Handelsoorlog VS-China
'slechts kwestie van tijd'
Kroatië speelt hoog spel met uitwijzen VN-vredesmacht
Buitenland
)uitsers woedend over
vrijspraak neo-nazi's
tecordvondst
maffiawapens
in Napels
Ben-Goerion wilde Galilea zuiveren van Palestijnen
Palestijnse moslims in gebed
Russisch leger boekt
winst op Tsjetsjenen
Iran waarschuwt Britten
voor uiten beschuldigingen
Zagreb wijst internationaal
vredesplan voor Kroatië af
Omvangrijke renovatie voor paleis Versailles
VTERDAG 4 FEBRUAR11995
AFP Agence France Presse ANP* Algemeen Nederlands Persbureau AP Associated
Press DPA Deutsche Presse Agentur GPD Geassocieerde Pers Diensten Ind The
Independent RTR Reuter UPI United Press Interr
Kirgizië kiest nieuw parlement
De bevolking van de Centraalaziatische republiek Kirgi-
pëgaat morgen naar de stembus om een nieuw parlement te
dezen. De voormalige Sovjetrepubliek staat sinds 1991 onder
Biding van de regering van president Askar Akajev. De stemge
hebben de keus uit 1.021 kandidaten van wie er maar
860 niet gebonden zijn aan een partij. De Jogorku Kenesh
Kamer in het Kirgizisch) telt 105 leden.
Ierland laat vijf IRA-gevangenen vrij
De Ierse regering heeft gisteren vijf IRA-gevangenen ver
vrijgelaten. Het was de tweede keer dat Ierland gevange
vrijliet sinds het Iers Republikeins Leger (IRA) vijf maanden
een bestand afkondigde. Vorige maand kwamen negen
vervroegd vrij. Onder de vijf die gisteren werden vrij
gelaten was de enige vrouwelijke IRA-gevangene in de Ierse Re
publiek. Het gaat om Pamela Kane, die in 1990 tot tien jaar cel
tverd veroordeeld wegens een gewapende overval.
Rode Kruis vraagt miljoenenhulp
r.ENÉVEHet Internationale Comité van het Rode Kruis heeft re
geringen gisteren opgeroepen ruim 820 miljoen gulden beschik
baar te stellen voor hulpverlening in dertig landen. Van het geld
355 miljoen gulden bestemd voor Afrika. Het Rode Kruis heeft
zijn grootste operaties lopen in Angola en Rwanda. Verder
peeft de organisatie 107 miljoen begroot voor voormalig Joego
en 71,5 miljoen voor Tsjetsjenië.
Dorp Georgia weert zwarten uit winkel
union In het dorp Union Point in de Amerikaanse staat Georgia
hebben zwarte inwoners een rechtszaak aangespannen omdat
tij een verbod hebben gekregen in winkels te komen. De politie
Sn Union Point stelde onlangs een lijst samen met verdachten
ran winkeldiefstal. De lijst ging rond onder de plaatselijke mid-
lenstand, die de deur vervolgens op slot hield voor 21 zwarten
n de leeftijd van 16 tot 30 jaar. De tien mannen die naar de
echter stappen zeggen dat zij nog nooit zijn aangeklaagd we-
;ens diefstal.
Suimtecontact VS-Rusland twijfelachtig
£ape Canaveral De historische proef van maandag waarin een
Amerikaans ruimteveer het Russische ruimtestation Mir tot op
tien meter nadert, dreigt in het water te vallen. Dit komt doordat
een van de 38 stuurraketmotortjes van het veer Discovery niet
werkt. De brandstof in het motortje is bevroren. Mogelijk slagen
de astronauten erin dit te verhelpen door het veer zo naar de
zon te draaien dat de brandstof ontdooit. Als dat niet lukt, moet
de donderdag gelanceerde Discovery wegens de gevoelige zon
nezeilen van Mir op een afstand van driehonderd meter blijven.
Gemummificeerde lijken in kerk
Boedapest Hongaarse archeologen hebben uit een crypte van
een roomskatholieke kerk 200 jaar oude doodskisten opgegra
ven waarin tot hun verrassing uitstekend geconserveerde lijken
bleken te liggen. De doden zijn door unieke klimaatomstandig
heden in de kerk op natuurlijke wijze gemummificeerd. Reli
gieuze voorwerpen die de doden zijn meegegeven zijn ook uit
stekend geconserveerd en zelfs een deel van de kleding is be
waard gebleven.
Bijna-botsing KLM-toestel Lissabon
ussabon/amsterdam Een toestel van de KLM heeft gisteren op
het vliegveld van Lissabon de start afgebroken omdat gelijktijdig
een vliegtuig van de Portugese luchtmacht op een kruisende
laan het luchtruim koos. Een woordvoerder van de KLM op
Schiphol heeft dat gisteren. De start werd op last van de ver
keerstoren gestopt. Het toestel van de KLM, een Airbus A310
met 124 mensen aan boord, startte vóór een vlucht van Lissabon
via Porto naar Amsterdam.
AMBURG DPA-Rtr-GPD
Duitland is gisteren veront-
'aardigd gereageerd op de vrij-
praak van twee neo-nazi's, die
penlijk de massamoord op jo-
en loochenden als 'Auschwitz -
nythe'. De voorzitter van de
lentrale Raad van de Joden in
)uitsland, Ignatz Bubis, sprak
iver een dramatisch vonnis,
imdat het neo-nazi's stimu-
eert. Ook verschillende politici
veroordeelden de beslissing van
Ie rechter.
Een rechtbank in Hamburg
iprak gisteren twee neo-nazi's
vrij die in maart vorig jaar op
ven antwoordapparaat van een
echtsextremistische infolijn
aitiek uitten op de film Schind-
ers List. De film over de joden-
'emietiging in een concentra-
iekamp zou de 'mythe over
luschwitz' (de vergassing van
WPELS-DEN-HAAG-ROME DPA-ANP-Rtr
VS grijpen in als bescherming intellectueel eigendom uitblijft
WASHINGTON Rtr
Een handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China
lijkt slechts een kwestie van tijd. Volgens de Amerikaanse
handelsgezant Mickey Kantor zullen de VS niet aarzelen
de eerste stappen daartoe te zetten als er geen overeen
stemming komt over bescherming van intellectueel ei
gendom. De Amerikaanse regering geeft vandaag uit
sluitsel.
miljard dollar aan inkomsten
doordat Chinese bedrijven mas
saal CD's, laserdiscs en software
kopiëren. De al maanden sle
pende onderhandelingen zijn
een week geleden afgebroken.
Kantor had de Chinezen daarna
uitgenodigd voor overleg naar
Washington te komen, maar die
invitatie bleef onbeantwoord.
Het is niet onmogelijk dat de
geringe concessiebereidheid
van Peking te maken heeft met
De VS hebben gedreigd met een
miljard dollar (1,7 miljard gul
den) aan strafmaatregelen, via
verhoging van de Amerikaanse
importtarieven op Chinese pro-
dukten, als voor vandaag geen
afspraken over de bescherming
van auteursrechten, patenten
en handelsmerken zouden zijn
gemaakt. Amerikaanse onder
nemingen derven jaarlijks een
politiek gemanoeuvreer in ver
band met de naderende dood
van de Chinese leider Deng
Xiaoping. „Maar dat is China's
probleem, niet het onze. De ba
nen van Amerikaanse werkne
mers staan op het spel", zei
Kantor.
De Chinezen hebben ge
dreigd de Amerikanen met gelij
ke munt te betalen. Peking heeft
al een lijst gepubliceerd met
sancties die van kracht worden
als de VS hun dreigement waar
maken. Amerikaanse autofabri
kanten zoals Chrysler kunnen
dan joint ventures in China
voorlopig vergeten. Het Ameri
kaanse bedrijfsleven neemt de
ze sancties op de koop toe, om
dat het de slepende zaak einde
lijk eens opgelost wil zien.
Vooral de Amerikaanse film
en muziekindustrie, die zegt
jaarlijks honderden miljoenen
aan inkomsten mis te lopen
door de Chinese praktijken,
staat vierkant achter de rege-
ring-Clinton. Niet in het minst
omdat de Chinese namaak-
CD's en -videocassettes worden
geëxporteerd. Er circuleerden in
Hongkong laser-cd's van Dis
ney's bioscoopklapper The Lion
Kingvoordat de tekenfilm op vi
deocassette te koop was.
Amerikaanse zakenlieden in
Peking hebben evenwel hun be
denkingen bij de opstelling van
de VS. Zij zeiden ook dat de
Chinese regering begin volgen
de week een onderhandelings
team naar Washington zal stu-
jeruzalem» ap
David Ben-Goerion, de stichter
van Israël en de eerste premier
en minister van defensie van de
joodse staat, had tijdens de oor
log van 1948 het plan de strijd
weer op te pakken om de Pales
tijnen te verdrijven uit Galilea.
Dat blijkt uit documenten die
gisteren zijn vrijgegeven. Ben-
Goerion stelde in september
1948 voor dat Israël het toen
van kracht zijnde staakt-het-vu-
ren zou schenden om de gren
zen van het joodse gebied op te
schuiven, aldus een bericht in
de krant YediothAhronoth.
„Als wij centraal Galilea zui
veren van Arabieren zou dat
grote voordelen hebben", heeft
Ben-Goerion volgens de docu
menten destijds tijdens een ka
binetszitting gezegd. „Blijkbaar
zitten er maar liefst 100.000
Arabieren in dat gebied." Ben-
Goerion suggereerde vervolgens
dat Israël de vernieling van een
waterpompstation, waardoor de
watertoevoer naar Jeruzalem
was afgesneden, als excuus zou
kunnen hanteren om de strijd
te hervatten. Sinds juli 1948 was
een staakt-het-vuren van
kracht, dat grotendeels werd
nageleefd.
Ben-Goerions voorstel werd
met een meerderheid van zeven
tegen vijf stemmen door het ka-
miljoenen joden in de Tweede
Wereldoorlog) in leven houden,
aldus de aanhangers van de
zeer rechtse F AP- beweging.
Doelbewust vermeden zij de
gangbare uitdrukking
'Auschwitz-leugen'. Op het be
zigen daarvan staat een gevan
genisstraf van vijfjaar.
De officier van justitie had te
gen het tweetal zes maanden
gevangenisstraf geëist wegens
ophitserij, smaad en het belas
teren van de nagedachtenis van
de slachtoffers. Hij heeft aange
kondigd tegen het vonnis in be
roep te gaan.
Het is de tweede keer dat een
Duitse rechter in opspraak raakt
door een voor neo-nazi's posi
tief vonnis. In augustus vorig
jaar werd de leider van de neo-
nazistische partij NPD, Deckert,
door de rechtbank in
Mannheim een 'beginselvaste
man met verantwoordelijk
heidsgevoel' genoemd. Deckert
had eveneens de massamoord
op joden gebagatelliseerd. Hij
werd tot een jaar voorwaardelijk
veroordeeld. Ook hier heeft de
officier hoger beroep aangete
kend. Deckert zal waarschijnlijk
in april weer voor de rechter
moeten komen.
Het paleis van Versailles wordt
gerenoveerd. Bijzonderheden
over het omvangrijke renovatie
plan, die naar verwachting
twintig jaar in beslag zal nemen,
lekten deze week uit in de Fran
se pers. Tot groot ongenoegen
van het ministerie van cultuur,
dat het plan 'Grand Versailles'
volgende maand had willen
presenteren. Op de vervanging
van duizend omgewaaide bo
men in 1990 en het opknappen
van het gehucht van Marie An
toinette na is aan verbetering
van Versailles weinig gedaan.
Volgens het renovatieplan ko
men er bibliotheken, boekwin
kels, restaurants en onderzoeks
centra in Versailles, evenals een
universiteit die is gespeciali
seerd in studies van de 17de en
18de eeuw. Het park zal worden
uitgebreid van 800 tot 1.200
hectare. Ook komt er een on
dergrondse parkeergarage. Bo
vendien moet het publiek beter
toegang krijgen tot de waarde
volle kunstcollectie in het pa
leis. Zo'n 120 zalen met 6.000
schilderijen, beelden en meu
belstukken zijn al jaren geslo
ten. De paden in de tuinen zul
len worden verbeterd en vol
gens de krant Le Monde zal het
Grand Trianon, een van de twee
kleine paleizen, elektriciteit krij
gen.
Het hoofdpaleis en de tuinen
die open zijn voor publiek vor
men slechts een fractie van het
complex dat in de tweede helft
van de 16de eeuw door Lode-
Russische militairen kijken toe als inwoners van Grozny de nog altijd
belegerde stad ontvluchten. foto reutér
binet verworpen. De oorlog ein
digde enige maanden later, be
gin 1949, met een door de Vere
nigde Naties bemiddeld formeel
bestand, waarin tevens Israëls
grenzen werden vastgelegd met
de Arabische buurlanden en
met de Westoever en de Gaza-
strook. Ben-Goerion voorspelde
dat deze beslissing van het ka
binet 'generaties lang betreurd'
zou worden.
Pantservoertuigen en soldaten
van het Russische leger hebben
gisteren een belangrijk succes
geboekt in de strijd tegen de
Tsjetsjeense opstandelingen. Zij
bezetten het strategische kruis
punt waarlangs de weg van
Grozny naar het door de rebel
len beheerste gebied ten zuiden
van de hoofdstad gaat, zo heb
ben Tsjetsjeense strijders toege
geven.
Tientallen voertuigen met
Tsjetsjeense strijders en vluch
telingen reden gisteren over de
weg die Grozny met het zuiden
verbindt. Ze kwamen uit de
richting van het kruispunt dat
ongeveer twaalf kilometer ten
zuiden van Grozny ligt. De Rus
sische troepen beheersen nu
het verkeer naar de centrale
wijk Minoetka en de wegen
naar het oosten en de bergen in
het zuiden. De enige route naar
de hoofdstad die nog in handen
van de Tsjetsjenen is, is die
door de wijk Tsjemoretsjié,
maar die is door de bombarde
menten van de laatste week on
bruikbaar geworden.
De Organisatie voor Veilig
heid en Samenwerking in Euro
pa (OVSE) heeft het 'onredelijk
gebruik van geweld' door het
Russische leger in de republiefc
gekritiseerd. Het OVSE-bestutif
keurt ook de 'zware schendiri^
gen van de mensenrechten voor
en na het uitbreken van de cri
sis' af. Ook de Russische verte
genwoordiger in het bestuur,
waarin de diplomatieke verte
genwoordigers van de 53 lidsta
ten zitting hebben, stemde met
de verklaring in.
nicosia ap
Groot-Brittannië moet voor
zichtigheid betrachten in de re
latie met Iran. Dat heeft de
geestelijk leider van Iran, aya
tollah Ali Khamenei, gisteren tij
dens een gebedsdienst in Tehe
ran gezegd. De Iraanse regering
heeft aanstoot genomen aan re
cente artikelen in Britse kranten
waarin Iran wöórdt aangewezen
als de kwade genius achter de
'Lockerbie-aanslag'van 1988.
In januari heeft Groot-Brit
tannië Iran al tegen zich in het
harnas gejaagd door het land, in
het kielzog van de Verenigde
Staten en Israël, te bestempelen
als 'het belangrijkste gevaar'
voor de verspreiding van kern
wapens.
Khamenei zei dat de banden
tussen Iran en Groot-Brittannië
'breekbaar' zijn en dat Londen
er goed aan zou doen „geen
dingen te zeggen die het Iraanse
volk het idee kunnen geven dat
het nog steeds de boze bedoe
lingen van de afgelopen decen
nia koestert".
De betrekkingen tussen Iran
en Groot-Brittannië staan al ja
ren onder druk. Vorig jaar is de
wederzijdse handel als gevolg
hiervan gehalveerd. Het diepte
punt in de betrekkingen werd in
1989 bereikt nadat de vorige
geestelijk leider van Iran, aya
tollah Ruhollah Khomeini, de
moslims in de wereld had opge
roepen de Britse schrijver Sal
man Rushdie te doden wegens
belastering van de islam.
Rusland en Bosnië gaan banden aan
Jeruzalem» Islamitische Palestijnen bidden in een moskeëncomplex in de Oude Stad van Jeruzalem (een van de heilige plaatsen in de stad) ter ere
van de eerste vrijdag van de vastenmaand Ramadan. foto epa
Uitvoering plan kost twintig jaar
wijk XTV werd gebouwd. Veel
van de bijgebouwen waarin ooit
het 20.000 leden tellende hof en
de 4.000 bedienden huisden,
staan sinds lange tijd leeg of zijn
in gebruik bij verschillende mi
nisteries. Ook stallen, koetshui
zen en soldatenkwartieren
staan leeg en grote stukken land
die grenzen aan het landgoed
dat in gebruik is als schietter-
rein van het leger, worden niet
onderhouden.
ZAGREB-SARAJEVO-MOSKOU
Het internationale vredesplan
voor Kroatië lijkt een snelle
dood te sterven. Na de separa
tistische Serviërs in de Krajina
heeft gisteren ook de regering in
Zagreb de voorstellen van de
ambassadeurs van de Verenigde
Staten en Rusland en de bemid
delaars voor ex-Joegoslavië van
de Europese Unie en de Vere
nigde Naties afgewezen.
'Vorm, principe, preambule
(inleiding) en inhoud' zijn voor
Kroatië niet te accepteren, aldus
Smiljko Sokol, president Tudj-
mans naaste adviseur. Volgens
Sokol leidt het plan tot een ver
deling van Kroatië. „En dat is in
strijd met de grondwet." Sokol
wees vooral op de voorgestelde
federalisering van de door Ser
viërs beheerste gebieden in
Kroatië. „Zo wordt een staat in
de staat gecreëerd. En dat is on-
DEN HAAG SIMONE VAN DRIEL
In één ding zijn politici in drie jaar
waden door het Balkan-moeras mees
ters geworden: het voorspellen van
nieuwe spanningen, conflicten en
oorlog. Dat kost namelijk niets. Nadat
Kroatië het ingrijpende besluit nam
om per I april de VN-vredesmacht
(Unprofor) het land uit te bonjouren,
is opnieuw aan veel waarschuwend
vingerheffen gedaan. Geen laaiende
reacties, geen sprake van economi
sche sancties tegen Kroatië, dat met
het besluit drie jaar VN-inspanningen
teniet doet, de VN-operatie in Bosnië
frustreert en doelbewust het risico
neemt van nieuwe oorlog met de Ser
viërs.
Europese politici voeren voor de stilte
als reden aan dat hard schreeuwen
ook de verwachting van krachtig han
delen wekt. En daarmee hebben zij de
afgelopen jaren in ex-Joegoslavië een
aantal zeer pijnlijke ervaringen opge
daan. Maandag werd nog wel inder
haast een vredesplan gelanceerd om
de oorlogsdreiging tussen de Kroaten
en de Serviërs, die eenderde van het
Kroatisch grondgebied in handen
hebben, af te wenden.
Volgens dit plan krijgen de Serviërs in
hun zelf uitgeroepen 'Servische repu
bliek Krajina' in twee gebieden (Glina
en Knin) politieke autonomie en in
twee andere culturele autonomie
(rond Vukovar en Pakrac). Hoewel op
de Balkan 'nooit' soms op wonder
baarlijke wijze 'ja' wordt, wezen de re
acties van zowel de Kroaten als de
Serviërs op weinig succes voor het
plan, opgesteld door de ambassadeurs
van Amerika en Rusland in Zagreb,
Peter Galbraith en Leonid Kerestje-
dijant, EU-diplomaat Geert Ahrens en
VN-diplomaat Alfredo Matacotta Cor
delia.
Kroatië heeft Unprofor de wacht aan
gezegd omdat de blauwhelmen vol
gens Zagreb slechts als buffer funge
ren tussen de Kroaten en de Serviërs
en er geen zicht is op een oplossing.
Met dit plan zou het zich toch moeten
neerleggen bij het bestaan van een de
facto Servische staat op haar grondge
bied. De Serviërs willen aan het vre
desinitiatief geen woord vuil maken
zolang president Franjo Tudjman niet
terugkomt op zijn besluit om Unpro
for weg te sturen. De grote Servische
baas in Belgrado, president Slobodan
Milosevic, liet 'nee' horen door te wei
geren de opstellers van het plan te
ontvangen. En nog steeds ligt de sleu
tel voor een definitieve vredesregeling
in een akkoord tussen Servië en Kroa
tië.
Hoewel Kroatië's frustratie dat het al
drie jaar geen zeggenschap heeft over
eenderde van het grondgebied, begrij
pelijk is, is het middel erger dan de
kwaal. Tudjman's 'go home' aan de
VN zou gebaseerd zijn op zijn inschat
ting dat het inmiddels flink opgetuig
de Kroatisch leger in staat is de Kraji-
na-Serviërs militair het hoofd te bie
den. Zijn belangrijkste militair advi
seur, generaal Ariton Tus, zei onlangs
dat Kroatië geen offensief tegen Kraji
na zal lanceren. Er is volgens hem
geen 'gevaar voor een grote oorlog, er
is een mogelijkheid van kleine inci
denten'. Dat gaat echter alleen op als
Kroatië de beperktheid van een con
flict zou kunnen dicteren en er zeker
van zou kunnen zijn dat het nog altijd
militair sterkere Servië zich er niet in
mengt. En zakendoen met Milosevic
is pokeren op het allerhoogste niveau.
Hij wijzigt geregeld zijn agenda, zoals
vorig jaar bleek uit zijn plotselinge
breuk met de Bosnische Serviërs toen
dezen het vredesplan voor Bosnië niet
accepteerden. Milosevic wil, voor het
moment, vrede, om onder de wurgen
de sancties tegen Servië uit te komen.
Voor dat doel heeft hij de Bosnische
Serviërs geofferd en zijn 'Groot-Ser-
vië'-plan opgeschort.
Er gaan hardnekkige geruchten dat
Tudjman Servië probeert af te kopen
door in ruil voor non-interventie het
oude plan van opdeling van Bosnië
tussen Servië en Kroatië nieuw leven
in te blazen. Volgens sommige berich
ten is (de hoop op) zo'n deal de wer
kelijke achtergrond van het gedwon
gen vertrek van de VN-troepen. Toch
is ook in het onwaarschijnlijke geval
dat Milosevic Tudjman spijkerharde
garanties geeft, de uitkomst nieuw ge
weld, niet alleen in Kroatië maar ook
in verhevigde mate in Bosnië. De toch
al wankele federatie tussen de mos
lims en Kroaten in dat land zal ten do
de opgeschreven zijn. Als Kroatië een
maal tot aan de nek in een oorlog is
verwikkeld, hoeft het, de lauwe reac
ties ten spijt, waarschijnlijk niet te re
kenen op ook maar één blauwhelm
om puin te komen ruimen.
acceptabel." Uitgangspunt van
de bemiddelaars was, om de
Servische gebieden onder
Kroatisch gezag te plaatsen
maar met een grote mate van
autonomie voor de Krajina. De
leiding van de Serviërs in de
Krajina wees het plan maandag
al van de hand. Bovendien wil
zij dat de VN-troepen als be
schermingsmacht blijven. Za
greb heeft geëist dat de 15.000
blauwhelmen vóór eind juni
vertrokken zijn.
VN-waarnemers in Bosnië
meldden gisteren een verhevi
ging van de strijd in Bihac. De
noordwestelijke enclave is de
zwakke schakel in het bestand
dat de Bosnische regering en de
Bosnische Serviërs begin dit
jaar hebben bereikt. Het gebied
is verdeeld tussen het 5de Korps
van het moslim-regeringsleger
en opstandige, door Serviërs ge
steunde moslims.
Zo'n 50 kilometer ten oosten
van Sarajevo is het lijk gevon
den van een Finse VN-militair.
Over de doodsoorzaak is nog
niets bekend. De Fin verdween
donderdag toen hij samen met
een Nigeriaanse collega op een
waarnemersmissie was. De Ni-
geriaan is door de Bosnische
Serviërs aangehouden
In Moskou kwamen de Russi
sche minister Kozyrev (buiten
landse zaken) en de Bosnische
premier Haris Silajdzic overeen
dat hun regeringen officiële ver
tegenwoordigers gaan uitwisse
len. Kozyrev noemde het besluit
'een belangrijke stap op weg
naar volledige diplomatieke be
trekkingen' tussen de twee lan
den.
Rusland was lange tijd de be
langrijkste steunpilaar van de
Bosnische Serviërs, maar stel
den zich volledig achter het
door de Bosnische Serviërs af
gewezen vredesplan van de In
ternationale Contactgroep. In
dit voorstel gaat 51 procent van
het Bosnische grondgebied naar
Bosnische moslims en Kroaten
en de rest naar de Bosnische
Serviërs, die momenteel 70 pro
cent in bezit hebben.
