Toerisme
REDACTIE ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
Een vrachtwagen vol gevelde
woudreuzen langs de Panameri-
kaanse autoweg. Ook in het
milieubewuste Costa Rica gaat de
kap van het tropisch regenwoud
door. FOTO'S RICHARD MOOYMAN
Het mekka voor de ecotoerist
Toerist als mol
Twee Utrechtse en een Parijse architect
hebben vergaande plannen ontwikkeld
voor een nieuwe toeristische trekpleister in
Utrecht. Onder het Domplein en directe
omgeving moeten onderaardse wandelrou
tes komen, die leiden langs de fundamen
ten van de eeuwenoude Kruiskapel en de
resten van de Romeinse legerplaats die ooit
op die plaats stond. De architecten willen
van het Domplein een soort 'huiskamer'
maken met een duizenden vierkante me
ters grote parketvloer en ondergronds be
zoekerscentrum. Het huiskamer-idee is van
de Parijse architect Paul Chemetov. De
Utrechtse architect Jaco de Visser en zijn
stadgenoot Stolzenburg ontwierpen los
daarvan het plan voor het bezoekerscen
trum onder het plein.
In de denkbeeldige huiskamer fungeren de
Domtoren als een staande klok en de kerk
als kabinet. Chemetov wil het plein verder
aankleden met banken en een soort al
scherming tegen de wind. In het bezoekers
centrum kan een rondwandeling langs de
archeologische resten onder het Domplein
worden gemaakt: de funderingen van het
hoofdgebouw van de Romeinse legerplaats,
van de 1 leilige Kruiskapel en van de pijlers
van het schip van de Domkerk dat in 1674
door een storm werd verwoest, 's Avonds
kunnen schijnwerpers in het plein met
lichtbundels van beperkte lengte het ver
dwenen schip 'reconstrueren'.
J ordan ië o verspoe 1 d
Sinds eind oktober de grens tussen Israël en
Jordanië is geopend, hebben zo'n 10.000 Is
raëliërs een bezoek gebracht aan het buur
land. Circa duizend Jordaanse toeristen zijn
in de joodse staat geweest, aldus de autori
teiten in Jeruzalem. De 10.000 Israëliërs zijn
via de twee officiële grensovergangen Jor
danië binnengekomen. Bij Jeruzalem over
de Jordaan of in het zuiden bij Eilat. I let
gaat louter om groepsreizen. Jordanië wei
gert in de regel individuele visa aan Israëli
sche staatsburgers te verstrekken.
De omgebouwde Amerikaanse skilift glijdt
zachtjes door de zwijgende jungle. In de
diepte woeden stille krachten. Planten wur
gen elkaar in de strijd om het licht. Een ri
viertje baant zich een weg door rottende en
gistende bladeren. Mossen maken zich gre
tig meester van steile rotswanden. Groen
overwint steen.
Gezoem verbreekt de drukkende stilte.
Het is geen insekt, maar een felgekleurde
kolibri. Aan een onzichtbaar touwtje hangt
de schriele vogel even stil. De vogelgids -
formaat telefoonboek - ^biedt geen uit
komst. In Costa Rica leven meer dan vijftig
soorten kolibris, zo blijkt als het vogeltje al
is weggedanst.
Plotseling galmen er opgewonden kreten,
in boomtoppen klinkt geritsel. Een troep
apen? Pas zijn ze nog gezien. Zelfs de jaguar
schijnt hier rond te sluipen. Tijdens de op
windende reis door het monumentale bla
derdak kan de passagier van de lucht-tram
zich ook nog eens beschermengel van het
woud voelen. Zonder de kabelbaan was het
bos namelijk al lang gekapt, zo beweert de
exploitant van Jiet particuliere reservaat.
Costa Rica is een mekka voor de ecotoe
rist. Het Spaanstalige land in Midden-Ame-
rika telt twintig grote nationale parken met
een onwaarschijnlijke diversiteit aan dieren
en planten. De liefhebber vindt er alleen al
duizend soorten bomen, van de regenwou
den in het laagland tot de in wolken gehul
de nevelwouden van het hooggebergte.
Vorig jaar ontving Costa Rica 650.000 bui
tenlandse toeristen, die samen meer dan
een miljard gulden spendeerden. Een mijl
paal, want daarmee werd de bananenteelt
voor het eerst als inkomstenbron nummer
één overtroffen. Een meerderheid van de
vakantiegangers komt voor de woeste na
tuur, bakken op het strand eindigt met rui
me afstand op een tweede plaats. Liefheb
bers van kunst en cultuur hebben in de
voormalige bananenrepubliek .weinig te
zoeken.
Plaatselijke reisbureaus en touroperators
spelen handig in op de westerse hang naar
natuur en avontuur. De ecotoerist heeft de
keuze uit vele excursies, van dagtrips naar
het oerwoud en een zeeschildpadden-safari
langs de Caribische stranden tot een bezoek
per mountain bike aan een kokende vul
kaan. Overnachtingen in luxueuze hotels of
in rieten hutten, alles is mogelijk.
De Nederlandse reiswereld begint het
drie miljoen inwoners tellende land te ont
dekken. Costa Rica is exotisch en spannend,
maar niet eng. De verwende vrije tijds-
avonturier kan het water uit de kraan rustig
drinken. Er heersen weinig tropische ziek
tes en vooral in de bergen is het klimaat
aangenaam. De vele aardbevingen beper
ken zich meestal tot een lichte trilling.
Het 'Zwitserland van Midden-Amerika' is
een oase van rust in een door staatsgrepen
en oorlog geteisterde regio. Op de luchtha
ven Juan Santamaria staan geen geünifor
meerde macho's paspoorten te controleren,
maar een vriendelijke dame in een bloeme
tjes-shirt. Costa Rica stelde in 1948 een
unieke daad door het leger geheel af te
schaffen. Het vrijkomende geld werd geïn
vesteerd in onderwijs en gezondheidszorg.
Welvarend
Onder de paraplu van de Verenigde Staten
ontwikkelde het democratische Costa Rica
zich tot een relatief welvarend land. In deze
'achtertuin van de VS' is de Amerikaanse
invloed merkbaar. In San José zijn McDo
nalds en Burger King prominent aanwezig.
Toerisme steeds
belangrijker
voor Indonesië
Het toerisme wordt steeds belangrijker voor
de Indonesische economie. Vierden in 1993
3.4 miljoen buitenlanders vakantie in Indo
nesië, in 1994 waren dat er 4 miljoen en dit
jaar worden er 4,5 miljoen verwacht. De op
brengsten zullen daardoor stijgen van 3,6
miljard dollar (6,2 miljard gulden) in 1994
tot 4,6 miljard dollar (bijna 8 miljard gul
den) in het nieuwe jaar. Dat zei minister
van post en telecommunicatie Joop Ave.
Het toerisme is voor Indonesië, dat op 17
augustus van dit jaar 50 jaar onafhankelijk
hcid viert, de op drie na belangrijkste bron
van inkomsten. De andere zijn de olie en
gassector, de houtproduktie en de textieiin
dustrie. De regering in Jakarta is van plan
1.5 miljard dollar te investeren in aanleg en
uitbreiding van vliegvelden.
Minder toeristen
naar de Wadden
I let aantal toeristen op de vier Friese Wad
deneilanden is in 1994 gedaald. Alleen
Schiermonnikoog tjok meer mensen dan
voorheen. De teruggang wordt geweten aan
het slechte weer in voor en naseizoen, al
was de zomer extreem warm. Bovendien
besloten veel vakantiegangers na de slechte
zomer van 1993 een andere bestemming te
kiezen. Het aantal toeristen op Terschelling
is dit jaar met ongeveer 1 procent gedaald.
Volgens de Terscnellinger VW zijn de men
sen ondanks betere economische verwach
tingen voorzichtiger geworden. Maar men
maakt zich niet bezorgd: „Dat doen we pas
als we onder het gemiddelde zitten."
Op Vlieland is over 1994 een daling in het
toerisme van tussen 3 en 4 procent. De da
ling betreft vooral hotelovernachtingen en
appartementenverhuur. Daarnaast is ook
het aantal overnachtingen op camping
Stortemelk met 6 7.000 verminderd. I let
aantal verhuurde duinhuisjes is redelijk sta
biel gebleven op Vlieland. In tegenstelling
tot de overige drie eilanden mag Schier
monnikoog over 1994 een lichte toename
van het aantal toeristen noteren. Naar de
schatting van VW directeur Jacob I luis
man brachten 275.000 personen in het bij
na afgelopen jaar een bezoek aan Schier
monnikoog. Een stijging van 1 2 procent
ten opzichte van vorig jaar.
Op Ameland is het aantal overnachtingen
dit jaar tussen 3 en 5 procent afgenomen.
Op een totaal van drie miljoen ovemachtin
gen toch al gauw een vermindering met
100.000. De daling zit hem vooral in de ho
telovernachtingen: 5 tot 8 procent. De 'te
hoge' boottarieven zouden, zegt een
woordvoerder van deTcrschellinger politie,
op dat eiland wel eens de oorzaak kunnen
zijn van de huidige rust. Rederij Doeksen
echter gelooft niet dat de hoge tarieven de
toeristen afschrikken. „Toen we de tarieven
in de jaren tachtig met 2 gulden verhoog
den, dachten we dat een aantal passagiers
zou afhaken. Dat is niet gebeurd, eerder
omgekeerd. We hadden het vijfjaar eerder
moeten doen."
handig om gespuis buiten de deur te hou
den, zo geeft ze toe.
Costa Rica heeft de naam een veilig land
te zijn, maar in de media is recentelijk lich
te paniek ontstaan over de toenemende cri
minality, Na een moord op een Canadese
toeriste en een serie brute roofovervallen op
andere vakantiegangers, roepen de kranten
hard om meer politie. Gevreesd wordt dat
het land in de toeristenwereld net zo'n
slechte naam krijgt als tot voor kort Florida.
Ondertussen gaat de sterke groei van het
aantal buitenlandse gasten in Costa Rica
door. Minister van toerisme Carlos Roesch
is niet onverdeeld gelukkig met de aanhou
dende toeristenstroom. „Het gaat te snel.
De voorzieningen blijven achter. De wegen
zijn slecht en dfe luchthaven moet dringend
worden verbeterd. En de hotels rekenen
nogal eens te hoge prijzen."
Roesch gelooft in 'duurzame ontwikke
ling', een economische groei die niet ten
koste mag gaan van natuur en milieu. De
bevolking wordt met Postbus 51 -achtige tv
spotjes van deze boodschap doordrongen.
Zonodig stelt de regering een limiet aan het
aantal bezoekers in kwetsbare natuurgebie
den, verklaart Roesch resoluut. Ook al zijn
de dollars van diezelfde ecotoeristen vol
gens hem hard nodig om de reservaten in
stand te houden.
hoofdstad San José.
inkomstenbron.
Net als de Amerikanen zelf, die in de villa- rond de hoofdstad. Huizen slaan bijna zon-
wijken aan de stadsranden zijn neergestre- der uitzondering achter indrukwekkende
ken. „Nooit hoef ik hier een jas aan", zegt hekwerken. Een kwestie van traditie, zegt
een tevreden emigrant. „En ook het belas- een jonge toeristische gids. „Een woning
tingklimaat is heel, heel aangenaam." zonder hekken is als een vrouw zonder sic-
Mini-forten bepalen het straatbeeld in en raden." Maar het is natuurlijk allemaal wel
Argusogen
In zijn land wenst Roesch alstublieft geen
Spaanse Costa del Sol-toestanden. „We
mikken meer op kwaliteit dan kwantiteit",
zo verzekert de voormalige hotelmanager,
die tot zijn eigen verbazing voor het minis
terschap werd gevraagd nadat zijn vriend
Jose Maria Figueres tot president was geko
zen. Een verplicht gestelde milieu-effec trap-
jortage zal volgens Roesch voorkomen dat
nieuwe hotelcomplexen onaanvaardbare
schade aanrichten.
De milieubeweging waardeert de voorne
mens van de sociaal-democratische rege
ring, maar is niet gerust op een goede af
loop. Met argusogen volgt de Asociación
Ecologista Costarricense de projectontwik
keiaars die hun zinnen hebben gezet op on
gerepte plekken langs de kust. „We moeten
neel erg voorzichtig zijn met grote hotel
projecten", zegt de kritische bioloog Gabriel
Rivas. „Maar we hebben nog de kans orn d<
fouten van andere landen te vermijden."
Rivas vreest dat er straks buiten de be
schermde natuurgebieden vrijwel geen re
genwoud meer over zal zijn. Grote stukken
oerwoud hebben in de loop van deze eeuw
al plaats gemaakt voor eindeloze bananen
plantages, koffieteelt en kuddes vee. Dc
ontbossing en houtkap woeden nog steeds
voort, zegt dé bioloog. Daarom omarmt de
milieubeweging het ecotoerisme als
mogelijkheid om de natuurverwoesting
halt toe te roepen.
„Pas op voor gifslangen", waarschuwt de-
Engels sprekende natuurgids de groep va
kantiegangers. Het oerwoud mag er op het
eerste gezicht romantisch uitzien, de harde
wetten van de jungle gelden óók voor de
ecotoerist. Zeker als niet een kabelbaan,
maar zijn eigen benen hem door het reser
vaat voeren. De ogen glijden nu heel wat
angstiger langs de wir war van wortels vlak
bij het educatieve voetpad.
Als een tropische stortbui losbarst, zijn de
toeristen de enge slangen op slag vergeten.
Zon en regen toveren een perfecte regen
boog tevoorschijn, een Are de Triomphe van
de natuur zelf. Uit de boomtoppen maakt
zich een zwerm vogels met oogverblindend
gele staarten los. De juichende kreten van
de Montezuma Oropendola klinken nog
lang na.
Zweven door het oerwoud lijkt voorbehouden aan
dagdromers, maar in Costa Rica is het echt mogelijk. Een
kabelbaan voert toeristen langs de toppen van eeuwenoude
reuzebomen, in een stuk tropisch oerbos vlakbij de
