'Joegoslavië-Tribunaal is geen papieren tijger' ■1 ZATERDAG 4 MAART 1995 roepsmatiggaatIJmuidenaar Cees Hindriks *mr dan een kwart eeuw om met criminaliteit. \ewel geen diender uit roeping waakte hij in \n der wet onder meer over de veiligheid van Jneuzen, Velsen en Kennemerland. Sinds een jjjaarofwee verricht hij in internationaal wand politiewerk. Daartoe aangezoch t dooi de Europese Unie rapporteerde Hindriks als "hamemer bij de Goldstone-commissie acht panden lang over de toestand in Zuid-Afrika, •arna assisteerde hij bij het onderzoek naar •chten over het optreden van de politie van ihannesburgEn sinds kort volgt Hindriks namens de VN het bloedspoor dat in het "1 voormalige Joegoslavië wordt getrokken, galloze mensen gedragen zich als beesten en 3f lijkt er alleen maar erger op te worden. Ik ovrees dat dit niet het laatste Tribunaal is. —.i.i.i i.u 111 |I|,| De rapporten die Cees Hindriks dagelijks onder ogen komen, la ten zich lezen als één grote aan klacht tegen fanatici die hun bloeddorst les sen. Het zijn de kille getuigenissen van col lectief geëxploiteerde waanzin in een totaal ontspoorde en gesplitste samenleving, waar binnen volkerenhaat jaren onderhuids bleef onder het straffe bewind van eenheidsdenker Tito. Vooralsnog kijkt de 52-jarige IJmuide naar, sinds november vorig jaar als senior-in- uestigator verbonden aan het Joegoslavië-Tri- bunaal, blijmoedig de wereld in. „Maar je raakt wel steeds meer teleurge steld in de mens. Wal er gebeurd is en nog gebeurt, is in één woord verschrikkelijk. Als je de verklaringen leest, kun je tot geen andere conclusie komen dan dat de mens een beest kan zijn. Macht corrumpeert." Nu is Cornelis Okko Hindriks („zeg maar Cees") al jaren gewend met criminaliteit om te gaaft! !zij het dan niet van de aard waarmee - hij nu dagelijks te maken heeft. Hij is bepaald geen diender uit roeping („Ik béri begonnen in de koopvaardij, maar de KPM werd opge heven, dus ik moest wat als 24-jarige"), maar 27 jaar politiewerk heeft Hindriks zo zeer ge pantserd dat hij zich privé in elk geval niet de gevangene voelt van de misdaad. Hindriks heeft geleerd afstand te nemen van bepaalde zaken, hetgeen overigens niet wal zeggen dat de structurele omgang met misdaad en ge weld door de jaren heen hem heeft afge stompt. „De gebeurtenissen waarmee ik word ge confronteerd roepen bij mij wel degelijk emoties op. Zoals het me ook zorgen baart dat de onderwereld steeds meer in de boven wereld weet te infiltreren. Niet dat ik er wak ker van lig, maar het is ook niet zo dat ik alles vergeten ben, zodra ik hier de deur achter me dichttrek." Gepasseerd punt Officieel is Cees Hindriks nog altijd in dienst van het korps politie Kennemerland. Maar voor zijn gevoel past de pet hem niet meer. Zeker, als het werkelijk moet zal hij straks plichtsgetrouw de weg terug naar het bureau aanvaarden. Eerlijk gezegd is Hindriks gees telijk het point of no return gepasseerd. Na zijn detacheringen naar respectievelijk de Goldstone-commissie en het International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia zou met alle respect Kennemerland in naam der wet in het rechte spoor houden een anti-climax zijn. Op het politiebureau zou hij zich nu minder thuis voelen. „Ik zie het als een bepaalde fase in m'n werkzame leven die is afgesloten. Ik ben nog steeds wel kom in Kennemerland. Maar nu ik met an dersoortige aspecten van het politiewerk in aanraking ben gekomen, lijkt teruggaan mij moeilijk. Al realiseer ik me dat de schoor steen hoe dan ook moet blijven roken." Hij ontkent het type-carrièremaker te zijn, maar menige diender zou het graag met-zijn loopbaan willen doen. „Onder carrière ma ken versta ik het continu zoeken naar een steeds hogere positie. Planmatig opklimmen in het salarisgebouw, althans daarnaar stre ven. Als die reorganisatie bij de politie er niet was gekomen, wie weet dat ik nu nog korpschef zou zijn geweest. In plaats daarvan heb ik acht maanden als waarnemer namens de Goldstone-commissie in Zuid-Afrika geze ten. En daarna nog eens drie maanden in het kader van een onderzoek naar de wandaden van sommige Zuidafrikaanse politiemensen. Sinds november ben ik senior-investigator, zeg maar senior-onderzoeker, bij het Joego slavië-Tribunaal. Het zijn functies die niet wezenlijk passen in de loopbaanplanning van een carrièremaker. Dit zijn banen die je min of meer bij toeval in de schoot geworpen krijgt." Vicieuze cirkel Uitgerekend in de periode dat zijn leidingge- vende functie als gevolg van reorganisatie binnen het korps Kennemerland weggesa neerd dreigde te worden, las Hindriks in het personeelsblad een artikel dat hem aansprak. Wat Hindriks las, herkende hij als mogelijk heid bij uitstek om uit de vicieuze cirkel van hetzelfde bureau, hetzelfde gebied te stap pen. „Na de vrijlating van Mandela is er in Zuid- Afrika een \redesakkoord opgesteld. Verte genwoordigers van alle politieke partijen en maatschappelijke groeperingen hebben daar hun handtekeningen onder gezet. Overeen gekomen was onder meer dat er een onder zoek zou worden ingesteld naar de mate waarin openbaar geweld werd gepleegd. Ge Cees Hindriks: „Als je de verklaringen leest, kun je tot geen andere conclusie komen dan dat de mens een beest kan zijn. Macht corrumpeert. Cees Hindriks speurt namens VN naar oorlogsmisdadigers let op het daar heersende wantrouwen tus sen blank en zwart, en ook nog tussen zwart en zwart, tussen ANC en Inkatha-beweging, wilde men waarnemers hebben. Daartoe is de Europese Gemeenschap benaderd. Die heeft uit vijf verschillende landen politiemen sen gerecruteerd. Ze werden gebonden aan termijnen van telkens een half jaar. Nou, ik was van de Nederlanders de derde en laatste inde rij." Natuurlijk, Hindriks beaamt het grif, lokte het avontuur. Na acht jaar Velsen wilde hij, begin vijftiger, de gok best wagen. Van de ve le gegadigden werd Hindriks eruit gepikt. Waarom? Ook hij moet er nog steeds naar gissen. „Ik heb de Parlementsverkiezingen meegemaakt. Ik ben er in oktober 1993 naar toe gegaan en in juli vorig jaar teruggeko men. Wat hem het meest is bijgebleven van zijn verblijf in Zuid-Afrika, is het liederlijke ge drag van sommige politie-functionarissen. Als waarnemer bij de Goldstone-commissie (genoemd naar de huidige VN-aanklager Ri chard Goldstone) constateerde hij tot z'n ver bijstering hoe sommigen de macht in eigen hand hadden genomen, als het ware een staat binnen de staat vormden. Uit machts wellust, uit economische motieven en ter verdediging van hun bevoorrechte positie. „Ik herinner me de gruwelijke beelden van massamoord. De saillante foto van een vre- deswerkej die werd doodgeschoten, terwijl hij aan het bemiddelen was. En die dan ver volgens onder een vredesvlag werd afgelegd. Voor sommige politiemensen, voor sommige groepen en afdelingen, was de Goldstone- commissie natuurlijk heel bedreigend. Aan de andere kant ben ik ook politiemensen in Zuid-Afrika tegengekomen die hun werk op een uitstekende wijze verrichtten of althans trachtten te verrichten. We moeten vooral niet het beeld schetsen dat alles corrupt is. Wel dat er in hoge mate sprake was van cor ruptie binnen de Zuidafrikaanse politie. Er waren groepen politiemensen die zich daar voor schaamden. Die voelden zich in hun be roepseer aangetast, omdat collega's tijdens verhoren verdachten sloegen of elektrische schokken toedienden om ze tot bekentenis sen te dwingen." Martelpraktijken Onlangs vernam Hindriks dat het klachten onderzoeksteam in de 'Vaaldriehoek', waar aan hij drie maanden was toegevoegd, in middels 120 klachten tegen criminele gezags dragers heeft onderzocht. Meer dan de helft van de onderzoeken naar martelpraktijken is intussen afgerond. De onderzoeksbevindin gen zijn zonder uitzondering belastend voor de betrokkenen. „De attorney-general de procureur-generaal, kan tot vervolging over gaan. Er is nog meer bereikt. Tot voor kort nam de politie geen klager serieus als het ging om een aanklacht tegen martelpraktij ken, zeker niet als die werd ingediend door een zwarte. Vooruitlopend op de instelling van een onafhankelijke klachtencommissie is er inmiddels een police reporting officer aan gesteld, onder wiens leiding klachten worden onderzocht." Hij 'treint' sinds november elke werkdag naar Den Haag, alwaar het International Cri minal Tribunal for the former Yugoslavia is gevestigd. Als senior-investigator behoort Hindriks tot een internationaal gezelschap van rond 180 VN-medewerkers die het Joego- slavië-Tribunaal reliëf proberen te geven. Daartoe geëntameerd door secretaris-gene raal Boutros Boutros-Ghali besloot de Veilig heidsraad in 1993 tot de oprichting van de rechtbank, die in mei vorig jaar werd beze geld. Volgens de unaniem aangenomen reso lutie heeft het Tribunaal tot taak personen te berechten die verdacht worden van 'ernstige schendingen van het internationaal oorlogs recht en de rechten van de mens op het grondgebied van ex-Joegoslavië, te rekenen vanaf 1 januari 1991'. Het gaat daarbij om schendingen van Ge- neefse conventies van 1949 en misdaden zoals moord, verkrachtingen, marteling en etnisch zuiveren. Krachtens het principe van persoonlijke verantwoordelijkheid kan geen beklaagde zich beroepen op bevelen van bo venaf. De oprichting van het Hof valt onder hoofdstuk VII van het VN-handvest, waar door het besluit voor alle lidstaten bindend zijn. De VN gaven het Joegoslavië-Tribunaal een status, gelijkwaardig aan de Tribunalen van Neurenberg en Tokyo. So far, só good. Er is echter een markant ver schil met vijftig jaar geleden: de geallieerden konden indertijd in het verslagen Duitsland, Oostenrijk en Japan in alle vrijheid hun be wijslast vergaren tegen oorlogsmisdadigers. De onderzoeksteams van VN-aanklager Ri chard Goldstone ontberen die macht daar toe. Legio figuren, aan wier handen bloed kleeft, lopen vrijelijk rond. Het Tribunaal mag dan ingekwartierd zijn in het Aegon-gebouw, moralsnog betekent dat geenszins de be rechting van alle 'Joegoslavische' criminelen verzekerd is. Hindriks, voorlopig voor een jaar uitgeleend aan de Verenigde Naties, acht zich niet de aangewezen persoon het beleid van het Tribunaal toe te lichten. Hij citeert VN-aanklager Goldstone: „Die heeft onlangs verklaard dat het onderzoek deels is gericht op uitvoerend niveau en deels op de top. De leiders." Dan ligt het voor de hand te denken aan ty pes als Milosevic en Karadzic. Hindriks enigszins terughoudend: „Dat zijn namen die buiten het Tribunaal veelvuldig vallen. Maar daar ga ik verder niet op in." Het Tribunaal is onderworpen aan de be perking van het VN-statuut, waarin is vastge legd dat verdachten niet bij verstek mogen worden veroordeeld. „Dat is een probleem, ja. De aangeklaagde moet hier in Den Haag voor het Hof, voor het Tribunaal verschijnen, wil het ooit tot een veroordeling komen. Een aantal landen heeft een uitleveringsverdrag gesloten met de VN, althans afspraken ge maakt over uitlevering van verdachten. Maar er zijn ook landen die zich niet, of nog niet hebben gebonden. Klein-Joegoslavië, om maar wat te noemen. „Inderdaad. En de vraag is of het er ooit van komt dat Belgrado een uitleveringsverdrag ondertekent." Degenen die het daar nu voor het zeggen hebben, zullen [vel gek zijn. Door 'heel' de we reld worden ze aangemerkt als de hoofdver dachten. „Het Joegoslavië-Tribunaal heeft de facto nog geen macht in het voormalige Joegosla vië. Maar wie weet dat over een paar jaar de personen die nu onaantastbaar lijken dan „De rapporten lezen is al een gruwel, laat staan dat je met de slachtoffers persoonlijk in contact komt. Dan krijgt de ellende een gezicht." FOTO'S ARCHIEF wel te pakken zijn. Bijvoorbeeld na verkiezin gen of na een eventuele machtsomwente- ling." Spreekt hier nu de idealist Hindriks? „Nou, je kunt niet zonder idealisme door het leven. Anders is de koek wel heel snel op. Al zie ik me zelf wel als een realist." Bij het Joegoslavië-Tribunaal zijn sinds de installatie 22 aanklachten gedeponeerd. Het gaat zonder uitzondering om oorlogsmisda digers, behorend tot de uitvoerende macht. Kampcommandanten, bewakers. Zoals Hin driks ze omschrijft: „Zij die zich daadwerke lijk hebben schuldig gemaakt aan moord, aan verkrachting, aan terreur." Met alle respect kan het Joegoslavië-Tribu naal, gezien de beperkte bewegingsvrijheid die het nu ten dienste staat, niet anders worden aangeduid dan als een rechtsprekende instan tie zonder veel rechterlijke macht. Een papie ren tijger. „Nou, nou... Maar je kunt de zaak ook vervol- gingsklaar maken en dan wachten tot de be trokkene in een ander land verschijnt. Of als te zijner tijd met Joegoslavische staten wèl verdragen worden afgesloten. Dit zijn na tuurlijk misdrijven waar geen verjaring op staan. Ik zie het Tribunaal niet als een papie ren tijger, hoor. Beredeneer het maar eens vanuit omgekeerde uitgangspositie. Onder welke druk moet iemand niet leven, voortdu rend in de wetenschap verkerend dat een in stantie klaar staat om tot arrestatie over te gaan?" Ongrijpbaar Voor zover Hindriks heeft kunnen nagaan, voelt geen van zijn collega's zich gefrustreerd door het gegeven dat de hoofdverdachten in de huidige situatie ongrijpbaar zijn. „Je ver zamelt bewijzen, je onderzoekt, je geeft slachtoffers toch het signaal dat de interna tionale gemeenschap het niet pikt wat daar gebeurt." Eigenlijk, zegt Hindriks, is het politiewerk wat hij doet. Met dien verstande dat hij zich begeeft op een vakgebied, dat buiten de competentie van een gewone politieman valt. Hindriks en z'n collega's ondervroegen diverse uitgeweken Joegoslaven. Wat zij on afhankelijk van elkaar te vertellen hadden, le verde intrieste rapportages op van geweld in z'n excessiefste vorm. „Er is geen rangorde aan te geven. Of het nu gaat om moedwillig doodschieten, verkrachten, massamoorden plegen, iemand al martelend langzaam om zeep helpen, voor mij is het allemaal even gruwelijk. Dat het niet zelden op bestiale wij ze gebeurt, maakt het des te cynischer. De aanklachten lezen is al een gruwel, laat staan dat je met de slachtoffers persoonlijk in con tact komt. Dan krijgule ellende een gezicht."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1995 | | pagina 33