Opera is treurige vertoning
Een ongrijpbare wedstrijd
Macbeth bloeit op uit schaduwrijke eerste akte
Cultuur&Kunst
Rotterdam krijgt toch popfestival
k/OENSDAG 22 FEBRUAR11995
chef annemiek ruycrok, 071 -356471plv -chef jan rijsdam, 071 -356472
pqMuseum wil creaties Theo Sijthofï'
iqtterdamHet Historische Museum in Rotterdam wil drie cre-
ities van modekoning Theo Sijthofï voor de kledingcollectie.
-iijthoff heeft onlangs aangekondigd te stoppen met werken en
p jjit Rotterdam te vertrekken. Voor het museum denkt hij aan een
[cape die hij heeft ontworpen voor Diana Ross en Nelli Cooman,
|de trouwjurk van zangeres Vanessa en het uniform dat hij heeft
gemaakt voor Rotterdamse taxichauffeurs.
Noa geeft concert in Den Haag
B< den haag Na haar debuut tijdens het North Sea Jazz Festival vo-
k< rig jaar, kan de Israëlische zangeres Noa in Nederland niet meer
stuk. Voor de liefhebbers geeft zij daarom op woensdag 15 maart
ji een concert in de Haagse Dr. Anton Philips Zaal. De kaartver-
Tin koop aan de kassa van de zaal en bij de VVV Theaterbespreek-
let bureaus is reeds begonnen,
on
Ujl rank Sinatra beschildert dassen
iew york Frank Sinatra brengt binnenkort in Amerika een col
lectie dassen met zelfgeschilderde motieven op de markt. De zij
den dassen met opgestikt merk worden op de markt gebracht
door de firma die ook de dassencollectie ontwikkelde van Jerry
Garcia van de band Grateful Dead en wijlen trompettist Miles
Davis. De prijs van de Sinatra-dassen is nog niet bekend.
Amerikaans schrijver overleden
new york De Amerikaanse schijver Calder Willingham is in een
iekenhuis in Laconia (New Hampshire) overleden aan longkan-
er. Hij is 72 jaar geworden. Willingham werd op 24 jarige leef
tijd beroemd met het boek 'End as a Man'. Voor Hollywood
maakte hij scripts voor de films 'Little Big Man', 'Rambling Rose'
en 'The Graduate'. Voor die film uit 1967, met muziek van Si
mon en Garfunkel, kreeg regisseur Mike Nicols een Oscar. De
net afgestudeerde Dustin Hoffman speelde er zijn eerste grote
filmrol in.
h
^Onbekende etsen James Ensor te zien
amsterdam Het Vlaams Cultureel Centrum De Brakke Grond in
zi Amsterdam presenteert in november en december een expositie
ar met 122 etsen van James Ensor die nog niet eerder in ons land
w waren te zien. De etsen van de Vlaamse kunstenaar werden vijf
jaar geleden ontdekt in een Amerikaanse particuliere verzame
ling en daarna aangekocht door de Kredietbank van België.
Brakke Grond-directeur Guido Vereecke wil ook een theater
voorstelling over de kunstenaar organiseren,
he
Jazz-trompetist Lawson overleden
new york Jazz-trompetist Yank Lawson is zaterdag in een zie
kenhuis in zijn woonplaats Indianapolis aan een hartaanval
overleden. Hij werd 84 jaar. Lawson speelde in de jaren dertig in
het orkest van Tommy Dorsey en Benny Goodman. Hij maakte
.veel platen, waaronder de beroemde opname van 'Stormy
Weather' met Frank Sinatra in 1944.
ie
^Erasmusprijs voor architect Piano
»liit amsterdam» De Erasmusprijs van dit jaar gaat naar de Italiaanse
dijarchitect Renzo Piano (57). Hij krijgt de onderscheiding ter
ïziwaarde van 300.000 gulden voor zijn fundamentele en originele
ilabijdrage aan de moderne bouwkunst. Dat heeft de Stichting
laiPraemium Erasmianum in Amsterdam gisteren bekendgemaakt.
De Erasmusprijs wordt jaarlijks toegekend aan iemand die een
—voor Europa buitengewoon belangrijke bijdrage heeft geleverd
op cultureel, sociaal of sociaal-wetenschappelijk terrein. Piano
was onder meer betrokken bij het ontwerp van het omstreden
^Centre Pompidou in Parijs.
Bekroond poppentheater in Katwijk
katwuk Poppenspeelster Camilla Koevoets werd onlangs be
kroond met de Wim Meilinkprijs, een driejaarlijkse prijs voor
poppentheater. Al eerder kreeg zij van de vereniging van
schouwburgdirecteuren de Hans Snoekprijs voor de beste
jeugdtheaterproduktie. Met haar programma 'Het heksje uit de
vuilnisbak' is zij dinsdag 28 februari om twee uur in het K&O ge
bouw aan de Sluisweg 16. Voor maximaal 100 kinderen tussen
de vier en acht jaar is er plaats. Telefonisch reserveren: 01718-
16400, op werkdagen tussen negen en twaalf uur.
Het heksje uit de vuilnisbak.
'Die Entführung aus dein Serail' zaterdag in Leidse Schouwburg
Met het ontstaan van de Zomeropera in 1983 werd het
Nederlandse operalandschap verrijkt met een aardig fe
nomeen: jaarlijks werd in een Hilversumse achtertuin
een Haydn-opera uitgevoerd door familie, vrienden en
kennissen van Frank van Koten, eerste hoboïst bij het Ra
dio Filharmonisch Orkest.
haarlem/leiden arthur van puk
Het niveau van de voorstellin
gen schijnt aanvaardbaar ge
weest te zijn, maar de bezoekers
werden vooral aangetrokken
door de bijzondere atmosfeer.
Het was altijd spannend of het
tot en met de finale droog zou
blijven. Zo niet, dan werd toe
vlucht gezocht in een nabijgele
gen kerk, hetgeen weer een ex
tra dimensie verschafte aan het
gebeuren. Plezier, daar ging het
om.
Jammer genoeg heeft men
geen weerstand kunnen bieden
aan de verleiding het theater op
te zoeken. Vorige maand bracht
het gezelschap onder de naam
'Opera Holland' in de Haarlem
se Schouwburg Mozarts 'Die
Entführung aus dem Serail' in
première. De voorstelling is ko
mende zaterdag in de Leidse
Schouwburg te zien. Dat gaat
echt te ver: op geen enkel ge
bied voldoet deze produktie aan
de minimale eisen die je aan
een operagezelschap mag stel
len.
Ervaring
De Entführung lijkt een eenvou
dige opera, maar de eisen die
aan de zangers gesteld worden
zijn enorm, zowel op vocaal als
op dramatisch gebied. Wanneer
deze opera wordt uitgekozen
om jonge zangers de gelegen
heid te geven zich in het vak te
bekwamen, dan moeten er mi
nimaal een ervaren dirigent en
regisseur worden aangetrokken.
Frank van Koten heeft uiteraard
een enorme ervaring als musi
cus, maar als opera-dirigent
faalt hij.
Er zitten goede musici in de
Boslandschap
van Hobbema
weer toonbaar
den haag anp
Het boslandschap van Meindert
Hobbema, dat het Mauritshuis
in Den Haag in december voor
zo'n negen miljoen gulden op
een veiling in Londen heeft ge
kocht, is nu voor het publiek te
zien. Het schilderij is ontdaan
van een laag vergeelde vernis en
is hef middelpunt van een klei
ne Hobbema-presentatie in het
Mauritshuis. Die bestaat uit
twee werken uit eigen bezit en
drie bruiklenen. Sinds 1992
heeft het Mauritshuis 'De ruïnes
van Brederode' te leen van de
National Gallery in Londen. Dit
schilderij keert na de Hobbema-
presentatie terug naar Londen.
'Het Boslandschap met boeren
hoeven' dateert van 1665. Van
Hobbema was tot de aankoop
niet één monumentaal land
schap in Nederland aanwezig.
Het was een van de laatste van
dergelijke doeken in particulier
bezit.
Nationaal Tekstschrijvers Concours
Aan het reeks zo rijke festival
aanbod is het Nationaal Tekst
schrijvers Concours toegevoegd.
Op grond van de eerste editie
belooft dat een aparte aanwinst
te worden. Al zal er naar alle
waarschijnlijkheid stevig aan de
ij formule gesleuteld worden,
want in de huidige vorm blijkt
het een ongrijpbare wedstrijd te
zijn.
Winnaars zijn er trouwens
wel. In de categorie 'columns'
ging de eerste prijs naai" de 29-
jarige Job van Oei uit Amster
dam. Van Oei, de jongere broer
van de bij het Leids Cabaret
Festival bekende cabaretier-
Itekstschrijver Justus van Oei, is
werkzaam als zelfstandig tekst
schrijver. De beste liedtekst is
volgens de jury geschreven door
Peter de Smet. Deze 42-jarige
apotheker uit Alphen aan den
Rijn is in zijn studententijd lid
geweest van een cabaretgroep
en wil het schrijven van liedtek
sten weer oppakken.
Van Oei schreef een geestige
column over dorpsoudste Ori
noco, wiens puur natuurlijke
rust door figuren als regisseur
David Attenborough en zanger
Sting hinderlijk wordt ver
stoord. Over het leed van kin
derloosheid gaat het ingetogen
lied van Peter de Smet dat in
een compositie van Martijn
Breebaart subtiel wordt vertolkt
door Lenette van Dongen.
De winnaars zijn aangewezen
door een deskundige jury, be
staande uit tekstschrijver Jan
Boerstoel, NRC-recensent Henk
van Gelder en de cabare
tiers/presentatoren Jack Spij
kerman en Dolf Jansen. Als ge
volg van de gekozen opzet heeft
deze concours-jury een enorme
voorsprong op het publiek. Zij
hebben de talrijke inzendingen
geselecteerd en uit deze selectie
reeds van tevoren de winnaars
aangewezen. De uitslag bleef
geheim, de jury behield zich het
recht voor om nog eventueel tot
andere gedachten te komen.
Als toeschouwers krijgen wij
de teksten slechts eenmaal te
horen. Maar liefst negentien
teksten komen in hoog tempo
op ons af. Op het eerste gehoor
lijken de teksten van behoorlijk
tot goed niveau. Het zijn zeer
uiteenlopende teksten, zodat
het enorm veel concentratie
vergt om alles goed in je op te
nemen. Laat staan, dat je met
de jury zou kunnen meeden
ken. En dat laatste is bij festivals
toch altijd een aardig gegeven.
bak, maar door verkeerde tem
pi, een slechte balans en onge
motiveerde vertragingen komen
die nauwelijks tot hun recht.
Ook regisseur Pieter van Empe-
len, voor wie dit zijn operade
buut is, heeft voor het muziek
theater onvoldoende in huis.
De talloze aanknopingspun
ten die Mozart biedt in de parti
tuur, blijven alle onbenut. Wat
het publiek voorgeschoteld
krijgt is een serie cliché's van de
ergste soort. Geen wonder dat
de zangers, die zo aan hun lot
zijn overgelaten, niet uit de verf
komen.
Weggegooid
We kunnen ons afvragen of de
opera in Nederland wel gediend
is met dit soort initiatieven.
Door de versnippering van ta
lent en kapitaal zijn er teveel
produkties die ver onder de
maat blijven. Aan decor, kos
tuums en vooral belichting van
deze 'Entführung' is duidelijk te
zien dat er te weinig geld voor is
geweest. Het geld dat er dan
toch nog aan wordt wordt, is
Het ergste van alles is dat er
jonge mensen aan meewerken,
voor wie dit een werkervarings
plaats is. Laten we hopen dat uit
de as van deze produktie de Zo
meropera zal herrijzen en dat
men weer terugkeert naar het
pretentieloze plezier van opera
maken in een Hilversumse ach
tertuin.
Opera Holland: Die Entfüh
rung aus dem Serail (Mozart).
Esterhazy Orkest o.l.v. Willem
van Koten. Regie: Pieter van
Empelen. Te zien: 25 februari,
schouwburg, Leiden.
Aan decor, kostuums en vooral belichting van deze 'Entführung' is duidelijk te zien dat er te weinig geld voor
is geweest. foto pr/inez grim
Nederlanders
naar Biënnale
Johannesburg
amsterdam anp
De Nederlandse inzending naar
de Biënnale van Johannesburg
in Zuid-Afrika bestaat uit werk
van de Nederlandse kunste
naars Mariene Dumas (tekenin
gen) en Mirjam de Zeeuw (foto
grafie) en de Zuidafrikaanse
kunstenaars Jenny Cullinan
(sculpturen) en Pat Mautloa
(schilderijen/installaties).
Dumas werd in Kaapstad gebo
ren en verliet haar land in 1976.
Het is voor het eerst sinds haar
vertrek dat zij in Zuid-Afrika ex
poseert. Het Stedelijk Museum
in Amsterdam is op verzoek van
het ministerie van onderwijs,
cultuur en wetenschappen, ver
antwoordelijk voor de Neder
landseinzending.
Aan de kunstmanifestatie, ge
titeld Africus, doen 400 kunste
naars uit meer dan 60 landen
mee. Het is voor het eerst dat in
het democratische Zuid-Afrika
een dergelijke internationale
biënnale plaatsvindt. De officië
le opening in het Museum Afri
ca is op 28 februari. De mani
festatie loopt tot en met 30
april. Het publiek kan ook ken
nis maken met kunstenaarsini
tiatieven uit de townships. De
titel van een schilderij van
Dumas, See no Evil, inspireerde
samensteller Maarten Berteux
bij zijn keuze van de vier kun
stenaars. Op het schilderij staan
drie jonge meisjes tegenover
drie andere meisjes afgebeeld.
Daaruit trekt Berteux de conclu
sie dat ondanks een schijnbare
onschuld op jonge leeftijd al
een onderscheid bestaat tussen
de een en de ander.
Dumas maakte speciaal voor
de tentoonstelling een serie van
45 tekeningen met portretten.
Onder de titel The Next Genera
tion zwakt de kunstenares de
kenmerken van de neger en de
blanke af of keert ze om. Van
Mirjam de Zeeuw is fotowerk te
zien. Ze reisde afgelopen no
vember naar Zuid-Afrika, waar
ze een serie maakte van favorie
te recepten van 13 verschillende
mensen.
rotterdam anp
Er komt toch een meerdaags
popfestival in Rotterdam. Op de
Müllerpier vindt zaterdag 20 en
zondag 21 mei het popfestijn
Maaspop '95 plaats. Organisator
International Concerts Le Ba
teau heeft al enkele internatio
nale acts gecontracteerd. Onder
anderen Elton John, Toto, Paul
Young, Belinda Carlisle, Zuc-
chero en Jon Secada zullen tij
dens het Rotterdamse festival
optreden. Van Nederlandse bo-
dem zijn Candy Dulfer en Ten
Sharp vastgelegd. De organisa
tie rekent op vijftigduizend be
zoekers per dag.
Eerder zag Rotterdam al en
kele keren plannen voor een
meerdaags popfestival in het
water vallen. Een groot popfes
tival op de Maasvlakte ging in
1990 niet door en de deelge
meente Kralingen stak onlangs
een stokje voor een i
festival dat in mei van dit jaar in
het Kralingse Bos zou worden
gehouden.
Hoofdattractie van Maaspop
'95 is Elton John. De Britse zan
ger begint met het optreden in
Rotterdam zijn Europese tour
nee. De organisatie zegt nog
met enkele internationale
topacts in onderhandeling te
zijn. „Elke dag willen we zeven
optredens. We mikken op een
breed publiek, ook voor kinde
ren komen er attracties. Als het
een succes wordt, maken we er
een jaarlijks terugkerend evene
ment van", zegt D. Pieren.
De Müllerpier is volgens de
organisatie een perfecte lokatie
voor een meerdaags popfestival.
De pier ligt onder de rook van
de Euromast en werd afgelopen
zomer ook al gebruikt voor de
Davis Cup-wedstrijd Nederland
- Verenigde Staten. Op de pier
komt een podium van vijftig
meter breed. De voorverkoop
voor het festival begint 6 maart.
De gemeente Rotterdam heeft
nog geen vergunning verleend.
„Dat komt omdat de organisatie
vrij laat is met haar aanvraag.
De gemeente zegt positief te
staan tegenover de plannen.
Een complicerende factor is
echter dat voor zondag 21 mei
ook de voetbalwedstrijd Feijen-
oord tegen Ajax op het pro
gramma staat.
opera
Bovendien zou het op de een
of andere manier nog nadruk
kelijker om de teksten moeten
gaan. Ze worden nu - weliswaar
uiterst professioneel - vertolkt.
Het is echter voor het publiek
moeilijk uit te maken, welke in
vloed die vertolking heeft op de
al dan niet aanwezige kwaliteit
van de tekst.
De jury heeft het tekstmateri
aal in alle rust kunnen lezen,
voor ons als toeschouwers is dat
pas achteraf weggelegd. Wij
kunnen de tekst maar moeilijk
los zien van de vertolkingen.
Door dat alles is er nauwelijks
vat te krijgen op het wedstrijd
element dat nu eenmaal onlos
makelijk met een concours is
verbonden.
Jurywoordvoerder Jack Spij
kerman wees op nog een extra
moeilijkheid. Van de twee wed
strijdcategorieën 'liedteksten'
en 'columns' is de laatstge
noemde eigenlijk niet bedoeld
om op het theaterpodium te
worden voorgedragen. Spijker
man stelde daarom voor om
voortaan te vragen naar mono
logen, dialogen en korte scènes.
Het zijn de kinderziektes van
een nieuw concours dat nog
zijn vorm moet vinden. In elk
geval hebben zich twee tekst
schrijvers geprofileerd, van wie
meer verwacht mag worden.
Voorlopig is dat de winst.
recensie nick moritz
Macbeth van Giuseppe Verdi, uitgevoerd
door de Nationale Reisopera begeleid
door het Orkest van het Oosten Muzikale
leiding Gabriele Bellini, regie Friednch
Meyer-Oertel, decor en licht Dieter Flimm.
Met Henk Poort (Macbeth), Sylvie Valayre
(Lady Macbeth), Harry Peeters (Banco) en
Frank van Aken (Macduff). Gezien: 18/2,
Twentse Schouwburg, Enschede, onder
meer ook te zien: 23/2 en 25/2, Rotter
damse Schouwburg, 21/5 AT&T Dansthe
ater, Den Haag, 28/5 Amsterdamse
Stadsschouwburg.
De eerste akte van Verdi's Mac
beth was bij de Nationale Reis
opera zaterdagavond in duister
nis gehuld. Met moeite kon de
voorstelling zich in dit stadium
aan de schaduwen ontrukken.
Grijsheid en leegte zogen aan
personages die als lege om
hulsels slechts door voortreffe
lijke vocale prestaties overeind
bleven. En de heksenmeute was
weliswaar in carnaveleske kleu
ren gehuld maar liet in een van
de handeling losgeslagen chaos
weinig licht in de opera schij
nen.
Ook op het vlak van muzikale
spanning viel er vooreerst wei
nig te beleven, met een nog kaal
klinkende begeleiding kon niet
aan samenhang worden bijge
dragen. Toch bloeide uit de on
wennige start een voortreffelijke
Macbeth op die eens te meer
duidelijk kon maken dat de Na
tionale Reisopera aan een uit
stekend seizoen bezig is.
Het is in de eerste plaats een
triomf van de fraaie stemmen.
Sylvie Valayre schittert in stra
lende aria's en neemt, behalve
open doekjes gedurende de
voorstelling, met recht èn de aft-
van een diva aan het slot een
ovationeel applaus in ont
vangst. In de slaapwandelscène,
waar lady Macbeth breekt on
der het'gewicht van haar misda
den, vind ik haar niet op haar
sterkst. Maar in de overige aria's
van haar rol zingt Valayre met
een glanzende kracht en een
mooi ingeleefde verbeten pas
sie. Haar stem heeft een glad
gepolijste stalen kem met zacht
fluwelen omhulling en blijft van
hoog naar laag krachtig over
eind. Wie ook overeind blijft is
Henk Poort. Het lijkt me dat er
moed voor nodig is om met een
sterstatus als de zijne in een we
reld te stappen waar andere re
gels gelden en waar misschien
toch met de nodige gering
schatting naar 'lichtere' muze
wordt gekeken. Poort geeft met
overtuiging inhoud aan de rol
van een dolende Macbeth. En
waar tussen kanonnen als Val
ayre en Peeters nog enige be
scheidenheid past weet hij deze
tweeslachtige rol ook vocaal een
menselijk en eigen gezicht te
geven, zijn stem heeft een war
me integriteit en mag vaker in
de opera te horen zijn.
Harry Peeters behoort als bas
onbetwist tot de wereldtop en
paart vocale adeldom aan soe
pele kracht. De kracht die Frank
van Aken (evenals Henk Poort
een winnaar van het Dëute-
komconcours) aanwendt lijkt
minder natuurlijk. Hij zingt
echter met een ziel en intensi
teit die direct aanpsreekt en die
zaterdagavond goed was voor
spontaan gejuich in de zaal.
Ook de kleinere rollen waren
uitstekend bezet en het koor
klonk overtuigend met een lo
gisch hoogtepunt, dat kun je
aan Verdi overlaten, aan het slot
van de opera. Het heksenkoor
klonk erg licht en helder, dat
had onheilspellender gekund.
Daarbij vond ik het optreden
van deze groep storend in de
verder sobere regie van deze
opera. Dat zal ongetwijfeld pre
cies de bedoeling zijn geweest
maar deze opzet draagt in mijn
ogen niet bij tot een pakkende
samenhang. Met uitzondering
overigens van een meer ingeto
gen en spannende scène waarin
Macbeth de geestenstoet voor
bij ziet trekken.
Wat na het onwennig begin
steeds spannender werkt, zijn
de perfect ingestudeerde wisse
lingen met de imposante decor
panelen en schaduwrijke be
lichting. En wanneer dan ook
het orkest steeds soepeler bege
leidt, tot schitterend onheils
zwangere momenten in derde
en vierde akte toe, reikt deze
voorstelling tot de betovering
die Verdi voor ogen zal hebben
gestaan.
