Top in Jalta bezegelde
splitsing van Europa
Lezers voeren Indië-debat (3)
Feiten &Meningen
Het blijft
tobben met
het pensioen
Manilla herdeirï
zijn bevrijdinj me
stilletjes
ol<
Snoepreisjes
Waardeloos
Niet welkom
Debat ja
Regeling
ZATERDAG 4 FEBRUAR11995 152 (DAG
NIEUWSANALYSE
Aanvullende pensioenen zijn geen vetpot
ten. Voor twee van de drie recent gepensio
neerden betekent het aanvullend pensioen
een extraatje op de AOW van minder dan
5.000 gulden bruto per jaar. De indruk dat
de nieuwe generatie bejaarden een min of
meer riante oude dag tegemoet gaat, is dan
ook volstrekt verkeerd. Dat blijkt uit een on
derzoek van het Centraal Bureau voor de
Statistiek in samenwerking met demogra
fen van de universiteit van Utrecht.
Het aanvullend pensioen wordt ook
voortdurend bedreigd. Nu hebben recent
gepensioneerden nog 12 procent meer te
besteden dan 80-plussers. ,,Maar niet voor
lang", voorspelt prof. dr. P. Hooijmeijer van
de Utrechtse universiteit. „De omvangrijke
groep bejaarden met alleen een klein pen
sioen hoort over 15 20 jaar weer tot de ar
me club."
Die verarming dreigt omdat de meeste
pensioenen niet welvaartsvast zijn. Ook de
AOW wordt niet aangepast aan de prijsstij
gingen. „Daar komt bij dat bejaarden met
een aanvullend pensioen steeds meer eigen
bijdragen moeten betalen, omdat ze een
aanvulling op hun AOW hebben", aldus
Hooijmeijer. „Denk maar aan eigen bijdra
gen voor thuiszorg, woningaanpassingen of
rolstoelvervoer."
Het is een mythe dat er een generatie be
jaarden aankomt die zijn oude dag kan slij
ten met 70 procent van het laatstverdiende
loon. „Dat haalt bijna niemand. Dan moet
je 40 jaar hebben gewerkt, bij één baas, een
welvaartsvast pensioen hebben en een pen
sioenfonds dat compensatie biedt voor de
AOW die telkens in waarde daalt."
In tegenstelling tot de 80-plussers hebben
de 'jonge' bejaarden met een klein aanvul
lend pensioen doorgaans geen spaarcentje
achter de hand ze vertrouwden op hun
aanvullend pensioen. Bejaarden met een
wat hoger pensioen hebben doorgaans wel
iets gespaard voor hun oude dag.
Uit het onderzoek blijkt trouwens dat 80-
plussers rijker zijn dan we dachten. Ze heb
ben, zoals verwacht, minder vaak een aan
vullend pensioen want dat was in hun jon
ge jaren niet gebruikelijk. Maar ze hebben
wel een eigen spaarpotje of beleggingspor
tefeuille aangelegd. Die spaarpotjes (exclu
sief eigen huis) leveren in de helft van de
gevallen meer op dan 5.000 gulden per jaar.
Maar is een spaarpot een betere oude
dagsvoorziening dan het aanvullend pen
sioen? Hooijmeijer. „Dat hangt er van af
hoeveel risico, je wilt lopen. JDe pensioen
fondsen bezorgen je geen fantastische ren
dementen, maar niemand komt er echt
slecht vanpf. Ais je zelf je geld 30 goed mo
gelijk belegt, heb je grote kans dat je er be
ter uitspringt. Maar 11 procent van de 'doe
't zeivers' heeft pech gehad en scoort juist
slechter." Het aanvullend pensioen biedt
dus meer inkomenszekerheid en verkleint
daarmee de kloof tussen arme en rijke be
jaarden.
De inkomenspositie van toekomstige be
jaarden zal niet veel beter worden, ver
wacht Hooijmeijer. „De aanvullende pen
sioenen blijven een marginale aanvulling.
Maar er is ook een lichtpuntje. Er komen
steeds meer bejaarden met een eigen huis.
Nu is 33 procent van de bejaarden ei
genaar/bewoner. Dat wordt 50 procent. Dat
heeft natuurlijk een heel gunstig effect op
de koopkracht. Zeker als je ziet wat voor
huurverhogingen er tegenwoordig worden
doorgevoerd."
DEN HAAG MARGREET VERMEULEN
ïenop
bmmi:
De Filipijnen hielden gisteren slechtje vier
schalige herdenkingsplechtigheden fcrijk.
legenheid van de 50ste verjaardag
Amerikaanse herovering van ManillaL.
Japanse strijdkrachten. De strijd om'IJ Z1
la verwoestte de Filipijnse hoofdstad
noeg compleet en zeker 100.000 n-
lieten het leven.
De een maand durende slag is een
anier
van z
tragedies uit de Tweede Wereldoorlcst
halve eeuw later twisten historici nog
over de vraag of het allemaal nodi
Onder de hoofdsteden van de geal a
landen trof slechts Warschau een si)
lot- odd
De verjaardag heeft oude wonden
gereten onder de oude generatie, dipscH
de hevige Amerikaanse artilleriebesd het
gen herinnert, de huis-aan-huis-gevDen E
en de orgie van verkrachting en moori ;lijk
de Japanse troepen. t. Gai
De slag begon op 3 februari 1945 ifdroc
aanval van de 1st Cavalry Division v aldu:
Amerikaanse leger, een maand nat
Amerikanen op de Filipijnen waren Lrpl
in de Golf van Lingayen, 175 kilop**'
noordelijker. Tijdens het oprukken jen
Manilla vielen er relatief weinig slach eru„
aan Amerikaanse zijde en opperbev )aar
ber Douglas MacArthur geloofde c ^enc
hoofdstad makkelijk zou worden in»nhe
men. De Japanse commandant Ton wee]
Yamashita had reeds opdracht gegeve n he
nilla te laten voor wat het was. Mat Jons
bevel werd of genegeerd, of nooit on
gen door de marine-commandant
Iwabuchi, die besloot door te vechten.
„Hierna begonnen de gruwelcade
hoe langer de strijd duurde, des t ch
scher werd de Japanse commandos
tuur", aldus de historicus William
Chester in zijn biografie over MicAl
„Ziekenhuizen werden in brand gest^Ti
nadat de patiënten vastgebonden
aan hun bedden. De lijken van ma
werden verminkt, vrouwen van alle 1 »ani
den verkracht, de oogballen van baby
gerukt en aan de muren gesmeerd", smerd
Manchester. 111c
De Japanners trokken zich binnen die u
de muren van Intramuros terug, de dop
Spanjaarden gebouwde vesting, met
binnen de kathedraal van Manilla enpuit
van de meest waardevolle culturele 0
ten van het land. Het Amerikaanse aifiebl
rievuur reduceerde Intramuros tot
puinhoop voordat de Japanners versl
waren. De militaire verliezen 16.66 in.
panse soldaten en 1.170 Amerikaanse s laar
velden vielen in het niet vergeleke
het aantal Filipijnse burgers dat wer<
dood.
Iwabuchi sneuvelde in de strijd en
oorlogstribunaal weigerde de verklaringeld
Yamashita te accepteren dat hij het tok 1
tot ontruiming van Manilla had gegeaire
Yamashita werd op 23 februari 1946 0 ht
hangen, maar er zijn historici die ze t dc
dat ook MacArthur deels schuld had aa
verwoesting van Manilla. stri
In 1944 had het Amerikaanse oppert be\
besloten de Filipijnen links te laten lij laai
en in plaats daarvan Taiwan aan te va al
Maar MacArthur bleef doorhameren 0IM.
verovering van de Filipijnen om zijn 'II e s
terugkeren'-belofte waar te maken di dd
deed toen hij in 1942 door de Japan k ii
verjaagd werd. MacArthur wist presij dc
Roosevelt ervan te overtuigen dat de V 1st,
nigde Staten de verplichting hadden he tej
lipijnse volk te bevrijden. g d
Zes maanden na de verovering van AV
nilla gooiden de VS de atoombom op Ja istj
en liep de oorlog ten einde. ze
MANILLA ROBERT REID
inz
Vijftig jaar geleden, op 4 februari 1945, verdeelden in Jalta de drie 'grote geallieerden' de buit, terwijl in Eu
ropa, Azië en Afrika de Tweede Wereldoorlog nog volop woedde. De Britse premier Winston Churchill, de
Amerikaanse president Franklin D, Roosevelt en Sovjet-dictator Josef Stalin bogen zich een week lang over
de vraag wat er na de oorlog met het verslagen Duitsland moest gebeuren.
In de badplaats aan de Zwarte Zee leg
den zijn een tweedeling van invloedssfe
ren vast die tientallen jaren het gezicht
van Europa zou bepalen. Oosteuropea
nen bleven daardoor verstoken van de
vrijheid en de democratie die Britten en
Artierikaneti wilden terugbrengen naar
het Europese vasteland. Roosevelt en
Churchill offerden die idealen op ten
gunste van een realistische inschatting
van de krachtverhoudingen en de feiten
die op het slagveld aan het waren ont
staan.
De Sovjetunie, die 20 miljoen mensen
verloor in de 'Grote Vaderlandse Oorlog'
(zoals de Russen de Tweede Wereldoor
log noemen) eiste een prijs voor de oor
logsinspanning. De vrije verkiezingen in
Oost-Europa die Stalin in het slotcom
muniqué van Jalta beloofde, hebben bij
na een halve eeuw op zich laten wach
ten, terwijl het IJzeren Gordijn, zoals
Churchill het noemde, Europa in tweeën
deelde.
AFSCHRIKKING
Twee blokken, zwaar gewapend en el
kaar bespionnerend, kwamen daardoor
44 jaar tegenover elkaar te staan, in een
fragiel evenwicht van macht en afschrik
king dat enkele keren verstoord dreigde
te raken. In de meeste gevallen bij de
Hongaarse opstand in 1956, bij de ge
welddadige beëindiging van de Praagse
Lente in 1968 verloochende het Wes
ten zijn idealen en koos het ervoor om
wille van dé vrede de status quo van de
invloedssferen te handhaven. Pas door
de glasnost en de perestrojka van Sovjet-
preöident MiChail Gorb&tsjov kwam in
de jaren '80 een einde aan de verdeling
van Europa.
Een Oosteuropese leider als de Poolse
president Walesa probeerde later munt
te slaan uit de historie: De Westerse lan
den dragen door de conferentie van Jalta
een morele verantwoordelijkheid die
hen moet aanzetten tot 'tolerantie en
soepelheid' op het gebied van financiële
steun aan Oost-Europa, zo verklaarde
hij. Polen was naast Duitsland het land
waarover in Jalta de meest ingrijpende
besluiten zijn genomen.
De Sovjetunie verzekerde zich namelijk
van de installatie van de Moskou-gezin-
de regering Lublin in Warschau, en Po
len schoof 200 kilometer westwaarts op
omdat Roosevelt en Churchill de Cur-
zon-lijn als Poolse oostgrens erkenden.
De drie groten kwamen een amputatie
van Polen overeen, terwijl de vrijheid
van het land in 1939 juist de inzet was
van de oorlog. Ter 'compensatie' kreeg
Polen gebiedsuitbreiding ten koste van
Duitsland. De nieuwe grens werd ge
vormd door de Oder en de Neisse.
CAPITULATIE
De tekst van de Duitse capitulatie die in
Jalta is overeengekomen, was een uit
zondering in de moderne oorlogssge-
schiedenis. Er was een traditie gegroeid
om de capitulatie van een leger te schei
den van de politieke onderhandelingen
die de winnaars later met de leiding van
het verslagen land voerden. In Duitsland
bewandelden de geallieerden een andere
weg met de arrestatie op 23 mei van de
laatste regering van het Duitse Rijk, dat
vanaf dat moment geen politieke verte
genwoordiging meer had.
Churchill verdraaide de gang van zaken
toen hij voor het Lagerhuis rapporteerde:
„De veroveraars bemachtigden een
Duitsland zonder hoofd." Historici zijn
tot de conclusie gekomen dat in Jalta het
besluit viel in Duitsland na de oorlog
geen politieke leiding meer toe te laten
en het dagelijkse bestuur van het land
over te nemen in een aantal bezettings
zones.
Aan het einde van de oorlog zou ook in
het veld blijken hoe ver de Amerikanen
gingen bij de uitvoering van de akkoor
den van Jalta. In de tien dagen na de
dood van Hitier waren drie miljoen men
sen erin geslaagd te vluchten uit het ge
bied dat het Rode Leger zou controleren.
In strijd met de Geneefse Conventie liet
de Amerikaanse generaal Eisenhower
wapens inzetten om ongewapende bur
gers terug te drijven die zich op door
Amerikanen bezet gebied wilden redden.
Jaren na de oorlog zetten verschillende
mensen vraagtekens bij het belang van
de top van Jalta. Valentin Berezjkov, die
vóór Jalta tolk van Stalin was geweest, zei
in 1990 tijdens een bezoek aan Neder
land dat de verdeling van Europa niet op
de Krim is beslist. Die zou al vier maan
den eerder informeel tussen Churchill en
Stalin zijn overeengekomen, terwijl de
doodzieke Roosevelt in Jalta vooral
hechtte aan afspraken over gezamenlijk
optreden in Japan. Maar ondanks deze
kanttekeningen blijft Jalta het symbool
voor een gezichtsbepalende periode in
de Europese historie.
DEN HAAG THOMAS VERFUSS
ANP
De grote drie in Jalta (vanaf links:) Churchill, de doodzieke Roosevelt en Stalin.
Eerdere brieven publiceerden we op 1 en 3 februar V j
Graag wil ik als vrouwelijk veteraan van de
7 December Divisie reageren. Op 28 de
cember 1946 ging ik met de Oranje naar In-
dië. Enkele maanden daarvoor waren de
eerste jongens van de 7 December Divisie
naar Indië vertrokken. Kijk, ik ging er vrij
willig heen, ik denk ook wel op avontuur
daar ben ik nóg voor in. Op de Oranje slie
pen we in een grote ruimte met 29 officie
ren. Onderweg kregen we Maleise les. Ik
sprak dat in vijf dagen, 's Morgens was het
half zes opstaan, iedere officier had vijf mi
nuten om te douchen, 's Avonds om half
tien vóór de (stapel)bedden en om tien uur
in de bedden.
Nu wil ik het over de jongens hebben. Die
gingen niet vrijwillig. Hoewel, sommigen
wel. Dat waren de OVW'ers
(oorlogsvrijwilligers, red.) en die stonden
niet zo hoog bij ons aangeschreven, de goe
de niet te na gesproken. Soms vergeleken
we ze met het Vreemdelingenlegioen. Heel
veel waren krijgsgevangene geweest of in
Duitsland te werk gesteld. Er waren ook wel
ex-verzetsmensen bij.
Maar zeer velen van de 7 December Divisie
waren jongens die voor hun nummer in
dienst moesten en op de loopplank van een
schip geplaatst werden zonder enige voor
lichting. Vooral op het gebied van ge
slachtsziekte, en Maleis spraken ze geen
woord. Wel moesten ze na aankomst op pa
trouille. Ik vraag me nu'zelfs nog wel eens
af, hoeveel geweren ze hadden. Het eten
dat ze er onderweg kregen, was niet te best.
Soms drie keer per dag rijst en dan nog met
zwarte stukjes dat waren de beestjes die
er in zaten. Als we aardappels kregen, nou,
daar was een metselaar jaloers op geweest.
Cement noemden we het.
De jongens die op patrouille gingen, wer
den heel vaak in een hinderlaag gelokt. Zo
is het me zelf overkomen (ik was verpleeg
ster) dat ik 's nachts 17 gewonde jongens
tegelijk binnenkreeg. De rest was al dood en
anders afgemaakt, vaak door de TNI (het
Republikeinse leger, red.).
Als ik in het weekeinde met de marine mee
ging per boot tot aan de demarcatielijn om
onzew jongens te bevoorraden, moesten we
vaak plat op het dek omdat we werden be
schoten door de peloppors. De politici die
de jongens naar Indië stuurden bijvoor
beeld Drees, Romme, Neher en Schermer-
horn kwamen alleen even snoepreisjes
naar Indië maken, lekker eten en nog wel
eens met een paar vrouwelijke kennisjes
uit. Ze zagen niet verder dan hun neus lang
was. Maar generaal Spoor was 'Onze Gene
raal'. Ik werkte op de zaal met langdurig en
ernstig zieken en hij kwam iedere week
langs z'n jongens die op mijn zaal lagen.
Zijn vrouw zond radioberichten over onze
jongens naar Nederland.
Met veel van de uitgezonden doktoren had
ik, voordat ik naar Indië ging, samenge
werkt in het Academisch Ziekenhuis Lei
den. Onze KNIL-chirurg zag ieder als zijn
zoon: dag en nacht was hij bereikbaar. Toen
bij een jongen van zo'n 18 jaar beide benen
te pletter waren geschoten waren door de
peloppors zei hij tegen me: Tante (als hij dat
zei, berg je dan maar), Tante, als ik een van
die benen moet amputeren, is het jouw
schuld, want dan heb je ze niet genoeg in
het ijs gehouden. Zei hij 'zus' dan had je
een goeie dag.
Dat er dienstweigeraars zijn geweest, kan ik
me soms wel eens indenken, maar wel
moeilijk. Mijn moeder kreeg m'n broer ook
uit dienst, omdat m'n ouders heel eenvou
dige, hardwerkende mensen waren en m'n
broer, een tweedejaars student medicijnen,
in dienst moest. Mijn moeder heeft al haar
bezwaren aan prins Bernhard geschreven
met als resultaat dat mijn broer niet in
dienst hoefde.
Minister Pronk is waardeloos. Op onze reü
nie in Schaarsbergen komt altijd prins
Bernhard, wat we machtig vinden. Jammer
dat Den Uyl hem z'n uniform ontnam. De
ze rooie ralcker zou ook wel achter Pronk
hebben gestaan, maar zelf hebben ze geen
familie of zonen liggen op Menteng Pulu
(Nederlands ereveld in Jakarta waar onder
anderen generaal Spoor is begraven, red.).
LEIDEN L.C. v d. DRAAU-SINKE
Soekarno leest op 17 augustus 1945 in Batavia (Jakarta) de onafhankelijkheidsverklaring voor.
Op deze plek aan de huidige Jalan Proklamasi staat tegenwoordig een monument, foto»archief
Mocht het debat over de periode 1945-1950
er komen, dan moet er ook maar eens ge
sproken worden over de dienstplichtigen
uit die periode. Duizenden van hen zijn ge
sneuveld. Zelf heb ik ongeveer 30 maanden
als dienstplichtige mijn vaderland gediend
in Indonisië. Maar hoe we zijn behandeld
door de toenmalige regering is van nul en
gener waarde. We kregen geld om een pak
te kopen en ongeveer 150 gulden als goed-
makertje toen we terug kwamen!
Ik denk dat ik hiermee de gevoelens vertolk
van veel ex-dienstplichtigen. Financieeel
hebben de regeringen na die tijd nooit iets
voor ons gedaan.
HAARLEM P C. SCHIPPERS
Waar is het goed voor om aan ons, oud-Jap
penkampbewoners, steeds te laten merken
dat wij nog altijd niet welkom zijn in Neder
land? Ik weet dat menig Nederlander liever
had gezien dat we het Jappenkamp niet
hadden overleefd. Maar ja, het is zo. Dank
zij de Engelse, Brits-Indische, KNIL- en
vanuit Nederland gezonden militairen kon
den we het kamp alsnog levend verlaten in
1946. Jongens bedankt!
Wat u en de politici Pronk, Van Mierlo en
Deetman nu doen. is de Zwarte Piet aan de
ze jongens geven die in de eerste plaats
voor onze veiligheid en voor de Nederland
se belangen daar hun leven waagden en
in een aantal gevallen gaven in 1945-1950.
Voor menig Nederlander, voorop Pronk,
Van Mierlo en Deetman, zijn verrader en
overloper Princen en de dienstweigeraars
van toen als heiligen.
Ik vraag me af waarom Pronk met aanhang,
onder het mom van de VN nu wel een poli
tionele actie wil ondernemen zoals in Bos
nië, om zelfs met Nederlandse bommen te
gooien naar mensen die de Nederlanders
niets hebben aangedaan. Irak en Haiti, ja
Nederland gaat er zelfs een speciaal onder-
drukkingsleger voor oprichten. Zielig voor
deze militairen dat ze over een tijdje van
toekomstige Pronk-, Van Mierlo- en Deet-
man-figuren ook een trap na kunnen krij
gen.
Elke dienstweigeraar uit de periode 1945-
1950 geeft duidelijk aan wat toen hier aan
gedachten leefde: dat wij beter dood kon
den zijn.
HAARLEM «M.AJ.VENIX
anderen die vasthielden en niet naar Indf
zijn gegaan. Niet voor mensen als PrincA
die, bang voor de cel, alsnog gingen en nTa
de mooie meneer uithangen.
HAARLEM J. HUUER
Gaarne mijn mening over een debat over
Indië 1945-1949. Natuurlijk moet er een de
bat komen over die periode, al is het maar
om vast te stellen wie toen de verantwoor
ding had en of de politiek toen heeft ge
faald. Dat is prettig voor mij en mijn vrien
den, want elke keer weer dat geklets over
oorlogsmisdaden is niet leuk, vooral niet als
je ouder wordt, 't Gaat je toch wel een
beetje achtervolgen.
Ter informatie: Ik was een dienstplichtig
soldaat en ben in november 1947 gestuurd
en gegaan. In mei 1950 was ik weer thuis. Ik
heb deelgenomen aan de tweede politione
le actie en maakte deel uit van de troepen
die toen via de lucht in Jogya kwamen. Ik
was een van de laatsten die daar vandaan
gingen. Ik diende bij het 5e bataljon stoot
troepen. Ik heb onder andere nog wacht ge
lopen bij Soekarno, Hatta en anderen die
toen waren gepakt.
Dan uw interview met de heer Kopjes Nie-
man (destijds dienstweigeraar, red.). Ik heb
best we) respect voor deze man en al die
Moet er een debat komen? Ja. ln
Waarom? Om de veteranen eindelijk ge m
noegdoening te geven en van alle blaam al
zuiveren. Zij waren geen terroristische 0r
moordenaars, waarvoor ze nu door enkel
onverlaten ongestraft worden uitgeschol- t.
den. Alle verantwoordelijkheid ligt bij de D
politiek verantwoordelijken van die tijd.
Met tweederde meerderheid
(grondwetsherziening) keurde het parle- r
ment de uitzending van dienstplichtigen
naar Indonesië goed. Niet prettig voor lin
Nederland dat toen mede aan het bewim 1
was, vandaar ook dat de huidige premier I
een politiek Indië-debat afwijst. Bij een p 1
Iitiek debat zal namelijk nog eens de rol v
wijlen de heer Drees worden onderstreep
Excuses aan Indonesië? Overbodig, om( t
de Indoensiërs er niet op zitten te wachte1
en zij zich, mede op basis van hetgeen daii
door Nederlanders is opgezet, hebben ku h
nen ontwikkelen tot een van de machtigs v
landen van Azië. I
Dienstweigeraars: alle respect. t
Deserteurs: begrip.
Deserteurs en overlopers: ook alweer gë 1
zien in de tijd waarin het zich afspeelde, tf{
gen de wet en dus strafbaar. b
Advies aan de veteranen: Tracht via uw 1
lobby een financiële regeling te krijgen vo
de doorstane ellende van toen en nu. Iets I
vergelijkbaars als voor bijvoorbeeld het 1
voormalig verzet. U hoeft dan alleen maai
aan te voeren dat de huidige waarschiji
lijk voornamelijk psychische klachten l
wijten zijn aan uw verblijf in de voormalig
kolonie.
HAARLEM «J. KRAAK
