Humor en lichtheid in 'portret Dorian Gray'
'Deze toren is net een gedichtje'
Cultuur&Kunst
lolly Ackerman voelt zich
als een vis in het water
Dommelsch Theaterprijs weg
Symbolische wereld van naaktmodellen
Speelse benadering
van noodlotsdrama
Alle humor weggewerkt
in decor en aankleding
^TERDAG 4 MAART 1995
CHEF ANNEMIEK RUYGROK. 071 -356471PLV.-CHEF JAN RIJSDAM, 071-356472
[azz op zondag
tcio* Harry's Jazz and Blues Band speelt zondag 5 maart vanaf
5.3O uur een mix van blues en dixie in café Cheers in Leiden,
je Jazz Gazz Swing Band treedt zondag vanaf 15.30 uur op in
he Elephant Club aan de Verpolder 14 in Warmond. Aces of
yncopation is zondag vanaf 15.30 uur te beluisteren in De
[anepoel aan de Huigsloterdijk 257 in Abbenes. Bob Rigter
peelt met zijn kwartet zondag vanaf 15.30 uur in café De Jonge-
jffer aan de Grent 4 in Noordwijk.
•asen met The Phantom
gpENK&O in Leiden heeft kaarten voor The Phantom of the
Ejera op 16 april, eerste Paasdag. Bij het Uitbureau aan de Ou-
Vest 45 zijn ook entreebewijzen te koop voor voorstellingen
I april, mei en juni. De musical over de mismaakte man in de
gtacomben van de Parijse Opera is te zien in het Circustheater
jScheveningen.
nschrijving Pleinpop
Musici uit Leiden en omgeving kunnen zich inschrijven
r het vijfde Pleinpopfestival dat op 13 augustus plaats vindt,
ilangstellenden moeten voor 13 mei een demo met eigen
>rk, een foto en een biografie opsturen naar de Stichting Plein-
ip, Postbus 3280,2301 DG in Leiden. Uit de inzendingen wor-
:n negen bands geselecteerd. Om het lustrum extra luister bij
zetten, staat op Pleinpop voor het eerst ook een (inter)natio-
tal bekende groep.
Theatergroep Carrousel met Oscar Wilde 's meest beroemde werk in LAKtheater
THEATER
IEELDENDE KUNST/MUZIEK/DANS
RECENSIE MARCO VAN PELT
Irstelling: 'Moment of Creation" van
jnsionist Movement. Met onder ande-
Molly Ackerman, schilderes, Josephi-
(ansen, dans; Jos Kessels, slagwerk en
ar. Bram Groothoff, saxofoon, key-
fd, drum en zang en Erik Jan Kuiper,
jtaar Gezien: 3/3 Kunstcentrum
Haagweg 4, Leiden.
expansionistische kunstena-
geniet de Amerikaanse Mol-
ickerman in eigen land enige
tendheid. Sinds 1989 houdt
geregeld exposities met haar
rk, dat volgens Ackerman al-
te maken heeft met groei, to-
vrijheid en de risico's die
met zich meebrengt. Met
'life performance' gister-
jnd probeerde de Ameri-
inse deze vage termen invul-
w te geven. Ze omringde zich
arbij met kunstenaars van
schillende disciplines,
ickerman slaagde gedeeltelijk
haar opzet. Want het was
ar bedoeling het publiek mee
nemen in de studio's van
ar' artiesten. „Om te laten
n wat er gebeurt als een kun-
naar iets creëert", was Acker-
ins uitleg. Terwijl de basgita-
eerste noten speelde,
tfermde Ackermans zich over
canvas. Geheel geïnspireerd
or de ter plekke verzonnen
uziek van Kessels, Groothoff
Kuiper en het dansen van
hsen schilderde ze dit tijdens
de 'performance' vol. Helemaal
geïmproviseerd was het niet, op
het doek waren al grijze tinten
en een cirkel te zien. Met roze
verf ging Ackerman aan de slag.
Ze leek net Tante Til uit de
vreemde jeugdserie 'De Familie
Knots'; een kloddertje roze hier,
een kloddertje roze daar.
Ackermans leek zich weinig
aan te trekken van de muziek,
die soms iets weg had van The
Doors. Nu en dan haalde de
saxofoon grillig uit, maar Molly
trok onverstoorbaar haar verti-
kale en diagonale strepen,
waarvoor ze een blokkwast, een
penseel en een doek gebruikte.
Danseres Josephine Jansen liet
zich daarentegen helemaal
gaan. Ze gebruikte daarbij ook
de snoeren van de apparatuur
en zelfs een brandende fakkel.
Jansen benutte elke centimeter
van de vloer en liet zien dat ze
over een soepel lijf beschikt.
Ondanks 'de vrij aparte kunst
vorm was de verrassing er na
zo'n drie kwartier wel vanaf. De
muziek was, op sommige pun
ten na, té ongecoördineerd.
Grote afknapper was het mo
ment waarop Bram Groothoff,
na een slok bier, vokaal van zich
liet horen. Wat er uit zijn keel
kwam, leek nog het meest op
een valse kraai. Maar Molly Ac
kerman vermaakte zich opper
best, ze voelde zich tussen alle
vertegenwoordigde disciplines
als een vis in het water.
VOORBESCHOUWING MARGRIET
PRINSSEN
'Het portret van Donan Gray' van Oscar
Wilde door Theatergroep Carrousel Regie
Matin van Veldhuizen Spel Cas Enklaar
en Enk de Visser Gezien 6/1, Amster
dam Te zien: 8/3 en 9/3, LAKtheater.
Leiden
„Alle kunst is volstrekt nutte
loos," dicteren de acteurs aan
het begin van de voorstelling,
een citaat uit het voorwoord
van Oscar Wilde's meest be
roemde werk 'Het portret van
Dorian Gray'. Precies honderd
jaar geleden werd de 'decadente
dandy', onder meer op basis
van dit als immoreel bestempel
de boek, veroordeeld tot twee
jaar dwangarbeid. Ongevaarlijk
is kunst immers nooit geweest.
Het portret van Dorian Gray
is behalve een meeslepende ro
man ook een rijk essay over
schoonheid en verval, passie en
zonde, kunst en het leven. In ra
ke beweringen en wise-cracks
schetst Wilde zijn variant op de
Narcissus-mythe. De kunst
schilder Basil Hallward heeft
een portret gemaakt van de
meest volmaakte jongeling die
hij ooit aanschouwde: Dorian
Gray. Door een gemeenschap
pelijke vriend, de snob Lord
Henry Wotton, wordt de on
schuldige Dorian aangemoe
digd „het leven ten volle te be
nutten en ongeremd zintuiglijk
te zijn." Hij verkoopt zijn ziel
aan de duivel om zijn jeugd, het
enige dat volgens Lord Henry
het bezitten waard is, te behou
den.
Dorian Gray leert snel. Als
zijn eerste grote liefde Sybil Va
ne zich van het leven berooft
De oudere Cas Enklaar en de jonge Erik de Visser spelen alle voorkomende rollen 'Het portret van Dorian Gray'.
nadat hij haar de bons heeft ge
geven, is zijn verdriet intens en
oprecht. Van half zes tot pak
weg kwart voor zes lijdt hij he
vig, om zich vervolgens door
Henry te laten troosten bij de
opera. Thuisgekomen bemerkt
hij tot zijn schrik een verande
ring in het portret: rond de
mondhoeken is een wrede trek
ontstaan. Dorian Gray blijft jong
en mooi, tot hij zich, na tal van
verwikkelingen, genoodzaakt
ziet het doek te vernietigen en
daarmee zijn eigen ondergang
afroept.
Theatergroep Carrousel
maakte onder regie van Matin
van Veldhuizen een toneelbe
werking van het boek. Twee ac
teurs, de oudere Cas Enklaar en
de jonge Erik de Visser, spelen
alle voorkomende rollen tegen
een decor dat wordt gedomi-
FOTO BEN VAN DUIN
neerd door een beeldschone, le
vensgrote afbeelding van een
Engelse of Amerikaanse pocket-
uitgave van 'The picture of Do
rian Gray'. Het psychologisch
realisme dat hieruit spreekt
(mooie jongeman in weelderig
decor, staande voor zijn por
tret), wordt in de bewerking van
Carrousel volkomen losgelaten.
Zo beschrijft Cas Enklaar als de
verteller een merkwaardige uit
drukking op het gezicht van Ba
sil, op dat moment gespeeld
door Erik de Visser, terwijl hij
zelf vervolgens zijn gezicht ver
trekt. Verwarring wekt dat geen
moment, door de heldere en in
genieuze wijze waarop de over
gangen zijn gecreëerd. Met gro
te vanzelfsprekendheid hebben
de acteurs zich meester ge
maakt van de tekst en de perso
nages en deze naar zichzelf toe
getrokken. Zo ontstaat een
spannende toneelervaring,
trouw aan de sfeer van het
boek, met humor en lichtheid
gebracht.
Een centrale scène is die,
waarin Cas Enklaar als quasi-
hysterische nicht frontaal voor
het publiek gaat zitten, in het
felle licht, en foto's van zichzelf
laat zien als viriele jongeman.
Een pijnlijk moment waarop
kunst en werkelijkheid even sa
menvallen en waarin menig
toeschouwer van pakweg boven
de dertig zijn eigen ervaringen
weerspiegeld zal zien: zonder
erbarmen in de spiegel kijkend
naar de rimpels, de vouwen, de
kale plekken. Behalve een ode
aan de jeugd is 'Het portret van
Dorian Gray' ook een pleidooi
voor passie en kunst en vooral
voor een combinatie van beide.
Cas Enklaar en Erik de Visser
zijn erin geslaagd precies de
goede toon te vinden tussen af
standelijkheid en intimiteit, tus
sen inleving in het negentiende-
eeuwse dandyisme en een rake
typering van het hedendaagse
fin de siecle-gevoel.
DOMMELEN GPD
zoen. Dommelsch wil zich rich
ten op evenementen die een
breder publiek aanspreken. En
bij die aanpak sluit het Oerol-
festival beter aan dan het Thea
terfestival. De Dommelsche
Bierbrouwerijen blijven het Fes
tival a/d Werf in Utrecht, het
Theaterfestival Eindhoven en
het Boulevard-festival in Den
Bosch sponsoren.
De bijdrage aan het Holland
Festival gaat omlaag, maar dat
heeft volgens een woordvoer
ster geen ingrijpende conse
quenties.
De Dommelsche Bierbrouwerij
en nemen voor het eind van de
maand vrijwel zeker het besluit
over afschaffing van de nu ze
ven keer uitgereikte Dom
melsch Theaterprijs. In plaats
daarvan zal Dommelsch het
Oerol-festival op Terschelling fi
nancieel gaan ondersteunen.
De Theaterprijs bedroeg 50.000
gulden en werd tijdens het The
aterfestival in september uitge
reikt aan een belangrijke voor
stelling van het afgelopen sei-
Heliogravures van Mieke Bijlevelcl in Fotogalerie De Kleine Klup
BEELDENDE KUNST
RECENSIE ROOS VAN PUT
ositie: recente heliogravures
Jijleveld. Te zien t/m 23/3,
10-22 uur, zo 12-22 uur, fotogalerie
eKleine Klup, Nieuwe Rijn 1, Leiden.
eke Bijleveld is van oor-
ong fotografe, maar zij ge
likt voor de visualisering van
ar ideeën de heliografie. Een
liogravure is een ets van een
o. Fotografie en grafiek wor-
n hierbij gecombineerd. Het
eindelijke beeld heeft, door
t uit verschillende stadia op-
xmwde omzettingsprocédé,
variëteit aan grijstonen. De
pervlakte van een heliogravu-
is zacht als fluweel en veel
itbaarder dan de koud aan-
elende huid van een foto. Een
liogravure voegt enerzijds iets
n een foto toe en anderzijds
(staat een wezenlijk ander
eld in vergelijking met een fo-
Een heliogravure 'leeft' als
lerik tware veel meer.
Jen Weke Bijleveld creëert met
okzjtiele beeldmanipulaties,
or middel van fotografische -
etstechnieken, haar symboli-
lat-i ie wereld waarin naaktmo-
aarijllen mede worden vereeu-
;d door inkt op papier. Bijle-
d wijdt zich, zoals zij zelf
verfct, aan gevoelskwesties. In
;uu ar werken is de symboliek na-
Ste ukkelijk aanwezig. Niet alleen
•or de titels die zij toevoegt
n de werken maar ook door
houdingen van de modellen
de attributen die zij (bij zich)
>ie
Berèn Liedmeier speelt toneelstuk in oude Leidse sterrewacht
LEIDEN SANDRA PASSCHIER
„Gebouwen kun je vergelijken
met teksten. Sommige zijn net
belastingformulieren, andere
verhalen. Maar deze sterretoren
is een gedichtje. Het doet me
denken aan 'Le Petit Prince'
met dat blauw en wit." Bere'n
Liedmeier kijkt met een bewon
derende blik rond in de 'Koepel
van de Fotograaf van de oude
sterrewacht op het terrein van
de Faculteit Biologie in leiden.
Hier speelt zij 7 tot en met 11
maart de solovoorstelling 'De
afstand tot de Maan'.
„Toen ik het verhaal van Italo
Calvino voor het eerst las, was
ik er meteen verliefd op. Ik heb
het stuk toen bewerkt tot een
voorstelling dat ik mijn eigen
huis in Arnhem heb gespeeld.
Regisseur Qanci Garaedts van
Stichting La Luna heeft dat toen
gezien en vertelde mij dat ik in
dit stuk kon doorgroeien. Zij
heeft mij in techniek verder ge
holpen en samen hebben we de
huidige versie van 'De afstand
tot de Maan' gemaakt."
Het toneelstuk begint met
een wetenschappelijk citaat van
Darwin. Die stelde dat de maan
een stuk rots van de aarde was
en ooit heel dicht bij de aarde
stond. Deze theorie was een
tijdlang gangbaar. Het persona
ge Qfwfq vervolgt het verhaal
met zijn herinnering over de
tijd dat de maan vlak boven de
aarde hing en hij op de maan
kon springen. Uiteindelijk ver
telt hij over een verloren liefde
tijdens één van zijn reizen naar
de maan.
Bere'n Liedmeier speelt in de oude
•spelen is een feestje voor mij."
Liedmeier speelt het stuk in
haar eentje. Alleen een stem op
band van de Italiaan Rocco
Marotta staat haar bij. „Marotta
is een beeldend kunstenaar. Hij
spreekt typisch Italiaans met al
le levendigheid die daarbij
komt." Hoe het stuk er precies
gaat uitzien, houdt de actrice
liever nog geheim. „Het idee is
alsof ik een lezing kom geven,
en de stem heb ik als bewijsma
teriaal."
De voorstelling wordt ook ge
geven in het kader van de ster-
sterrewacht 'De afstand tot de Maan'.
rewachtdagen op 10 en 11
maart. „De afdeling Sterrekun-
de van de Universiteit was heel
enthousiast om dit stuk in de
sterretoren te laten opvoeren.
Ze zijn me erg behulpzaam ge
weest."
Per voorstelling kunnen maar
negen belangstellenden komen
kijken. Voor meer publiek is
geen ruimte. „Om in zo'n klei
ne, intieme sfeer te spelen is
een feestje voor mij. Deze ruim
te galmt nogal, maar ik kan hier
zelfs fluisteren. Dan verstaat het
publiek me nog. De sterretoren
geeft zeer veel ruimte voor
emotie."
Wanneer het mooi weer is wil
Liedmeier het dak van de koe
pel openmaken. „Als de maan
zichtbaar is, is deze bijzondere
voorstelling compleet." De toe
gang is gratis, maar een vrijwil
lige bijdrage na afloop is zeer
welkom. Ook is het mogelijk
plaatsen te reserveren. Dit kan
tussen 9.0Q en 17.00 uur, tel.
085-453516 en van 17.00 tot
18.00 uur, tel. 071-275157.
'Vang mijn ziel', een van de heliogravures van Mieke Bijleveld.
Ymir'. Samen met Jiaar zusters dwaalspoor zit. Op zoek naar de
is zij geboren op een woonboot sporen van haar verleden,
met de naam Ymir. De heliogra- wordt zij geconfronteerd met de
vure 'Vang mijn ziel' is te 'lezen' nog onbekende sporen van haar
als een verbeelding van de tijd huidige leven,
dat zij aan dit, op haar privéle- De theatraliteit van het dage
ven gebaseerde, project Ymir lijkse leven legt Bijleveld vast in
werkte. Op dit moment is Bijle- fluweelzachte heliogravures,
veld in een periode van haar le- waar de grijsnuances zorgen
ven dat zij min of meer op een voor een poëtisch tafereel. Ge
voelskwesties zoals liefde, ver
driet en angst verbeeldt zij door
middel van naaktmodellen die
zonder enige verfraaiing gepor
tretteerd worden en die soms
afgebeeld zijn met een attri
buut. Onmiskenbaar is de sfeer
van kwetsbaarheid (onlosmake
lijk verbonden met gevoel) die
uit het geheel straalt.
THEATER
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
Voorstelling. 'Vertel Medea vertel' van
Pauline Mol naar Euripides door Theater
Artemis. Regie: Jos van Kan Spet Manon
Nieuweboer, Has Drijver, Hans Somers,
Folmer Overdiep en Jolien Wanninkhof.
Gezien: 3/3, Schouwburg, Leiden.
Medea wordt door haar echtge
noot Jason voor een andere
vrouw in de steek gelaten. Uit
wraak voor dit haar aangedane
verraad vermoordt Medea haar
beide "kinderen. Zij doodt niet
Jason, maar wil hem juist door
het ombrengen van hun beider
kinderen extra hard treffen.
Uitgerekend deze klassieke tra
gedie over een moeder die haar
kinderen doodt, probeert jeugd
theatergezelschap Artemis op
toneel te brengen voor een pu
bliek vanaf 10 jaar. Dat lijkt een
merkwaardige onderneming,
maar het gezelschap heeft on
der leiding van schrijfster Pauli
ne Mol hiervoor een eigenzinni
ge vorm gevonden.
Wat er aan het verhaal vooraf
ging, wordt in nog geen vijf mi
nuten samengevat. En dan zijn
het de reeds gedode kinderen
die aan hun moeder vragen,
waarom zij hen vermoord heeft.
Door de herhaling krijgt die
vraag een centrale plaats. De
belangrijkste truc zit in het ve
derlicht heen-en-weer schake
len tussen leven en dood.
Het onverbiddelijke noodlot
heeft zich namelijk reeds vol
trokken. In losse scènes wordt
deze onbegrijpelijke wanhoops
daad - als het ware 'zappend'
tussen leven en dood - niet echt
verklaard, maar steeds een
beetje nader belicht. De hard
heid van het verhaalgegeven
wordt daarbij geenszjns verdoe
zeld, maar door een afstandelij
ke en ontnuchterende, lichte
toon op afstand gehouden.
Zo ontstaat vanuit het perspec
tief van de twee kinderen een
letterlijk speelse benadering: zij
proberen in het schemergebied
tussen dood en leven al spelend
en ravottend vat te krijgen op
wat hun ouders - uit vrije wil of
bepaald door het noodlot - el
kaar aandoen. De vijf spelers
vullen dat op een begrijpelijke
manier in. Het maakt het ver
haal waarschijnlijk herkenbaar
der zonder het klassieke verhaal
geweld aan te doen. En dat is
knap werk.
THEATER
RECENSIE SUSANNE LAMMERS
Voorstelling: Salesman of the year (De
droom van een handelsreiziger) door
Mark Kingsford. Regie: Michael Helmer
horst. Vormgeving Frits van Hartings-
veldt. Gezien: 3/3, LAK-theater, Leiden.
Nog te zien: 4/3, aldaar.
Geen betere plek om tot be
zinning te komen dan een
tweederangs hotel. Als je er
gens met jezelf geconfronteerd
wordt, dan is het daar. Buren
gerucht en verwarmingsbui
zen staan je slechts een half
slaap toe. Je gaat piekeren. Ge
leidelijk nadert het uur van de
waarheid en weet je waar het
fout ging. Waar je gefaald
hebt.
Het is dus maar te hopen dat
Mark Kingsford vannacht in
zijn eigen mandje mag slapen
en niet in een gehuurd bed
hoeft te kruipen, want hij heeft
heel wat om zich ongelukkig
over te voelen. Het leven van
Gordon Tamper, een succes
vol vertegenwoordiger in en
standwerker voor Haarlem
merolie, loopt griezelig parallel
met Kingsfords mime-come-
dy.
Tamper (de naam is een grap
je over humeuren en knoei
werk) is de beste in zijn be
drijf, hij wint althans de 'Sales
man of the Year Award', maar
ondertussen wringt en schrijnt
het. Afgezien van alle kleine
tegenslagjes en rampjes en
mensonterende situaties
waarin een verkoper verzeild
kan raken, is het leven van een
handelsreiziger toch vooral zo
naar omdat het zo leeg blijkt.
En als 43-jarige denk je dan: 'is
that all there is?'
Ook in de voorstelling gaat
ogenschijnlijk alles goed, maar
de grapjes zijn belegen en
dun. Het kleine glimlachje dat
ze waard zijn, moet veel te
lang op je gezicht blijven zit
ten. Het heeft er veel van dat
alle humor in het decor en de
spulletjes is gestoken. Het
wordt niet leuk, het )s al leuk,
en wie die mening niet van
meet af aan is toegedaan,
komt helaas niet achter de
charme van de voorstelling.
