gemeenten.
P u z
Z E L
OPGAVE
CRYPTOGRAM
Horizontaal:
1Niet zeker dat zo'n vrouw in
aanzien staat! (6); 7. De geest
van een viertal zonder televisie
(5); 8. Bedlegerige geestelijke
(5); 9. Maak het niet van een
spel! (5); 10. Wel, dat is de oor
zaak! (4); 11Net voor de con-
sernatie erop genomen (6); 12.
Maar dan in letters! (6).
Verticaal:
2. Had de wens niet kalm te wor
den (5); 3. Kweekt vliegtuigen
(6); 4. Gemene streken langs de
vecht (6); 5. Wedstrijd voor mili
tairen (4); 6. Godin in een rijtuig
(8); 10. Grootspraak uit de resi
dentie (4); 11. Reprimande voor
een dier (3).-
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
DE RECHTER
MBM
S
TRIPS
Mr. Jesse van Muylwijck
MORSEMOCHTEND BEöiW iK AAM EEM
ROfODRHlS UAAJOS MG.DeRL-j4MPSe
^CHoLEAJ VJAAR.
M06 <3E-ENl
C«iA4iM/ALiT6iT
\JOORKOMT.
TJA HE/N/Z, N/U
0£ (SEEETEL/JRE
PAT KZ/J& JE AL
T/Jp MAAS ALS
BEZETEN/E OVERAL
ACHTERAAN/ &AAT.
JE BEUT EEN/ éEMOELSMEHS
HE/N/Z, E/J (EE JOELS ME/VEEN/
MOETEN/ BROBEREN/ Z/CRZECE
EEN/BEETJE &E N/AN/£>
TE ROUEEN/
BEN/ (SEEN/ I
ArlENJE
BOES
HET WEER
Hagel, sneeuw en onwee'
Deze voorjaarsmaand laat ons de
komende dagen behoorlijk in de
steek. Na een paar milde lente
dagen zwaait maart weer duchtig
met zijn beroemde staart. Het ziet
er zelfs naar uit dat dikke trui en
winterjas in de eerste helft van vol
gende week geen overbodige luxe
zijn.
De weerverslechtering voltrekt zich
geleidelijk, zodat we nog een
beetje kunnen wennen aan het
idee van een late winterse aanval.
Vrijdagmiddag lag het eerste van
een drietal koufronten over ons
land. Veel meer dan een paar wol
kenvelden bracht het niet; de zon
liet zich af en toe zien en het kwik
bleef met 12 graden zelfs nog bo
ven de normale waarde voor eind
maart.
Het tweede front zorgt vandaag
eerst nog voor bewolking en af en
toe wat regen maar de neerslag
hoeveelheden zijn niet erg groot.
Later op de dag klaart het op en
kan er nog een enkele bui vallen.
Bij een matige tot krachtige west
noordwestenwind voelt het al wat
frisser aan; meer dan 10 graden
wordt het niet.
Morgen begint het ruigere werk. De
onrust in de atmosfeer neemt toe
onder druk van een hoeveelheid
zeer koude lucht, die zich ter hoog
te van IJsland en Noord-Noorwr
gen voorbereidt op een uitbraal
naar het Europese vasteland. 0"
temperatuurverschillen op de o
aan worden groter en ten noord
westen van Schotland wordt e»
depressie uitgediept (tot 975 r|
bar), die in de loop van zondagj
de Noordzee naar het zuidoostf
koerst.
Harde tot stormachtige western
wind en flinke regenval gaan vol
aan de derde en belangrijkste (j|
van koude lucht. Van maandag
en met woensdag zijn we overg"
verd aan een vrijwel rechtstreej
aanvoer van arctische lucht uiü
noordwesten. De bovenluchttei
peratuur wordt opmerkelijk laaf'
voor deze tijd van het jaar: -8
den op 1500 meter tot -40 gra
op 5000 meter; een zeer ontstj
biele opbouw van de atmosfee£
Talloze buien met hagel, sneeiR
onweer en windstoten zijn het j
volg. Het kwik duikt verder om
en bereikt alleen nog tijdens op
ringen 6 tot 8 graden. In zwaar-,,
winterse buien daalt de tempe^
tuur tot dicht bij nul graden ml
kans op tijdelijke gladheid.
Kortom, een bijzonder guur pl^1
voor de laatste week van deze
ge maartmaand. a
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
maandag.
Noorwegen:
Half tot zwaar bewolkt en
winterse buien, zondag in
het zuiden langdurig regen
of sneeuw. In het zuidoos
ten meer zon en tot zon-
dagmiddag droog. Maxima
circa 4 graden, in het
noorden rond het vries-
Zweden:
Zaterdagochtend nog
plaatselijk wat regen, mo
gelijk ook sneeuw. Daarna
nu en dan zon en droog,
maar zondagavond in het
zuiden toenemende neer
slagkansen. Maxima rond
4 graden, in het uiterste
zuiden zachter. Zondag
vooral in het noorden lage
re temperaturen.
Denemarken:
Wisselend bewolkt en en
kele buien, soms met ha
gel of natte sneeuw. Tamelijk veel wind.
Zondag later op de dag toenemende be
wolking, gevolgd door regen. Middag-
temperatuur ongeveer 8 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Wisselvallig weer met flink wat wolken
velden en van tijd tot tijd regen, op de
Schotse Hooglanden soms ook sneeuw.
Zaterdag in Schotland en langs de En
gelse oostkust misschien ook enkele op
klaringen. Zondag later kans op veel
wind. Middagtemperatuur van 7 graden
op de Shetland Eilanden tot 13' rond
Londen.
België en Luxemburg:
In het algemeen veel bewolking en van
tijd tot tijd regen. Middagtemperatuur
iets onder de 10 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Zaterdag in het noorden wolkenvelden
en plaatselijk regen, naar het zuiden toe
droog en flinke perioden met zon. Zon
dag veel bewolking en enige tijd regen.
Middagtemperatuur rond 14 graden,
langs het Kanaal op beide dagen iets la
ger. Temperatuur op 1000 meter in de
Jura en Vogezen zondag geleidelijk da
lend tot iets boven nul.
Spanje:
Droog en veel zon, maar aan de Golf van
Biskaje ook enkele wolkenvelden. Mid
dagtemperatuur ongeveer 23 graden,
maar aan de oostelijke Costa's ten noor
den van Benidorm en langs de Golf van
Biskaje circa 18 graden. In Andalusie
maxima rond 26 graden.
Canarische Eilanden:
Flinke zonnige perioden en droog. Mid
dagtemperatuur ongeveer 26 graden.
Zuid-Frankrijk:
Zaterdag overwegend, zonnig. Zondag
langs de Middellandse-Zeekust-nog ta
melijk veel zon, elders meer bewolking
en in de middag kans op regen, in de Al
pen sneeuwgrens rond 1300 meter.
Middagtemperatuur zaterdag tussen 15
en 20 graden, zondag iets lager. Mid
dagtemperatuur op 2000 meter hoogte
in Franse Alpen en de Pyreneeen gelei
delijk dalend tot iets onder het vries-
Italië:
Droog en veel zon. Zondag vooral in het
noorden wat meer wolken, maar hoogst
waarschijnlijk droog. Middagtempera
tuur ongeveer 17 graden. Middagtempe
ratuur op 2000 meter hoogte in de Al
pen en Dolomieten omstreeks +4 gra-
Duitsland:
Overgang naar wisselvallig weer met vrij
veel bewolking en van tijd tot tijd regen;
eerst vanaf 1300 meter en zondag in de
middelgebergten vanaf 800 meter ook
sneeuw. Zondag in Brandenburg en
Mecklenburg-Vorpommern ook kans op
wat zon. Daling van temperatuur met op
zondag maxima van ongeveer 9 graden.
Temperatuur in de Beierse Alpen op
1500 meter en in de middelgebergten
op 1000 meter geleidelijk dalend tot
rond het vriespunt.
Zwitserland:
Aan de zuidflank van de Alpen met na
me zaterdag nog opklaringen. Verder
veel bewolking en vooral aan de west- en
noordflank van het Alpenmassief perio
den met sneeuw, in het dal regen. Tem
peratuur op 2000 meter zondag dalend
tot onder het vriespunt.
Oostenrijk:
Zaterdag nog flinke perioden met zon,
maar geleidelijk meer bewolking en zon
dag aan de noordflank van de Alpen pe
rioden met sneeuw, onder de 1200 me
ter regen. Temperatuur op 2000 meter
eerst rond +3 graden, zondag rond het
vriespunt of iets eronder.
ZONDAG 26 MAARr 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 06.30 Zon onder 11
Maan op 05.05 Maan onder
Waterstanden Katwijk
Hoogwater 12.23
Laag water 07.37 20.53
MAANDAG 27 MAART 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 07.27 Zon onder
Maan op 05.35 MaanondeP
Waterstanden Katwijk
Hoog water 01.03 13.27
Laag water 08.57 «22.17
Weerrapporten 24 maart 19 uur:
tempy
12 JT
half bew.
half bew.
half bew
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Twente
Vhssmgen
Maastricht
Aberdeen
Barcelona onbew.
Boedapest half bew
Brussel half bew.
Cyprus licht bew.
Dublin zwaar bew.
Frankfurt licht bew,
Genève onbew./
Helsinki regen
Innsbruck licht bew.
Istanbul half bew.
Klagenfurt onbew
Lissabon licht bew. nno 5
Locarno onbew./ w2/
Londen half bew w 4
Luxemburg licht bew w 5
Madrid licht bew. w2
w15 11 :1
'4 18 ig,
Split6
Stockholm
Warschau
Bangkok
Buenos Aire
16 rs
22 e<
17 is
17 ,JS
16 k€
18 h<
II B'
licht bew.
onbew.
COLOFON
JK
LEIDSCH DAGBLAD
Uitgave van Dagbladuitgevenj Damiate bv
DIRECTIE: B.M. Essenberg. G.P. Arnold (adj),
J. Kiel (adj);
HOOFDREDACTIE Jan-Geert Majoor, Frans
Nypels, Henk van der Post (adj).
OMBUDSMAN: R.D. Paauw, tel. dag. 9.30-
11 30 uur 071-356215. of per post
HOOFDKANTOOR:
Rooseveltstraat 82,2321 BM Leiden
Telefoon 071-356356.
POSTADRES
Postbus 54.2300 AB Leiden
TELEFAX:
Advertenties071-323508
Fam. berichten 023-317337
Redactie071-321921
ADVERTENTIES 1 d
ma -vrij van 08 30-17.00 uur: let
Telefoon071 -356230 lp,
RUBRIEKSADVERTENTIES (Sleutels)
ma-vrij. van 8.30-17.00 uur:
Telefoon 071-143545 d
ABONNEMENTEN r j.
Tel.071 -128030bij vooruitbet (ind. EP.
peracc.giro aiü'-
per maand 31.05 pr
per kwartaal 87,70
per jaar 337.55 ft!
VERZENDING PER POST d
Nederland: per kwartaal 134,50
overige landen op aanvraag L.
KLACHTEN BEZORGING TC
ma t/mvnj: 18 00-19.30 uur, TI
zat. 10.00-12.00 uur. Tel 071-12803(^e
