'Cijferaar' Dijkstal krijgt 't
aan de stok met ambtenaren
Schokkende foto's Yad Vashem moeten weg
Feiten &Meningen
U en ik moeten
bloeden voor de
gezondheidszorg
Niet 'help, help' maar 'brand, brand'
WOENSDAG 15 FEBRUARI 1995
Binnenkort is de heilloze discussie over in
komstenplaatjes weer terug. De PvdA be
trekt zijn stellingen. Werkgevers moeten ge
noeg banen scheppen anders gaat de las
tenverlichting niet door, aldus Kok. Dan
gaat hij met dat geld zelf banen scheppen.
Dweilen met de kraan open, zal hij bedoe
len. Géén substantiële verlaging van de
brutoloonkosten door een forse lastenver
lichting, dan ook geen substantiële uitbrei
ding van de werkgelegenheid. Ftet is zo sim
pel als goeden dag.
Melkert komt weer met zijn wens van al
gemene loonmatiging. En dat in een bestel
dat, mede op aandrang van de regering,
probeert wat meer de wetten van de markt
te laten werken. Dat houdt in dat er meer
loonruimte is op een krappe arbeidsmarkt
met winstgevende bedrijven dan op een
ruime arbeidsmarkt met matig draaiende
bedrijven. Kortom: maatwerk en niks alge
meen.
De echte zevenklapper op inkomenster
rein zal echter afgaan in de gezondheids
zorg. Sinds het vertrek van Hans Simons als
staatssecretaris is het daar opvallend stil.
Niet de rust van het
kerkhof, maar de
stilte voor de storm.
Het paarse regeer
akkoord is in deze
lezenswaardige lec
tuur, en je vraagt je
af of Bolkestein
heeft zitten pitten of
dat hij het gewoon
niet heeft begrepen.
De PvdA in ieder ge
val wel. Gaan de
PIM FORTUYN plannen door, dan
medewerker de gr?ot,fe
naoorlogse nivelle
ring in één keer haar
beslag.
Wat houden die plannen in? Ten eerste:
een feitelijke gelijkschakeling van zieken
fondsen en particuliere verzekeraars. Ten
tweede: kabinetsvoorschriften over de
bandbreedte van de premie voor de ziekte
kostenverzekering en de wijze waarop die
tot stand komt. Een belangrijk deel van die
premie zal worden bepaald door de hoogte
van het inkomen. Ten tijde van Simons
hebben we met de invoering van verrich
tingen in de AWBZ al eens kennis mogen
maken met de uitwerking van zo'n opera
tie. Met name de middeninkomens waren
de klos; sommigen gingen er wel een paar
honderd gulden per maand aan besteed
baar inkomen op achteruit.
De paarse plannen beloven een nog veel
dieper ingrijpen. Het PvdA-kamerlid Rob
Ouderkerk heeft al een voorschotje geno
men door voor te stellen om het inkomens
afhankelijke deel van de premie flink op te
rekken. Dat zullen de gezinnen in de mid
dencategorie, waarvan samenleving en eco
nomie het moeten hebben, straks flink
merken.
Dit komt nog bovenop de voorgestelde
lastenverzwaring voor deze mensen als hun
kinderen gaan studeren. En voor subsidies
komen ze vrijwel niet in aanmerking. Dat
kan dus nog gezellig worden. Maar ja, dit
zijn in PvdA-ogen de rijken, en de WD
houdt zich opmerkelijk stil. Wordt het kruit
droog gehouden of is het 'wie zwijgt stemt
toe'? Het is mij wel duidelijk wat een van de
thema's bij de volgende kamerverkiezingen
zal zijn.
In de gezondheidszorg tekent zich inmid
dels een bijna onverslaanbare macht van de
zorgverzekeraars af. Van het plan-Simons is
maar een klein stukje uitgevoerd. Dat stukje
betreft de zorgverzekeraars. Simons heeft
de concurrentie tussen particuliere verzeke
raars en ziekenfondsen uitgeschakeld, een
proces dat nu onder leiding van minister
Borst wordt voltooid. Daarnaast zijn zieken
fondsen niet meer verplicht regionaal geor
ganiseerd, maar mogen ze landelijk opere
ren. De gevolgen beginnen nu zichtbaar te
worden. Er is een gigantisch fusieproces op
gang gekomen bij de verzekeraars. Alles
kruipt zo'n beetje bij elkaar. Particuliere
verzekeraars besteden het beheer van hun
zorgverzekering en masse uit aan zieken
fondsen en beperken zich tot een loket
functie. Ziekenfondsen fuseren als gekken.
Bovendien hebben particuliere verzeke
raars en ziekenfondsen hun branchevereni
gingen op 1 januari samengevoegd tot een
groot feitelijk verzekeringskartel, onder lei
ding van Hans Wiegel. Ik wacht met span
ning op een ingreep van Brussel, want dit
tart alles op het gebied van concurrentie,
die moet zorgen dat u en ik tegen het laagst
mogelijke tarief de beste waar krijgen en
wel volgens onze eigen wensen.
Er is een financiële gigant in de maak die
straks de hele gezondheidszorg dicteert, in
clusief de premiehoogte. Toen ik daar twee
jaar geleden voor waarschuwde, haalden
politici hun schouders op. Zover zou het
niet komen, daar waren zij als regisseurs
van de gezondheidszorg immers zelfbij. In
middels zegt diezelfde politiek nu dat de
verzekeraars ook maar de regie in de ge
zondheidszorg op zich moeten nemen. De
politiek schakelt zichzelf daarmee als corri
gerende en initiërende factor uit.
Het aanbod aan gezondheidszorg is wel
goed georganiseerd, maar zo verdeeld dat
het geen goed tegenspel tegen de verzeke
raars kan leveren. En de klanten, ja de klan
ten dat zijn wij en die zijn al helemaal niet
georganiseerd. Kortom: de verzekeraars
krijgen het steeds meer voor het zeggen.
Uit onderzoek blijkt intussen dat van de
60 miljard gulden die we per jaar uitgeven
aan gezondheidszorg 10 miljard gulden
gaat naar de bureaucratie in de gezond
heidszorg. Die bureaucratie zit voor een
deel bij de ziekenhuizen, maar vooral bij de
ziekenfondsen en hun organisaties. Denkt u
dat ze daar zullen gaan snijden binnenkort?
Welnee!Dat is ook niet nodig, want concur
rentie is daar afwezig en de politiek heeft
het heft uit handen gegeven. Wie wel zullen
bloeden, zijn u en ik. En niet te vergeten de
mensen die het produkt gezondheidszorg
maken: de aanbieders. En zoals overal sne
ven de slechtst georganiseerde broeders
daar het eerst, de specialisten voorop!
Bezuinigingsdoelstelling van 1,5 miljard maakt acties waarschijnlijk
De ambtenarencentrales zijn er al op voorbereid; slepende onderhandelingen, actievergaderin
gen, achterkamertjesoverleg, kleffe broodjes, dikke sigaren en eventueel weer stakingen. Een be
zuinigingsdoelstelling van 1,5 miljard gulden voor de lopende kabinetsperiode maakt het de
werknemersorganisaties wel erg gemakkelijk de voorstellen van minister Dijkstal van binnen
landse zaken onder vuur te nemen. Vandaag beginnen de inleidende beschietingen in het amb-
tenarenoverleg.
Dijkstal ligt niet lekker bij de
ambtenarencentrales ACOP,
CCOOP, CMHF en Ambtena-
rencentrum. In tegenstelling tot
wijlen minister Dales, die zij
veel meer als 'baas' zagen, be
schouwen de bonden de huidi
ge minister als kille cijferaar die
de in het regeerakkoord vastge
legde bezuinigingen er wel even
door zal jassen. „Dijkstal ge
draagt zich niet als werkgever",
klagen de centrales. Als bewijs
dragen zij de uitnodiging voor
het overleg van vandaag aan.
Daarin schrijft de bewindsman
'op een a-4-tje' dat het re
geerakkoord 'uitgangspunt' is
voor de onderhandelingen.
De minister van binnenland
se zaken heeft nogal wat op zich
genomen. Van het totaal van 1,5
miljard dient hij 1 miljard weg
te halen uit de VUT-regeling,
die hij daarmee feitelijk de nek
omdraait. Alleen ambtenaren
met veertig dienstjaren zouden
in de nabije toekomst nog ver
vroegd kunnen uittreden. De
resterende 500 miljoen moeten
komen uit het sectorale overleg
(bij voorbeeld het Rijk, de ge
meenten, defensie en onder
wijs). Het kabinet oppert daar
besparingen op de wachtgelden
en een verplichte 32-urige werk
week voor nieuwkomers.
Het overleg begint vandaag
met besprekingen over de drie
onderwerpen die nog steeds
centraal voor alle ambtenaren
zijn geregeld: de VUT, de pen
sioenen en de sociale zekerheid.
De VUT weegt daarin het
zwaarst. De ambtenarencentra
les zeggen geen verslechterin
gen te accepteren. Wel is voor
hen een ombouw van het om
slagstelsel, waarin werknemers
de uitkeringen van de huidige
VUT-ters betalen, naar een ka
pitaaldekkingstelsel bespreek
baar. In dat stelsel spaart iedere
ambtenaar voor zijn eigen VUT-
regeling. Vooral in de beginfase
In tegenstelling tot wijlen minister Dales ligt Dijkstal niet lekker bij de ambtenarencentrales.
is dat een dure methode: de be
sparing volgt pas veel later.
De werknemersorganisaties
worden in hun afwijzing van de
VUT-voorstellen van het kabi
net gesterkt door het akkoord
dat zij sloten met Dales naar
aanleiding van de herstructure
ring van het pensioenfonds
ABP. Daarin is de vervroegde
uittreding op 61-jarige leeftijd
gegarandeerd tot het jaar 2001.
In die periode gaan ambtenaren
en overheid in stappen premie
betalen, waar de VUT tot dan
toe is betaald uit de overreser-
ves van het ABP.
Voorts wil Dijkstal af van het
palet van ambtelijke ziektekos
tenregelingen en naar een on
derscheid tussen ziekenfonds
en particulier verzekerden. Hier
zullen de bonden met name
scherp op het 'koopkrachtplaat
je' letten.
Voor aanpassing van die af
spraken is instemming van een
meerderheid van de ambtena
rencentrales vereist. Zoals het er
nu uitziet, krijgt Dijkstal die
FOTO BERT VERHOEFF
niet. En dan doemt een volgend
scenario op: de minister moet
de bezuinigingen elders in de
arbeidsvoorwaarden vinden of
het kabinet moet met aparte
wetgeving het 'overeenstem-
mingsvereiste' tussen minister
en de centrales onderuithalen.
Dat laatste lijkt ondenkbaar:
Als het dan uiteindelijk is ge
lukt om centrale afspraken te
maken, zijn de acht sectoren
aan de beurt. Hoewel de werk
gevers van rijks-, gemeente- en
provincie-ambtenaren, het on
derwijs, de politie en defensie in
principe vrij zijn om op decen
traal niveau te onderhandelen
over de arbeidsvoorwaarden,
zijn zij in feite aan handen en
voeten gebonden. Zij ontvangen
hun middelen immers van de
centrale overheid en die is be
paald niet scheutig. Bovendien
hebben zij op basis van het re
geerakkoord een half miljard
minder te besteden dan tot nu
toe. Volgens een woordvoerder
van de ACOP hebben de secto
rale werkgevers dan ook niet
veel meer dan 'min nul' te bie
den.
Desondanks ziet de grootste
ambtenarencentrale een loon
ruimte van 3,5 procent. Daar
van wil hij de ene helft besteden
aan loon en de andere helft aan
maatregelen die de werkgele
genheid bevorderen. Wat dat
laatste betreft, zet de ACOP in
op verkorting van de gemiddel
de werkweek van 38 tot 36 uur
in twee jaar tijd. Vergaande
flexibiliseringsvoorstellen van
bij voorbeeld de gemeenten
wijst de centrale van de hand.
Avondwerk mag wat hem be
treft op beperkte schaal, maar
daar dienen dan wel toeslagen
tegenover te staan. En dat is nu
net niet de bedoeling van de
werkgevers.
Twee jaar geleden voerden tal
van overheidsdienaren voor
al bij gemeenten en provincies
wekenlang actie om tot een
voor hen acceptabele CAO te
komen. Dat was nog onder
'baas'Dales. Als de voortekenen
niet bedriegen zal 'cijferaar'
Dijkstal met minstens zoveel ar
beidsonrust te maken krijgen.
DEN HAAG ROELF VAN DER KOOY
DAVID JAN GODFROID
Onenigheid over tentoonstellen foto's naakte slachtoffers holocaust
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Vormen foto's van naakte holocaust-slachtoffers
een ontering van hun nagedachtenis of een waar
schuwing aan de nieuwe generatie? Moeten der
gelijke foto's blijven hangen in het holocaust-mu
seum Yad Vashem of weerhoudt dat vrome joden
van een bezoek? Vijftig jaar na de bevrijding van
Auschwitz woedt in Israël een verhitte discussie
over die vragen. De stichting van een nieuw holo
caust-museum, een orthodox-religieus alternatief
voor Yad Vashem, is volgens Jeruzalems loco-bur
gemeester Chaim Miller alleen nog maar een
kwestie van tijd.
In zijn functie van voorzitter van een belangen
groep voor de rechten van ultra-orthodoxe joden
heeft Miller het afgelopen weekeinde overleg ge
voerd met vertegenwoordigers van de religieuze
politieke partij Agudat Yisrael. Hij is verbolgen
over de pertinente weigering van Yad Vashem fo
to's waarop naakte slachtoffers van de holocaust
zijn te zien, vlak voor hun executie door Duitse
Sonderkomtnando's, in zijn permanente expositie
te kuisen of weg te halen.
Miller zegt dat hij de Rabbinale Raad van Aguda
en andere rabbijnen heeft gevraagd om steun
voor zijn museum-plannen. Maar de voorzittêr
van de Raad, rabbijn Moshe Ze'ev Feldman, ont
kende zondag in een radio-interview dat hij door
Miller is benaderd. Hij wilde geen commentaar
geven op de foto-affaire, maar wees wel op het
bestaan van een orthodox-religieus holocaust-in
stituut in Bnei Barak, een door orthodoxen gedo
mineerde voorstad van Tel Aviv.
Dat instituut beheert al dertig jaar een omvang
rijk archief, maar bezit geen expositieruimte. Vol
gens rabbijn Feldman is na de recente herden
king in Auschwitz het plan geopperd het instituut
uit te breiden, zodat het beschikbare materiaal
aan het publiek kan worden getoond. Maar hij
ontkent enig verband met de foto's in Yad Vas
hem.
Chaim Miller en zijn organisatie maken om twee
redenen bezwaar tegen het exposeren van de fo
to's. De 'indecente opnamen' kwetsen het vrome
publiek, dat daarom niet naar Yad Vashem gaat.
En de nagedachtenis aan de mensen op de foto's
wordt onteerd, want wie zou zo willen worden af
gebeeld? Miller zegt dat hij een officiële klacht
heeft ingediend nadat hij brieven had gekregen
van orthodoxe joden die aanstoot hadden geno
men. Yad Vashem laat weten nooit kritiek te heb
ben gehoord.
Miller vindt het niet verstandig van Yad Vashem
de foto's te laten hangen. „Als ze niet worden
weggehaald, kunnen wij ervoor zorgen dat reli
gieuze joden het museum boycotten", waar
schuwt hij. „We kunnen ook nagaan of belangrij
ke donateurs van het museum orthodox zijn".
De uit Nederland afkomstige Liesje Rose is do
cente en gids in Yad Vashem. Tot de eerste jaren
van de oorlog werkte ze als verpleegster in het
joodse ziekenhuis van Amsterdam. Nadat ze was
ontsnapt uit het gebouw van de Hollandse
Schouwburgverzamelplaats van Amsterdamse
joden die op transport werden gesteld speelde
ze een belangrijke rol in het verzet. In 1978 ver
scheen haar boek De Tulpen zijn Rood, waarin ze
verslag doet van die periode.
Rose verdedigt met overtuiging het standpunt
van Yad Vashem. „Wat we op de foto's zien, is
een rij vrouwen, die wanhopig proberen hun
naakte lichamen met hun handen te bedekken. In
lichaam en ziel vernederd zoeken ze steun bij el
kaar en je kunt de pijn en de angst bijna voelen.
Ze staan op het punt te worden doodgeschoten
door de nazi's die met getrokken bajonet voor
hen staan. Een andere foto stelt een rij mannen
voor, die proberen hun al bijna gebroken licha
men te bedekken. Ze staan daar om de kogel te
krijgen. Er is ook een foto van een groep vrouwen
die er uit zien als uitgemergelde aapjes, nadat ze
zijn gebruikt in experimentele chirurgie. Duitse
artsen hebben hen ingeënt met kankercellen en
onderworpen aan bevriezingsexperimenten.
Menselijke proefkonijnen. Het zijn foto's die in de
kampen zijn gevonden na de bevrijding van de
vernietigingskampen, genomen door de Duit
sers".
De gewraakte opnamen hangen al vele jaren in
Yad Vashem en Liesje Rose heeft ze als gids aan
duizenden bezoekers laten zien. „Niemand heeft
er ooit iets van gezegd. Wat heeft het met seks te
maken? Niets. De mensen die je ziet, staan erbij
als gehypnotiseerd door hun pijn. Ze schudden
hun hoofd, ze huilen,'ze kreunen. Je ziet niet de
naakte lichamen, maar alleen het vreselijke einde,
de schietpartijen, de moorden".
Het argument dat de slachtoffers het vreselijk
•zouden vinden door duizenden mensen te wor
den bekeken, maakt op Rose weinig indruk. „Als
overlevende zou ik juist zeggen dat de hele wereld
moet weten wat er is gebeurd. Kijk naar de stapels
skeletten, allemaal naakt. Willen ze dat achter een
gordijn verbergen? Willen ze het ontkennen?
Daarmee bewijzen ze alleen maar een dienst aan
mensen die zeggen dat er nooit vernietigings
kampen hebben bestaan. Die kunnen dan zeg
gen: Yad Vashem heeft die foto's weggehaald en
daaruit blijkt dat de Duitsers nooit systematisch
joden hebben vermoord. Hoe kunnen wij als jo
den dat doen? Dit zijn de originele foto's en die
moeten we laten zien".
TOM JANSSEN
Af en toe krijg ik de
vraag of ik nooit bang
ben in Amsterdam.
Bang niet, maar wel op
mijn hoede. Ik vermijd
vanzelf plaatsen waar
van ik denk dat er iets
zou kunnen gebeuren. Uit angst voor
een verkrachting fiets ik zodra de sche
mering valt, niet meer door het Vondel
park en het bezoek aan een Zeedijk
kroeg met een groep vrienden was een
eenmalige gebeurtenis. Ik houd er nu
eenmaal niet van als ik bij vertrek uit
een etablissement om een escorte moet
vragen van een vriend die net aan zijn
volgende biertje is begonnen.
Ook voetbalsupporters mijd ik als de
pest. Afgelopen zondagavond zat ik rus
tig de krant te lezen toen er buiten in
eens golven van geschreeuw opklom
ken. Toen ik de televisie aandeed bleek
op zeker twintig minuten afstand fiet
sen van mijn huis in het Olympisch Sta
dion de wedstrijd Ajax-Feyenoord aan
de gang. Voor mijn geestesoog versche
nen wilde hordes die eenmaal losgela
ten op straat rovend en plunderend de
boel onveilig zouden maken. Dat is wel
licht wat overdreven, maar zelfs de
massale huldigingen van Ajax op het
Leidseplein vind ik angstaanjagende ge
beurtenissen.
Het vermijden van plekken met een ho
ge risico-factor in Amsterdam is na
tuurlijk niet zo moeilijk en 's avonds
laat een taxi nemen is al lang een auto
matisme geworden. Veel ingewikkelder
is het echter bedacht te blijven op
agressie die zomaar kan opvlammen,
ergens op straat of in de tram.
Moest ik nou wel of niet reageren toen
ik vorige week in de tram een man te
genkwam die blijkens het hartverscheu
rende gemiauw in een gewone koffer
zijn kat transporteerde? Ik was woe
dend op deze dierenbeul, maar heb
mijn mond gehouden uit angst voor fy
siek geweld. De man zag me er net iets
te louche uit en ik koos er daarom voor
een andere plaats te zoeken.
De Stichting Kenau organiseert al jaren
zelfverdedigingscursussen om vrouwen
in al dit soort situaties weerbaarder te
maken. Dat leek me niets voor mij om
dat ik vermoedde dat ik fysiek te zwak
zou zijn in vergelijking met de andere
deelneemsters.
Alweer voor mijn geestesoog rezen
vrouwen op die de vergelijking met een
boomstam gemakkelijk kunnen door
staan. Sinds ik de cursus volg (daartoe
overgehaald door een vriendin die sid
derde bij gewelddadige films), weet ik
echter beter. De cursussen trekken Am
sterdamse vrouwen van alle leeftijden
en alle fysieke formaten en wie een oe
fening niet kan hoeft zich nooit te for
ceren.
Zo ken ik nu de geheimen van de ha- j
mervuist, de klauwhand, de elle
boogstoot opzij en de welgemikte trap!
pen tegen knieschijven. In het kruis ka
ook, maar heeft niet de voorkeur omdi
mannen daar nu eenmaal op bedacht
zijn. Ik weet tegenwoordig wat ik moet
doen als een man probeert me te wur
gen en heb geleerd ze aan het schrikke
te maken door keihard te blijven
schreeuwen. 'Help, help' roepen heeft
geen zin (dikke kans dat er dan nie
mand toesnelt), veel effectiever is het
'brand, brand' te gillen.
Aan het slot van de eerste cursus (ik do
nu ook de vervolgcursus) lukte het zelf
mij een houten plankje van vijf centi
meter door te slaan. Een vrouw blijkt
met dezelfde kracht ook een man
knock-out te kunnen slaan en dat is na
tuurlijk een reuze geruststelling.
Net zo belangrijk als de fysieke oefenin
gen zijn echter de rollenspelen die de
deelneemsters een zelfverzekerder uit
straling aanleren. Gebruik van geweld
moet tenslotte altijd een laatste red
middel zijn, zelfs in een stad als Am
sterdam waar het gevaar permanent o|
de loer ligt.
FRANQDISE LEDEBOER
