Keuze voor Tigre-helikopter is onzin
Feiten &Meningen
ps wijst Jospin
aan in rol
van verliezer
Lezers voeren Indië-debat (slot)
Indisch leven
Beerput
Zot
MAANDAG 6 FEBRUARI 1995
NIEUWSANALYSE
Dc voormalige minister van onderwijs Lio
nel Jospin is zaterdag door een buitenge
woon congres van de Franse Socialistische
Partij (PS) tot kandidaat voor de presidents
verkiezingen gekozen. Jospin moet het in
april en mei opnemen tegen Edouard Bal-
ladur, de huidige conservatieve premier, die
als de grote favoriet voor de verkiezingen
geldt.
Nog geen drie maanden voor de presidents
verkiezingen trachten de socialisten wan
hopig de rijen te sluiten en weer een geloof
waardige partij te worden. Met groot en
thousiasme onthaalden ze gisteren hun
kersverse kandidaat Lionel Jospin, toen de
ze tijdens het buitengewone partijcongres
beloofde het Franse politieke landschap op
zijn grondvesten te zullen doen schudden.
De gematigde ex-minister van onderwijs
uitte felle kritiek op premier Edouard Bal-
ladur, wiens regering hij ervan betichtte
„conservatief, op de verkiezingen gericht en
statisch" te zijn. Hij hield zijn gehoor voor
dat hij Balladur zal „leren wat het is om
campagne te voeren in een democratisch
en rumoerig land als Frankrijk". Hij zin
speelde daarmee op het feit dat de premier
nooit een verkiezingscampagne heeft hoe
ven leiden. „Hij zou willen dat men de opi
niepeilingen bestudeert en hem daarna be
noemt in het (presidentiële) Elysée-paleis,
maar zelfs God zou dat niet kunnen."
Vooralsnog hoeft Balladur zich echter geen
zorgen te maken. Hij ligt ver voor in de opi
niepeilingen en is voor velen de gedood
verfde opvolger van de socialistische presi
dent Francois Mitterrand. Zaterdag nam hij
niet eens de moeite te reageren op de be
noeming van Jospin door de PS. „Natuurlijk
kunt u mij hierover een vraag stellen, maar
ik kan weigeren die te beantwoorden", zei
hij tegen journalisten. Tot nu toe heeft Bal
ladur de houding dat hij het te druk heeft
met regeren om zich te mengen in de alle
daagse politiek.
Lionel Jospin.
FOTO EPA GERARD FOUET
Jospin trok ook fel van leer tegen andere
kandidaten. Hij viel uit tegen wat hij betitel
de als de „zogenaamde sociale campagne"
van de conservatieve burgemeester van Pa
rijs, Jacques Chirac, die evenals Balladur
kandidaat is voor de neo-gaullistische RPR.
De nationalistisch-rechtse kandidaat Phi
lippe de Villiers verweet hij zijn „demagogi
sche en reactionaire voorstellen" en de ex
treemrechtse Jean-Marie Le Pen zijn „on-
aanvaardbaren ideeën".
Voorts schetste Jospin zijn politieke pro
gramma, waarbij hij zich onder meer voor
stander toonde van beperking van de presi
dentiële ambstermijn van zeven naar vijf
jaar en van stimulering van de bouw, met
name van de sociale woningbouw.
Jospin heeft slechts elf weken tot de eerste
verkiezingsronde op 23 april om de achter
stand op Balladur en de op afstand volgen
de Chirac weg te werken. De opiniepeilin
gen geven aan dat als de Fransen vandaag
naar de stembus zouden gaan, de socialis
ten, die de presidentsverkiezingen zowel in
1981 als in 1988 wonnen, zich niet eens
zouden plaatsen voor de tweede verkie
zingsronde van 7 mei. Mitterrand zal naar
verwachting enkele dagen later, na een
dubbele ambtstermijn van veertien jaar, af
treden.
Toch heeft de grote voorsprong waarmee
Jospin is gekozen, en het feit dat zijn partij
genoot Emmanuelli heeft beloofd geen
slechte verliezer te zijn, de meeste socialis
ten hun vertrouwen teruggegeven. „Nu we
een kandidaat hebben, is alleen nog be
langrijk rechts te verslaan", zei oud-minis
ter van sociale zaken Martine Aubry, doch
ter van de ex-voorzitter van de Europese
Commissie Jacques Delors. Maar eigenlijk
gelooft niemand dat Jospin kans van slagen
heeft. Het lijkt er meer op dat hij is aange
wezen om de stembusstrijd te verliezen.
PARUS AP-Rtr-AFP-DPA
VVD-leider Bolkestein zet minister Voorhoeve onder druk
Ontwikkelingshulp helpt de Derde Wereld niet vooruit en minis
ter Voorhoeve van defensie moet voet bij stuk houden in zijn
verzet tegen het kopen van Tigre-helikopters. WD-leider Frits
Bolkestein wandelt met reuzenstappen door het mijnenveld dat
in Den Haag 'herijking van het buitenlands beleid' heet. Vol
gaarne geeft hij de aftrap in de discussie die het kabinet volgens
sommigen nog kan opbreken.
-tot
IOO
alla
md
Het is maar een detail. Aan de
achtpersoons antieke tafel in
zijn werkkamer kruipt Frits Bol
kestein dicht tegen zijn ge
sprekspartner aan. Omdat hij
ook nog voorover leunt, suizen
zijn druk gebarende handen af
en toe rakelings langs het hoofd.
Het zegt misschien iets over de
WD-leider. Het feit dat hij
graag essays schrijft, wil nog
niet zeggen dat hij altijd afstand
bewaart. Over het buitenlands
beleid filosofeert hij graag met
veel distantie, maar van een
kleine provocatie is hij ook niet
vies.
Een gesprek over het buiten
lands beleid van het kabinet-
Kok wordt dus onvermijdelijk
een mengeling van weids gefilo
sofeer en kloeke taal. Bij de for
matie-onderhandelingen vatte
het trio Kok/Bolkestein/Van
Mierlo de onderlinge menings
verschillen over ontwikkelings-
samenwerking, defensie en de
hulp aan Oost-Europa samen
onder het kopje 'herijking bui
tenlands beleid'. Dat klinkt
sjiek, maar Bolkestein erkent
ruiterlijk dat de herijking vooral
een methode was om een lastig
dossier van tafel te werken. „Je
hoeft niet dlles op te lossen bij
een formatie. Het hart van de
zaak is toch hoeveel geld je
waaraan wilt besteden. Daar
over waren we het hartgrondig
oneens."
De wensen liggen hoog opge
stapeld. Minister Voorhoeve
van defensie wil 250 miljoen
gulden minder bezuinigen dan
het kabinet van hem vraagt. Mi
nister Pronk wil zijn ontwikke
lingsbudget opschroeven van
0,8 naar 0,9 procent van het na
tionale inkomen (kosten: onge
veer 400 miljoen). De Europese
Unie presenteert Nederland in
1998 een rekening van zes mil
jard gulden. Intussen lopen de
kosten van de opvang van asiel
zoekers op. Er is maar een frac
tie van het benodigde geld be
schikbaar en daar komt bij dat
WD en PvdA op bijna al deze
punten tegenover elkaar staan.
Al eind vorig jaar verklaarde
Bolkestein in Elsevier dat 0,7
procent ontwikkelingshulp van
het nationaal inkomen wat hem
betreft voldoende is. „Ik zie
geen enkele reden waarom wij
meer moeten doen."
Deze stelling onderbouwt hij nu
met een zekere gretigheid. Ont
wikkelingshulp is geen voor
waarde voor ontwikkeling, be
toogt hij. „Soms zelfs integen
deel: de kapitaalstromen naar
slecht bestuurde ontwikkelings
landen kunnen ervoor zorgen
dat corrupte regeringen langer
in het zadel blijven en particu
lier initiatief niet van de grond
komt." Waaraan de WD-leider
zich ergert, is het feit dat de be
groting van Ontwikkelingssa
menwerking jaar in jaar uit
stijgt, ongeacht de resultaten.
Dat bij de herijking is besloten
de effectiviteit van ontwikke
lingshulp nader onder de loep
te nemen, stemt hem dan ook
tevreden.
WD-buitenlandwoordvoerder
Frans Weisglas verklaarde afge
lopen week in Vrij Nederland
dat het kabinet best zou kunnen
struikelen over de 'herijking'.
Maar Bolkestein maakt afwe
rende gebaren. „Dat het kabinet
dit jaar over deze kwestie valt,
verwacht ik niet. Je gaat toch
niet vechten om des keizers
baard? Om geld dat er niet is? Ik
ben benieuwd waar men mee
komt. Dat wel."
Hij neemt alvast een voorschot.
Als het aan Bolkestein ligt, gaat
Nederland zich in de Europese
Unie veel weerbaarder gaan op
stellen. „In de Europese raden is
Nederland echt het braafste
jongetje van de klas. De Italia
nen chanteren ons met hun
melkquota. Thatcher zei: ik wil
m'n geld terug en kreeg het nog
terug ook. Maar wij wachten
keurig onze beurt af, terwijl we
straks een van de grootste net
to-betalers aan de Brusselse bu
reaucratie zijn."
Het volgzame gedrag van de
Nederlandse regering kan ook
nog gaan opbreken bij de aan
schaf van gevechtshelikopters
voor de Luchtmobiele Brigade,
vreest hij. Frankrijk en Duits
land zetten het kabinet onder
grote druk om te kiezen voor de
Frans/Duitse Tigre, terwijl de
voorkeur van Defensie uitgaat
naar de Amerikaanse Apache.
Door de Tigre te kopen, zo is de
redenering, investeert Neder
land in de Europese defensie-
samenwerking en komen we in
een goed blaadje te staan bij de
twee Europese reuzen Frankrijk
en Duitsland.
Bolkesteins handen klieven
door het luchtruim. „Wat een
onzin! Er wordt veel geschreven
over de zogenaamde Frans-
Duitse as die bepalend zou zijn
voor de toekomst van Europa.
Maar laten we niet vergeten dat
Frankrijk en Duitsland het over
veel zaken oneens zijn en dat er
nog meer samenwerkingsver
banden in de Europese Unie
zijn. We moeten ons dus niet op
die Frans-Duitse as blind sta
ren."
„Wat de helikopters betreft is
mijn stelling heel simpel. Wij
moeten niet een helikopter van
de tekentafel kopen, maar een
die klaar is en heeft bewezen
wat hij kan. Frankrijk en Duits
land kopen beide 300 Tigre-he-
likopters. Dan moetje als klein
land met een ordertje van dertig
stuks niet vooraan in de serie
gaan zitten. Dan draai je name
lijk op voor alle kinderziekten.
Daar komt nog bij dat de Apa
che beter is bepantserd dan de
Tigre en dus veiliger voor de be
manning."
WD-minister Voorhoeve moet
dus niet zwichten voor de druk
die op hem wordt uitgeoefend,
meent Bolkestein. „Hij moet
vasthouden aan het principe
datje bij deze order bestaande
waar moet kopen. Wat levert
een order van 1,4 miljard voor
Eurocopter eigenlijk voor Ne
derland op? Afgezien van de
compensatie-orders alleen
Bolkestein: brede gebaren in combinatie met kloeke uitspraken.
maar vriendelijke gezichten bo
ven een goed glas wijn. Sorry,
maar daar koop ik niets voor.
Bovendien zal de vriendelijk
heid al snel verdampen. Dan
gaat men weer over tot de orde
van de dag. Kijk, de Fransen
hebben het lef het een en het
ander aan elkaar te koppelen.
Wij noemen dat onheuse druk,
maar het kan ook goed koop
manschap zijn. Als men ons
nou keihard zou toezeggen dat
Nederland voortaan het cen
trum van alle Europese fregat-
tenbouw wordt. Kijk, dan liggen
FOTO G PD CEES ZO RN
de kaarten misschien anders.
Bij die helikopterorder heb ik
zo'n deal dus nog niet gezien."
DEN HAAG PAUL KOOPMAN
Eerdere brieven publiceerden we op 13 en 4 februari.
Dit is de laatste aflevering in deze serie.
Helaas schrijf ik moeilijk door arthrose in
mijn vingers. In ben 83 jaar oud en daar
door veel namen vergeten. Mijn man is zo'n
tien jaar geleden overleden. Hij heeft indo
logie in Leiden gestudeerd en als bestuurs
ambtenaar in Indië gewerkt. Door zijn ambt
is hij niet als dienstplichtige opgeroepen.
Wel is hij door de Jappen geïnterneerd, van
het ene kamp naar het andere vervoerd en
uiteindelijk in Cimahi in een kamp terecht
gekomen.
In de Jappentijd werden Indonesiërs ook
gedwongen voor de Jap te werken, onder
andere in Burma. Soekarno, Hatta en ande
ren werden wel gespaard. Soekarno trainde
de Indonesische jeugd (14, 15, 16 en 17
jaar) voor zijn leger. Als halfbloedige ben ik
zelf niet geïnterneerd. Maar ook de in de
kampong achtergebleven groep leed hon
ger.
Na 15 augustus 1945, de dag waarop Japan
capituleerde, waren wij vogelvrij. We zoch
ten natuurlijk onze mensen en als we ze
vonden moesten we wel bescherming zoe
ken in de Japanse kampen, want vanuit de
bomen werden we beschoten door de Indo
nesische peloppord. De Engelsen zouden
ons beschermen, maar kwamen met te wei
nig manschappen. Waar bleven onze Ne
derlandsejongens?
Pas in 1946 kwamen mondjesmaat wat Ne
derlanders uit Burma, berooid en verzwakt.
Mijn man, onze dochter van acht jaar en ik
in Bandung (Baros-kamp) bij elkaar. Helaas
werd ik vrij vlug zwanger en aan een baby-
uitzet kon ik toen niet komen. Beschoten
werden we wel iedere avond. We hadden
nu behalve de Japanners ook Gurkha's als
beschermers gekregen.
Enfin, in april 1946 werd mijn man op
Soembawa geplaatst. Daar kreeg ik in april
1946 eindelijk contact met mijn broer in
Australië. Van hem kreeg ik wat babykleer
tjes. Na een recuperatieverlof in Nederland
(1947) werd mijn man in 1948, het jaar van
de tweede politionele actie, geplaatst in Ku-
ningan, ten zuiden van Linggarjati (Java.
red.). Mijn dochter bleef in verband met
school bij mijn ouders, maar ook ik ging
met onze zoon van twee jaar naar Kunin-
gan. Daar, praktisch op de demarcatielijn
(tussen Nederlands en Republikeins gebied,
red.) waren militairen gelegerd van de Ko
ninklijke Landmacht en was het bijna iede
re avond oorlog. Mijn man moest, als assis
tent-resident, na elke nachtaanval van de
pelopporsde bevolking van de kampong
van waaruit was geschoten, behoeden voor
het in brand steken van de kampong door
De koloniale relatie tussen Nederland en Indonesië nadert zijn einde. De Republikeinse premier
Hatta spreekt op de Ronde Tafel Conferentie in Den Haag. Naast hem zit de Republikeinse top
onderhandelaar Roem. FOTO ARCHIEF
onze woedende jongens.
Onze officieren zijn bij mij op bezoek ge
weest om te kijken of we genoeg waren be
schermd met zandzakken. Van deze officie
ren hoorde ik over Princen. Ik zou graag
willen weten hoeveel jongens zijn gesneu
veld of gewond door toedoen van Princen,
al weet ik niet veel van hem.
Van een andere deserteur heb ik later wel
wat ondervonden. In 1950 gingen we naar
Bandung, de dumpplaats voor overtollige
Nederlandse ambtenaren. We zouden in fe
bruari 1951 per Willem Ruijs naar Neder
land gaan. Iets daarvoor, op 2 januari 1951,
kreeg ik bezoek van een schoolvriendin en
haar man, een Nederlandse militair. Vraag
niet waarom, maar ik was onrustig en toen
het bezoek zat, deed ik de voordeur op slot.
Na een poosje werd op de deur geklopt
door een militair, een blanke in Nederlands
uniform. Ik zei: 'Niet open doen'. Maar
mijn bezoek zei: 'Voor je eigen volk hoef je
niet bang te zijn'. Ik ging mijn kamer in,
waar mijn zoontje in bed lag. Ik sloot de ka
merdeur en verstopte zoveel mogelijk spu
ien. Waarom? Na een poosje klopte mijn
man om open te doen en dat deed ik. Die
Nederlander stoof de kamer in en zocht
geld. Ik gaf hem geld, maar hij zocht naar
juwelen (die ik niet meer had). Ik bleef klet
sen over waarom hij als zogenaamde be
schermer ons ging overvallen rampokken
Ik was niet bang, wel verontwaardigd. Hij
werd boos en zei: ga naar binnen en houd
je mond. Ik ging dus weer de huiskamer in
en schrok. Daar stond een Indonesiër met
een stengun gericht op ons!
Toevallig waren er wat militairen tegenover
ons huis op bezoek en die maakten aanstal
ten om weg te gaan, waarop plots waar
schuwingstekens werden gegeven en die
Nederlandse rampokkeren die Indonesiër
er vandoor gingen. We mochten een uur
het huis niet uit, want buiten hielden ze
nog de wacht. Maar ik vloog de weg over
naar onze buren en mijn man sprong over
een muurtje naar de buurman, een
(Indonesische, red.) TNI-officier. Ik belde
onze vertegenwoordigers en de hele zaak
kwam in beweging. Tot laat werden we
door de Nederlanders en Indonesiërs on
dervraagd. Zo mogelijk zouden ze de vol
gende dag met de dader komen. De Indo
nesiërs wisten precies wie die Nederlander
was en ze kwamen dus met die deserteur.
Zijn naam weet ik helaas niet meer. Hij is
door de Indonesiërs uitgeleverd en in Den
Haag berecht.
Na al die tijd was ik tot rust gekomen, maar
na het 'grote' bezoek van Princen komt al
les weer boven. Princen krijgt over het alge
meen veel sympathie. Dat vind ik niet pas
send, want elke NSB'er die gepakt wordt is
een verrader.
Wordt deze brief van een oude vrouw nog
gelezen? Ik slaap slecht door alles wat weer
opkomt. Bedankt voor het geduld om deze
brief, geschreven met pijnlijke vingers, te
lezen.
HAARLEM A. WEIFFENBACH
Al tientallen jaren schrijf ik hooggeplaatsten
in politiek en kerk. Geen reactie, of je wordt
met een kluitje in het riet gestuurd. Het is
vechten tegen een overmacht, ze zijn nog
harder dan de Duitse AtlantikwalL Ook
door de hoofdredactie van deze krant is mij
de mond gesnoerd, met de mededeling dat
mijn visie nu wel bekend was. Zo doet ieder
mee om het deksel op de beerput te hou
den.
Ga te biecht bij episcopaat en protes-
tantsen kerken, u krijgt nul op het rekest.
Men wast zijn handen in onschuld of men
acht de tijd nog niet rijp om naar buiten te
treden. Wel wijst men er graag op dat de
meerderheid van het Nederlandse volk des
tijds achter het Indië-beleid stond. Of de
meeste mensen aangesloten bij een kerk
hun eigen mening konden of durfden ven
tileren zonder dat hen toen hel en verdoe
menis te wachten stond, wordt wijselijk
verzwegen. In die jaren waren mensen ge
hoorzaamheid verschuldigd aan hen die
door God boven hen waren gesteld. Zelfs in
het stemhokje dacht men dat God over de
schouder meekeek.
Zo werd het bloedbad dat werd aangericht
van de verantwoordelijken verplaatst naar
hen die toen een heilig geloof was bijge
bracht voor het goede van de zaak te stem
men, onze ouders. We zijn nu 50 jaar ver
der en wederom wordt met deze zaken ge
schermd. Nu worden ook nog de nabe
staanden te hulp geroepen om de beerput
dicht te houden.
Op reünies en herdenkingen wordt steeds
gepredikt dat wij daar kwamen als heilsol
daten. Over de honderdduizenden die daar
door ons oorlogsgeweld zijn omgekomen,
wordt met geen woord gerept.
Zolang Romme, Drees, Beel en consorten
nog dienst doen als boegbeelden vanl
partijen zie ik het debat er niet van ko
Het wordt een beetje gerommel in de
ge, hoewel een minister en enkele vol)
tegenwoordigers vraagtekens plaatste s
Maar als het vuur hen te na aan de scl
wordt gelegd, als hun baan in gevaar
komt.... Ook zij moeten brood op de p
en de bank vraagt op tijd naar rente e
lossing. Schermerhorn en Mansholt w
de helden die tientallen jaren later bel
den dat het een foute oorlog was. Ook
kozen destijds voor zekerheid. Een har
'nee' kwam op het kritieke moment ni
over hun lippen.
Ik protesteer met hart en ziel tegen wa
daar heeft plaatsgevonden, vooral voo
die daar het gelag voor hebben moetei
talen: de gewone man in de kampong
onze jongens die daar de dood zijn inj
NOORDWUK P.A.Th, v.d. ZALM
Mijn gedachten op papier zetten, is
eenvoudig. Ik denk aan zoveel dingen,
voorbeeld aan die keren dat mensen n
vragen: Was het nu echt zo erg in Indii
Er wordt veel te veel opgeklopt, alsof ie
Indië-ganger daar verkeerd gehandeld
hebben. Ik weet van geen excessen, ter
ik er toch was in 1949 en 1950.
Wat ik wel denk, is dat je er geweest mo
zijn om erover te kunnen praten of sch
ven. Het valt me telkens weer op dat m
sen een uitgesproken mening hebben
dingen die ze hebben gehoord. Alles w
hoort en doorvertelt, verandert. Als ikb
voorbeeld zeg: ik voel me niet lekker, d
wordt doorverteld: hij is ziek.
Verder heb ik geen behoefte aan een df
Er wordt al veel te veel gedebatteerd. B
politiek debat is helemaal van de zottei
huidige politici zijn er toch ook niet
weest, en de mening die ze hebben, lal
die maar voor zichzelf houden. Wij wet
gestuurd, en diegenen die nu zeggen:
dat wij niet zijn gegaan, daar heb ik wel
over te zeggen: 'Achteraf kijk je een koe
zijn kont'.
Tot slot: het is gemakkelijker de kroon v
iemands hoofd te stoten dan hem een
kroon te geven.
ZOETERWOUDE G.P. VAN BEMMELEN
