'Met déze VVD wil
ik niet doorregeren'
Angst heeft Zuid-Egypte in zijn greep
Feiten Meningen
Asieldebat is
maar krasje
op de coalitie
VRIJDAG 24 MAART 1995
152
JDAG
óM HAAR Vi
WB
mm®*-
(WSM4HVJ
VOO*.
OPINIE
Met CDA denkt dal de coalitie van PvdA,
D66 en WD vanzelf in duigen valt. De te
genstellingen die besloten liggen in het so
ciaal-liberale verbond, zullen volgens hun
redenering onafwendbaar tot een breuk lei
den. Hoe meer haarscheurtjes, hoe gemak
kelijker de kruik barst. En de D66-veipon
houdt de scherven niet zo goed bij elkaar
als de superlijm die de christen-democra
ten in al die jaren regeren hebben ontwik
keld.
Het is een theorie waar veel voor te zeg-
gen valt. Er ligt een regeerakkoord, maar
knopen doorhakken valt het kabinet moei
lijk. De fracties van vooral PvdA en WD zijn
het vaak met elkaar oneens, terwijl de on
derlinge verhoudingen in het parlement de
afgelopen weken sterk zijn verslechterd.
Het asieldebat zal blijven doorwerken.
Openlijk afgedwongen meet culpa's zijn
slecht voor een relatie. De WD heeft gebo
gen, maar niet van harte.
De nabije toekomst biedt bovendien con
flictstof genoeg. PvdA en WD zijn het on
eens over de aanschaf van nieuwe ge
vechtshelikopters, de Betuwelijn, de lasten
verlichting, de ontwikkelingshulp, de bij
drage aan de Europese Unie, orgaandonatie
en de toekomst van de ziektekostenverze
kering. De PvdA heeft het al in twee debat
ten moeten afleggen tegen de WD (A73 en
adviesplicht SER), terwijl de partijen ook te
gengestelde belangen hadden in het debat
overBorssele.
De sfeer is daarnaast explosiever gewor
den door de forse winst van de WD bij de
statenverkiezingen en het flinke verlies van
PvdA en D66. Tegen deze achtergrond is
het asielconflict onnodig op de spits gedre
ven en heeft de coalitie onmiskenbaar ave
rij opgelopen.
Zo op het oog wachten Heerma en de zij
nen nu terecht op de onvermijdelijke on-
dergang van dit politieke experiment. Maar
er is één ding dat de christen-democraten
over het hoofd zien. Dit kabinet is een ver
standshuwelijk. Daarin zijn emoties, ruzies
en buitenechtelijke uitstapjes wel van in
vloed maar uiteindelijk ondergeschikt aan
het einddoel: aantonen dat er ook een kabi
net mogelijk is zonder het CDA. Wat doet
het ertoe dat ze een keer flink ruzie hebben?
Het maakt duidelijk waar de valkuilen lig
gen én het maakt duidelijk dat er binnen de
coalitie ruimte is voor het eigen verhaal. Zo
bezien blijft de schade beperkt tot de op
pervlakte.
In de tweede plaats is het regeerakkoord
te aantrekkelijk voor WD en PvdA om niet
heel serieus te proberen dit beleid voor el
kaar te krijgen. Bolkestein weet dat het niet
zo gemakkelijk is nogmaals een bezuiniging
van 18 miljard en 9 miljard lastenverlichting
voor elkaar te krijgen. Voor PvdA-leider en
premier Kok is de evenwichtige spreiding
van koopkrachtverlies over de inkomens
van levensbelang.
Ten derde is het niet in het belang van de
drie coalitiepartijen om de verbintenis
alyupt te verbreken. De kiezersgunst is on
voorspelbaar geworden. De partijen zitten
in grootte dicht bij elkaar. Dat maakt de ge
volgen van een kabinetscrisis ongewis. Tot
slot is er het krachtige argument van het
zwabberende en onzichtbare CDA: er is
voorlopig geen goed alternatief voorhan
den.
DEN HAAG ANS BOUWMANS
WIM STEVENHAGEN
Nonnale oppositie onmogelijk, dus maken de uitersten de dienst uit
De snelweg van Mallawi naar
Mahras in Opper-Egypte voert
kilometerslang door een troos
teloos landschap van in de as
gelegde suikerrietplantages. De
Egyptische overheid heeft de
velden in deze zuidelijke streek
platgebtand in haar strijd tegen
de Gema'a Islamiya, de Islami
tische Groep, die vanuit het
dichte woud van rietstammen
overvallen pleegt op politiecon-
vooien, regeringsauto's en toe-
ristentreinen. Gisteren vielen
nog zes doden bij een schiet
partij in een trein.
Het wil de Egyptische autoritei
ten maar niet lukken de Gema'a
Islamiya op de knieën te dwin
gen. In de zompige rietvelden
zouden zich nog honderden
goed bewapende Gema'a-strij
ders schuilhouden, die boven
dien niet schromen om zich in
de dorpen en steden te begeven
wanneer ze maar willen.
Neem de drukke weg langs het
huis van kolonel Ahmed Shindi,
hoofd van de politie in Mallawi.
Hier vielen onlangs drie met
mitrailleurs bewapende Ge-
ma'a-strijders op klaarlichte dag
een door pantserwapens be
schermde patrouille aan, waar
bij een dode en drie zwaarge
wonden vielen. De lijst van der
gelijke overvallen is lang en
groeit met de dag.
De politie slaat hard terug met
arrestaties, martelingen en exe
cuties. Gearresteerde Gema'a-
strijders worden naar de suiker
rietvelden gebracht en door het
hoofd geschoten, zodat de poli
tie weer een 'klinkende over
winning' kan melden in een
'hevig vuurgevecht' met de ter
roristen. Familieleden van ver
dachten worden gearresteerd
'en als gijzelaar vastgehouden.
Hun huizen worden plat ge-
bulldozerd. Martelen van ver
dachten is tot routine verwor
den, niet alleen op hoofdkanto
ren van de politie, maar ook op
de kleinere bureaus. De slacht
offers worden geblinddoekt, ge
slagen en krijgen elektrische
schokken toegediend. Ook
vrouwen en kinderen onder
gaan dit lot.
De Egyptische autoriteiten
schilderen de oorlog in het zui
den af als een strijd van de rege
ring tegen terroristen, van de
politie tegen criminelen. Op op
sporingsposters met uitvergrote
pasfoto's van Gema'a-strijders
staat steevast de tekst: 'Dit zijn
terroristen: bel de politie'. Maar
dat is een vertekend beeld. Het
gewapende conflict gaat veel
dieper. Officieel heeft de Ge
ma'a Islamiya het alleen ge
munt op leden van de Egypti
sche veiligheidsdienst en de po
litie. Maar steeds vaker liqui
deert ze ook burgers die als col
laborateur worden beschouwd.
Daarnaast moeten koptische
christenen het in toenemende
mate ontgelden. Het conflict
glijdt gevaarlijk af in de richting
van een burgeroorlog zoals in
Algerije, waar 'islamisten' nog
veel bloediger wraak nemen op
mannen en vrouwen die de
kant van de regering kiezen.
Ook in een ander opzicht lijkt
de Gema'a Islamiya een voor
beeld te nemen aan Algerije.
Vorige maand richtte een groep
als politieagenten vermomde
Gema'a-strijders een nep-con-
trolepost in op de hoofdweg
naar Mallawi een beproefde
taktiek van de islamitische strij
ders in Algerije. Een minibusje
werd aangehouden, zogenaamd
voor een routinematige politie
controle. De passagiers haalden
gehoorzaam hun identiteitspa
pieren tevoorschijn, waarna ze
ven van hen zonder pardon
langs de weg werden geëxecu
teerd.
Het is geen toeval dat de Ge
ma'a Islamiyamotto: 'alleen
door de macht van het zwaard
zullen de tirannen van dit land
aan hun eind komen' haar
basis in Opper-Egypte heeft.
Het gebied is economisch ach
tergesteld en wordt bovendien
financieel afgeroomd door Cai
ro, dat voortdurend loze belof
ten doet over investeringspro
gramma's. Dit is al jaren een
goede voedingsbodem voor ge
weld en extremisme, en Mallawi
heeft dan ook een geschiedenis
van rebellie tegen de centrale
regering. Zo kwam luitenant
Khaled el-Islambouly, de moor
denaar van president Anwar Sa-
dat, uit Mallawi.
De plaatselijke bevolking is niet
bij machte om de situatie langs
politieke weg te veranderen.
Egypte is immers een schijn-de-
mocratie. Politieke partijen mo
gen geen openbare bijeenkom
sten houden en bij verkiezingen
wordt op grote schaal gefrau
deerd, zodat oppositiepartijen
nooit zitting krijgen in plaatse
lijke besturen. Het gevolg is dat
de bevolking slechts kan kiezen
tussen de zittende regering en
de gewelddadige Gema'a Isla
miya.
Ondertussen leeft de bevolking
van Zuid-Egypte in angst. De
traditionele verdraagzame cul
tuur wordt vermalen tussen
radicale islamisten en de re-|
pressieve autoriteiten. Naari
te het gewapende conflict v<
der escaleert, wordt de bevo j
king steeds meer gedwonge
partij te kiezen en neemt de
iarisatie nog verder toe.
In zo'n klimaat dreigen gem i
tigde stemmen ten onder te
gaan. Bijvoorbeeld die van 111
tahla Khafagy, eigenaar van
winkel in landbouwmachini
Mallawi en plaatselijk vertej
woordiger van een Egyptiscl 1
mensenrechtenorganisatie.i
Moedig weigert hij partij te 1
zen. Met als gevolg dat zowe i
politie als de Gema'a hem w
trouwend in de gaten houdt i
Khafagy: „We moeten vasth
den aan onze culturele ideni
teit. Om aan de doodlopend I
weg te ontsnappen, moeten
politieke partijen hebben m
onafhankelijke programma'
moet een einde komen aan
schendingen van mensenrei
ten en openbare vrijheden."
ROBERT FISK THE INDEPENDENT
VERTALING: MARGREET HESLINGA
HET IONISCH
W lt 70 Um ZIJN VOOR TE VEEL
ftXOCUTOKJEXJ, HI6J? IN WÊST'EtWj;
76 HEflWNQZeN 2ICM
f Hm- AT& G|06[7 nat te
ZéLF Ais /UlpcWTOMEM
He&BEN AAM6)Ef^UT
TEN köre- MN
flUTOüW^ B&JOLKIHQ
VAN NOOB?'EN2UlDA/«a2IM
Of AüfttALié
Rick van der Ploeg heeft genoeg van deftig populisme
Rick van der Ploeg (38)
vond paars
fantastisch. Maar voor
het boomlange
financiële brein van de
PvdA is de lol er de
laatste weken af. Het
deftig populisme en
eng nationalisme van
Bolkestein stuit hem
tegen de borst. „Met
een WD die doorgaat
op deze lijn wil ik niet
regeren."
De weemoedige pianomuziek in zijn werk
kamer stemt hem niet milder. Rick van der
Ploeg heeft er meer dan genoeg van. De
'eng nationalistische toon' die de WD nu al
weken aanslaat, ergert het kosmopolitische
PvdA-kamerlid. „De opmerkingen van de
WD over asielzoekers hebben mij tot in het
diepst van m'n hart geraakt. Bolkestein gaat
hiermee over de schreef. Maar ook het
voortdurend vooropstellen van het Neder
lands belang bij ontwikkelingshulp en de
Europese Unie irriteert mij. Ik herken de
WD niet meer als de partij met wie wij in
één kabinet zitten."
De handen worden achter het hoofd gevou
wen: „Ik was een groot voorstander van
paars. Ik ben yan nature iemand die sa
menwerking met liberalen fantastisch vind.
Daarin ga ik een stapje verder dan mijn
partijgenoten. Maar de laatste tijd mis ik bij
de hele WD, niet alleen bij Bolkestein, elke
liberale visie. Wel bespeur ik een eng natio
nalistische tendens.
Met een Engelse moeder en een Nederland
se vader, een internationale universitaire
opleiding en een docentschap aan de pres
tigieuze London School of Economics, is de
ze ontwikkeling in de WD Van der Ploeg
een gruwel. Het is geen toeval dat juist een
wereldverbeteraar als Jan Pronk hem bij de
PvdA binnenhaalde. „Sociaal-democraten
hebben oog voor de noden over de grens en
de gevolgen daarvan voor ons eigen land.
Die internationale gerichtheid trekt mij
aan."
Hij is dan ook 'diep teleurgesteld' over het
'deftig populisme' waarmee de WD het de
bat over de ontwikkelingshulp domineert.
„Wij kijken ook kritisch naar de besteding
van het geld, maar Bolkestein schetst het
Rick van der Ploeg.
beeld alsof de mensen daar er met de poet
vandoor gaan. Daarmee begeeft hij zich in
tellectueel op een hellend vlak. Hij maakt
een karikatuur van Jan Pronk. Misschien
klopt Bolkesteins verhaal voor de jaren ze
ventig, maar het is volstrekt onterecht anno
1995."
Dat 'enge nationalisme' ontwaart hij ook als
het over Europa gdat. „De WD beperkt de
discussie over verdere Europese samenwer
king tot wat het Nederland kost. Europa is
slecht, heet het opeens, en: we gooien ons
geld weg. De WD vergeet bewust de baten.
Dat is demagogie."
Het meest steekt de PvdA'er evenwel de
WD-uitlatingen over het asielbeleid.
„Daarin wordt geen zorgvuldig onderscheid
gemaakt tussen asielzoekers, allochtonen
die hier al jaren wonen en illegalen. Er
wordt een wij /zij- tegenstelling gecreëerd.
Dat kan gewoon niet. Bolkestein moet dat
beeld rechtzetten."
- En als de WD-leider dat nalaat? Moet de
PvdA het kabinet dan opblazen?
„Dan komt die vraag op tafel. Met een WD
die doorgaat op deze lijn wil ik niet regeren.
Dit is geen 'paars' meer. Het gaat hier niet
om een meningsverschil over lastenverlich
ting of een ministelsel. Daarover kun je op
basis van argumenten een compromis slui
ten, daar maak ik me geen zorgen over.
Maar asielbeleid en minderhedenbeleid zijn
van een geheel andere orde.
Ik dacht dat Bolkestein tot de vrijzinnig li
beralen behoorde, maar nu weet ik het niet
meer. Van wie is de WD? Van nationalisti
sche conservatieven zoals Rijpstra, de
woordvoerder vreemdelingenzaken? Of van
Dijkstal en de kamerleden Van der Stoel en
Cherribi? Mensen met voor wie ik veel res
pect heb.
De WD moet duidelijkheid scheppen. Bol
kestein kan in ieder geval niet als excuus
opvoeren dat hij verkeerd begrepen is.
Daarvoor houdt zijn nationale tirade te lang
aan. Hij mag dan beterschap beloven als
het gaat over het asielbeleid, maar hoe staat
het met de ontwikkelingssamenwerking en
Europa? En wie verzekert dat hij over drie
weken niet opnieuw begint."
STRATEGIE
Eén ding moet Van der Ploeg de WD-leider
wel nageven: „Hij is een goed debater, hij
voelt goed aan wat er in het land speelt.
Daar kan de PvdA nog wat van leren." Net
als elke andere PvdA'er rekent ook Van der
Ploeg zich de achtste verkiezingsnederlaag
op rij aan. Het is de partijtop wellicht nog
niet bekend, maar het concept van de win
nende strategie voor de volgende kamerver
kiezingen ligt klaar bij Van der Ploeg: duide
lijk maken waar de partij staat en zelf initia
tieven nemen. „We moeten niet voortdu
rend reageren op anderen, we moeten zelf
met dingen komen. Waarom dat politiek
bange, dat ambtelijke? Wat meer durf kan
geen kwaad. Achteraf gezien betreur ik het
bijvoorbeeld dat wij het Groen Links-voor-
stel om de WAO-herkeuringen stop te zet
ten, niet hebben gesteund.
De PvdA moet de moeilijke punten niet
mijden, maar juist opzoeken. Erken dat er
problemen zijn. Verder moeten we een aan
tal belangrijke punten kiezen waarop we
zeggen: ho, tot hier en niet verder. In plaats
Marktwerking leidt er hoe dan ook toe eer.
de kosten terechtkomen bij de mensenpen
een vlekje. Ik heb ook niet de grote hocj
zoals anderen dat wel hebben, dat privt
sering van de WAO leidt tot een aanziei
ke verlaging van de kosten. Maar goedj e
gaat over pakweg een half jaar de discut
óver losbarsten."
- Waar komt die discussie uit?
„Basisstelsel, mini-stelsel, basisinkome
privatisering, ik zeg er op dit moment i
over. Ik wil me eerst goed informeren,
ders zou ik hetzelfde doen als de WD i
de asielzoekers. Ik praat nu met deskui 1
gen en mensen uit de partij. Of dit pun I
een botsing gaat leiden met het behou
de deel van de PvdA? Nee, ik denk dat 1
stromingen, sociaal-liberalen en sociaa
mocraten, straks tevreden zijn."
Vier jaar geleden zei Van der Ploeg tege-
HP/de Tijd geen politieke ambities te h
ben. „Dan moetje meteen bang worde
om iets verkeerds te zeggen", sprak de
zende ster toen. Is die angst inmiddels
waarheid? „Als het zover is dat ik dinge
niet meer durf te zeggen, dan hoor ik d
graag", bitst Van der Ploeg. „Het enige
ik heb moeten leren is hetzelfde zeggei
andere woorden. Je kan niet zomaar ov
meer markt beginnen, dat stuij hier op I
damenteel onbegrip. Dat is dat vijands
beeld dat op het Binnenhof leeft. Vrese
jammer eigenlijk."
DEN HAAG WILCO DEKKER
EN MARC PEEPERKORN
- Geldt dat ook voor de privatisering van de
WAO?
Van der Ploeg valt even stil: „Met dat kabi
netsplan ben ik niet zo gelukkig. Meer
markt in de sociale zekerheid werkt niet.
.van op alle punten defensief te zijn. En we
moeten onze winst incasseren. Dürven in
casseren. Niet altijd dat /osers-imago. We
hébben winst geboekt met het behoud van
het minimumloon, de preventieve ontslag
toets, het algemeen verbindend verklaren
van CAO's."
Maar zijn dit ook succesjes voor een soci
aal-liberaal als Van der Ploeg? „De winst op
deze punten ligt misschien wat meer bij de
fractie dan bij mij", erkent hij, „maar ik ben
aan de winnende hand. Het wordt allemaal
wat liberaler, het gaat de goede kant op.7
Deregulering, meer marktwerking, dat zijn
zaken die mij aanspreken. Maar mijn eco
nomische reflexen - een beetje beroepsde
formatie, denk ik - vinden gelukkig een so
ciaal geweten in de fractie.
We zijn bezig met een zoektocht naar soci
aaldemocratische politiek die met de markt
meeleunt. Meer markt is prima, maar wél
onder sociale voorwaarden. De toeganke
lijkheid moet gewaarborgd blijven, daarom
ben ik geen lid van de WD. Commercie in
het openbaar vervoer, maar de overheid
zorgt dat onrendabele lijnen in stand blij
ven. Er is geen tegenstelling tussen overheid
en markt. Ik moet dat steeds weer uitleg
gen. De overheid kan de markt zelfs intro
duceren. Kijk naar de tweede aanbieder van
het autotelefoonnet naast de PTT, dat is
toch een prachtig voorbeeld? De overheid
niet als uitvoerder, maar als regisseur."
