'Ik kan niet alleen maar genieten
Cie. de Koe mixt Oprah
en Oidipus in talkshow
Brouwers, Provoost en Van Dis
eerste winnaars Gouden Uilen
Cultuur&Kunst i
Vloeiend
Schubert
Consort
[hi
Carel Birnie overleden
Bram Vermeulen: een grote
schaal vol met lekkere hapjes
MAANDAG 13 MAART 1995
Internationale filmprijs Reina y Rey
bogota» De Cubaanse film Reina y Rey (Koningin en Koning)
heeft de prijs voor de beste film gekregen van het Internationale
Filmfestival, dal jaarlijks in de Colombiaanse stad Cartagena
wordt gehouden. De jury van het 35ste jaarlijkse festival voor de
Latijnsamerikaanse film wees de prijs toe aan de film van de Cu
baanse regisseur Julio Garcia Espinosa. De vorige prijswinnaar
was ook al een Cubaanse film (Mascaro). De prijs voor de beste
actrice ging ex aequo naar Consuelo Vidal, hoofdrolspeelster in
Reina y Rey en naar de Colombiaanse Amparo Grisales, die een
sterrenrol vertolkt in Besame Mucho. De beste acteur was Da-
mian Alcazar uit de Mexicaanse film Dos Crimenes. De Peru
aanse regisseur Francisco Lombardi kreeg lof voor zijn film Sin
Compasion (Zonder Mededogen).
Debutantenprijs voor Anna Enquist
DordrechtDe Debutantenprijs 1994 is toegekend aan Anna En
quist voor haar roman Het Meesterstuk. Zij kreeg dit weekeinde
in Dordrecht de meeste stemmen van 1350 lezers uit 14 ge
meenten die in 24 lezerspanels waren verdeeld. Aan de prijs is
een bedrag van 10.000 gulden verbonden. Van de hand van An
na Enquist verscheen al eerder poëzie. Tweede werd Kees van
Beijnum met zijn roman Hier zijn leeuwen. De derde plaats was
voor de Vlaamse auteur Detty Verreijdt met de roman Meester
Ernestine. De Debutantenprijs is een grensoverschrijdende prijs
voor het best gewaardeerde Nederlandstalige romandebuut in
Nederland en Vlaanderen. De prijs wordt bij toerbeurt beschik
baar gesteld en uitgereikt door de initiatiefnemende steden Lei
den, Delft, Dordrecht, Gent en Gouda.
Erian/Stötzler wint Middelseeprijs
Leeuwarden Het Michael Erian/Olaf Stötzler Quartet heeft za
terdag het VPRO-Middelsee Concours gewonnen. Juryleden Aad
Bos, Willem van Manen en Paul van Schaick loofden de groep,
waarin twee Duitsers, een Rus en een Nederlander musiceren,
om de afwisseling, de eenheid, de groepsbalans en de 'drive' van
het ritmetandem. De prijs bedraagt 5.000,= en een optreden
op het North Sea Jazzfestival. Sopraansaxofonist Klaus Gesing
van het Di Liberto/Gesing Kwartet kreeg de solistenprijs a
1.000,=. Het VPRO-Middelsee Concours, is het enige landelijke
aan moderne jazz gewijde concours dat Nederland telt.
Dansers Bolsjoi staken
moskou De dansers van het beroemde Bolsjoi-theater in Mos
kou zijn vrijdagavond in staking gegaan, nadat eerder artistiek
leider Joeri Grigorovitsj had aangekondigd dat hij definitief ont
slag neemt. Grigorovitsj, die dertig jaar lang zijn stempel op het
ballet drukte, verlaat het Bolsjoi na maandenlang hevige conflic
ten over zowel de zakelijke als de artistieke koers van het ballet.
Vlak voor het ballet Romeo en Julia vrijdagavond zou beginnen,
deelden de dansers het publiek mee in staking te gaan. Volgens
ballerina Natalja Archipov was het een 'spontaan besluit' om de
aandacht van publiek en regering te trekken. Na enige discussie
werd de voorstelling afgelast en kon het publiek - dat prijzen van
30 tot 70 gulden voor een zitplaats betaalt - weer naar huis.
recensie» lidy van der spek u
K&O Koffieconcert door het Schu- h
bert Consort Amsterdam. Beverley tor
Lunt, viool; Reinette Thiadens, viool; jet
Richard Wolfe, altviool; Herre Jan rjj-c
Stegenga, cello; Bengt Widlund, cel: '_p
lo; Walther van Domburg, contra-
bas; Jacob Boogaart, piano. Gehoord I
op 12 maart in Raadhuis
Paauw', Wassenaar.
Het Schubert Consort heeft
óók pret tijdens haar repeti-
ties en juist die luim ver- I
hoogt op de echte uitvoe- I
ring het bruisende samei
spel, het elkaar in voor- e
tegenspoed aanvoelen, het
ontspannen zich laten
meeglijden op de vloeiende f
en steigerende lijnen
Schuberts muziek. Er mag
dan best wel eens een i
helemaal zuiver nootje of
een té aangezette streek te U
horen zijn, dat is dan pech
gehad, meer ook niet. Lt
Stond vóór de pauze alles 1
in het teken van vitaliteit, L
onstuimigheid, sprankelen- C
de lichtvoetigheid, na de jjej
pauze niet veel meer dan L'
diepe droefenis, zich af- C
wenden van het goede der
aarde, verzoening met de
dood.
De spattende extase van
het Scherzo uit het Forel-
lenkwintet in A kon de volle
Raadzaal maar nauwelijks
verwerken; veel beter het
steeds weer schitterende
overbekende tweede lang
zame deel met variaties op
het lied 'die Forelle'. Als
eerste laat de violiste Bever
ley Lunt haar forel elegant
door een zilverlichte beek
zwemmen; de piano zwijgt
stil. Dan spartelt het lenige
beest vrolijk verder onder
de vederlichte aanslag van
de pianist Jacob Boogaart.
Even later spelen de forel
len verstoppertje in de
buurt van de grote strijkers,
kortom speelvreugde in alle
linies. Prachtig op elkaar af
gestemde kleuren van de
diverse strijkers, waarmee
de Bösendorfer noch deto
neert, noch overheerst, zich
moeiteloos mengt in dit
voelbaar warme coloriet.
Het strijkkwintet in C had
een bijkans diepere zeg
gingskracht en een beteke
nisvollere verstilling dan de
uitvoering op tweede kerst
dag in de foyer van de
Stadsgehoorzaal. De beziel
de taal der tonen, de getui
genis van een overvol en
benauwd gemoed, maar
ook de zeldzaam mooie
melodische invallen, be
toverende klankkleuren,
mede door de tweede cello
opgeroepen, overtuigden
en ontroerden op deze stra
lende lentemorgen vol uit
bottend leven.
Nana Mouskouri is zangeres, Unicef ambassadeur en Europees parlementslid:
Ze is weer even in ons land. De zangeres die al drie de
cennia lang furore maakt zonder ooit haar kapsel of bril
te hebben aangepast. Ook in haar repertoire is de afgelo
pen dertig jaar weinig gewijzigd. Al is haar laatste cd he
lemaal in de Franse taal gezongen, de eenvoud en de
melancholie zijn gebleven. Sinds twee jaar is de Griekse
zangeres ook een gedreven ambassadeur van Unicef.
Eentje die zich met hart en ziel inzet om fondsen te wer
ven. En het geld stroomt binnen. Want wie zegt er nee te
gen Nana Mouskouri? Daarnaast vertegenwoordigt de
zangeres ook nog eens haar land in de Europese Ge
meenschap. Dat heeft niets met politiek te maken meaar
alles met haar geloof dat Mouskouri zo veel mogelijk wil
betekenen voor andere mensen.
Nana Mouskouri reist onver
moeibaar de wereld rond om
het werk van Unicef onder de
aandacht te brengen van wie
maar wil luisteren. „Zo kan ik
als zangeres nog iets meer voor
de mensen betekenen. Ik heb
die taak destijds van Audry
Hepburn overgenomen. Zij had
me voor haar dood al benaderd
voor Unicef. Op advies van Har
ry Belafonte. Over een paar we
ken ga ik in Canada een hele
grote campagne voor Unicef
voeren. Ach, heel veel mensen
op deze wereld zijn goed en
graag bereid anderen te hel
pen".
„Herinner je je nog die actie
Geven voor Leven? Daar heb ik
destijds ook aan meegewerkt. Ik
denk dat het in 1974 was. Ik
herinner me nog dat toen ik het
podium op kwam, er al meer
dan honderd miljoen gulden
binnen was. Er was een bank
die zo een cheque van twee ton
uitschreef. Ik kon het allemaal
nauwelijks geloven. Dat mensen
zoveel konden geven. Maar het
gebeurt nog steeds".
„Wat ik in de wereld aan el
lende onder de kinderen heb
gezien, heeft mijn geloof in de
mensheid niet aangetast. Ik ben
altijd heel positief gebleven. Het
verlies van enkele goede vrien
den heeft me echter wel aan het
denken gezet. Ik besef steeds
meer hoe betrekkelijk een men
senleven is. Maar ook hoeveel
verantwoordelijkheid een mens
heeft. Het is zijn taak om zoveel
mogelijk voor anderen te bete
kenen in deze wereld. En dat
moet iedereen op zijn eigen
manier doen".
„Toen ik vorig jaar in Zuid-
Amerika zat, werd ik gebeld
door een vriend uit Grieken
land. Hij zei dat er een plaats
voor mij was in de Europese
Gemeenschap. Ik heb het aan
bod aangenomen, maar niet
met de gedachte dat ik in de po
litiek iets voor anderen kan
doen. Dat standpunt heb ik
mijn hele leven gehuldigd. Op
het podium heb ik nooit over
politiek gepraat of gezongen. En
dat zal ik ook nooit doen. Ik heb
veel gereisd en veel gezien. Ik
heb een ontzettend grote le
venservaring opgedaan. Die
kennis wil ik in dienst stellen
van de Europese Gemeenschap.
Maar daar zit geen enkele poli
tieke kleur aan. Het gaat mij
puur om humanitaire motie
ven. Ik wil niet in mijn eentje
van het leven genieten. Niet zo
lang ik weet dat er mensen zijn
die te kort worden gedaan".
Bestaansrecht
„Als je anderen gelukkig kunt
maken, dan pas kun je zelf ge
lukkig zijn", filosofeert Nana
Mouskouri verder. „Er zijn
mensen voor wie mijn muziek
door de jaren heen erg belang
rijk is geweest. En alleen dat
geeft mij bestaansrecht. Ik heb
de Beatles- en de Rolling Sto-
nes-periode overleefd, ik heb de
Dylan- en Cohen-periode over
leefd en ik heb het Madonna
tijdperk overleefd. Steeds ko
ren op en gaan
onder, maar ik ben er nog altijd.
Dank zij mijn geloof in muziek.
En omdat ik geleerd heb met
mijn tijd mee te gaan. Ik heb
net een Franstalige cd opgeno
men, maar ik werk nu alweer
aan een Engelstalige. Die moet
in de herfst uitkomen. Ik denk
er niet aan om het kalmer aan
te doen: Of je stopt, of je werkt
keihard door. Dat zijn de regels
van het spel. Voor mij althans".
„Ik zei net dat ik met mijn tijd
meega, maar dat wil niet zeggen
dat ik een voorstander ben van
al die computers en elektronica
die in de hedendaagse popmu
ziek worden gebruikt. Ik vind
dat die dingen het talent van
een artiest te kort doen. Daar
om zal ik zelf altijd voor akoesti
sche instrumenten blijven kie
zen. Daarmee kun je ook heel
eigentij ds klinken
Nana Mouskouri treedt van
avond op in het Concertgebouw
in Amsterdam.
„Op het podium zal ik nooit over politiek praten of zingen", aldus de Griekse zangeres.
Carel Birnie, mede-oprichter en
tot voor kort zakelijk directeur
van het Nederlands Dans Thea»
ter (NDT) en directeur van het
AT&T Danstheater, is vrijdag in
zijn woonplaats Den Haag over
leden. Hij was sinds oktober
ziek, aldus een familielid zon
dag. Birnie is 69 jaar geworden.
Birnie kwam onlangs in het
nieuws met zijn plannen voor
de bouw van een Operatheater
met 1600 stoelen aan het Spui
in Den Haag. De gemeente Den
Haag had geen vertrouwen in
de financiële haalbaarheid van
het project, maar het plan zou
nog niet definitief van tafel zijn.
Birnie's laatste project was de
operaproduktie Dido en Aeneas
in de regie van Erik Vos van de
Appel, die in december in het
AT&T Danstheater in Den Haag
in première ging. In 1992 nam
Birnie afscheid als zakelijk di
recteur van het NDT. Een jaar
later trad hij ook terug als alge
meen directeur van het AT&T
Danstheater in Den Haag. Mi
chael de Roo volgde hem in bei
de functies op. Carel Birnie stu
deerde medicijnen in Utrecht
en raakte betrokken bij de
kunst- en cultuurwereld door
het organiseren van concerten
van het Utrechts Studenten
Koor en Orkest (USKO). Later
kwam hij als administrateur in
Amsterdam terecht bij het Ne
derlands Ballet van Sonia
Gaskell, de voorloper van het
Nationale Ballet. Samen met
een groep dansers van dat ge
zelschap richtte hij in 1959 het
Nederlands Dans Theater in
Den Haag op. Birnie werd zake
lijk leider, en later zakelijk di
recteur. Na een moeilijke start
kreeg het NDT begin jaren '60
subsidie en werd het een offi
cieel Haags gezelschap. Al snel
volgden toernees naar Londen,
New York en Zuid-Amerika. Na
optredens in het Kurhaus Pavil
joen in Scheveningen, de Ko
ninklijke Schouwburg in Den
Haag en het Circustheater in
Scheveningen, kreeg het NDT
vanaf 1987 een eigen theater
aan het Spui; het AT&T Dans
theater. Dat was het eerste the
ater dat speciaal gebouwd was
voor de dans. Zonder Birnie was
dat eigen huis er volgens De
Roo niet gekomen.
recensie
Bram Vermeulen: Achter mijn ogen. Ge
zien; 11/3, Schouwburg, Leiden.
'Achter mijn ogen' van Bram
Vermeulen is een grote schaal
vol lekkere hapjes. Bomvol
geestige en ontroerende liedjes,
ingebed in een verhaaltje. Je
zou het een eenpersoons-musi
cal kunnen noemen. Hij speelt
en zingt een dag uit het leven
van een angstige kleine jongen
die er uit ziet als een volwassen
man.
Een dag die als altijd gevuld is
met kleine en grote angsten,
frustraties en onvermogen,
maar waarin de echte doods
schrik de bangigheidjes in per
spectief plaatst. Het verhaaltje is
niet groots, maar het is een be
hulpzaam kapstokje waaraan
een aantal fraaie liedjes worden
gehangen. Soms begeleidt
Vermeulen zichzelf op zijn gi
taar of accordeon, maar geluk
kig zit hij meestal achter de
vleugel. Want daar gebeurt het.
In het eerste liedje kruipt hij
moeiteloos terug in de huid van
het kleine kereltje dat voor elke
angst een eigen bezweringsritu
eel heeft gevonden: 'elke lan
taarnpaal aanraken' en 'met
drie treden de trap op' en 'niét
op de lijnen lopen' en (nog een
bekende) 'alleen het wit van het
zebrapad'. Hij doet zich een
beetje voor als een straatzanger
met die wat mallotige grote
trom en dat bekken met een
tamboerijn die hij bedient op
afstand. Maar zijn stem ver
raadt hem. Hier zingt iemand
wel degelijk het hart uit zijn lijf -
en hoe. Aan Vermeulens rasp
ende, maar melodieuze geluid
is te horen dat een heleboel
klein leed net zulke diepe groe
ven op de stem veroorzaakt als
groot verdriet. De melodieën
van de bluesy jazznummers,
boogies en rumba's zijn simpel
maar beeldend en pregnant. Hij
speelt ze als een door alle wate
ren gewassen nacht-clubpia
nist. Zijn teksten zijn ironisch
en zitten vol scherpe dronken-
mansdefinities, verzonnen in
naargeestige, doorwaakte nach
ten. Zijn voordracht kenmerkt
zich meestal door het understa
tement, zoals in 'Zo moe', waar
hij zelfs adem tekort komt om
het wijsje te kunnen fluiten.
Maar de mooiste liedjes zijn
toch die voor de geliefde; het
heel tedere en intieme 'Doe het
zo zacht je kan' en ook het lied
je over de kracht van stemmin
gen en geestesgesteldheid: 'Ik
heb je lief dus verzin ik je mooi',
met het schitterende laatste
couplet: 'En haat ik jou, dan
verzin ik je wrang van rimpels
en grijs en afgedaan en over
gang. Maar ik heb je lief dus
verzin ik je zacht van huid en
haar, zo heb ik jou bedacht.'
Brakke Grond, Amsterdam. Tekst: Laurent
Hubrecht, Bas Teeken en Peter Van den
Eede. Spel: Diane Belmans, Frank Focket-
yn, Bas Teeken, Tamar Van Den Dop en
Peter Van den Eede. Nog te zien: 14
maart Theater aan het Spui, Den Haag
Het sensatiebeluste psycho-ge-
leuter van Oprah Winfrey en
haar zusters duikt zo nu en dan
op. Ook de verdovende voor
spelbaarheid van het soap-ge-
babbel over familie-emotietjes
zit er in verstopt. En verder zijn
er ook flarden te ontdekken van
het super-oppervlakkige ge
zwam van media-persoonlijk
heden onder elkaar. Maar Talk
show van het Vlaamse gezel
schap Cie. de Koe wil meer zijn
dan een grappige, cabaretachti
ge persiflage. Getuige de wrang
heid van de voorstelling en de
verwijzingen naar Griekse tra
gedies is de inzet veel hoger.
Godzijdank, want het aantal
voor de hand liggende parodie-
en op tv-programma's is inmid
dels niet meer te tellen.
We zien het gezin Huppelde
pup dat zo diep is aangevreten
door de communicatieterreur
van de televisie, dat het hele le
ven de vorm krijgt van een talk
show. Vader .Etienne (Frank
Focketyn) is presentator van het
programma en wandelt in zijn
eigen huiskamer rond met een
microfoon in zijn hand en een
zendertje in zijn oor. Als een
overspannen en tirannieke tv-
gastheer blaft hij zijn gezinsle
den af. Achterin de huiskamer
staat een show-trap waarvan de
treden oplichten zodra ze door
een voet worden beroerd.
Etiennes vrouw Marilyn
wordt door Tamar van den Dop
gespeeld als iemand die tever
geefs hunkert naar aandacht en
uitbarst in een reeks woedeaan
vallen 'Waar zijn mijn sala
de-dagen!' Bas Teeken zet een
komische, onnozele zoon neer
die bedremmeld de oorvijgen
van zijn vader incasseert. Een
heftige scène met orale seks
maakt duidelijk dat tussen pa
en zijn manisch-depressieve
dochter Linda (Diane Belmans)
een incestueuze verhouding be
staat.
Eén voor één krijgen de ge
zinsleden de gelegenheid om
hun hart te luchten voor de mi
crofoon van vader Etienne.
Moeder blijkt onbevredigd
sinds ze voor het eerst de liefde
bedreef met een roomse geeste
lijke. Linda windt er ook geen
doekjes om: „Ik voel me kut
sinds mijn vijfde". Cie. De Koe
brengt het als een versplinterde
en chaotische media-gebeurte
nis, waarbij gasten voortdurend
de show-trap op en af rennen.
Bij tijd en wijle laten de per
sonages het laat-twintigste
v-jargon los en uiten ze
zich in gezwollen teksten. Die
passages lijken rechtstreeks
ontleend aan Griekse tragedies
waarin helden worstelen met
het noodlot en de goden. Op die
momenten klinkt pathetische
klassieke muziek, die de emo
ties een bovenaardse intensiteit
geven.
In Talkshow worden intrige
rende problemen aangesneden.
Wat is de relatie tussen oude
mythen waaraan we nog steeds
onze psychologische modellen
ontlenen en de huis-tuin-en-
keuken zielekunde van de treur
buis? Hoe verhoudt Oidipus
zich tot Oprah? Hoe verwoes
tend is de onstuitbare woorden
stroom die de media over ons
uit storten? Gemakzuchtige ant
woorden worden in Talkshow
gemeden, de chaos van de
voorstelling poogt de grijze cel
len van de toeschouwer te acti-
Dat Talkshow desondanks
niet volledig overtuigt, hangt sa
men met de kwaliteit van de
teksten van Cie. De Koe. Je
moet van goede huize komen
om de clichés rond dit onder
werp te vermijden of er een ei
genzinnige draai aan te geven.
De taal van de voorstelling is
nauwelijks verrassend en dat
komt doordat de schrijvers te
gemakzuchtig aanleunen tegen
het tv-geleuter. In woorden stij
gen ze niet boven hun onder
werp uit.
antwerpen gpd
Adriaan Van Dis, Jeroen Brou
wers en Anne Provoost hebben
een Gouden Uil gewonnen. Ze
zijn de eerste lichting laureaten
die de literaire onderscheiding
in ontvangst mag nemen. Naast
het uiltje van kunstenaar Ever
Meulen zit er driemaal een
geldbedrag van 40.000 gulden
aan vast.
Met de selectie zoals de jury
ze zaterdagmiddag maakte,
wordt een stukje literaire ge
schiedenis geschreven. Jeroen
Brouwers, die al jaren uit
schreeuwt dat nog niet één Ne
derlands auteur een prestigieu
ze literaire prijs met stevig geld
bedrag in België in ontvangst
mocht nemen, mag zichzelf een
precedent noemen. Hij kreeg de
Uil voor zijn non-fictie bundel
'Vlaamse Leeuwen'. Adriaan
Van Dis werd bekroond voor
zijn 'Indische Duinen'. Anne
Provoost kreeg de prijs voor
'Vallen'. De (enige) Vlaamse
winnende auteur h'eeg voor dit
boek al eerder de Nederlandse
Woutertje Pieterse Prijs en de
Vlaamse Boekenleeuw.
De Gouden Uil is een initia
tief van het blad Humo, Stan
daard Boekhandels en BRTN.
Volgens de organisatoren is het
de eerste echt grensoverschrij
dende boekenprijs van Neder
land en Vlaanderen. Tot groot
genoegen van Jeroen Brouwers.
„Ik heb Vlaanderen twintig jaar
verweten dat het niet te beroerd
was om literaire prijzen in Ne
derland te komen afhalen, maar
zelf nooit een belangrijke lite
raire geldprijs aan een Neder
lander gaf. Ik moet dat verwijt
nu inslikken", zegt de in Vlaan
deren wonende Nederlander.
Hij ziet de prijs als een triomf:
„Ik ben 10 jaar uitgekafferd als
Vlamingenhater. Het moet nu
maar eens definitief uit zijn met
dat waanidee. Ik heb Vlaande
ren uitsluitend lief'. Omdat hij
eerder al door Vlaanderen werd
bedacht met de Orde van de
Vlaamse leeuw, versterkt hij zijn
amoureuze verklaring zelfs nog
met „beestachtig lief'.
Bij de categorie fictie zat bij
de vijf genomineerden niet één
Vlaming. De tweede Nederlan
der volgde dus snel in het
l.n.r. Provoost, Van Dis en Brouwers.
voetspoor van Brouwers. Naast
Adriaan van Dis zaten er nogal
wat boeken met zwaar autobio
grafische inslag bij de vijf. Ster
ker nog: naast het winnende
'Indische Duinen' stond ook
'Asbestemming' van Adri F.Th.
van der Heijden als vaderboek
genomineerd.
De jury koos voor Van Dis. „Ik
ben totaal verrast", glimt Van
Dis.
„Deze prijs is een erkenning
van mijn schrijverschap. Voor
Van Dis als auteur. Ik had eer
der wel een AKO-nominatie,
maar een prijs is toch anders.
'Indische duinen' is een heel
emotioneel, particulier boek
voor me, maar ik hoop dat het
ook verder gaat dan dat". Hij
ziet de prijs ook als een bekro
ning van wraak. „Wraak op
mijn vader, op het idee 'Van Dis
televisie' en op Nederland dat
iedereen die terugkwam uit de
kolonie fout vond".
Momenteel werkt hij aan het
libretto voor een opera. Het be
drag van 40.000 gulden zal vol
gens Van Dis „geheel opgaan
aan het leven". Aan boeken en
eten, in die volgorde. Een klein
deel is echter voor de arme
sloeber met wie Van Dis wedde
dat hij niet z
