Polonaise van versmolten culturen
Wervelend walsen in een veehal
Cultuur Kunst
Vormingstoneeltoon bij Mimicri
Patricia Highsmith overleden
Overtuigend Storten Maar
-4/lAANDAG 6
FEBRUAR11995
chef annemiek ruygrok. 071 -356471, plv -chef jan rijsdam.071
;6t
Dichter C.O. Jellema onderscheiden
r.pnNiNGENDe Hendrik de Vries-prijs van de stad Groningen
gaat dit jaar naar de Groningse schilder en dichter C.O. Jellema.
De 56-jarige kunstenaar uit Leens kreeg de prijs, een oorkonde
en tienduizend gulden, vrijdagavond tijdens de literaire mani
festatie Winterschrift in de Stadsschouwburg. De jury prees Jel
lema voor zijn „oorspronkelijk, eigenzinnig en steeds verdie
pend dichterschap". Eerder won hij al de Herman Gorter-prijs.
Oprichter Museum Van der Togt dood
Amstelveen Jan van der Togt, oprichter van het naar hem ge
noemde museum in Amstelveen, is vrijdag op 89-jarige leeftijd
overleden, zo heeft het museum meegedeeld. Van der Togt had
zijn leven lang een grote liefde voor kunst en cultuur. In 1923
richtte hij de Tornado-fabriek voor huishoudelijke artikelen op,
waarbij hij bijzondere aandacht schonk aan de vormgeving van
de produkten. Het Tomadohuis in Dordrecht, dat hij door archi
tect Maaskant liet bouwen en onder meer door Zadkine van een
gevelsteen liet voorzien, was een voorbeeld van moderne archi
tectuur.
Golden Gateprijs Van der Keuken
amsterdam De film van Johan van der Keuken over het Sarajevo
filmfestival heeft in San Francisco de Golden Gate Award ge
wonnen. De jury sprak van de „beste documentaire wegens de
aangrijpende weergave van het leven in een oorlog." De cineast
maakte de korte film in 1993 samen met Frank Vellenga. De do
cumentaire volgt de organisator en een trouwe bezoekster van
het filmfestival in de Bosnische hoofdstad.
Fats Domino in april Nederland
den haag De Amerikaanse zanger en pianist Fats Domino geeft
in april drie concerten in Nederland. Zijn big band staat hem bij.
Domino's optredens maken deel uit van een uitgebreide Eu
ropese tournee. 'The Fat Man' treedt op 15 april op in Ahoy' in
Rotterdam, op 17 april in het Indoor Sportcentrum in Eindho
ven en op 22 april in de Martinihal in Groningen. De legendari
sche muzikant is inmiddels 65 jaar en haalde in Nederland 34
keer met een single de hitlijsten.
Breitner naar Kunsthal Rotterdam
rotterdam De Kunsthal in Rotterdam neemt de overzichtsten
toonstelling van George Hendrik Breitner over van het Stedelijk
Museum in Amsterdam. De expositie, die gisteren voor het laatst
in Amsterdam te zien was, verhuist deze week naar de Kunsthal.
Daar gaat de tentoonstelling van de 'Rotterdamse schilder van
Amsterdamse stadsgezichten' zaterdag open en loopt dan tot 23
april. In het Stedelijk heeft de expositie, die 19 november open
ging, meer dan 160.000 bezoekers getrokken. Het museum had
geen mogelijkheid de succesvolle tentoonstelling te verlengen,
omdat de vierde expositie in de Couplet-serie op 17 februari
open gaat met werk van Günther Förg, Sonja Ferlov Mancoba,
A.R.Penck, Ika Huber en Jackson Rollock.
Folkloristisch Danstheater met 'Nieuwe Wereld' in Leidse Schouwburg
Toen het Folkloristisch Danstheater voor het nieuwe pro
gramma het thema 'Uit De Nieuwe Wereld' koos, bleek
het gezelschap van Ferdinand van Altena uit een bron
van borrelende dans- en muziekstijlen te kunnen putten.
Europese, Afrikaanse en Aziatische culturen gingen in
het nabije verleden in Amerika met de aanwezige In
diaanse beschavingen een vurige verbintenis aan. Deze
kolkende smeltkroes wordt dit seizoen door het Folkloris
tisch Danstheater als het culturele visitekaartje van een
relatief laat ontdekt werelddeel gepresenteerd.
amsterdam/leiden
annemiek van der vegt
Indianen die met behulp van
maskers Europeanen uitbeel
den als stijve Franse heertjes,
compleet met moustache en
paraplu. Negers die in een po
ging de Europese polonaise na
te bootsen, uitkomen op de veel
uitbundiger ogende cakewalk.
Oostenrijkse blaasmuziek, die
zeker een eeuw in haar eigen
gedaante heeft weten te overle
ven, maar dan wel met een lar
dering van Spaanse peper. We
derzijdse beïnvloeding is vol
gens Ferdinand van Altena in
bijna alle dansen uit de Nieuwe
Wereld onmiskenbaar aanwe
zig. Zelfs sporen van Indiaanse
culturen duiken op, ondanks
het feit dat de Europanen ver
woed hun eigen 'superieure'
beschaving met een onafgebro
ken reeks slachtingen trachtten
af te dwingen.
De artistieke leiding van het
Folkloristisch Danstheater, een
post die Van Altena - eveneens
de zakelijke leider - vanaf dit
seizoen deelt met zijn voormali
ge assistent Maurits van Geel,
heeft voor het thema Nieuwe
Wereld dit jaar geen grote reis
hoeven te ondernemen.
Van Geel: „Voor bijvoorbeeld
het programma 'Dansend langs
de Zijderoute' uit 1991 zijn we
vanuit Moskou naar Peking ge
trokken. Het doel was zoveel
mogelijk dansen te bekijken en
choreografen te ontmoeten.
Daarnaast hebben we veel stof
fen en authentieke instrumen
ten mee naar huis genomen.
Maar dit keer was het de Peru
aanse choreograaf, die voor ons
de benodigde kleding en kilo
meters aan stoffen voor de kos
tuums uit heel Zuid-Amerika
meebracht. Onze dansers heb
ben in mei en juni in ons eigen
repetitielokaal les gehad van
verschillende choreografen.
Stuk voor stuk specialisten in
een bepaalde stijl, zoals Brazi
liaans, Cubaans en Cajun."
Wereldreiziger
Dat Van Altena en Van Geel
geen grote speurtocht in Ameri
ka ondernamen, doet niets af
aan hun ervaringen als wereld
reiziger. Alle zalen en vertrek
ken van het Folkloristisch Dans
theater in de Amsterdamse
Doelenzaal aan de Kloveniers
burgwal hangen vol 'oorlogs
buit'. De exotische trofeeën, die
het duo heeft meegenomen van
de vele verre reizen, laten som
mige delen van het gebouw lij
ken op een dependance van het
Volkenkundig Museum. De ma
gazijnen zijn volgestouwd met
de meest schitterende, kleurrij
ke en vaak authentieke kos
tuums, die weliswaar voor een
Europa, Afrika en Azië gaan een vurige verbintenis aan in het nieuwe programma van het Folklorustisch Danstheater.
miljoen verzekerd zijn, maar
nooit vervangen kunnen wor
den. De kwaliteit is over het al
gemeen dermate degelijk, dat
de kostuums honderden voor
stellingen lang mee kunnen
zonder één slijtplekje op te lo
pen. Door die opeenhoping van
kostuums lijken zelfs de
oersaaie magazijnen op het ro
vershol met schatten uit het
sprookje van Aladin.
Truttig
Uit het feit dat volgens Van Al
tena 75 procent van het publiek
niet uit volksdanskringen af
komstig is, blijkt wel dat het ge
zelschap het geitewollen-sok
ken-imago bijna helemaal is
kwijtgeraakt. Hardnekkig is die
beeldvorming wel, zo ontdekte
Van Altena die als jongen van
elf al voor het volksdansen viel
en altijd de leading man' van
het Folkloristisch Dansthater is
geweest.
„Maar die valse beeldvorming
geldt niet alleen voor ons. Bij
klassiek ballet wordt ook snel
FOTO PETER KORNISS
gedacht aan dat truttige gedoe
van kleine meisjes in rose jurk-
jes die met bloemetjes dansen.
We onderscheiden ons op dat
gebied dus niet echt van andere
gezelschappen. Evenals zij be
reiken we met onze voorstellin
gen meer vrouwen dan man
nen. De laatsten zien nu een
maal veel minder in dansen."
theater
recensie wunand zeilstra
'Rosé', blijspel van Andrew Davies door de
Wassenaarse toneelvereniging Mimicri.
Regie: Johan Boer. Gezien: 3/2, Warenar,
Wassenaar.
Wat jammer dat toneelvereni
ging 'Mimicri' de keuze heeft la-
]ten vallen op een vreselijk zou
teloos toneelstuk: hun inspan
ningen hadden iets beters ver-
i" diend. Natuurlijk was het de be-
doeling om nu eens met wat
anders op de proppen te ko
men. En titelrolvertolkster Nel
ten Camp heeft duidelijk alles
op alles gezet om er uit te halen
wat er in zit. Maar helaas vélt er
nu eenmaal bar weinig uit dit
stuk te halen.
Het stuk is één lange zelf
rechtvaardiging met losse spels-
cènes ter illustratie. Zo zien we
telkens titelpersoon Rose in ge
sprek met anderen: daarvoor en
daarna spreekt ze direkt het pu
bliek toe om commentaar hier
op te geven. Bij haar moeder,
haar vriendin en haar echtge
noot vindt ze betrekkelijk wei
nig begrip. Het contact met hen
is oppervlakkig. Haar collega's
op het werk (ze zit in het onder
wijs) moeten niets hebben van
haar ideeën voor een andere di
dactische aanpak. Alleen bij de
nieuwe inspecteur voor het on
derwijs vindt ze enig gehoor.
Daarom stort ze zich in zijn ar
men op de achterbank van
diens auto.
Zoals gezegd probeert Nel ten
Camp van deze Rose een ge
loofwaardig personage te ma
ken. Haar spel is zorgvuldig.
Door de opzet van het stuk ko
men de andere rollen niet ver
der dan een schematische in
vulling. De echtgenoot is bij
voorbeeld vooral chagrijnig, de
vriendin lacherig manziek,
moeder verstrooid zorgzaam en
de collega's super frikkerig.
Slechts een enkele keer kan zo'n
losse scène tot leven komen.
Dat is bijvoorbeeld het vertrou
welijke gesprek waarin moeder
aan haar dochter vertelt, hoe ja
ren geleden tijdens de dansles
het elastiek van haar 'directoire'
Mimicri heeft handige en effi
ciënte oplossingen gekozen
voor het aangeven van de ver
schillende locaties van het stuk.
Over de inzet, de enscenering
en het speltempo valt dan ook
geen kwaad woord te zeggen.
Met het stuk zelf echter is van
alles mis. Eén nobele ziel tegen
over een bozige buitenwereld
vol onbegrip. Het is de betutte
lende vormingstoneeltoon die
het stuk slecht verteerbaar
maakt. Een slechte beurt dus
van Mimicri voor wat betreft de
repertoirekeuze.
Afgeladen Groenoordhal geniet van een vermakelijke Rieu
leiden susanne lammers
De allereerste noot die André
Rieu speelt heeft niets te maken
met die van het orkest. Maar
dat deert geen mens, en hem
wel het minst. Voor hij het con
cert opent, vertelt hij dat ze
nogal wat moeite hadden om in
Leiden te komen. „Maar al had
den we moeten zwemmen...",
zegt hij. Dit nemen we met een
korreltje zout, 'zuidelijke bon
homie' denken we, maar als hij
het herhaalt tegen het einde van
de avond, geloven we het wèl.
De hele afgeladen Groen
oordhal geniet. Niet alleen de
ouderen die meestal met ope
rette en walsen geassocieerd
worden, maar ook de jonge gar
de. Zelfs de heel jonge jeugd,
die bij dit soort gelegenheden
toch wel eens met stemverhef
fingen en gehuil wil laten mer
ken dat ze er is, valt alleen op
omdat ze danst.
Rieu kletst de boel gezellig
aan elkaar. Hij legt uit dat de
wals een schok veroorzaakte in
de danszalen, omdat het zo'n
intieme dans is; voorheen werd
er immers slechts zo gedanst,
dat hoogstens de vingertoppen
elkaar aan kunnen raken. De
wals werd in Engeland zo
schandalig gevonden dat hij
verboden werd. Pas toen
Strauss zelf voor Koningin Vic
toria kwam spelen, werd dat
verbod ingetrokken. Maar zijn
praatjes hebben gelukkig meer
een vermakelijk dan een infor
matief karakter.
Als na een lange rust de zaal
al losbarst in een fanatiek ap
plaus schudt zijn strijkstok ver
manend van nee. Die rust dient
slechts om het publiek uit te
testen, legt hij na het.donde
rend slotaccoord uit, 'en dat
weten we nou'. Het orkest is al
even jolig als de 'Stehgeiger'
zelf. Het is al gebbetjes en lolle
tjes wat de klok slaat.
Rieu en de zijnen hadden er alles aan gedaan om deze ongebruikelijke concertzaal wat op te tuigen.
de melodietjes en het ritme. En
die zijn aansprekend genoeg
om, na een kleine aanmoedi
ging van zijn kant, walsende
paartjes in het gangpad te doen
wervelen.
Hoewel Rieu aanvankelijk iro
nisch vreest dat de sfeer in een
veehal, waar iedereen op zijn
stoel moet blijven zitten, niet
optimaal zal worden, komt de
zaal goed op stoom. Al snel zie
je hoofden de maat wiegen, dan
gaan de lijven ook bewegen en
bij de grote krakers hoor je de
mensen zachtjes zingzoemen of
zelfs mooie Jordanese trillertjes
fluiten. Dit werkt vooral fantas
tisch bij het 'Wolgalied' van
Franz Léhar. Het treurige wijsje
van de eenzame soldaat krijgt er
een ontroerende charme van.
Rieu is niet van het slag dat
telkens in zijn eentje moet
schitteren. In het programma is
ook een plaatsje vrijgemaakt
voor Frederic Jenniges, een
Weense citer-clown, en twee
vocale solisten. Belinda Hughes,
een piepjonge Engelse sopraan,
en Ton Hofman, een
'internationale' Maastrichtse te
nor, zingen aria's en duetten uit
bekende operettes. Helaas gaat
de versterking soms ten koste
van hun geluid. In een Rossini-
duet, waar hij in het Duits zingt
en zij het originele Italiaans,
vergaan hun stemmen in een
oorverdovende donder. Die
overigens wordt bijgestaan door
de vele blitzlichten die de voor
stelling in het algemeen bege
leiden.
Jenniges (getooid met een erg
Oostenrijks snorretje) oogst veel
bijval. Hij kan niet alleen een
zaal en een citer bespelen maar
ook een 'koekoeksfluit'. Als hij
zogenaamd chagrijnig zit te
wachten tot hij weer een so-
lootje mag, flirt hij met een cel
liste tot hij door Rieu tot de orde
wordt geroepen. In 'The Third
FOTO HIELCO KUIPERS
Man' blijft hij even 'hangen' en
moet Rieu hem uit zijn groef
schudden.
Joligheid is één ding, maar
het zijn de schattige sentimen
tele walsen die de avond'ma
ken. Daar ben je voor gekomen,
daar zwelg jein. Toch wordt de
ze Weense avond van Strauss
Co afgesloten met de Radetzky-
mars van Strauss senior, dus
pittig marcherend stap je naar
buiten.
André Rieu en het Johann
Strauss Orkest: Strauss Co.
Gehoord: 5/2, Groenoordhallen,
Leiden.
locarno ap
De Amerikaanse schrijfster van
psychologische thrillers Patricia
Highsmith is zaterdag op 74-ja-
rige leeftijd overleden in een
ziekenhuis in het Zwitserse Lo
carno. Kranten schreven zon
dag dat de schrijfster was over
leden aan leukemie.
De boeken van de vooral in
Europa populaire schrijfster
werden in 20 talen gepubli
ceerd. Highsmith voltooide haar
laatste roman, 'A Summer idyll',
een paar weken geleden. Haar
uitgever liet weten dat het boek
binnenkort zal uitkomen.
De hoofdfiguren van High
smith kwamen na het plegen
van een moord vaak ongestraft
weg. „Ik mag criminelen eigen
lijk wel en vindt ze buitenge
woon interessant, tenzij ze
slaapverwekkend en stompzin
nig meedogenloos zijn", zei ze
ooit.
Highsmiths eerste roman,
'Stranger on a train', verscheen
in 1950, na door zes uitgevers te
zijn geweigerd. De film die Alf
red Hitchcock het jaar daarop
naar het boek maakte werd een
klassieker in zijn genre.
Highsmith schreef zo'n 20 ro
mans en zeven verhalenbun
dels. De bekendste door haar
gecreeerde romanfiguur was
Tom Ripley, een psychopaat die
in de vijf boeken waarin hij de
hoofdrol speelde zo'n negen
moorden pleegde.
Highsmith zei dikwijls zich
zelf niet als schrijfster van de
tectives te beschouwen. „Het
Rotterdam lauwert
filmer He Jianjun
rotterdam anp
De drie Tiger Awards van het
International Filmfestival Rot
terdam zijn zaterdag toegekend
aan de Chinese regisseur He
Jianjun voor zijn film Postman,
aan de Japanse regisseur Kaza-
ma Shiori voor Fuyu No Kappa
en aan de Duits/Roemeense re
gisseur Bogdan Dumitrescu
voor Thalassa, Thalassa, Rück-
kehr zum Meer.
He Juanjin (1960) ontving ook
de prijs van de internationale
jury van filmcritici. Vorig jaar
won hij die prijs eveneens, toen
voor zijn speelfilmdebuut Red
Beads. Postman uit 1994 is het
verhaal van een postbode die
brieven die hij moet bezorgen
mee naar huis neemt en leest.
Once Were Warriors van de
Nieuwzeelander Lee Tamahori
kreeg de Citroën Publieksprijs.
De jury van de Kring van Neder
landse Filmjournalisten lauwer
de de Italiaanse regisseur Aure-
lio Grimaldi voor Le Buttane
met de KNF-persprijs. De docu
mentaire Moeder Dao, de
schildpadgelijkende van film
maker Vincent Monnikendam
kreeg van de KNF-jury een spe
ciale vermelding.
„Ik wil vermaken en niet mijn lezer moreel herbewapenen", aldus thril
lerschrijfster Highsmith. archieffoto ap
oplossen van een moordzaak
interesseert me volstrekt niet. Is
er iets kunstmatigers en verve-
lenders te bedenken dan ge
rechtigheid?" zei ze ooit. „Ik be
denk verhalen, het is niet mijn
doel om de lezer moreel te her
bewapenen. Ik wil vermaken."
Mary Patricia Highsmith werd
op 19 januari 1921 geboren in
Fort Worth, Texas. Haar ouders
gingen reeds voor haar geboorte
uit elkaar. Haar vader, Jay Ber
nard Plangman, zag ze voor het
eerst toen ze 12 was. Ze heeft er
nooit een geheim van gemaakt
dat ze een hekel had aan haar
moeder, die toen Patricia zes
jaar was met Stanley Highsmith
trouwde en naar New York ver
huisde. Highsmith beschreef
haar jeugd, die werd overscha
duwd door de ruzies tussen
haar moeder en stiefvader, als
„een kleine hel".
Al op jonge leeftijd vond ze
troost in boeken. „Ik kon ra
zendsnel lezen, omdat mijn
oma me dat al had geleerd toen
ik twee was", zei ze. Ze las nooit
detectives, maar gaf de voor
keur aan Tolstoj en Dostojevski.
In 1963 vertrok Highsmith
naar Europa. Voor ze zich in
Zwitserland vestigde woonde ze
in Italië, Engeland en Frankrijk.
Highsmith was een eenling, die
dol was op dieren, met nanre
katten.
recensie susanne lammers
Voorstelling: Viewmaster van Hans Wel
ling door Storten Maar. Regie: Astrid
Frens. Spel: Stefan van der Hulst, Debbie
Onvlee, Ronald Muntenaar en Meike van
der Lippe. Gezien: 3/2, Kapelzaal K O,
Leiden. Nog te zien: 17/2, aldaar.
toneel moet ze toch met David genoe
gen nemen: hij haalt haar uit de
nesten die ze met Mike ge
bouwd heeft. En zo heel zwaar
valt dat gewone leven haar nu
toch ook weer niet, suggereer!
het slot van de voorstelling.
Het stuk is een wat preten
tieuze moraliteit met veel pu
beraal pikwzart en fel wit. De
personages zijn sjablonen, krij
gen niet echt ruimte om te
groeien. De opvattingen die de
auteur over vrouwen lijkt ie
hebben, zijn eigenlijk een beetje
weerzinwekkend. Dat het des
ondanks de moeite waard was,
is de verdienste van de spelers,
die onbevangen en met de no
dige humor het spel speelden.
Stefan van der Hulst zet de
bürgerschreck Mike neer als het
neefje van Bart Chabot en Jules
Deelder, Het is niet helemaal
een wonder dat kipje Saskia
voor hem valt. Ook al is zijn
vriend David (Ronald Munte
naar), een aandoenlijke John
Lennon, die de ene na de ande
re paradox uit zijn mouw
schudt, veel sympathieker. Deb
bie Onvlee speelt met overgave
de leeghoofdige Saskia als een
vervelend tutje hola, dat maar
met zich laat doen. Hun en
thousiasme en inzet zijn een
volwassen stuk waardig.
Een 'realistisch maatschap
pijkritisch stuk', met als thema
de ijzeren greep van het lot, de
onafwendbare verburgerlijking.
Gespeeld door vier jonge ama
teurs, is dat niet tenenkrom
mend? Nee, dat valt best mee.
De veertien losse scènes waarin
de 'terugval' van Saskia wordt
getoond, zijn afwisselend ge
noeg om te blijven boeien en
regisseuse Astrid Frens bereidde
de kijkers op de juiste momen
ten een aantal verrassingen. De
zes personages mogen dan niet
allemaal even genuanceerd zijn,
ze hebben toch een paar over
tuigende trekjes.
Saskia is vast van plan het al
lemaal Heel Anders te gaan
doen dan haar ouders. Van een
grote reis teruggekeerd bij haar
ouders, probeert ze haar leven
weer vorm te geven. Zij wil Mi
ke, een heuse dichter die nau
welijks wat in haar ziet, en voor
al niet lieve naïeve David, die
drie lange jaren op haar heeft
zitten wachten. Uiteindelijk
