Stadsbestuur moet
'terug naar de mensen'
'Iets geheim houden? Schrijf een dikke nota'
Feiten &Meningen
Tribunaal voor
Joegoslavië tussen
twijfel en hoop
'Grootmoe^
trotseert
oorlog in
Sri Lanka
ZATERDAG 18 FEBRUAR11995
EUWSANALYSE
Het Internationale Tribunaal voor de berechting van
oorlogsmisdaden in het voormaHgë Joegoslavië begeeft
zich, juridisch gezien, in veel opzichten op onontgon
nen terrein. Aan de andere kant kan het een model
worden voor de berechting van misdaden tegen de
menselijkheid in gevallen waar de landelijke justitie die
taak niet aankan, zoals in Rwanda.
In dat spanningsveld boog zich donderdag een inter
nationaal gezelschap van juristen, ambtenaren en we
tenschappers tijdens een symposium over het regel
werk rond het Joegoslavië-tribunaal en diens inbedding
in het internationale recht.
Het door het Asser Instituut voor internationaal recht
in Den Haag georganiseerde symposium komt enkele
dagen nadat het in het Haagse Statenkwartier gevestig
de Joegoslavië-tribunaal 21 Serviërs in staat van be
schuldiging stelde. Na een maandenlange voorberei
dingstijd zette het zo een concrete stap die mogelijk in
maart, na de overdracht van de ln Duitsland gevangen
zittende Dusan Tadic, leidt tot het eerste proces voor
hetVN-orgaan.
De internationale gemeenschap is onwennig als het
om internationale strafrechtspleging gaat. Er zijn tot nu
toe maar twee geslaagde voorbeelden. Dat zijn de pro
cessen na de Tweede Wereldoorlog in Neurenberg en
Tokyo tegen de Duitse en Japanse oorlogsmisdadigers.
Die zorgen echter ook decennia later nog voor discus
sie.
Centrale vraag daarin is of de internationale gemeen
schap achteraf daden strafbaar mag stellen volgens in
ternationale rechtsprincipes met een veronderstelde al
gemene geldigheid, terwijl die daden volgens de lande
lijke wet op dat moment niet strafbaar waren. Er mag
immers niet worden gestraft 2onder dat een handeling
van tevoren is verboden.
Dat probleem is ondervangen door zich bij het Haag
se Tribunaal te baseren op de strafmaat die in ex-Joego
slavië zou zijn toegepast voor de misdrijven die op de
rol staan: moord, verkrachting, mishandeling, ontvoe
ring, plundering enzovoort.
Het Tribunaal heeft door Joegoslavische strafrechts-
geleerden de jurisprudentie ih hun land vóór de burger
oorlog in kaart laten brengen. Daarom kan redelijker
wijs worden verondersteld dat beklaagden die in Den
Haag voor die misdrijven worden veroordeeld, met de
hun toebedeelde strafmaat rekening moesten houden.
De juridische basis van het bestaan van het Tribunaal
daarentegen is wankeler omdat het per besluit van de
VN-Veiligheidsraad is ingesteld. „Daarmee gaat de Vei
ligheidsraad toch een beetje op de stoel van een wetge
ver zitten", vindt directeur Gerard Tanja van het Asser
Instituut. De tribunalen in Neurenberg en Tokyo had
den meer democratische legitimatie. Zij waren inge
steld bij verdragen die de parlementen van de deelne
mende landen moesten bekrachtigen.
Naast de rechtsfilosofisehe problemen zit het Tribu
naal ook met een hoop praktische moeilijkheden. Eén
van de aanklagers, de Australiër G. Niemann, deed zijn
beklag over de beperkte opsporingsmogelijkheden. Niet
alleen zijn veel verdachten onbereikbaar omdat ze in
het door de Bosnische Serviërs beheerste gebied zitten.
„Wij kunnen niet aan de politie vragen verdachten te
schaduwen, wij kunnen geen buurtonderzoek doen,
vaak hebben we in moordzakén geen lijk", aldus Nie
mann.
Professor Sjöcrona, dié imstrafzaken als advocaat op
treedt, schetste zijn twijfels ovër de naleving van de
rechten van verdachten, als het voor het Joegoslavië-tri
bunaal eindelijk tot een proces komt. „De advocaten
krijgen maar 200 dollar per dag van de VN, terwijl zij
toch de kantoorhuur en hpn secretaresse moeten beta
len en ook nog wel eens met vrouw en kinderen met
vakantie willen."
Ook het feit dat de verdachteh maar één advocaat
krijgen toegewezen, die de enorme berg stukken moet
bestuderen, acht Sjöcrona een bedreiging voor een
rechtvaardige rechtsgang. Tenslotte zijn de procesre
gels, die onder meer voorzien in kruisverhoren, sterk
geïnspireerd door het Angelsaksische procesrecht,
waardoor we taferelen mogen verwachten die op L.A.
Law lijken, aldus Sjöcrona. Nederlandse advocaten
worden bijvoorbeeld niet opgeleid voor het afnemen
van kruisverhoren.
Het blijft de vraag of in Den Haag de echte hoofdver
dachten terecht zullen staan, zoals dat in Neurenberg
gebeurde. Ondanks de bepaling in artikel 7 van het Sta
tuut van het Tribunaal dat de officiële positie van een
beklaagde als staatshoofd of regeringsleider niet tot een
lagere straf mag leiden, lee(den er in de wandelgangen
grote twijfels of Karadiic of Milosèvic ooit in Den Haag
voor de rechter zullen staan.
Amerikaanse juristen die goéd zfjn ingevoerd bij Bui
tenlandse Zaken in Washington,, hebben in publikaties
laten doorschemeren dat hettribunaal mogelijk als wis
selgeld wordt gebruikt bij' de vastgelopen vredesonder
handelingen. Dat zou ertoe kunnen leiden dat de jour
nalist die ooit tegen Karadzic Zfei „Ik zie u weer bij uw
proces" géén gelijk krijgt.
DEN HAAG THOMAS VERFUSS
Antwerps burgermoeder op zoek naar nieuw bloed voor de stad
'Paars' kun je de coalitie die Antwerpen sinds 1 januari bestuurt niet eens meer noemen. Zij is
eerder bont en blauw en wordt dan ook niet voor niets 'de coalitie van de laatste kans' genoemd.
Na de grote winst van het Vlaams Blok bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen
waren vier politieke lijsten, uiteenlopend van rechts-liberaal tot splinter-links, wel gedoemd tot
samenwerking om het extreemrechtse gevaar buiten de deur te houden. De democratische partij
en in Antwerpen hebben nog één keer de kans om tot het jaar 2000 het tij te keren. Dat moet ge
beuren onder aanvoering van de nieuwe burgemeester, de socialiste Leona Detiège. Een mens
van goede wil.
Een 'rots in de branding' Antwerpens nieuwe burgemeester, Leona Detiège.
In de zestiende eeuw was het gebruik dat
'de toonzetter, de hertogen, de stadsspeel
lieden en de zangers geneugte maakten' als
in Antwerpen een 'nieuw magistraat' aan
trad. Zo staat het althans onder één van de
schilderingen op de muren van 'het schoon
verdiep', de met marmer- en houtsoorten
beslagen eerste verdieping van het Ant
werpse stadhuis aan de Groenmarkt, waar
het college van burgemeester en schepenen
zetelt.
Voor zoveel vreugde was bij de installatie
van de jongste, uit nood geboren stadsrege
ring geen aanleiding. Met een dappere
hardnekkigheid vermijdt Leona Detiège een
uur lang het aantal stemmen te noemen,
dat het Vlaams Blok bij de laatste verkiezin
gen kreeg, 28 procent. Zij houdt het liever
op de keerzijde: „In dit college is 72 procent
van de kiezers vertegenwoordigd".
Leona Detiège heet officieel burgemeester.
Ze wordt niet zelden aangesproken als 'bur
gemeesteres'. Maar burgermoeder is mis
schien nog wel de beste benaming voor de
ze 'rots in de branding', zoals ze door haar
medewerkers wordt betiteld.
Leona Detiège heeft zich voorgenomen de
naam van Antwerpen te zuiveren. „Het
steekt wel eens", zegt ze, dat altijd maar
weer Antwerpen als slecht voorbeeld wordt
aangehaald als het om extreem-rechts gaat.
„Wij zijn niet blind voor het feit dat we een
grote rechtse oppositie hebben. Die willen
we ook een halt toeroepen. Maar we vinden
overal in Europa verrechtsende tenden-
zen".
Toch blijft het moeilijk om te duiden waar
om het Vlaams Blok uitgerekend in de ha
venstad aan de Schelde tot zulke grote
hoogte kon klimmen. .Antwerpen is altijd
een gastvrije stad geweest. De inwoners
hebben altijd een groot besef van gods
dienstvrijheid en andere zaken gehad. Maar
het is ook een bevolking die gemakkelijk
'rouspeteert'tegenpruttelt"
In Antwerpen hebben ze daar een uitdruk
kingvoor, zegt Detiège: „Klinkt het niet,
dan botst het". Ofwel: de Antwerpenaren
flappen er graag hun mening uit. Zo moe
ten we ook vele op het Vlaams Blok uitge
brachte stemmen bekijken. Ze waren niet
zozeer een uiting van extreem-rechts ge-
dachtengoed, als wel een protest tegen een
vastgeroest stadsbestuur van socialisten en
christendemocraten, dat al tientallen jaren
aan de macht was en verstard was geraakt
in een zelfgenoegzame, afgegrendelde bu
reaucratie.
PROPER MAKEN
Detiège wil daarom met haar schepenen
(wethouders) 'terug naar de mensen'. Dat is
ook met zoveel woorden vastgelegd in een
zestig pagina's tellend 'regeerakkoord', dat
de vier coalitiepartijen zijn overeengeko
men. Vooral in de kleine dingen die zijn
scheefgelopen, schuilt veel zeer, gelooft De
tiège. De sociale controle, of beter de socia
le verantwoordelijkheid is om vele redenen
zoek geraakt. Ze vindt het dan ook typerend
dat een aantal Antwerpenaren al op haar
toekwam met de prangende vraag: „Kunt
ge niet iedereen terug verplichten om zijn
eigen stoep proper te maken?" Ze vindt het
geen slecht idee.
Ook het gevoel van onveiligheid in de stad
kan volgens haar met eenvoudige ingrepen
worden bestreden. Vroeger was het in vele
grote appartementengebouwen in Antwer
pen gebruikelijk dat een conciërge toezicht
hield op het komen en gaan van de bewo
ners. Waarom, vraagt Detiège zich af, zou
ze er niet voor kunnen zorgen dat een feno
meen als de conciërge weer terugkeert in
het dagelijks leven?
Detiège was, tot haar benoeming als burge
meester, Vlaams minister voor tewerkstel
ling en sociale zaken. Ze moest dan ook wel
even slikken, toen haar vorig jaar werd ge
vraagd om zich weer voor de gemeente
raadsverkiezingen kandidaat te stellen. „Dit
is dankbaarder, maar ook moeilijker werk",
zegt ze over die overstap. „Als minister sta
je iets verder van de gebeurtenissen af dan
in het gemeentelijke politieke bedrijf, waar
in je dagdagelijks met problemen wordt ge
confronteerd". En 'dagdagelijks' mogen de
problemen van Antwerpen wel worden ge
noemd.
Met zijn 500.000 inwoners is Antwerpen de
grootste stad van Vlaanderen. Maar het is
tevens de Vlaamse stad met de meeste in
woners onder het bestaansminimum. De
bevolking veroudert en verarmt tegelijker
tijd. „Wie in Antwerpen goed zijn brood
verdient, gaat in de gemeenten aan de rand
van de stad wonen en betaalt daar zijn be
lasting. Wie daar het geld niet voor heeft,
blijft hier", aldus Detiège.
Ze heeft intussen van vele jonge mensen te
horen gekregen dat die best terug willen
naar de stad, als er in het centrum maar
aantrekkelijke huizen en appartementen
voor hen zouden zijn. Ook daar wil ze wat
aan doen, bijvoorbeeld in de halfverloeder-
de wijk bij het Centraal Station, het 'Stasie
kwartier' zoals de Antwerpenaar zegt. Door
de ondergang van het bioscoopimperium
Rex zijn in dit gedeelte van de stad verschil
lende publiekstrekkende 'kinema's' wegge
vallen. Detiège: „Daar moeten we een op
FOTO GAZET VAN ANTWERPEN
vulling voor vinden. In die richting moeten
we het nieuwe bloed zoeken".
Ten slotte moet er meer aandacht komen
voor de haven, dé economische spil van de
stad. In vroeger tijden placht de Antwerpse
burgemeester in hoogst eigen persoon 'de
kapiteins der schepen komende van de Ka
narische eilanden met suiker' te verwelko
men. Maar sinds er geen schepen meer aan
de Schelde-kaaien aanleggen, is volgens
Detiège „de wisselwerking tussen de bevol
king en de haven sterk verminderd".
Dat Nederland en Vlaanderen eind vorig
jaar ten langen leste, na bijna dertig jaar ge
kibbel, de zogeheten Waterverdragen te
kenden, stemt haar echter optimistisch. Die
verdragen voorzien onder meer in een uit
dieping van de Westerschelde, waardoor de
Antwerpse haven toegankelijker wordt voor
grotere tonnages. Dat zal, volgens Detiège,
'zeker en vast' tot meer investeringen in de
stad leiden en die zijn broodnodig.
Antwerpen kent zijn Detièges. Leona's va
der was dertig jaar schepen van de stad en
tenslotte één jaar burgemeester. De naam
Detiège zal dan ook binnenkort voor de
tweede maal worden gegraveerd op de ko
peren lijst in de raadzaal van het stadhuis,
die alle Antwerpse burgemeesters sinds
1411 vermeldt. Daarom wordt er misschien
ook zoveel van de nieuwe burgemeester
verwacht. Detiège was nog geen twee dagen
in functie, vertelt ze met een beetje trots, of
er waren al mensen die haar vroegen: „En
wat heeft u tot nu toe al allemaal gedaan?"
ANTWERPEN PETER DE VRIES
EN ALY KNOL CORRESPONDENTEN
l
De oorlog houdt niet altijd
op bij de poort van het
weeshuis van Muriel VioU M
Hutchins. De Britse missii
naris is nu 96 en aan haar
rolstoel gekluisterd. Haar
gehoor en ogen zijn ver
slechterd, zodat de beelde Jc
van de om haar heen woe
dende oorlog haar worden
bespaard. Kogels die vanu n
helikopters worden afge
vuurd en inslaan in de ko
kospalmen, de Srilankaan
soldaten die tot in het wee
huis jacht maken op een
jonge Tamil-rebel.
De frontlinie in de etnisch^
oorlog tussen het
Srilankaanse leger en de T
mil Tijgers ligt op een paai
kilometer van Hutchins'
weeshuis, aan de andere
kant van de rijstvelden, he
oerwoud en een mijnenveld
Het staakt-het-vuren houd
al een paar weken stand, e
het is veilig om de Vellai
Pattyde Witte Grootmo n
zoals haar meisjes haar lie
kozend noemen d
veranda op te rijden.
Meer dan 40 jaar heeft de
Vellai Patty voor de wezen
en de geestelijk gehandicaj r
te kinderen in het noordei
van Sri Lanka gezorgd. In
het begin, nadat het geld
dat ze als onderwijzeres ha
gespaard op was, haalde zi
het geld om haar alleenge-
bleven kinderen te voeden
bijeen met het naaien van
kussenslopen. Nu zorgen d
wezen voor haar. Twee Ta-
mil-meisjes hebben haar
witte haar gekamd, fijn als
een spinneweb, en omhel
zen haar met een natuurli
ke affectie alsof zij een oui
lievelingspop is.
„Een paar jaar geleden kw
men de bommen precies
voor de kapel terecht", zeg
Dhaya Mohan, hoofd van
het weeshuis Karuna Ni-
layam, „en moesten we
vluchten." Tien kilometer
lang droegen de meisjes
Hutchins om de beurt. Toe
de weesmeisjes en hun Wit
te Grootmoe een platte-
landskerk bereikten die bu
ten de gevechtshandelinj
lag, verzorgden ze haar d
maanden tot het veilig was
om terug te keren naar het
weeshuis. „Toen we terug
kwamen hadden de strijde
landmijnen in de tuin ge
stopt", aldus Mohan.
Meer dan 130 meisjes vin
den huisvesting, eten en on
derwijs in het weeshuis. Ve
len van hen zijn daarheen
gebracht nadat hun ouden
in het 12 jaar durende con
flict bij luchtaanvallen of ij
kruisvuur waren gedood.
Hutchins stichtte het wees
huis toen ze in de vijftig
was, nadat ze met pensioei
was gegaan als onderwijze
res in Jaffna, de belangrijk
ste stad in het Tamil-spre-
kende deel van Sri Lanka.
Een voormalig bewoonster
herinnert zich haar als lief
hebbend, maar streng, het
spaans rietje altijd binnen
handbereik.
De laatste tijd denkt ze op
de veranda steeds vaker te
rug aan het Engeland van
haar jeugd. „Ze vraagt me
soms om haar naar huis te
brengen, omdat ze haar
volk wil zien", aldus Mohai
„Maar dat is onmogelijk. Tx
zou de reis niet overleven."
KILLINOCHCHITIM MCGIRK
THE INDEPENDENT
TOM JANSSEN
-tm BLAN'
Nieuwe directeur Centraal Bestuur Arbeidsvoorziening B. Troost is 'lastig mannetje'
Hij vindt zichzelf een 'lastig mannetje'. Altijd kritisch.
Of het nu om zijn medewerkers in Twente gaat of de
hoge bazen in het 'verre' Rijswijk.Want we moeten
zuinig omgaan met de centen van de belastingbeta
ler", vindt Bram Troost (45), binnenkort zelf de baas
van het bureau van het Centraal Bestuur Arbeidsvoor
ziening.
Twee jaar en twee weken was Troost directeur van de
Arbeidsvoorziening Twente toen zijn benoeming tot
algemeen-directeur van de landelijke organisatie in
Rijswijk kwam. „Een compliment voor de leden van
het landelijk bestuur die mij hebben benoemd. Dat ze
het lef hebben gehad om iemand uit de regio te ne
men die zijn kritiek nooit onder stoelen of banken
heeft gestoken.
Hij is overtuigd aanhanger van het 'tripartiete' be
stuur. „Dat betekent dat de overheid samen met
werkgevers en werknemers (organisaties) verantwoor
delijk is voor de uitvoering van het arbeidsmarktbe
leid. Dat is uniek in de wereld. Fantastisch."
Troost stapte in 1993 over van het bedrijfsleven
(Holec) naar Arbeidsvoorziening Twente. De club ver
keerde in chaos. Het bestuur had geen greep op de
materie door onderlinge tegenstellingen. De culturen
van de samengevoegde arbeidsbureaus verschilden
hemelsbreed. In de organisatie heerste een sfeer van
roddel, achterklap en broodnijd. De zaak escaleerde
toen verhalen de ronde gingen doen over gesjoemel
met bemiddelingscijfers en omstreden declaraties.
Troost werd in Rijswijk op het matje geroepen en be
loofde beterschap. „Dat is mijn geluk geweest. Door
die escalatie kreeg ik de kans om de zaak hier vanaf
het begin heel scherp te managen." De organisatie is
nu gestroomlijnd. De tegenstellingen tussen de vesti
gingen en binnen het bestuur zijn verdwenen.
Ondanks de hoogst beroerde arbeidsmarkt slaagden
de arbeidsbureaus erin meer vacatures binnen te sle
pen dan de taakstelling voorschreef. Het aantal be
middelingen kwam vorig jaar acht procent hoger uit
dan begroot. Alleen, de allochtonen bleven achter.
Troost is toch optimistisch. „Onder werkgevers vor
men ze onderwerp van gesprek. Het duurt even, maar
er is toch sprake van een olievlekwerking. Het vlieg
wiel komt op gang."
Troost heeft van Twente afscheid genomen met de
presentatie van een sluitende begroting. „We zijn uit
eindelijk een gewoon bedrijf. Daarvoor moeten we
streven naar een goede verhouding tussen prijs en
prestatie. Dat betekent slagvaardig werken. Zuinig zijn
op de centen. Daardoor hebben we nu de begroting
sluitend kunnen maken zonder dat er grote schade
wordt geleden."
Niet iedereen nam dat 'het lastige mannetje' in dank
af. Ook instellingen moesten presteren. Troost noemt
een kappersopleiding in Enschede die de subsidie ver
loor. „We hebben die mensen twee jaar de kans gege
ven. Dan houdt het op. We betalen uiteindelijk alle
maal mee aan die subsidies. Het is belastinggeld en
daar moetje zuinig mee omspringen."
Dat zal ook zijn leidraad zijn als hij directeur is van
het CBA. Hij zal uitvoering moeten geven aan het ak
koord dat de sociale partners in december sloten met
minister Melkert van sociale zaken over de forse be
zuinigingen voor de komende jaren. En de uitkomstei
van de evaluatie van de Arbeidsvoorzieningswet door
de commissie-Van Dijk vorm moeten geven. Van Dijk
zal zijn voorstellen op 9 maart presenteren.
Hij zal een loyale uitvoerder zijn. „Ik ga zo natuurlijk
niet roepen dat die bezuinigingen van tafel moeten.
weet wat de marges zijn. Dat akkoord ligt er gewoon.'
Hij zal de organisatie niet meteen omver gooien. Zo
werkt dat niet. Op het landelijk bestuur heeft hij veel
kritiek gehad, niet alleen op het gebrek aan helderheii
en eenduidigheid maar ook op de vermaledijde noti
tie- en notacultuur die in Rijswijk heerst. „Ik houd
meer van A4'tjes. Ik zeg altijd maar zo: als je iets ge
heim wilt houden, dan schrijf je een dikke notitie.
Toen ik in Twente was benoemd, kreeg ik thuis ook
hele dozen met vergaderstukken. Ik heb ze nooit gele
zen. Alleen de agenda. Nu werken we met korte voor
stellen waarover we dan goed inhoudelijk met elkaar
discussiëren. Zo moet een bestuur functioneren."
HENGELO HANS HUPKES
