Lelijk wordt mooi bij Fabre
Cultuur&Kunst
Fabre-potpourri bij
het Nationale Ballet
Fuchs bepli
stedelijke
samenwerk
Levensgrote
zoutpilaren
Nicolas Dings
■HH
Hans van Lint wint Droompo
'De Smaakmakers' smaken naar nik
Vlakke uitvoering Residentie-Orkej
MAANDAG 13 FEBRUARI 1995
CHEF ANNEMIEK RUYGROK, 071 -356471PLV.-CHEF JAN RIJSDAM.Ö
dans
recensie martin bukerk
Het Nationale Ballet met 'Quando la terra
si remette in movimento'. Choreografie
Jan Fabre. Muziek van Eugeniusz Knapik,
uitgevoerd door het Nederlands Balletor
kest. Gezien 10/2, Muziektheater, Am
sterdam (première). Herhalingen: 13, 15,
16, 17, 24 febr. en 1 maart weer in Mu
ziektheater, 7 mrt Den Haag (Dansthea
ter), 9 mrt Rotterdam (Schouwburg).
Terwijl acteur Marc Vanrunxt in
ondergoed op de grond ligt en
langzaam als een herboren ba
by spartelt dooft het licht over
het landschap dat Fabre creëer
de. „Boeoeh" klinkt het hart
grondig uit een drietal kelen en
verlekkerd maak ik me op voor
het tumult dat ongetwijfeld zal
losbarsten over deze voorstel
ling van Het Nationale Ballet.
Maar omdat Jan Fabre zelf niet
op het toneel komt blijft het tu
mult uit en is er applaus voor de
dansers, voor wier uitvoering
men immers niets dan lof kan
hebben.
De meningen over het werk
van Jan Fabre zijn verdeeld, va
riërend van kleren-van-de-kei-
zer-humbug en je reinste exer
citie tot geniaal, hypnotiserend
en diep-indringend. Inhakend
op de Fabre-hype wilde Het Na
tionale Ballet natuurlijk ook wel
een dansstuk van de illustere
Vlaamse kunstenaar, en kreeg
precies wat het zich had voor
gesteld: een potpourri van de
beeldende, theatrale en dansan
te elementen die Fabre en de
zijnen (choreografisch vooral de
laatsten) hebben ontwikkeld en
waar altijd veel volk op afkomt.
'Quando la terra si remette in
movimento' heet dit ballet.
'Quando La terra...' bestaat
uit vijf qua vormgeving sterk
uiteenlopende delen. In het eer
ste grijze deel, dat overigens
choreografisch het meest inte
ressant is, lijkt de avond te za-
men met een aardbeving te val
len over een menselijk land
schap, gekleed in overhemd en
wit ondergoed. Opvallend is de
bijna ouderwetse pantomime
waarmee men vertwijfeld kron
kelt en onheil afweert. Daartus
sendoor bevinden zich veel van
de immer fascinerende en mee
slepende fragmenten van
schools klassiek balletmateriaal,
met militaire precisie en con
centratie uitgevoerd, op lekkere
nummers van Ian Dury's beste
elpee 'New Boots and Panties'.
Fabre maakte furore met dit
danswerk - je zou het inderdaad
exerceren kunnen noemen -
maar het blijft machtig mooi.
Een tweede deel heeft een ach
terdoek in Fabres handelsmerk
bic-blauw en toont soliste Vale
rie Valentine als Helena Trou-
bleyn in een kwartier lange solo
waarin zij volgens het program
maboek zowel duivel als fee wil
zijn. In deze solo is het meest
pijnlijk Fabres onmacht te zien
als het gaat om choregrafie als
bewegingskunst. Theatraal zijn
er in de grillige wendingen van
energie en sfeer (dankzij de mu
ziek) alle aanzetten tot iets
wonderschoons. Maar de bewe
ging doet in zijn platte mime-
righeid ofwel de tijden van Sta-
luse Pera herleven (qua duivel),
of zoekt het in flauwe herhalin
gen van schoolse balleterigheid
(qua fee).
Een deel waarin de dansers in
harnassen zijn gekleed mar
keert de overgang naar een
zwart deel. Temidden van git
zwarte kraalgordijnen bereikt
de hypergeorganiseerde hek
senketel van theater en dans
zijn hoogtepunt, met fascine
rende plotse bevriezingen in
een tableau vivant. Hoewel niet
met die bedoeling gecast, kon ik
mijn ogen hier niet afhouden
van danseres Saskia Krol. Als
een dolgedraaide danser zapte
zij op de plaats in razend tempo
van zwaantje naar house, naar
jazz, naar gebarentaal, alles
even exact in een flits neergezet.
Fantastisch.
Na een herhaling van het
blauwe deel gloort de morgen
over de apocalyps in een finale
vol kleur. De trage opkomst van
de groep is boeiend en wordt la
ter vooral aantrekkelijk door het
danswerk en de sprongcombi-
naties van de mannen in strak
symmetrische formatiepatro-
Première soloconcert Paul McCartney
londen Een klassiek soloconcert voor piano van Paul McCart
ney zal volgende maand op een luxe diner met prins Charles als
gastheer, in première gaan. Het diner is bedoeld om geld in te
zamelen voor The Royal College of Music, waarvan prins Charles
de president is. De kosten voor de gasten bedragen 250 pond,
ongeveer 650 gulden, per persoon. McCartney vertolkt het stuk,
getiteld 'A Leaf, niet zelf. De Russische Anya Alexeyev, een oud
student van The Royal College, speelt het.
'Prince' onverwacht naar Nederland
den bosch 'The Artiste Formerly Known As Prince'. Met deze
idiote naam wenst de Amerikaanse zanger Prince tegenwoordig
aangesproken te worden, nadat hij ook al een tijdje met een on
uitspreekbaar symbool als naam door het leven ging. Hij komt
onverwacht en ook al heel op korte termijn voor een concert
naar Nederland. Onverwacht omdat hij had aangekondigd zijn
Europese optredens de komende tijd te beperken tot Engeland
en Ierland. Op 25 maart treedt hij op in de Brabanthallen in Den
Bosch. Kaarten zijn vanaf 18 februari te koop.
'Elvis' voor één avond in Palladium
londen Een Britse fan van Elvis Presley huurde voor 40.000 gul
den de Londense concertzaal Palladium af en was gisteren voor
één avond een ster. Hij schitterde in zijn eigen show met liedjes
ter ere van zijn idool, die op 8 januari 60 jaar zou zijn geworden.
Brian Lee, die zich uitdost als de King maar nooit eerder in het
openbaar had gezongen, kocht de avond uit van het Palladium,
een van de bekendste zalen van Londen, om zijn droom werke
lijkheid te zien worden. Enkele uren voor het 'unieke' concert,
was Lee erin geslaagd rond 600 plaatsen te verkopen aan vrien
den, bekenden en andere belangstellenden.
Exposities in Vlissingen en Amsterdam, ballet in Muziektheater
rotterdam gpd
Jan Fabre is een nacht
mens. Zijn expositie die
onlangs in De Vleeshal in
Middelburg werd geopend,
is door de Belgische beel
dende kunstenaar en thea
termaker 's nachts inge
richt. Fabre leeft 's nachts,
net als de uilen, vleermui
zen en insecten die een be
langrijke rol spelen in zijn
werk. Fabre is gefascineerd
door wat hij noemt de ob
sceniteit en de obscuriteit
van de nacht. „De nacht
waarin alles mogelijk is",
zei hij ooit tegen directeur
Jan Hoet van het Museum
van Hedendaagse Kunst in
Gent. „De nacht waarin je
in aanraking kan komen
met dat deel van je per
soonlijkheid waar je steeds
naar op zoek bent. En dat
je door wilskracht tenslotte
kan bereiken."
amsterdam ernstjan roozendaal
Het citaat is te vinden in 'Ge
sprekken met Jan Fabre', een
boek dat bestaat uit twee lange
interviews die Jan Hoet en
Hugo de Greef, directeur van
het Kaaitheater in Brussel, de
kunstenaar in december 1992
en januari 1993 afnamen. Tege
lijk met de opening van de ten
toonstelling in De Vleeshal werd
een gewijzigde herdruk van de
ze bundel gepresenteerd waarin
Fabre zijn visie verwoordt op ei
gen werk, leven en ontwilcke-
ling.
Een logische uitgave, want
wie de uitspraken van Fabre in
verband brengt met zijn nieuw
ste werk merkt dat ze onver
minderd actueel zijn. Op ver
schillende bladzijden lijkt de
kunstenaar niet alleen een toe
lichting te geven op het werk
dat hij vóór 1993 het licht deed
zien, maar ook op zijn expositie
in De Vleeshal, op zijn tentoon
stelling 'De lijmstokman' in het
Stedelijk Museum in Amster
dam èn op de balletvoorstelling
'Quando la terra si rimette in
movimento' die vrijdag in het
Engelen van Jan Fabre, gemaakt van
Amsterdamse Muziektheater in
première ging.
Drie op zichzelf staande eve
nementen die elkaar op cruciale
punten raken. Zo bouwt de Bel
gische kunstenaar vanaf 1978
aan een hecht samenhangend
oeuvre van beeldende kunst,
theater, ballet en opera.
Vleesklomp
De expositie in De Vleeshal is
een van de drie hoofdstukken
die Fabre deze maand toevoegt
aan zijn magnum opus. Ze
toont vier nieuwe sculpturen.
Een ervan is speciaal gemaakt
met het oog op de vroegere
functie van de Middelburgse ex
positieruimte: het is een rode
vleesklomp aan een haak. De
overige drie zijn zo opgesteld
dat zij een relatie aangaan met
de drie stenen sculpturen die
hun vaste plaats hebben ach
terin De Vleeshal. Het gaat om
Volmaakt samenspel Jordans en Van Doeselaar
Mozart, hij maakt dan ook geen series symfonie-
en meer. Tegenover de 108 symfonieën van
Haydn staan er 9 van Beethoven, die stuk voor
stuk sterk individuele trekken hebben. Het dwe
pende adagio klinkt bijkans mooier dan het or
kestrale origineel. In het allegro vivace accentu
eren Jordans en Van Doeselaar vooral de pittige
ritmiek en in het laatste 'Allegro ma non troppo'
komt het hele 'orkest' in al zijn symfonische vol
heid op je af.
Het hoogtepunt was voor het laatst bewaard: de
bewerkte meeslepende sonate voor viool en piano
in A van César Franck, gecomponeerd (1806) in
de laatste, meest creatieve fase van zijn leven.
Franck was een romanticus en net als Bruckner
een groot Wagnervereerder. Toch wordt zijn werk
nooit bedwelmend of bombastisch. Deze sonate
is één en al klare extase, overpeinzing èn onstui
migheid. Jordans en van Doeselaar doen de in
tense klank van de viool vergeten, zelfs als je het
stuk in zijn oorspronkelijke vorm kunt dromen.
Alfred Cortot, de bewerker, heeft helemaal naar
de piano toe geschreven en Jordans en van Doe
selaar vertolken deze schitterende sonate alsof
Franck de quatre mains zelf zo bedacht en opge
schreven heeft: zonder reserves, natuurlijk en vol
geestdrift.
recensie lidy van der spek
K&O Koffieconcert pianisten Wyneke Jordans en Leo van Doe
selaar. Gehoord: 12/2 februari, Raadhuis 'de Paauw', Wassenaar.
Speelden zaterdagavond in de Stadsgehoorzaal
twee pianisten op twee Bösendorfers het dubbel-
pianoconcert in Es van Mozart, ieder met hun ei
gen bijna haaks op elkaar staande interpretatie en
toucher, in Wassenaar speelden Wyneke Jordans
en Leo van Doeselaar op één Bösendorfer als een
volmaakte tweeëenheid.
Overigens was het eerste werk wat Jordans en
van Doeselaar ten gehore brachten de Symfonie
nr 4 in Bes van Ludwig van Beethoven (1806), ook
een orkestwerk dus maar in 1817 voor piano a
quatre mains bewerkt door de onverdiend obscu
re musicus William Watts. Zelfs van Doeselaar
kende Watts alleen uit dit werk en beval hem, bó
ven Czerny die deze symfonie ook bewerkt heeft,
zeer in onze aandacht aan.
Al heel snel raak je in de ban van hun kleurrijke
samenspel; tot in de kleinste details is de timing
perfect en geraffineerd, en de kleine dosis functio
neel theater doet prettig en vanzelfsprekend aan.
Beethoven is de componist die niet meer op
bestelling of commando schrijft zoals Haydn en
deventer martin lacet
Zout is een wonderlijk middel.
In menige cultuur wordt het
aanbeden. De antieke mens be
schouwde het mineraal als
vriend voor zijn maaltijd en als
vijand voor zijn landbouwgron
den. De oude Mesopotamiër
richtte zich in zijn gebeden tot
de persoon Zout, een schepsel
met genezende en heilbrengen
de krachten. De Aboriginals in
Australië gebruiken onder meer
zoutkristallen om de Regen
boogslang aan te roepen. Voor
Gandhi in zijn oproep tot mas
saal lijdelijk verzet was onder
meer het zout doel en middel
om het Engelse gezag in India
te doorbreken. En Lots vrouw
werd het fataal. Zij zag om en
werd een zoutpilaar.
Het zout is onmisbaar voor
het leven èn heeft daardoor
overal en te allen tijde een culti
sche betekenis gekregen. Voor
de Amsterdamse kunstenaar
Nicolas Dings (1953), steevast
zoekend naar oude symbolen
en metaforen, reden genoeg het
zout als materie in zijn kunst te
gaan gebruiken. Hij zag de stati
ge ronde pijlers in de Deventer
Bergkerk, associeerde die met
zoutpilaren en kwam zo op de
geschiedenis van Lot en de zij-
Het publiek kan door een haag van zouten beelden lopen in de Deventer Bergkerk.
nen uit het Oude Testament. In
het middenschip heeft hij twin
tig levensgrote vrouwenbeelden
geïnstalleerd, gemaakt van zout.
Titel van deze gigantische in
stallatie is 'Lot's Wives'.
Geplaatst op sokkels van wit-
gespoten olievaten vormen de
ze zoutfiguren een haag waar de
bezoekers doorheen kunnen lo
pen. Met zijn project wil Dings
niet zozeer het bijbelse verhaal
van Lot maar het begrip zuiver
heid in beeld brengen.
Zo'n 2000 kilo zout is in dit
project verwerkt. De beelden
zijn in wezen identiek aan el
kaar, komen althans uit dezelf
de mal maar zijn alle met de
hand afgewerkt. Als bewape
ning dient een polyester model,
foto anp
met daarin en als huid het zout.
De tentoonstelling 'Lot's Wi
ves' duurt tot en met 5 maart.
De Bergkerk in Deventer is ge
opend dinsdag tot en met vrij
dag van II tot 17 uur; zaterdag
en zondag van 13 tot 17 uur.
opgezette Aziatische juweelkevers.
drie groene engelgedaanten, ge
plaatst tegen een hoge witte
wand.
Opmerkelijk is het materiaal
waaruit Fabre zijn sculpturen
heeft vervaardigd. Ze zijn ge
maakt van felgekleurde, opge
zette Aziatische juweelkevers.
Van een afstandje glanst hun
smaragdgroene en bordeauxro
de huid geheimzinnig en verlei
delijk, van dichtbij geven ze
plotseling een angstaanjagend
gekrioel van insecten te zien. Zo
verandert de oppervlakkige,
harmonieuze schoonheid van
het ene op het andere moment
in chaos en dood. Of: het lelijke
wordt mooi en het afgrijzen
wordt verleiding.
In zijn theatervoorstellingen
beweegt een formatie dansers
zich als een voortkruipend in
sect over het podium, slaan ac
teurs denkbeeldige insecten van
hun schouders, verzamelen de
hoofdrolspelers insecten of zijn
figuranten gehuld in hamassen
die doen denken aan de schil
den van kevers en torren.
Fabres nieuwste ballet sluit
nauw aan bij eerdere theater
voorstellingen. De titel (Wan
neer de aarde weer in beweging
komt) is de eerste regel uit zijn
eerste opera 'Das Glas im Kopf
wird vom Glas' uit 1990. Sinds
1985 werkt Fabre aan zijn cy
clus 'The minds of Helena
Troubleyn'. Tot dusver maakte
hij twee opera's over de mythi
sche figuur Helena Troubleyn,
de derde en laatste wordt later
dit jaar opgevoerd. De choreo
grafieën voor de opera's werkte
Fabre uit in dansvoorstellingen,
waarvan 'Quando la terra si ri
mette in movimento' het sluit
stuk is.
Lijmstokdrager
Dat daarin opnieuw insecten
een rol spelen, blijkt alleen al uit
het feit dat er een lijmstokdra
ger in het stuk voorkomt. De
man met de lijmstok vangt vo
gels, maar tegelijkertijd trekt hij
zwermen muggen en insecten
aan. De uitdrukking 'met de
lijmstok' betekent zoveel als
'zich laten verschalken'. En hoe
heet Fabres. tentoonstelling in
het Stedelijk Museum Jawel:
'De lijmstokman'.
Exposities: Vier nieuwe
sculpturen van Jan Fabre, in
De Vleeshal in Middelburg t/m
26 februari. De lijmstokman
van Jan Fabre in Stedelijk Mu
seum in Amsterdam t/m 12
maart. De voorstelling Quando
la terra si rimette in movimen
to, die Jan Fabre maakte voor
het Nationale Ballet, is t/m 1
maart te zien in het Amster
damse Muziektheater en daar
na in Den Haag, Rotterdam,
Antwerpen en Brussel.
„De drie grote steden
meer samenwerken op
bied. De rijksoverheid
links en rechts wordei
seerd. We hebben
prachtige collecties
enorme kennis. Met
bundeling bewijzen we
bliek en de kunst ei
dienst en kunnen we z<
de grond krijgen die oo
nationaal van groot
zijn."
Dat verklaarde Rudi
directeur van het Stedel
seum in Amsterdam,
na de opzienbarende
van de succesvolle Breiüi
toonstelling vanuit zijn
um naar de Rotterdamse
hal. Fuchs opende gister
de tentoonstelling, die
met 23 april duurt.
De komst van Breitn
Rotterdam ziet hij als eei
stap: „In de Verenigde
zijn ze al jaren bezig zo'
reizende succestentoon
te organiseren met de gi
van de abstracte kunst
derwerp. Als je uitgaat
prachtige Kandinsky-coll
Rotterdam, de Mondria
lectie in Den Haag en IV wn
in het Stedelijk, dan kunde
zo'n expositie in veertiei
in elkaar zetten. Je hoeft
wachten tot er proefs»
zijn gemaakt".
itin
Literaire prijs
voor Arthur J,
numegen gpd
De in Amsterdam woneip i
thur Japin heeft de Lere
Prijs Gelderland 1995
nen. Japin kreeg de prijs
het literatuurfestival De 1
tuin uit handen van Con ie\
ris der Koningin Jan Tt h
Aan de prijs is een bedisir
2500 gulden verbonde
aanmoedigingsprijs gin; tS|
de Arnhemse Jeanne Hoc ve
De literaire prijs werd a
vijfde maal uitgereikt. Hla'
ma van de literaire w<hP
was dit jaar 'Faust'. De ji
stond uit Jessica Durlache
ga Ruebsamen, Henk Hoe
Joosten en Hugo Bousseti
Veel aan te merken op finalisten Leids festival
leiden hans keuzers
De jury had gisteren tijdens het
tweede Droompopfestival niet
echt een gemakkelijke taak. Ei
genlijk was er op alle drie de fi
nalisten behoorlijk wat aan te
merken.
De jonge groep Trancoso zet
te een lekkere folky-set neer. De
eigen nummers waren mooi ge
arrangeerd, en werden vol verve
gebracht. De zang was echter
bijzonder mager, noten werden
niet afgemaakt en soms klonk
het vooral bij de meerstemmige
zang behoorlijk vals.
Wat bij Trancoso ontbrak was
dik in orde bij Salon de Soesa.
De drie vocalisten zongen de
sterren van de hemel en vulden
elkaar bijzonder goed aan. Ster
ke covers van Joni Mitchell,
Rickie Lee Jones en het zeer
melodieuze 'Moondance' van
Van Morrison werden puntgaaf
gebracht. Naarmate De Soesa-
langer speelde nam de eem
tonigheid ook toe. Luc de Vries
zorgde met zijn verzorgde saxo-
foon-soli nog voor enige afwis
seling maar het repertoire was
van een te eenzijdig gehalte.
Hans van Lint zong als laatste
finalist veel eigen werk. Met 'In
the air tonight' van Peter Ga
briel kon hij door het orginele
arrangement aardig boeien,
maar daar bleef het ook bij. Zijn"
stem heeft te weinig overtui
gingskracht en met een
begeleiding, gitaar en pia
daarnaast liedjes die te
boeien werd het voor c
niet echt een gemai
avond.. Uiteindelijk wer<
van Lint opzienbarend j
tot winnaar uitgeroep»
roemde de jury vooral de
gementen en de sterke pe
lijkheid van Van Lint. Da
rapport was wel een bei ,tJ
veel van het goede en bes 'r(
te weinig aandacht aa^
zwakke kanten.
Droompop met TraL
Hans van Lint en Salon d
sa. Gezien: 12/2, De Dro
briek, Leiden.
recensie wunand zeilstra
'De Smaakmakers' door 'Het Alibi Collectief'. Met Mare Peeters,
Pat Van Hemelrijck en Koen De Smet (techniek). Gezien: 11/2,
LAKtheater, Leiden.
Een ware uitdragerij vormt het decor. Hadden we
als publiek op het podium mogen rondscharre
len, dan was het misschien een mooie avond ge
worden. Er staan namelijk diverse apparaten,
waarmee je bewegende beelden kunt maken. Het
is als het ware de oervorm van de geluidsfilm en
de televisie. Ook zijn er van die ouderwetse spoe-
lenrecorders te vinden. Dat alles is speelgoed voor
knutselaars en hobbyisten die hun hart kunnen
ophalen bij het film- en geluidstudiootje spelen.
Twee van dergelijke knutselaars zien we op het
toneel, een derde zit midden in de zaal voor tech
nische assistentie. Een uur lang leven deze heren
zich in hun hobby uit. Zij toveren enige primitie
ve beelden op een scherm, er wordt door hen een
soort soundtrack opgenomen en vol kin»
fantasie worden daarbij passende beeld»
poppetjes en beestjes bedacht. En het pi
van een film wordt weer eens getoond: he
losse plaatsjes tesamen kunnen onder be he
technische omstandigheden bewegende b an
suggereren. Met een zekere pretentie wordi8-'
programmablaadje beweerd dat deze 'Sma!8
kers' van het Vlaamse 'Alibi Collectief een jj'
reconstructie van het ontstaan van de be»r.
tuur' wilden maken. Mooi gezegd, maa n'
goed en wel: met theater heeft deze 'voors n
nul-komma-niets te maken. De 'Smaakn
smaken werkelijk naar niks. Ze rommelen
wat aan, zonder zich er merkbaar rekensch h
te geven dat zoiets ook voor een publiek ai tc
kelijk dient te zijn. Eigenlijk zijn het grote
ren die hun knutselkunstjes vertonen. En
toeschouwers zitten er bij als de andere kil5
die niet mogen meespelen. Dat gaat gauw
len.
muziek
recensie susanne lammers
K&O Meesterserie: Het Residentie Or
kest o.l.v. Gerard Oskamp. Werk van
Schumann, Mozart en Dvorék. Solisten:
Blanca Uribe Richard Wilson (piano).
Gehoord: 11/2, Stadsgehoorzaal, Leiden.
Echte ontroering bleef uit. Hoe
wel het Residentie Orkest een
alleszins verdienstelijke uitvoe
ring van Dvoraks Zevende Sym
fonie liet horen, werd er geen
oceaan van emoties de zaal in
gestuwd. Dvorak componeerde
deze symfonie voor de Philhar
monic Society in Londen en in
dit cadeau voor zijn bewonde
raars heeft hij een overstelpen
de veelheid aan melodieën ver
werkt. De overwegend melan
cholieke toon komt in grote Sla
vische golven. Pas in het scher
zo en de finale kwam het Resi
dentie Orkest toe aan overgave.
Het dook de diepte in, waar
door Dvoréks muziek ging spre
ken. Daarmee werd het concert
toch nog uitgetild boven het ni
veau van routine-klus.
Want beduidend minder ge
ïnspireerd klonk het voor de
pauze. Begonnen werd met ou
verture, scherzo èn finale op. 52
van Robert Schumann. Deze
trits, door Schumann zelf wel
'Symphonette' genoemd, mag
ook niet als zijn meest boeiende
compositie worden beschouwd.
Men speelde vaardig, maar niet
overtuigend. De ritmische ele
menten kregen een zware na
druk teneinde vervolgens de
zangerige lijnen beter uit te la-
