Bolkestein beschadigt
kabinet voor twee beekjes
Gorbatsjov-tijdperk is nog maar net begonnen
Feiten &Meningen
Carlos Salinas
valt heel
erg diep
Foutje, bedankt!
VRIJDAG 3 MAART 1995
152
NIEUWSANALYSE
Carlos Salinas: prestige kwijt, archieffoto ap
De voormalige Mexicaanse president Carlos Salinas de
Gortari is niet te benijden. Kort geleden was hij nog een
man van aanzien die het imago had een doortastend
hervormer te zijn; een man die Mexico wilde hervor
men en moderniseren. Nu ligt zijn reputatie aan digge
len.
Eens was hij de lieveling van de internationale finan
ciële wereld. Nu vallen critici en voormalige bondgeno
ten hem aan omdat hij zijn opvolger Ernesto Zedillo
zou hebben opgezadeld met ongekende economische
en financiële problemen. Woensdag trok Salinas zijn
kandidatuur in voor het voorzitterschap van de Wereld
handelsorganisatie WTO.
Dinsdag moet de ex-president het Spaans benauwd
hebben gekregen toen justitie zijn broer Raul aanmerk
te als de hoofdverdachte achter de moord op José Fran
cisco Ruiz Massieu, lange tijd de voormalige nummer
twee van de Mexicaanse regeringspartij PRI, pal achter
Carlos Salinas. Een dag later suggereerde openbaar
aanklager Pablo Chapa Bezanilla zelfs dat de ex-presi
dent belang zou hebben gehad bij de dood van Ruiz
Massieu, ook nog zijn voormalige zwager.
De laatste 'stond waarschijnlijk in de weg van som
mige projecten van Salinas'. „Hij doorkruiste mogelijk
bepaalde belangen", zei de jurist. Carlos Salinas was
woedend: „Het gesuggereerde motief lijkt me absurd".
Carlos Salinas zegt dat zijn broer onschuldig is. Maar
Mexicaanse media en een groot deel van de bevolking
menen dat Raul één van de zogeheten 'dinosaurissen'
is van de PRI, conservatieven in de partij die de strijd
tegen de corruptie dwarsbomen en democratische her
vormingen willen tegengaan. De 'dinosaurissen' keer
den zich tegen mannen als Massieu en Luis Donaldo
Colosio. Deze laatste was door de PRI aangewezen als
opvolger van Carlos Salinas, maar werd in maart '94
vermoord.
De rijke en invloedrijke zakenman Raül zou volgens
de Mexicaanse media volop hebben geprofiteerd van
de door Carlos doorgevoerde privatisering van staats
bedrijven. Hij zou bovendien een aardige stuiver heb
ben overgehouden aan het project Solidaridad dat offi
cieel tot taak had de armoede op het platteland te ver
minderen.
Maar ook al zou Carlos Salinas' rol bij de politieke
moorden op hoge PRl-functionarissen gezuiverd wor
den; de arrestatie van zijn broer markeert een dramati
sche periode van drie maanden waarin zijn aanvanke
lijke roem en dadenkracht totaal zijn verbleekt.
Carlos droeg het presidentschap op 1 december vorig
jaar over aan Ernesto Zedillo na een ambtstermijn van
zes jaar. Drie weken later brak er een grote crisis uit
rond de peso. De koppeling van de koers aan de Ameri
kaanse dollar was niet meer te handhaven als gevolg
van gebrek aan vertrouwen in het financiële beleid en
onrust in de deelstaat Chiapas.
Veel Mexicanen verwijten de president zijn opvolger
te hebben opgezadeld met een overgewaardeerde
munt, een lage economische groei en een groot tekort
op de betalingsbalans.
De centrum-linkse oppositiepartij PRD diende bij
justitie een officiële klacht in tegen Salinas en verweet
heip de economische problemen van zijn land te heb
ben verhuld. Alleen door te zwijgen kon Salinas in de
race blijven voor het voorzitterschap van de WTO,
meende de PRD.
Volgens de oppositie en de Mexicaanse vereniging
van banken had de peso vorig jaar april al gedevalueerd
moeten worden, maar wilde Salinas daar niet aan uit
vrees voor internationaal gezichtsverlies. De eerste golf
van kapitaal vlucht had volgens hen plaats kort na de
moord op Colosio.
Salinas wil van geen fouten weten. „Mijn verantwoor
delijkheid eindigde op 30 november", zei hij. Zedillo is
de boosdoener. „Hij is er verantwoordelijk voor dat een
probleem veranderde in een crisis", doelend op de de
valuatie eind december die gevolgd werd door een
enorme kapitaalvlucht naar het buitenland. Zedillo,
door Salinas benoemd, was zijn mentor al eerder afge
vallen. „Wij leven in een economische noodtoestand,
waarvan de ernst voorkomen had kunnen worden als er
tijdig maatregelen waren genomen", verklaarde hij.
Volgens Zedillo zijn de economische problemen juist
verergerd door de politieke onrust en moordpartijen,
die op hun beurt weer het gevolg waren van een totaal
gebrek aan democratie. Een indirecte verwijzing naar
Salinas die weliswaar heivormingen had doorgevoerd,
maar dat op een halfslachtige manier had gedaan. Als
het monopolie van de PRI en de greep van de Mexi
caanse regeringspartij op de samenleving maar in stand
bleef. Zedillo brak bij zijn aantreden in december
meteen al met een partij traditie: hij nam een lid van de
oppositie op in de regering.
Eens was Salinas een gevierd man. Samen met de
presidenten George Bush en Bill Clinton stond hij aan
de wieg van het Noord-Amerikaanse Vrijhandelsver
drag (Nafta). Hij leerde andere Latijnsamerikaanse
staatshoofden hoe ze staatsondernemingen moesten
verkopen en de economie liberaliseren. Toen volgden
de opstand van indiaanse boeren in Chiapas en de
moord op presidentskandidaat Colosio. Mexico's veel
geroemde politieke stabiliteit was als sneeuw voor de
zon verdwenen.
De arrestatie van zijn broer Raül gaf ambteloos bur
ger Carlos de genadeklap. Hij is nog geliefd bij heel wei
nig Mexicanen. „Ik stemde voor hem, maar nu zien we
hoeveel hij van het land heeft gestolen", luidt het ver
nietigende oordeel van Rafael Ruiz, een verkoper van
kranten in Mexico-Stad. „Hij is een dief, een moorde
naar."
MEXICO-STAD Rtr-ANP
Opstelling WD-leider in debat A73 kan averechts uitpakken
Politiek lijkt af en toe verdacht veel op voetbal. Je bekijkt de wedstrijd en vraagt je af, waarom er
zoveel mensen naar kijken. Een opstootje, foute passes, een afgekeurd doelpunt. Wat is de tactiek
in deze wedstrijd? Moet de ploeg zo kampioen worden? Met de A73 is er ook zoiets aan de hand.
Op het eerste gezicht is er een
ongemeen spannende strijd uit
gevochten. De roodgroenen
(PvdA/D66) versus de blauwen
(WD). In het kabinet werd het
nog 1-0 voor de roodgroenen.
Een dag later overwonnen de
blauwen, met de hulp van 'te
genstander' CDA en wat kleine
partijtjes. Ook moesten de
roodgroenen het met een man
minder doen, omdat ze 'm niet
konden vinden.
Hoe het ook zinderde, het resul
taat is niet om over te juichen.
Een relatief onbelangrijk besluit
is misbruikt voor partijpolitieke
doeleinden. Het kabinet heeft
een knauw opgelopen. Dat zal
toch niet de bedoeling zijn ge
weest van de 'meesterstrategen'
Wallage, Bolkestein en
Wolffensperger.
De strijd om het stukje snelweg
was rechtstreeks op de televisie
te volgen, als ware het een wed
strijd uit de Champions League.
Is de A73 zo'n belangrijk onder
werp, vraag je je af. Welnee. Ei
genlijk gaat de twist over twee
beekjes die vanaf de Duitse
grens naar de Maas lopen. Daar
moet het verkeer op de oostoe
ver overheen. Wallage mag dan
roepen dat de weg natuurgebie
den van 'internationale beteke
nis' doorkruist, niets is minder
waar.
GEVOLGEN GERING
Vraag een willekeurige Limbur
ger waar het Roer- en Swalmdal
liggen, en hij zal lang moeten
nadenken. Bij Roermond en
Swalmen, misschien? Voor alle
duidelijkheid. Limburg telt veel
mooie en nationaal belangrijke
natuurgebieden, zoals de Mein-
weg, de Groote Peel of De Ha
mert. Maar daar horen de
'dalletjes' niet bij, hoe fraai het
er ook is.
Vergeleken met de aanleg van
de vijfde baan bij Schiphol, zijn
de milieugevolgen van de A73
gering. Door aanleg van de Be
tuwelijn wordt vele malen meer
geweld gedaan aan het natuur
lijk landschap van Nederland.
En dan de andere kant van de
medaille. Zou een weg op de
westoever nu zo'n ramp zijn.
Welnee. Daar kan het bedrijfsle
ven ook best mee leven. Vraag
een doorsnee Limburger wat hij
vindt van het gevecht tussen
oost of west, en hij zal zeggen
dat het hem weinig kan schelen.
Hoe hard het provinciebestuur
Lilipaly helpt A73-motie aan meerderheid
Het PvdA-kamerlid Lilipaly
heeft gistermiddag zonder
aanwezig te zijn de doorslag
gevende rol gespeeld in het
debat in de Kamer over de
aanleg van de A73 bij Venio.
Lilipaly had zijn fractie zijn va
kantie-adres in het buitenland
niet opgegeven. Daardoor kon
de PvdA hem niet tijdig trace
ren en volgens parlementair
gebruik zijn persoon wegstre
pen tegen een geheide voor
stemmer bij de motie van
CDA en WD.
PvdA- fractieleider Wallage
noemde de gang van zaken na
afloop van de stemming 'bui
tengewoon spijtig'. Als Lilipaly
zijn fractie tijdig had ingelicht
hadden Wallage en de zijnen
maatregelen kunnen treffen
volgens het zogeheten 'pa
ring-principe'. Lilipaly had
verlof om er met zijn zoon (die
in Bosnië dient) een paar da
gen tussenuit te knijpen. Maar
hij had moeten melden waar
hij te bereiken was.
Bij 'paring' spreken fracties af
om bij niet-gevoelige onder
werpen kamerleden die met
de beste wil van de wereld niet
bij de stemming aanwezig
kunnen zijn tegen elkaar weg
te strepen. Dat geldt bij lieden
die doodziek zijn of vanwege
verblijf in verre oorden niet tij
dig kunnen terugkeren.
Indien Lilipaly had gemeld dat
hij het land zou verlaten (hij
zat met zijn zoon in Albertvil-
le) en de 'paring' mogelijk had
gemaakt zouden de stemmen
uiteindelijk hebben gestaakt:
70 voor en 70 tegen de motie
van CDA en WD.
Dan zou er komende dinsdag
opnieuw zijn gestemd, waarbij
de fracties alle tijd zouden
hebben om hun leden op te
trommelen en compleet aan
wezig te zijn. Hadden de
stemmen dan wederom ge
staakt met 75 en 75 dan zou
de motie verworpen zijn ge
weest. Het reglement van orde
van de Tweede Kamer schrijft
dat voor. Er was dan immers
geen meerderheid voor ge
weest.
DEN HAAG «ANP
Het kabinet werd door de WD in zijn hemd gezet. Achter de regeringstafel van links naar rechts de ministers
Jorritsma, De Boer en Wijers. foto anp
ook roept, de bewoners willen
gewoon een verbinding tussen
Venlo en het zuiden. Waar dan
ook.
En Bolkestein mag dan vinden
dat het kabinet zijn randstede
lijke arrogantie moet afwerpen,
en 'het niet beter moet weten'
dan provinciale bestuurders.
Maar het is de taak van regering
en parlement om het eindoor
deel te vellen, als er een natio
naal belang zoals een investe
ring van een miljard in het ge
ding is. Bolkestein is er als de
kippen bij om dat te zeggen als
het in zijn kraam te pas komt.
MILIEU-HART
Het spel overziend, kun je je
verplaatsen in de denkwereld
van de 'trainers' van PvdA, D66
en WD. De PvdA-strateeg had
bedacht dat de A73 een unieke
kans was om het milieu-hart
van zijn partij te laten zien.
Schiphol, daar is voor de soci
aal-democraten niks 'groens'
meer aan te redden. Op de Be
tuwelijn heeft de PvdA ook laag
ingezet.
Bijkomend voordeeltje was dat
ze D66 de wind uit dé zeilen
konden nemen, door samen
een 'milieu-overwinning' te
boeken. Vervolgens zou D66
zijn mond moeten houden bij
de Betuwelijn. Dat de eigen
PvdA-minister Margreet de
Boer door de drang naar 'west'
in grote problemen werd ge
bracht en haar geloofwaardig
heid een deuk zou krijgen, telde
blijkbaar niet voor Wallage.
MeesterstrateegWolffensperger
had gewoon niet zoveel te wil
len. Die moest mee met de
PvdA. En heer Bolkestein, de
Cruijff onder de fractieleiders?
Hij is een ondoorgrondelijk
mens. De A73 is hem geen kabi
netscrisis waard, zegt hij. Maar
hij steunt wel een motie die zijn
eigen WD-ministers Jorritsma
en Van Aartsen terechtwijst.
STAKEN
Misschien had ook hij net als
PvdA en D66 uitgerekend dat
de stemmen zouden staken.
Dan zou de kameruitspraak
geen consequenties hebben, en
had hij zonder gezichtsverlies
kunnen 'leven' met west. Mis
schien voorzag hij slechte ge
volgen bij de statenverkiezingen
door de 'pirouette' van Jorrits
ma. Wat hij ook gedacht heeft,
zijn gedrag is een slag in het ge
zicht van partijgenoten die met
veel moeite een andere afwe
ging hebben gemaakt dan de
fractie. Bolkesteins opstelling
zou wel eens averechts kunnen
uitpakken. De 'milieupartijen'
PvdA en D66 zitten nu immers
in het defensief. Bij het volgen
de project de Betuwelijn
zullen ze echt moeten scoren.
En als er nu wat op het spel had
gestaan... Maar Bolkestein
stuurt de coalitie richting degra
datievoetbal vanwege een weg
over twee beekjes.
DEN HAAG ANS BOUWMANS
illustratie tom janssen
Is de zwarte Wolga die woensdag op een
binnenplein aan de Leningradsld Pro-
spekt geparkeerd stond een voorbode
van de grootste wederopstanding sinds
Lazarus? Volgens Michail Gorbatsjov
hangt er inderdaad iets in de lucht.
„Weet u, het Gorbatsjov-tijdperk is nog
maar net begonnen. Ik weet niet wie er
allemaal op het stereotype beeld blijven
hameren Gorbatsjov is geschiedenis,
Gorbatsjov heeft zijn biezen gepakt,
Gorbatsjov heeft eieren voor zijn geld
gekozen, Gorbatsjov is een judas, enzo
voort. Ik trek mijn eigen conclusie dat
Gorbatsjov niet is vertrokken, dat hij nog
bijzonder waardevol en belangrijk is.
Gorbatsjov praat even onstuitbaar als al
tijd over zichzelf in de derde persoon.
Zijn gezonde, door de zon gebruinde ge
laat staat in schril contrast met de gla
zige oogopslag en het pafferige voorko
men van president Boris Jeltsin.
Drie jaar lang moest de gewezen Sovjet-
president hulpeloos toekijken hoe Jeltsin
zijn macht afknabbelde en hem zijn
voorrechten één voor één afnam: zijn
bureau in het Kremlin, zijn Zil limousi
ne, zijn officiële telefoon en wat de
genadeslag leek in de kleinzielige per
soonlijke vete zelfs zijn nederige
dienst-Wolga.
Niet dat Gorbatsjov dit voertuig zelf ge
bruikte. Hij verplaatst zich in een Merce
des, eigendom van het Gorbatsjov
Fonds, zijn eigen denk-tank annex fan
club. In deze luxe wagen pendelt hij
naar Moskou vanuit zijn datsja in het
dorpje Koltsjoega, waar de ex-president
en zijn vrouw Raisa meestal te vinden
zijn als ze niet op reis zijn in het buiten
land.
Toch vervulde de Wolga, die Gorbatsjov
door de veiligheidsdienst van het Krem
lin was toegewezen, een belangrijke rol.
De auto vertegenwoordigde Gorbatsjovs
laatste door het staatsapparaat verleen
de privilege.
Vorige week zaterdag werd zelfs die
laatste band doorgesneden. Toen Gor
batsjov na een reis naar de Siberische
stad Novosibirsk naar Moskou terug
keerde, was de Wolga weg. Het Kremlin,
in de persoon van Jeltsins veiligheids-
Michail Gorbatsjov: mijn tijd komt nog.
chef Alexander Korzjakov, had Gor
batsjov de auto ontnomen. Volgens Gor
batsjovs naaste medewerker Alexander
Likjotal was de boodschap duidelijk. „De
autoriteiten wilden laten zien wie de
baas was."
De oorzaak van de gepikeerdheid van
het Kremlin was Gorbatsjovs drie-daag
se bezoek aan Novosibirsk, waar hij zich
nadrukkelijk presenteerde als een voor
aanstaand, ambitieus politicus in plaats
van zich bescheiden op te stellen als een
relikwie, een gewezen grootheid. Vol
gens Likjotal hadden plaatselijke pro-
Jeltsin functionarissen zelfs geprobeerd
om het water in het hotel waar Gor
batsjov verbleef af te sluiten als straf
voor zijn aanmatigende optreden.
Maar zodra de Wolga was ingenomen,
werd het Kremlin door de Russische
pers onder vuur genomen wegens klein
zielige wraakzucht. Geschrokken keerde
de regering op haar schreden terug.
Dinsdagavond stond de auto weer op de
parkeerplaats van het Gorbatsjov Fonds
aan de Leningradski Prospekt. Voor het
eerst in Gorbatsjovs slepende vete met
de gewezen partijbaas uit Sverdlovsk (nu
Jekatarinburg) kon Gorbatsjov er op bo
gen tenminste een miniscuul stukje ter
rein te hebben teruggewonnen op zijn
voormalige protégé.
„Het past niet in het straatje van de pre
sident dat Gorbatsjov hardop nadenkt
archieffoto reuter gennadi galperin
en tot Rusland spreekt", zei Gorbatsjov
eergisteren tijdens een pauze in een ron
de-tafel seminarie over de economie. De
bijeenkomst de jongste in een reeks
openbare optredens van Gorbatsjov,
waarin hij steeds meer op de politieke
toer gaat veranderde snel in een plat
form voor kritiek op de huidige Russi
sche leiders en de richting van het land.
De waardering voor Jeltsin is diep ge
zakt. Zijn geloofsbrieven als democra
tisch hervormer zijn besmeurd met het
bloed dat in Tsjetsjenië is gevloeid en
zijn gezondheid baart steeds grotere
zorgen. Door deze omstandigheden ziet
Gorbatsjov ruimte voor een mogelijke
terugkeer. Om Gorbatsjovs nationalisti-
sche geloofsbrieven op te poetsen, heeft
het Gorbatsjov Fonds onlangs een verza
meling documenten en artikelen gepu
bliceerd onder de titel: De Unie had ge
red kunnen worden.
Gorbatsjov weigert te zeggen of hij zich
in decembqr van dit jaar verkiesbaar zal
stellen voor het parlement of dat hij
wat waarschijnlijker lijkt deel zal ne
men aan de presidentsverkiezingen van
juni volgend jaar. Hij geeft wel toe dat de
verleiding groot is: „Wanneer ik de be
slissing neem, zal ik kunnen zeggen: 'Ik
zie dat velen niet willen dat ik meedoe.
Dat vind ik bemoedigend'."
Zijn kansen lijken vooralsnog klein. Vo
rige maand publiceerde het dagblad Ne-
zavisimaja Gazeta zijn maandelijkse lijst
van de honderd meest invloedrijke poli
tieke figuren van Rusland. Gorbatsjov
was de tweede van onderen, vlak achter
Sergei Mavrodi, het meesterbrein achter
de MMM piramide-zwendel. Maar Gor
batsjov gaat onverschrokken voort met
het plegen van plaagstootjes en het ge
ven van hints over zijn doeleinden. „Ik
zal mijn besluit nemen. Het kan positief
zijn of negatief, maar als het positief
wordt, zullen we zien wat de kiezers er
van vinden."
Otto Latsis, politiek commentator van
de krant Izvestia, ziet in Gorbatsjov een
man die zijn verkiezingscampagne al is
gestart. „Hij wil zich duidelijk kandidaat
stellen", aldus Latsis. „Maar ik geloof
niet dat hij kan winnen. Hij is geen dui
delijk alternatief voor Jeltsin. In de ogen
van de meeste Russen vertegenwoordi
gen beide politici hetzelfde. Als de kie
zers Jeltsin moe zijn, hebben ze ook ge
noeg van Gorbatsjov."
Maar Gorbatsjov ziet wel degelijk een rol
voor zichzelf. „Er moeten nieuwe men- c
sen worden gekozen, een nieuw team
onder aanvoering van zeer ervaren lei-
ders, zodat het volk niet bedrogen
wordt." Wellicht wil Gorbatsjov ook zijn t
Zil limousine terug. „Ze hebben me
boos gemaakt toen ze zeiden dat het
Gorbatsjov tijdperk voorbij was."
MOSKOU ANDREW HIGGINS
VERTALING: MARGREET HESLINGA
