Dikzakken willen
de schaamte voorbij
Vlaams
ZATERDAG 21 JANUAR11995
Onzetaal
Januari; de bladen staan vol afslankrecepten. Na de overvloed van december moeten we onze overtollige kilo's kwijt om ons straks in
badpak te kunnen vertonen. Sommigen lukt dat, maar voor de echte topzwaren is er weinig uitzicht op 'herstel'. Volgens AZL-
specialist dr. H. Pijl is het bijna onmogelijk om je je hele leven te matigen. ,,Het wachten is dan ook op een doorbraak, een medicijn,
om mensen met overgewicht te helpen.Tot die tijd strijden dikke mensen voor hun rechten. In Noordwijk is onlangs de Nederlandse
Organisatie tot Acceptatie van Mensen met Overgewicht opgericht. Een verhaal over dik zijn, erfelijkheid en acceptatie.
CAROLINE VAN OVERBEEKE
Peter en Lina Hoogervorst uit Noordwijk
(43 en 41 jaar oud) zijn te zwaar, tiental
len kilo's te zwaar. Peter heeft diabetes
en hartklachten. Lina heeft last van een kniege
wricht. Ze hebben al zo vaak een dieet gevolgd.
Maar na het eerste succes, kwamen de kilo's er
toch weer bij. Vaak nog méér dan voor het lijnen.
Peter is inmiddels verzoend met zijn lichaam.
„Maar ik let wel op: het is niet de bedoeling dat ik
nog dikker word. Drie keer in de week Chinees eten
is echt teveel."
Hoogervorst gaat liever niet naar feestjes. Daar
kan hij niet vrijuit praten over zijn gezondheids
klachten, wordt hij steeds aangesproken op zijn ge
wicht. En dat moet afgelopen zijn, vindt hij. Daar
om heeft hij samen met zijn vrouw en een aantal
vrienden de Nederlandse Organisatie tot Acceptatie
van Mensen met Overgewicht, Noamo, opgericht.
Noamo komt op voor de dikke mens, streeft naar
acceptatie en emancipatie, wil de schaamte voor-
bij.
Hoogervorst denkt dat dikke mensen eerst 'tot
rust' moeten komen, 'zichzelf moeten accepteren'
voordat ze echt succesvol kunnen afvallen. En dat
kan alleen als je niet steeds door iedereen wordt
uitgescholden als 'dikzak'. Je wordt keihard veroor
deeld als je te zwaar bent. „Je krijgt een schuldge
voel aangepraat. Als ik over mijn hartklachten be
gin, krijg ik meteen te horen dat het mijn eigen
schuld is. Ik ben immers te dik.
En dan denk ik: dat gebeurt toch ook niet bij een
longkankerpatiënt? Tegen zo iemand zeg je toch
ook niet: eigen schuld, had je maar niet moeten ro
ken? Of een AIDS-patiënt: die had zeker niet aan
seks mogen doen!
En dan moet je als dikkerd ooiïc nog vrolijk door
het leven gaan. Want dat is-nu eenmaal het stereo
tiepe beeld: een dikke vrolijkerd moet je zijn. Dik
wordt bovendien geassocieerd met domheid, ter
wijl dunne mensen in de beeldvorming juist sluw
en intelligent zijn. Kijk maar naar de strips zoals
Billy Turf, of naar de jongensboekenheld Dik Trom.
Ja, slank zijn is het ideaal in deze maatschappij."
De Hoogervorsten vinden dat ze worden
gediscrimineerd: bij de dokter, bij de verzekerings
maatschappij. Lina: „Toen ik aan mijn meniscus
geopereerd moest worden, zei de dokter: 'U bent
veel te dik. Valt u eerst maar af.' Heel bot. En dan
ga ik juist vreten, als ik thuiskom."
Peter Hoogervorst kreeg eetlustremmende mid
delen, omdat hij als diabetespatiënt extra risico's
loopt. „Ik werd daar nogal ziek van, dus ben ik er
mee gestopt. Toen ik ooit een gesprek wilde met
mijn huisarts over mijn gezondheid, werd mij bot
weg gezegd dat ik te zwaar ben. Toen was ik over
rompeld. Voor ik het wist, stond ik weer buiten. En
daar schiet je weinig mée op.
Lina Hoogervorst is onlangs een verzekering ge
weigerd omdat ze te zwaar is. „Een arbeidsonge
schiktheidsverzekering. Ze zeiden dat ik teveel risi
co's loop. Onrechtvaardig is het. Dan kun je nie
mand meer verzekeren. Want als je in een auto
stapt, loop je ook risico. En een van. mijn kinderen
moest eerst kilo's afvallen voordat ze werd geope
reerd. Dat vind ik ook niet eerlijk."
Peter Hoogervorst kreeg vijftien jaar geleden pro
blemen met zijn gewicht. „Toen ben ik gestopt met
roken vanwege de astma van mijn zoon. Ja, en dan
ga je meer eten. Daarbij komt, Lina en ik zijn alle
bei de jongste van een groot gezin. Wij hebben
daardoor de neiging om snel aan te vallen als er
eten op tafel komt. Want anders is het op. Een
soort oerinstinct. En als je dan bijvoorbeeld ook al
tijd een koekje bij de thee gewend bent, dan is dat
moeilijk af te leren. Daarnaast moet het ook een
kwestie van aanleg zijn. Een van onze kinderen is
ook te zwaar.
Zij werd ooit door een schoolarts op een dieet
gezet, waarbij ze als voorbeeld
voor de hele klas moest
dienen. Dat is afschu
welijk voor zo'n kind.
Dan krijg je echt pro
blemen. Je kunt zo
gefrustreerd en
geobsedeerd raken,
dat je het risico
loopt eetziekten te
krijgen zoals anorexia nervosa, of bulimia." (Eét-
stoornissen met een psychische oorzaak waarbij
patiënten extreem kunnen afvallen.)
Peter en Lina Hoogervorst proberen hun levens
stijl aan te passen als het om eten gaat. „Meer
groente, minder toetjes. Want we willen niet nog
verder groeien. In al die dieet-rommel geloven we
niet meer. Daar word je niet slanker van. Dik wor
den kan dan wel een kwestie van aanleg zijn, maar
wij weten ook wel dat je van niet-eten niet dik
wordt. Maar helemaal stoppen met eten kan ook
niet, dat is het probleem. En in deze overvloedige
maatschappij wordt het je helemaal moeilijk ge
maakt."
Dik zijn is een taboe, weet Hoogervorst. „Veel
mensen willen er niet voor uitkomen, willen het
van zichzelf niet weten. Doen allerlei verwoede lijn-
pogingen, maar erover praten of het accepteren, ho
maar. En dat is jammer.
Daarom hebben wij Noamo ook opgericht: om
dik zijn uit die taboesfeer te halen. Samen staan we
sterker. Kunnen we bijeenkomsten houden over al
lerlei medische zaken bijvoorbeeld. En daarbij des
kundigen uitnodigen. Ook praatgroepen zijn nuttig.
Verder willen we een clubblad maken. Maar daar
naast willen we ook leuke uitstapjes gaan maken:
samen kleren kopen of een dagje naar het strand
met zijn allen. En dan maling hebben aan de blik
ken van anderen als je je in je zwembroek vertoont.
Nee, we roepen niet de hele natie 'op om maar
dik te worden. Onzin, we weten ook dat je een ver
hoogd risico hebt op gezondheidsproblemen als je
te zwaar bent. Maar we willen ons wel inzetten
voor acceptatie. Want als we zo doorgaan, heeft de
volgende generatie nog meer eetproblemen. Dat is
het gevolg van die overmatige aandacht voor
dik zijn en lijnen."
Dik zijn komt niet alleen door simpelweg
veel eten. Dat overgewicht onder meer
met erfelijkheid te maken heeft en dat
allerlei ingewikkelde processen in de
hersenen een rol spelen, is inmid
dels bekend. Het wachten is op
dat ene middel, dat medicijn.
dat veel te zware mensen van hun problemen af
helpt. „Denk bijvoorbeeld aan een middel dat er
voor zorgt dat het lichaam meer energie verbruikt",
zegt dr. Hanno Pijl.
Pijl is internist bij het Academisch Ziekenhuis
Leiden (AZL) en is gespecialiseerd in gewichtspro
blemen. Hij behandelt mensen die veel te zwaar
zijn en daardoor gezondheidsrisico's lopen. Ooit
had hij een jongen van 19 jaar in zijn praktijk die
nog maar nauwelijks kon lopen. „Hij was 280 kilo
zwaar. We hebben hem in het ziekenhuis behan
deld: hij is 80 kilo afgevallen. Maar toen hij een
maal weer thuis was, was hij snel weer op zijn oude
gewicht."
Pijl heeft verschillende mogelijkheden om men
sen te behandelen: fcoals medicijnen of een opera
tieve maagverkleining. Een fysiotherapeut voor de
beweging en gedragstherapie voor het aanleren van
ander eetgedrag kunnen ook zinvol zijn.
„Maar verplicht is altijd het dieet: de verandering
van de eetgewoontes. En dat is ook het moeilijkste.
Daar loopt het bijna altijd op stuk, na verloop van
tijd. Ik kan me dat best indenken: moet je je voor
stellen dat je je héle leven moet matigen. Nooit
eens iets extra's, een zak patat, gebakje, een ijsje.
Terwijl mensen om je heen die dingen wel eten.
Dan is het echt waanzinnig moeilijk om alles af te
slaan. En de supermarkten liggen ook vol."
Mensen die echt veel te zwaar zijn, tientallen ki
lo's, lopen risico. Pijl: „Zij hebben meer kans op
suikerziekte, diabetes, hartproblemen, slijtage van
de gewrichten, galstenen en kwaadaardige gezwel
len in de borst bijvoorbeeld." De AZL-specialist kan
het overgewicht meten aan de zogeheten quetelet-
index of body-mass-index „Een rekensommetje: je
deelt je gewicht doorliet kwadraat van je lengte. En
daar komt dan een getal uit: als dat hoger is dan 28
lopen mensen een verhoogd gezondheidsrisico. Ik
behandel meestal mensen die ver boven de hon
derd kilo wegen. Mensen die tien kilo te zwaar zijn,
moeten niet bij mij zijn.
Laatst had ik hier een meisje dat 160 kilo weegt.
Ze is 21 jaar. Dat is sociaal gezien ook een drama:
zo iemand is totaal geïsoleerd. Ik overweeg haar
naar het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk te stu
ren voor een maagoperatie. De nieuwste methode
is om dat met een opblaasbare band te doen. Je
kunt de maag dan tijdelijk kleiner maken. Dat bete
kent dat iemand sneller een verzadigd gevoel heeft
en dus minder eet."
Pijl onderzoekt ook de mogelijke oorzaken van
overgëwicht. Zo bekijkt hij de rol van serotonine,
een stof in de hersenen. *„Wij denken dat mensen
die te weinig van deze stof hebben, een sterkere be
hoefte hebben aan koolhydraatrijke produkten
waardoor ze dik worden. Ze eten relatief meer
koekjes, chocola, brood, rijst, pasta. Die serotonine
remt die behoefte aan koolhydraten.
We kunnen deze stof toedienen bij mensen die er
een tekort aan hebben. Bij een aantal mensen
werkt het, zo weten we inmiddels, maar een feilloos
middel is het niet. Zo kunnen er bijwerkingen op
treden en kunnen mensen ongevoelig raken voor
de stof. Voor ons onderzoek willen we weten welke
mensen deze stof missen en wie het meest gevoelig
is voor behandeling met serotonine."
Duidelijk is inmiddels dat erfelijkheid een rol
speelt. Wetenschappers zoeken daarover informa
tie in onze genen. Pijl: „Dikke ouders hebben vaker
dikke kinderen. De tweelingonderzoeken hebben
uitgewezen dat dat niet alleen aan verkeerde eetge
woonten van de ouders kan worden geweten. Als je
de ene helft van een tweeling bij zijn dikke ouders
laat, en de andere helft van jongs af aan onder
brengt bij slanke ouders, zie je de laatste toch dik
worden."
De meeste patiënten van Pijl zijn doodongeluk
kig met hun uiterlijk. „Ze zijn ten einde raad. En
het vervelende is, dat er ook dikke mensen zijn die
helemaal niet zo veel eten. Overgewicht betekent
dat de hoeveelheid energie die je via voedsel tot je
neemt en het verbruik van die energie uit balans is.
Dat betekent, dat iemand ook dik kan zijn doordat
zijn lichaam te zuinig met energie omgaat. De rest
wordt dan opgeslagen als vet. Maar er zijn natuur
lijk ook mensen die ontzettend veel eten: vet en
suikers."
Als het afvallen lukt, dan is het een hele kunst op
gewicht te blijven. Pijl is somber over de resultaten
van zijn behandelingen. „Eerlijk gezegd valt dat
nogal tegen. De mensen die na twee jaar nog steeds
25 kilo kwijt zijn van de 120, zijn op de vingers van
één hand te tellen. Dat komt doordat het gewoon
ongehoord moeilijk is om altijd maar te matigen.
Binnen de medische wereld gaan nu zelfs stemmen
op om helemaal niet meer te behandelen. Omdat
er nu eenmaal geen goede behandeling bestaat. We
wachten op een effectief middel. De Engelsen en
Amerikanen speuren ernaar. In Amerika is overge
wicht ook een veel groter probleem dan bij ons.
Door de vettere eetcultuur.
Als een arts zegt dat een patiënt moet afvallen
vóór een operatie is dat gerechtvaardigd, vindt Pijl.
„Iemand die te zwaar is, loopt namelijk grotere risi
co's bij de narcose. Bovendien is een mens met
veel vetweefsel voor de chirurg moeilijker te opere
ren."
Hij ziet geen enkel heil in de vele afslankdrankjes
en smeerseltjes die op de markt zijn. „Dat is de op
lossing niet. Vergeet het maar. Het gaat óm de eet
gewoontes: eet gezond, laat vette happen zoals pa
tat staan, eet regelmatig en op vaste tijden, neem
geen tussendoortjes en wees zuinig met alcohol."
De specialisten van het AZL behandelen alleen
mensen met overgewicht die een verwijsbriefje
van hun huisarts hebben en tientallen kilo's te
zwaar zijn.
Vlamingen zijn schizofreen. Dat
heb ik niet van mezelf, maar het is
wel waar. Het is een uitspraak van
Tom Lanoye en die kan het weten
want hij is een beroepsbelg. Vla
mingen zijn schizofreen; ze kijken
tegen Nederlanders op en haten
hen tegelijk hartgrondig. Dat maakt
de omgang met Vlamingen soms
een beetje moeilijk.
Ik mag de Vlamingen wel. Ik kom graag in
Vlaanderen. En Antwerpen is een fantasti
sche stad. Je moet alleen oppassen wat je
zegt. Wie het Belgische bier beter vindt dan
Heineken, krijgt meteen wat aangebocfen;
wie Belgische bonbons de beste vindt, kan
rekenen op bijval; als je de Belgische keu
ken prefereert boven de Nederlandse, wordt
het pas echt gezellig in het café; en als je
dan ook nog hoog opgeeft van de Belgische
vrouwen, volgt een ware verbroedering.
Totdat je zegt dat je het Vlaams zo aardig
vindt klinken. Dan word je binnen de
kortste keren het café uit gewerkt. Dien ar
rogante en paternalistische Ollander moet
maar weer zo gauw mogelijk naar het Noor
den.
Dat zeg ik dus nooit en zo blijft het leuk.
Iedere keer opnieuw als ik er kom. Maar ik
vind het Vlaamse Nederlands echt aardig. Ik
kan er niets aan doen.
De meeste Vlamingen vinden hun
Vlaams niet zo aardig. Ze proberen het Ne
derlandse Nederlands te spreken en te
schrijven. Niet omdat ze daartoe gedwon
gen worden, maar uit vrije wil. Dat is wat
Lanoye bedoelt met opkijken tegen Neder
landers. Komen ze echter in gesprek met
een Nederlander, dan moet die al bijzonder
veel positiefs over België zeggen want an
ders vinden ze hem een arrogante kille
Noorderling.
Het Vlaamse Nederlands verschilt aan
zienlijk van het Standaard Nederlands.
Hoezeer ook geprobeerd wordt dat over te
nemen, je merkt meteen dat het niet hele
maal lukt. Ik koop bij elk bezoek aan België
een paar kranten, om te zien hoe de toe
stand is. Op de eerste bladzij, in de eerste
regel (De Standaard van 8 januari) is het al
raak: 'Wie maandag naar het werk of terug
naar school moet, bereidt zich best voor op
nieuwe winterse buien'. Behalve dat 'terug',
waar wij zouden zeggen 'weer', valt het ge
bruik van 'best' op, in plaats van 't best. Op
de volgende bladzijden staan ze ook: 'zo
vermijd je best het centrum van Eupen', en:
'we houden de kollektie dus best centraal'.
Opvallender zijn de talrijke uitdrukkin
gen, zoals in: 'Dan zal blijken wie de dui
men moet leggen' wie het onderspit
delft), iemand 'van naaldje tot draadje iets
voorschrijven van a tot z), 'De onderhan
delingen sleepten veel langer aan dan oor
spronkelijk gepland', 'De geheime dienst
FSK zat ook in nauwe schoentjes toen in
november uitlekte dat'Ik begrijp niet
dat daar zoveel spel over gemaakt wordt' en
'dat zijn bewindsploeg geen uitstaans heeft
met het gebakkelei in de federale regering'.
De mooiste vond ik: 'Michael Howard vecht
als een duivel in een wijwatervat voor zijn
politieke toekomst'.
Het is bijna allemaal goed te begrijpen en
die nauwe schoentjes en dat wijwatervat
vind ik zelfs juwelen, maar 't is onmisken
baar afwijkend van onze standaardtaal.
Ook in de woordkeus. Zo spreekt men er
over een 'kamerzitje', wat bij ons een
kamerzetel heet; ik kom een 'Nederlandse
nederzetting' tegen, wat wij een Nederland
se vestiging of een filiaal zouden noemen;
er is steeds sprake van een 'autoparking' in
plaats van een parkeergarage; iemand
wordt er 'afgedankt' in plaats van ontsla
gen; en tenslotte wordt er gesproken over
'monovolumes', wat een soort vrachtauto's
schijnt te zijn.
Ook het gebruik van voorzetsels is anders
in België: 'Op twaalf weken moet zoiets
rond te maken zijn' en 'Dat hebben we op
twee dagen tijd door het parlement ge
jaagd'. Men is et 'bevoegd over alle mate
ries' in plaats van bevoegd voor alle zaken;
men neemt 'van in Luik best de A27' in
plaats van vanuit Luik; er wordt van alles 'in
uitzicht gesteld', iemand wil 'te allen prijze'
weg en 'trekt de aandacht op' zijn situatie.
Moet dit allemaal verdwijnen en aange
past worden aan het noordelijke Neder
lands? Me dunkt, dat moeten de Vlamingen
zelf uitmaken. Ondertussen vind ik het al
leraardigst. Maar zeg zoiets nooit in een
Antwerps café, want het betekent het einde
van een gezellige avond.
De Hoogervorsten, Lina en Peter, vinden dat ze worden gediscrimineerd.
FOTO DICK HOOGEWONING
