De slag
om de
miljoenen
Elke dag een wedstrijd live? Nee, dat wordt te gek'
T
BBC betaalt een
miljard gulden
voor vijf jaar
Voetbal kost NOS nu
17 miljoen per jaar
ijd genoeg. Arie van Eijden stapte een
I maand geleden voor het eerst als
-JL werknemer Zeist binnen. De voorma
lige directeur van Ajax zou zich gaan storten op
commerciële zaken van de Koninklijke Neder
landse Voetbal Bond. En dus ook op voetbal op
TV. De contracten lopen pas na het EK van '96
af. Tijd genoeg om zijn nieuwe werkplek aan te
kleden. Dik dertig dagen later leunen de schilde
rijen en posters verloren tegen de wand. De ka
mer is leeg, maar de agenda is overvol. De slag
om de miljoenen is al bezig. De slag om de mil
joenen TV-kijkers voor de omroepen, de slag om
de miljoenen guldens voor de KNVB.
Het is duidelijk, in Zeist willen ze niet met de
armen over elkaar zitten. De bond wil meer dan
de beelden verkopen aan de hoogste bieder. De
KNVB verkoopt voetbal, maar wil de regels van
het spel zelf vaststellen. En. de regie stevig in
handen houden.
Voorzichtige conclusie: NOS/Film Net, RTL,
misschien Veronica en Endemol, ze kunnen al
lemaal eeq stevig stuk van de taart krijgen. Als ze
maar stevig schuiven, natuurlijk.
Nu betaalt de NOS zeventien miljoen en Film-
Net drie miljoen voor de Nederlandse competi
tie. De bond vangt ook 22 miljoen van het Duit
se bedrijf UFA voor 21 thuiswedstrijden van
Oranje in drie jaar. UFA verkocht de rechten aan
RTL. Meer dan veertig miljoen. En straks? Vijftig
miljoen? Honderd? Honderdvijftig miljoen gul
den?
Grenzen
Arie van Eijden noemt geen bedragen. „Want we
gaan onze positie natuurlijk niet prijsgeven."
Dezelfde voorzichtigheid als bij de omroepen.
Maar waar wil de KNVB heen? Wat wil de bond
met de voetballers en de beelden? En wat wil
'Zeist' pertinent niet? Daar wil Van Eijden wel op
ingaan. Hij markeert alvast de grenzen van het
slagveld.
„Voetbal heeft een gegarandeerde kijkdicht
heid. Het scoort veel beter' dan welke film of
quiz dan ook, hoe goed of slecht de wedstrijd
misschien is. Kijk maar naar de jaaroverzichten
van de best bekeken TV-programma's. In de top
bijna uitsluitend voetbalwedstrijden. Daarmee is
het belang verklaard. Dat gaat heel ver, ja. Ik heb
soms de indruk dat sommige zendgemachtig
den er zelfs hun bestaansrecht aan ontlenen."
De KNVB moet zich bezinnen op zijn positie,
vindt de commerciëel directeur. „We moeten
ons eerst afvragen, wat we willen. Via de televi
sie de populariteit van het voetbal verhogen. En,
op de tweede plaats, wat brengt dat op?
Arie van Eijden: „Voetbal scoort veel beter dan welke film of quiz dan ook, hoe goed of slecht de wedstrijd misschien is."
Het is natuurlijk niet zo, dat we alleen maar
geld vangen en voor de rest niets doen. We zijn
op vele terreinen bezig. We voeren heel veel ge
sprekken. Er wordt ook terdege onderzoek ge
daan. Hoe is bijvoorbeeld de situatie in het bui
tenland? Daar hebben we net een grondige ana
lyse van binnengekregen. Nee, nog niet gelezen.
Er wordt ook marketingonderzoek gedaan, bij
voorbeeld naar het effect op het amateurvoet
bal. En dan gaan we soms een dagje het bos in
om alle feiten en meningen op een rij te zetten."
„De overheid heeft in het verleden heel lang
vastgehouden aan strikte regelgeving over com
merciële activiteiten. Die zijn, ook onder druk
van de ons omringende landen, losgelaten. We
zijn nu eigenlijk met z'n allen op zoek naar de
nieuwe normen en waarden. Wat kan wel en
wat kan niet? Sponsornamen koppelen aan
clubnamen, zoals in het volleybal of basketbal,
dat kan dus niet. Persoonlijk vind ik ook de aan
passingen van shirts ten behoeve van de spon
sor niet goed. Je shirt is je identiteit. Geef je je
shirt op, dan verlies je je identiteit.
Het is heel simpel: met z'n allen brengen we
een stuk entertainment, in een samenspel tus
sen voetbal en commercie. Maar het mag nooit
zo zijn dat de commercie het spel en de concen
tratie gaat beïnvloeden. Dan ga je over de
foto united photos de boer
schreef. De Champions League vind ik een voor
beeld van hoe commercie en sport goed samen
werken. Maar we zullen er op toe zien dat het
voetbal als sport niet wordt aangetast. Inter
views met trainers vóór de wedstrijd, een flash
in de rust, na afloop? Prima. Maar niet tijdens.
Natuurlijk zit er ergens een punt van verzadi
ging. Maar waar niemand weet waar. De grens
ligt voor mij op het punt waar de totale belang
stelling onder druk komt te staan. Dat moet je
dus voorkomen door voetbal voor iedereen aan
trekkelijk te houden. Door een grens te trekken.
Iedere dag een wedstrijd rechtstreeks op tv?
Nee, dat wordt te gek."
Gaan de prijzen voor uitzendrechten in Nederland met
miljoenen omhoog, in het buitenland met tientallen
miljoenen. Wat de NOS betaalt voor competitie-beel
den (17 miljoen per jaar) is peanuts vergeleken bij wat
er in Italië, Duitsland en Engeland over tafel gaat.
Italië
De Italiaanse bond vangt het meeste van allemaal. Vo
rig seizoen leverde liefst 212 miljoen gulden op, be
taald door de staatsomroep, de RAI. Die verkocht de
beelden overigens weer vrolijk door om de schade te
beperken. Telepiu 2 schoof bijvoorbeeld 52 miljoen
voor beelden van de Serie A, lokale TV-stations kregen
het recht tot uitzending van kleinere wedstrijden als ze
de RAI tussen de 360.000 en 480.000 gulden be
taalden. Per wedstrijd, wel te verstaan.
Engeland
In Engeland haalde de BBC in 1992 de Premier Lea
gue binnen voor de duur van vijf seizoenen. Daarvoor
betaalde de staatsomroep 304 miljoen pond (een mil
jard gulden). Dat contract levert elke club uit de hoog
ste Engelse voetbaldivisie jaarlijks vijf miljoen gulden
op. Menige club uit de Nederlandse eredivisie heeft
een begroting die bescheidener van omvang is...
Duitsland
Ook in Duitsland wordt grof betaald, tot aan het vrou
wenvoetbal toe. De dames krijgen dit seizoen 20.000
mark per club overgemaakt. De amateurs in de Oberli
ga vangen in totaal 3,5 miljoen DM. Daarboven is het
nog interessanter: voor alle vier de Regional-liga's (de
Nederlandse hoofdklassen bij de amateurs) wordt
10,5 miljoen DM betaald. Een schijntje uiteraard ver
geleken bij wat de Bundesliga waard is: 770 miljoen
gulden voor vijf seizoenen.
België
Alleen in België gaat het om 'Hollandse' bedragen.
Daar is overigens de publieke omroep, BRT, al buiten
spel gezet. De commerciële zender VTM heeft de rech
ten van het Belgische competitie-voetbal voor vier jaar
gekocht voor 24 miljoen gulden per seizoen. Net als
bij de NOS verdient VTM wat terug door de rechten
van //Ve-wedstrijden door te verkopen aan FilmNet.
De BRT is alles kwijt, ook de meest populaire ver
slaggevers. Wat resteert is een kwartiertje sport op za
terdagavond met van VTM gekochte samenvattingen,
die maximaal drie minuten duren. Kosten: 35.000
franc per minuut, ongeveer tweeduizend gulden.
De NOS betaalt tot 1 juli 1996 per seizoen zeventien miljoen gulden
aan de KNVB voor de uitzendrechten van het Nederlandse profvoet
bal. De publieke omroep zit daarmee voor een dubbeltje op de eerste
rang. Door de komst van de commerciële zenders zal dat bedrag
straks explosief stijgen. Met tenminste honderd procent, zo verwacht
Hans Schraders, media- en marketingdeskundige van het bureau
Schraders Partners. ,,lk denk dat voor een nieuw TV-contract 35
40 miljoen gulden aan de KNVB moet worden betaald."
Schraders verwacht dat dat bedrag over drie tot vijf jaar is ver
hoogd tot 150 miljoen gulden. De algemeen secretaris van de me
diaraad, Kalkman, deed eerder dezelfde voorspelling. Net als in ons
omringende landen zal volgens Schraders de match Of the day op,
bijvoorbeeld, de vrijdagavond, spoedig zijn intrede dpen.
Schraders verwacht niet dat de KNVB straks alle TV-rechten van
het Nederlandse betaalde voetbal aan één zendgemachtigde zal ver
kopen. ,,lk vermoed dat het bekervoetbal naar RTL zal gaan en dat
de NOS het competitievoetbal houdt, waarbij RTL het tweede recht
krijgt van uitzending. Een andere optie is dat een groot buitenlands
inkoopbureau, zoals Bertelsmann, de TV-rechten opkoopt. Op dit
moment is het nog moeilijk te zeggen welke kant het op zal gaan.
Wat wel zeker is, is dat er voor de KNVB veel geld te halen valt."
Hoe diep NOS dan wel RTL bereid is in de geldbuidel te tasten,
willen noch de publieke omroep noch de commerciëlen uit de doe
ken doen.
ZATERDAG 4 FEBRUAR11995
Het begon allemaal om vijfhonderd gulden, in
1951. Nu kosten de bewegende beelden van de
voetballer al meer dan veertig miljoen. En
volgens de mediadeskundigen moet 'voetbal op
TV straks minstens honderdvijftig miljoen
gulden opleveren. Na het Europees
kampioenschap van '96 lopen de contracten
tussen de KNVB en de zendgemachtigden af.
Achter de schermen maken de partijen zich op
voor de slag om de miljoenen.
Het had gekund en het zou wat
geweest zijn: Nederland-België
op 25 november 1951 recht
streeks op televisie. Oranje met Pi'et Kraak en
Abe Lenstra, Rinus Terlouw. De Rode Duivels
met Anoul, Mermans, Mees. Het werd een
fascinerende 6-7, in een bomvolle, met
65.000 toeschouwers gevulde Rotterdamse
Kuip. Deze wedstrijd had live op televisie uit
gezonden kunnen worden. Het ging niet
door; de KNVB eiste vijfhonderd gulden...
Het moeten tijden geweest zijn van grote
onschuld. Namens de NTS (de voorloper van
de NOS) werd met de KNVB onderhandeld
door pater Kors, een altoos in witte pij gehul
de Dominicaan. Twee jaar lang was er een
repeterend gehannes over het uitzenden van
interlands. Technisch was er geen probleem,
principieel wel. De voetbalbond bleef geld
vragen, steeds weer die vijfhonderd gulden.
„Dat nooit", sprak pater Kors'dan, waarna de
onderhandelingen weer een half jaar werden
opgeschort.
Het zou tot de herfst van '53 duren alvo
rens de NTS akkoord ging; vijfhonderd gul
den, 'ervan uitgaande dat dit bedrag in de
toekomst niet verhoogd zal worden', aldus de
notulen, die ook vermelden dat secretaris
penningmeester Lo Brunt van de KNVB dèt
niet kon garanderen.
Dat had Brunt goed gezien, al kon ook hij
natuurlijk niet vermoeden dat er ooit nog
eens honderden miljoenen betaald zouden
worden voor beelden van wat de belangrijk
ste bijzaak in het leven werd. Wie heeft dat
wel voorzien? Ed van Westerloo ook niet. In
een mooie bijdrage in het recent verschenen
prachtboek Om 't Spel en de Knikkers; 40 jaar
Betaald Voetbal van de publicisten Matty
Verkamman en Evert Vermeer, vergeet Van
Westerloo dat overigens te vermelden.
De directeur van de NOS meldde in '89
nog ontspannen dat er tot het jaar 2000 geen
vuiltje aan de lucht was; de NOS zou tot de
eeuwwisseling verzekerd zijn van alle top
sport. Inmiddels ligt dat heel anders. De wed
strijden van het Nederlands elftal bijvoor
beeld zijn al door RTL afgepikt, zoals het
Duitse en Engelse voetbal en ook Wimbledon
elders zijn 'ondergebracht'. Voor competitie
voetbal is Van Westerloo ook tamelijk abrupt
voor enorme prijsstijgingen gesteld. Via zes
miljoen in 1990 en 11,5 miljoen in 1992 naar
zeventien miljoen per jaar nu.
Waar is de tijd gebleven dat het nog vooral
spel was, het onderhandelen tussen NOS en
KNVB? „De KNVB-delegatle had de gewoon
te om de gesprekken met veel flessen Dimple
whisky te besprenkelen, zodat er van orden
telijke onderhandelingen vaak niets terecht
kwam", herinnert Van Westerloo zich in Om
't Spel en de Knikkers. Sinds de entree der
commerciëlen is het afgelopen met die speel
tuin-akkoordjes. Voetbal op televisie is kei
harde business geworden, een zaak van vele
miljoenen guldens.
Cees Wolzak, ex-directeur van de TROS en
ex-directeur betaald voetbal van de KNVB,
ging anderhalf jaar geleden nog verder. „Als
de televisierechten naar RTL gaan, betekent
dat het einde van de drie netten. De adver
teerders zullen mèt de voetbalbeelden over
stappen naar RTL. Dan moet het kijk- en
luistergeld omhoog en dat is politiek niet
haalbaar."
Zo simpel is het inderdaad. En het kan ge
beuren, dat de KNVB al vanaf volgend jaar in
zee gaat met RTL. Gevoelsmatig was 'Zeist' in
het Wolzak-tijdperk nog verbonden aan de
publieke omroepen, maar nood en geld bre
ken wetten. De huidige managers van de
KNVB kwalificeren de NOS tegenwoordig lie
ver als 'een gedegen kandidaat'. De eerste
voorzetjes vanaf rechts zijn er ook al geweest,
bijvoorbeeld toen men de NOS vroeg 'eens
wat meer te doen' met het voetbal. Iets leuks,
iets geinigs, iets positiefs!
RTL kopt dat soort voorzetjes graag in en
kondigde al plannen aan: lekkere voorbe
schouwingen, lekkere nabeschouwingen, fil
men in de kleedkamer! De sterren Barend en
Van Dorp werken bij RTL zo al jaren succes
vol met een subtiele mix van commerciële en
echte journalistiek. Veel geneuzel, veel hu
mor, af en toe een gesprek met inhoud.
Schouderklop-journalistiek, het is een
soort prostitutie in de gedoogzone: tegenover
het voetbalprimeurtje van een club staat bij
RTL een televisie-bezoekje bij een kul-evene-
ment van een sponsor van die club. Het
deugt niet, het mag wel. De NOS blijft intus
sen, onder chef Kees Jansma, ernstig en be
trouwbaar.
Niet alleen de toekomst van de publieke
omroep staat op het spel. Want wat gebeurt
er met de kleinere clubs? In de eerste divisie
voetballen clubs met een begroting die voor
de helft door televisiegelden wordt gedekt.
De kans is groot dat binnenkort de topclubs
toeslaan en het voor elkaar krijgen dat de te
levisie-miljoenen niet langer solidair worden
verdeeld.
Voorlopig heeft de KNVB het druk met het
ontwerpen van een strategie die deze zomer
een monster-contract moet opleveren voor
de seizoenen '96-'97 en volgende. Vast staat
dat het bedraag voor de uitzendrechten fiks
omhoog gaat. En het aantal uren voetbal op
televisie, natuurlijk.
Nederland-België op 25 november 1951 in De Kuip. Abe Lenstra scoort het eerste doelpunt; het werd uiteindelijk 6-7. Dit had de eerste live uitgezonden interland kunnen worden, maar pater Kors
van de NTS vond de prijs van de KNVB, vijfhonderd gulden, te hoog. foto spaarnestad archief
