'Ik begin met kijken en luisteren'
Model voor een streekmuseum
Cultuur Kunst
Kinkel bekijkt in Moskou
geroofde kunst uit Duitsland
Rondtheater speelt frisse
en spinglevende Ifigeneia
Charlotte Kohier prijs
voor jonge ontwerpers
Filmaffiches voor topprijzen weg
ING verkoopt Ritman-collectie
VRIJDAG 10 MAART 1995
Kunstige paaseieren in Wassenaar
wassenaar In het weekeinde van 18 en 19 maart vindt in Cultu
reel Centrum Warenar in Wassenaar de jaarlijkse paaseieren-
beurs plaats. Aan deze negende editie doen ruim vijftig ama
teurkunstenaars uit binnen- en buitenland mee. Honderden
„bewerkte" eieren, van struisvogel tot parkiet, zijn er te bewon
deren. Ook worden er demonstraties van verschillende technie
ken gehouden.
Theodorakis geeft verjaardagsconcert
den haag Ter gelegenheid van zijn zeventigste
de Griekse musicus en componist Mikis Theodorakis op dinsdag
16 mei een concert in het Haagse Congresgebouw. Hij wordt bij
gestaan door Theodorakis-vertolkster Maria Farandouri en bou-
zouki-speler Lakis Karnezis. De kaartverkoop is inmiddels be
gonnen.
Zeven dichters op voor VSB prijs
Amsterdam Zeven dichters, onder wie vier Vlaamse, zijn geno
mineerd voor de VSB-Poëzieprijs. Hugo Claus kreeg vorig jaar de
onderscheiding, groot 50.000 gulden, voor het eer?De jury
kiest dit jaar uit: 'Aangod en de afmens' van Huub Beurskens,
'Schoolslag' van Herman de Coninck, 'Moedertaal' van Charles
Ducal, 'Wat zoekraakt' van Eva Gerlach, 'Muziek voor de over
tocht' van Stefan Hertmans, 'Een hemd van vlees' van Hester
Knibbe en 'Honing en as' van Leonard Nolens. De jury bestaat
uit W. Kusters, A. Musschoot, A. Reitsma, W. Bronzwaer en A.
Morriën. De prijs wordt op 13 mei uitgereikt in Amsterdam.
Bon Jovi in Feyenoord Stadion
Rotterdam Het concert van Bon Jovi op 28 mei in Nijmegen is
uitverkocht, maar daarom niet getreurd: de groep geeft op 6 juli
een extra concert in het Rotterdamse Feyenoord-stadion. In te
genstelling tot het concert in Nijmegen zal Van Halen overigens
in Rotterdam niet aanwezig zijn. Naar een gelijkwaardige act
wordt nog gezocht. De kaartverkoop begint zaterdag 11 maart.
Glas en andere kunstwerken in regio
regio Augusta Pfann exposeert met verschillende glastechnie
ken in 't Huys Dever in Lisse. Van 11 maart tot 3 april zijn haar
werken daar van 14-17 uur dagelijks, behalve op maandag te
zien. In het Leiderdorpse verpleeghuis Leythenrode zijn tot 13
april aquarellen van Netty Beukers-van Steen te zien. Leythenro
de is dagelijks van 10-22 uur geopend. De olieverfschilderijen
van Jan Bazuin zijn tot 31 maart te bezichtigen in Het Oude
Raadhuis in Warmond. De expositie is geopend: woe, do en zo
14-16 uur, za 11-16 uur. In Galerie De pomp, ook in Warmond,
zijn tot 31 maart aquarellen van de Klinkenberggroep te zien,
evenals keramische voorwerpen van verstandelijk gehandicap
ten van de Hafakker te Noordwijkerhout. Openingstijden: do, za
en zo 14-16 uur, di 19-21 uur, woe 10-122 en 14-16 uur.
Jazz in het weekeinde
regio Café-restaurant De Hanepoel, Huigsloterdijk257 in Ab-
benes, heeft zondag 12 maart The Crooks uitgenodigd. Van half
vier tot half zeven spelen zij muziek uit de jaren dertig en veer
tig. In De Jongejuffer, De grent 4, Noordwijk aan Zee, spelen
zondag 12 maart Daisy Bell het Patrick van Helsdingen Trio.
Vanaf half vier zetten zij de tent met hun muzikaliteit en geesti
ge presentatie op zijn kop.
Naar 'Hedda Gabler' door HNT
den haag/leiden Een eigentijdse Hedda Gabler van Ibsen nam
Het Nationale Toneel onlangs in produktie. Ger Thijs, dit sei
zoen aangetreden als artistiek leider van HNT, is er verantwoor
delijk voor. Voor de voorstelling op vrijdag 31 maart in de Ko
ninklijke Schouwburg in Den Haag zijn kaarten te koop bij het
Uit-bureau van K&O, Oude Vest 45. Will van Kralingen impo
neert in de titelrol.
MOSKOU
Met een demonstratief bezoek
aan het Moskouse Poesjkin-
museum heeft de Duitse minis
ter van buitenlandse zaken
Klaus Kinkel gisteren de Duitse
claims op de door Rusland ge
roofde Duitse kunstwerken on
derstreept. Kinkel, die in Mos
kou is met een missie van de
Europese Unie, bezichtigde een
tentoonstelling met in totaal 59
waardevolle kunstwerken waar
van de verblijfplaats 50 jaar lang
door de Russische autoriteiten
verzwegen was.
De minister werd door de
tentoonstelling rondgeleid door
museumdirectrice Irina Anton-
ova. De 72-jarige directrice
heeft 50 jaar geleden als curator
van het museum persoonlijk
voor de ontvangst van de schil
derijen getekend.
Na de rondleiding zei Kinkel
Connie van Driel nieuwe directeur van het Centrum Beeldende Kunst:
De fotograaf schuift heen en weer met het beeldje van
een sierlijk gestrekte dame. ,,Dat is mijn eerste zelf ge
kochte kunstwerk", vertelt eigenaresse Connie van Driel.
„Ik was zestien en helemaal gek van art deco. Ik ben er
speciaal voor naar Brussel geweest. Het is me heel dier
baar. Het staat ook op een prominente plek in de ka
mer." Haar liefde voor kunst gaat Van Driel (37) per 1
mei professioneel aan de mens brengen als directeur van
het Centrum Beeldende Kunst (CBK) in Leiden. „Kunst
kopen is voor de meeste mensen ver van hun bed. Ter
wijl bij de kunstuitleen kunst heel bereikbaar is. Voor een
vrij klein bedrag heb je iets aan de muur waarvan je kunt
genieten. En dan bedoel ik niet voor een uurtje maar
voor heel lang."
oegstgeest letty stam
„Ik ben al heel lang geïnteres
seerd in kunst. Het was niet zo
dat ik die advertentie van het
CBK in de krant las en dacht:
kom laat ik eens solliciteren. Al
heel jong werd ik met mijn
broers en zus meegenomen
naar musea. Als we een huisje
op de Veluwe hadden gehuurd,
gingen we wel naar het Kröller-
Müller. Nog steeds bezoek ik
veel tentoonstellingen in bin
nen- en buitenland. Ik lees er
veel over. Ik heb zelf een tijdje
aan amateurfotografie gedaan.
Kunst is echt een vrij essentieel
deel van mijn leven."
„Beeldende kunst, toegepaste
kunst, architectuur, toneel, lite
ratuur: ik ben vrij breed geori
ënteerd. En als je je erin ver
diept, wordt het steeds leuker.
Vandaar dat ik ook kunstge
schiedenis ben gaan doen. Ik
wilde met die studie meer ver
dieping op een aantal punten.
En ik wilde mijn interesse in
een kader plaatsen. Kunstge
schiedenis is zo'n leuke studie.
Het wordt ook steeds leuker.
Geen moment heb ik gehad
van: o, wat saai of dat ik moest
doorbijten. Ik zit nu in mijn
doctoraalfase. Waarin ik ga af
studeren weet ik nog niet. Ik zit
in het oude programma en dat
betekent dat ik niet hoef te kie
zen maar alles nog kan doen."
„Ik heb na de middelbare
school de pedagogische acade
mie gedaan. Na een tijdje les
geven op Montessorischolen
ben ik overgestapt naar perso
neelswerk. Ik heb er een aantal
studies in personeelswerk bij
gedaan. Nu werk ik als hoofd
personeelszaken bij de Consu
mentenbond. Daar zit ik nu 7
jaar. Deze baan bij het CBK was
de eerste waarvan ik dacht: dit
is het, dit is voor mij geknipt.
Wat me trekt is de combinatie
van leiding geven en mijn pas
sie voor kunst. Ik heb er echt
heel veel zin in."
Beeld
„Ik weet dat de organisatie een
geschiedenis heeft. Dat is ook
steeds het eerste wat mensen
zeggen als ik over het CBK
praat. En daar wil ik vanaf. Het
CBK moet een positieve associ
atie hebben. Ik wil dat mensen
denken: bij het CBK heb ik dat
beeld gekocht, die mooie expo
sitie gezien. Hoe ik dat ga aan
pakken? Ik kan wel wat roepen
maar dat heeft geen zin. Ik werk
in ieder geval heel resultaat ge
richt. Ik ga eerst kijken wat de
stand van zaken is. Wat tref ik
Connie van Driel: „Dit is geknipt voor mij. Leiding geven en mijn passie voor kunst kan ik bij het CBK uitstekend combineren.'
aan? Hoe zit het met het team?
Welke richting gaan we op? Wat
voor capaciteiten hebben we?
Welke taken hebben we? Ik wil
eerst goed kijken en luisteren en
het dan in een vorm gieten."
„Ik wil ook weten hoe het
Leidse kunstklimaat, het regio
nale kunstklimaat eruit ziet. Ik
weet er wel iets van, en ik ben
ook wel eens galeries binnenge
stapt, maar ik moet er meer
over weten. Want bij het CBK
heb je niet alleen met het pu
bliek te maken maar ook met de
kunstenaars. Voor hen zijn we
ook een aanspreekpunt. Het
woord 'centrum' geeft het al
aan. Er gaat wat vanuit maar er
komt ook iets naar toe."
„Ik wil dat het CBK voor ie
dereen bereikbaar is. Kunst
heeft toch iets verhevens. Het
schrikt mensen af. Kunst is ook
iets waar je naar moet leren kij
ken. Mensen nemen vaak hele
maal niet bewust dingen waar,
zien details niet. Dat is niet zo
verwonderlijk want je wordt
echt overstroomd met beelden.
Op hun kijkdoos kunnen men
sen ook nog eens van beeldje
naar beeldje zappen."
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
„Over kunst durven mensen
ook niet zo snel iets te zeggen
terwijl ik vind dat ze dat juist
wel moeten doen. Het is een
deel van je leven net zo goed als
eten, drinken en sport. Kunst is
een verrijking van je geestelijk
leven. Het is op een andere ma
nier naar dingen kunnen kijken.
En daar is toch echt niets mis
Amsterdams Stedelijk Museum spreekt met Couplet 4 in dialect
AMSTERDAM GPD
dat ook over de kwestie was ge
sproken tijdens zijn onderhoud
met de Russische president Bo
ris Jeltsin en de Russische mi
nister van buitenlandse zaken
Andrej Kozyrev. Kinkel zei in
het gesprek met Jeltsin de in
druk te hebben gekregen dat de
Russische regering van zins is
de meesterwerken terug te ge-
Volgens Russische kunsthis
torici zijn er nog in totaal
200.000 uit Duitse musea en
prive-verzamelingen geroofde
meesterwerken van Rembrandt
tot Duerer in Rusland. Daarbij
komen dan nog de schat van
Troje en 1,5 miljoen waardevol
le boeken. Alhoewel over de te
ruggave tussen Rusland en
Duitsland een akkoord is geslo
ten blijkt de praktische uitwer
king daarvan bijzonder moei
lijk.
Al langere tijd zoekt Rudi Fuchs
de nestwarmte van het indivi
duele kunstwerk. Ook al ge
draagt het zich formeel binnen
de conventies van de belang
rijkste stromingen van het mo
dernisme, voor hem ligt de ei
genheid, het onverwisselbare
karakter ervan, in het 'streekei
gen' van de kunstenaar.
In 'Couplet 4' spitst de direc
teur van het Stedelijk Museum
in Amsterdam dit lokale karak
ter toe op het onderscheiden
van verschillende 'dialecten',
waarbij de trage, monochrome
tongval van de Duitse schilder
Günther Förg (1952) de grond
toon zet. Förg wordt in de bo
venzalen van het Stedelijk Mu
seum omringd door het werk
van Jackson Pollock, Arnulf Rai-
ner, Jannis Kounellis, A.R.
Penck en anderen.
Dit openlijk teruggrijpen naar
een locale cultuurbenadering
als onderscheidingsmodel voor
de kunst, betekent Fuchs' meest
radicale afscheid van het mo
dernisme tot nog toe. Hij be
schouwt de geboortestreek van
de kunstenaar als de bron van
zijn schilderkunstige 'dialect',
met-de kleur als beslissende on
derscheiding: „Zoals de
'koddigheid' bij Jan Fabre
voortkomt uit het dialect van
'Suske en Wiske', zo vindt het
kleurdialect van Förg zijn oor-
prong bij Dürer, Grünewald en
Casper David Friedrich en hun
Duitse neiging naar donker en
zwart", aldus Fuchs.
Wel waarschuwt hij een en
ander niet al te letterlijk te ne
men. „Het gaat om jonge kun
stenaars die aan de dwang van
het moderne voorbij zijn en on
bekommerd gebruikmaken van
de abstractie. Als Förg al wordt
vergeleken met Barnett New
man, dan gebeurt dat op basis
van een puur formele vergelij
king. Toch is hij in staat geble
ken om binnen de traditie van
de abstractie buiten de abstrac
te schilderkunt te treden. Voor
mij is Förg dan ook één van de
leidende personen van een
nieuwe generatie.
Dialecten
De abstracte kunst is volgens
Fuchs zo overheersend en in
haar vormen zo specifiek ge
weest, dat jongeren die ook ab
stract werken, niet anders kun
nen dan haar na te bootsen.
Daarom werkt een formele be
nadering niet langer teneinde
de individuele kwaliteiten van
een kunstwerk te waarderen.
In zijn huidige benadering
ziet hij die mogelijkheid nog
wel: „Geleidelijk aan kwam ik
op de gedachte dat in Couplet 4
een aantal dialecten te zien en
te proeven zijn: kunstenaars die
zich allemaal in de grote, stati
ge, traditionele taal van de ab
stractie uitdrukken, maar daar
binnen bespeurt men eigenlijk
ook de warmte en de ver
trouwdheid van het eigen dia
lect, en daardoor wordt het
werk uniek."
Het is een even hachelijke als
beperkte visie die Fuchs hier op
tafel legt. Ze bepaalt zich uit
sluitend tot de conventionele
schilderkunst en sculptuur,
waar andere kunstenaars - en
zeker niet de geringsten - deze
disciplines allang de rug hebben
toegekeerd. Door het wegtrek
ken van een breder, nationeel of
Europees verband werpt ze bo
vendien het individuele kunst
werk volledig terug op zijn in
terne, materiële kwaliteiten en
een streekgebonden dialect dat
zich uitsluitend nog met zich
zelf inlaat.
Het is een zoveelste romanti
sche verfijning van het begrip
'autonomie', die meer en meer
haar toevlucht zoekt tot een geï
soleerde vorm van intimiteit en
folklore, waarmee de buiten
staander - misschien is het
woord 'vreemdeling' of 'alloch
toon' hier beter op z'n plaats -
zich nauwelijks nog kan ver-
Met inhoudelijke betrekkin
gen buiten het kunstwerk heeft
Fuchs dan ook weinig op. Met
individuele gevoelens en gevoe
ligheden des te meer.
Couplet 4, Stedelijk Museum
Amsterdam. Te zien tot en met
27 maart 1995. Open di. t/m
zo. 10.00 tot 17.00 uur.
RECENSIE SUSANNE LAMMERS
Voorstelling Rondtheater speelt Ifigeneia
Naar Euripides Regie Bert Jonk. Spel: Ro
me Brinks, Sabien de Bruijne, Paul van
(20.15) en 12/3 (14.30).
toneeldruk in de weer met hun lap
topjes en de machtige goden
zijn vervangen door het machti
ge medium televisie. Ook de
tekst is behoorlijk gemoderni
seerd, de weinige klassieke frag
menten worden hoofdzakelijk
ingezet als vervreemdingseffect.
De belangrijkste ingreep is ech
ter het splitsen van het persona
ge Ifigeneia in 'het kind' en 'de
jonge vrouw'. Het kind, een
prachtige rol van Sabien de
Bruijne, beschikt over een oer-
wijsheid en een feilloos gevoel.
De jonge vrouw (Rosemarie
Brinks) wil zo'n perfecte doch
ter zijn dat ze zich popelend en
onder holle retoriek naar het al
taar spoedt. Alleen al het spel
van die twee maakt het hele
stuk geloofwaardig. Want het
gegeven blijft nauwelijks te vat
ten. Prachtig cynisch is het als
Menelaos tegen Agememnon
zegt, dat ze de hele onderne
ming maar moeten vergeten; hij
neemt wel een ander, daar hoeft
zo'n meisje niet voor geofferd te
worden. Nee, zegt haar vader,
nu is het te laat, het is immers al
op TV geweest (eigenlijk: Tiet
was gvd op TV, eikelT) en inder
daad zagen we een niet van
echt te onderscheiden nieuws
uitzending over de aankomst
van moeder en dochter als be
trof het een staatsbezoek van de
Russische president.
'Ifigeneia' is tot in het kleinste
détail afgewerkt en doordacht.
Het resultaat is evenwichtig en
boeiend. En wat een nog grote
re prestatie is: fris en springle
vend.
Haar tante is een slet. Haar va
der een lafbek. En Ifigeneia zelf
is nog zo jong, dat er nog geen
woord is om haar te karakterise
ren. Tante Helena is er vandoor
met Paris en haar man, oom
Menelaos, kan op zowat heel
Griekenland een beroep doen
om haar terug te halen. Men is
er klaar voor, 'heel' Griekenland
vaart naar Troje, maar voor de
kust van Aulis houdt het op met
waaien. De wind komt pas terug
als vader Agamemnon, broer
van Menelaos, zijn dochter Ifi
geneia zal offeren aan Artemis.
Hij schrijft zijn vrouw haar te
sturen, vertelt er natuurlijk niet
bij dat ze als offerande moet
dienen, maar verzint een huwe
lijk. En dus komen moeder en
dochter. Als Ifigeneia achter de
ware reden van haar komst
komt, stort ze vanzelfsprekend
in maar uiteindelijk accepteert
ze blijmoedig haar lot. Een va
der die, na lang aarzelen maar
toch, zijn dochter vermoordt en
die dochter gaat akkoord. Dat
bestaat niet, dat is zo gruwelijk
dat je het niet kunt geloven.
De overtuigende en liefdevol
le bewerking van het Rondthea
ter speelt in een mythische tijd,
oud-Grieks met computers. De
zijn strak in het pak
AMSTERDAM
Een tekening van Jackson Pollock gemaakt tussen 1939-1942.
LONDEN AFP/DPA
Bijna 500 originele film-affiches hebben giste
ren 800.000 gulden opgebracht tijdens een vei
ling in Londen ter gelegenheid van het 100-ja
rig bestaan van de film. Liefhebbers en verza
melaars uit de hele wereld telden topprijzen
neer voor het stuk waar ze op vlasten, deelde
het veilinghuis Christie's mee.
Onder de toppers waren Humphrey Bogart
en Mariene Dietrich. Hun afbeeldingen op de
poster voor Shanghai express uit 1932 ging voor
25.000 naar een anonieme verzamelaar. Een
Italiaanse affiche van To Have and Have not
met Bogart en Lauren Bacall verruilde voor
40.000 gulden van eigenaar, drie maal de ge
schatte opbrengst.
Maar het hoogste bedrag, 52.000 gulden, be
haalde een affiche bij de weinig bekende Walt
Disney-komedie Alice's spooky adventure uit
1928, die naar een Disney-verzamelaar ging.
Een kleine affiche van Casablanca met Bogart
en Ingrid Bergmann werd voor 5500 gulden
verkocht. Bringing up baby met Katharine Hep
burn en Cary Grant werd op 25.000 gulden af
gehamerd. De legendarische Charles Laughton
als De gebochelde (Klokkeluider) van de Notre
Dame bracht 18.000 gulden op.
AMSTERDAM
De collectie zestiende- en ze-
ventiende-eeuwse kunst van de
zakenman en kunstverzamelaar
Joost Ritman is verkocht aan
het veilinghuis Sotheby's in
Londen. Een woordvoerder van
de ING Bank heeft dit bevestigd.
De bank had de kunstwerken in
onderpand voor een lening aan
Ritman, die een grote schuld bij
ING heeft.
Sotheby's verkoopt de schil
derijen, etsen, tapijten, glas en
zilverwerk samen met de
Maastrichtse kunsthandelaar R.
Noortman en de Londense
kunsthandel Artemis door. De
waarde van de verzameling
wordt geraamd op tientallen
miljoenen guldens. Schilderijen
van Gerard Dou en Jacob van
Ruysdael en 125 etsen van
Rembrandt maken er deel van
uit.
Ritman was directeur van De
Ster, een bedrijf dat vooral weg-
werpservies maakt. Hij moest
van de ING Bank uit die functie
opstappen toen bleek dat het
bedrijf in grote financiële pro
blemen was gekomen omdat hij
veel te veel geld uitgaf aan bij
zondere boeken en aan kunst.
De bank heeft ook de feitelij
ke zeggenschap over de Biblio-
theca Philosofica Hermetica, de
unieke collectie van 16.000 boe
ken van Ritman met een ge
schatte waarde van 150 miljoen
gulden. Staatsecretaris Nuis
heeft deze collectie overigens
op de lijst van beschermd cul
tuurbezit geplaatst, waardoor zij
niet in het buitenland kan wor
den verkocht.
De Charlotte Kohier Prijzen
1995 voor veelbelovende kun
stenaars tot 35 jaar gaan naar
twee decorontwerpers en vier
architecten. De winnaars zijn
Dorine van IJsseldijk (decor- en
kostuumontwerpen), Jola Hes-
selberth (decor en animatie),
het duo Bjarne Mastenbroek-
/Dick van Gameren (architec
tuur) en René van Zuuk en
Jeroen Huijsinga (architectuur).
De Charlotte Kohier Prijzen
gaan in de oneven jaren naar
architecten en decorontwer
pers. In de even jaren vallen
beeldende kunstenaars in de
pijzen. Aan de onderscheiding,
die het Prins Bernhard Fonds
sinds 1988 uitreikt, is een be
drag van elk 10.000 gulden ver
bonden. Mastenbroek en Van
Gameren opereren doorgaans
als tweetal en moeten de prijs
delen. De prijsuitreiking heeft
op 30 maart in Odeon in Am
sterdam plaats. Dan wordt ook
het juryrapport vrijgegeven.
Van IJsseldijk (1966) ontwierp
kostuums voor de voorstelling
Vrijdag van Hugo Claus en
Cambodja, Mon Amour van Mi
chael Matthews. Hesselberth
(1962) kreeg lof voor de anima
tiefilm Dat heeft ik Weer. Het
architectenduo Mastenbroek
(1964) en Van Gameren (1962)
trok de aandacht met hun plan
nen voor de Hessenberg in
Nijmegen en het Hofje voor de
21ste eeuw in Haarlem.
Van Zuuk (1962) ontwierp on
der meer het Modern Sculpture
Museum, dat volgens de initia
tiefnemers rond de eeuwwisse
ling in Amsterdam verrijst. Hij
ontwierp ook het opleidings
centrum van Ajax, waarvan de
bouw voor 1995/96 staat ge
pland. Huijsings (1966) trok de
aandacht met de nieuwbouw
van de Academie van Bouw
kunst in Groningen voor zijn
ontwerp Bouwblok.
