Stuntelende Schmitz
verbaast de Kamer
Siad Barre van
Somalië regeerde
met harde hand
Feiten &Meningen
China's nieuwe armen
Nederland heeft minder regels voor bedrijven nodig
ve J
DINSDAG 3 JANUAR11995
NIEUWSANALYSE
Ex-president Mohamed Siad Barre van So
malië is gisteren in ballingschap in Nigeria
overleden. De dood van Barre, die 84 jaar
oud werd, is bekendgemaakt door familie
leden, aldus de Britse BBC.
Barre werd in 1991 door opstandelingen in
de Noordoostafrikaanse staat ten val ge
bracht. Kort voordat die Mogadishu inna
men, ontvluchtte hij in een tank de hoofd
stad van Somalië. Na de vlucht van. Barre
brak in het Afrikaanse land een burgeroor
log uit, omdat de rebellen onderling ruzie
kregen over de verdeling van de macht.
Barre zelf was in 1969 aan de macht geko
men door middel van een staatsgreep,
waarbij weinig bloed vloeide. Eén van zijn
eerste daden was het verbieden van alle po
litieke partijen en het buiten werking stellen
van de grondwet. Onder zijn bewind was
Somalië een éénpartijstaat met de door
hem geleide Somalische Revolutionaire So
cialistische Partij als enige toegestane poli
tieke organisatie.
In de 22 jaar dat Barre president van So
malië was, vielen veel onderdanen ten prooi
aan zijn harde hand van besturen. Zijn
luchtmacht heeft hele steden in de as ge-,
legd, in de gevangenissen zaten duizenden
politieke gevangenen. Vooral nadat Somalië
de oorlog om de Ogadenwoestijn (1977/78)
van buurland Ethiopië had verloren, gleed
Barres bewind af naar een systeem van ver
deel en heers, waarbij hij de verschillende
clans heel geraffineerd tegen elkaar uit
speelde.
Barre werd in 1910 geboren in de toen
malige Italiaanse kolonie Somaliland. Zijn
ouders overleden toen hij fien was, en de
kleine Siad groeide bij familie op. Hij leerde
zelf Engels en Italiaans en werd agent. Bij
de politie bereikte hij de hoogste functie die
tijdens het koloniale bewind openstond
voorSomaliërs.
In 1960 ontstond het onafhankelijke So
malië door de samensmelting van Brits en
Italiaans Somaliland. Barre, die het inmid
dels tot generaal-majoor had geschopt, voer
na de staatsgreep van 1969 in eerste instan
tie een hervormingsgezinde koers. Zo wer
den de rechten van de vrouw en het onder
wijs verbeterd en beloofde hij de corruptie
te bestrijden.
Als belangrijkste hervormingsdaad van
Barre noemen veel Somaliërs tegenwoordig
de introductie van het Latijnse alfabet in
1972 en de bevordering van het Somali als
cultuurtaal in plaats van Engels, Italiaans en
Arabisch. In 1974 leidde Barre de Somaliërs,
die voor 99 procent moslim zijn, de Arabi
sche Liga in.
De Somaliërs hebben een gemeenschap
pelijke taal, godsdienst en etnische afkomst,
goede voorwaarden voor een hechte natio
nale band. Ondanks zijn belofte een eind te
maken aan de rivaliteit tussen de stammen,
steunde Barre in de jaren na de verloren
Ogaden-oorlog meer en meer op zijn eigen
Marehan-clan. Veel broers, zonen en
schoonzonen van de president kregen sleu
telfuncties. Door het versterken van de riva
liteit tussen de clans rekenen Somalië-ken-
ners Barre een zware medeverantwoorde
lijkheid toe voor de burgeroorlog die het
land verscheurt. Aan het einde van zijn
ambtstermijn had Barre al zoveel terrein
aan de opstandelingen verloren dat hij
spottend 'burgemeester van Mogadishu'
werd genoemd.
Het westen, dat Barre sinds de breuk met
Moskou in 1977 steunde, liet Barre in 1991
vallen toen de overwinning van de opstan
delingen onvermijdelijk leek. Na zijn val
vluchtte Barre eerst met enkele volgelingen
naar Kenya, voordat hij in mei 1992 politiek
asiel kreeg in Nigeria. Hij bemoeide zich in
ballingschap niet meer met politiek en trad
niet in het openbaar op. Zijn zoon Diriye,
een van de 19 kinderen die Barre van zijn
twee vrouwen had, verklaarde maandag dat
het de laatste wens was van de ex-dictator
om in zijn geboorteplaats Garbahaarrey te
worden begraven.
MOGAPISHU-LAGOS DPA-Rtr-ANP
'Vreemdelingenpolitiek ligt te gevoelig om niet te overleggen'
„Een politieke blun
der." Bijna achteloos
sabelt WD-woord-
voerder Rijpstra het
besluit van staatsse
cretaris Schmitz (justi
tie) neer om sommige
illegalen gratie te ver
lenen. Maar ook PvdA
en D66 zijn hard in
hun oordeel over de
bewindsvrouw. Uitla
tingen als 'onzorgvul
dig' en 'onervaren'
(PvdA) of 'onverstan
dig' en 'heel erg
vreemd' (D66) ver
wacht je eerder uit de
mond van oppositie
woordvoerders. De
vruchten van het dua
lisme zullen Schmitz
dezer dagen wrang
smaken.
De handelwijze van de PvdA-staatssecretaris brengt
de Tweede Kamer in verwarring. Vorige week ver
raste Schmitz vriend en vijand met de mededeling
dat illegalen die meer dan zes jaar in Nederland wit
gewerkt hebben een verblijfsvergunning kunnen
krijgen. Daarmee legde de staatssecretaris wettelijk
vast wat in de praktijk al gebeurde. Zij deed dat op
aandrang van de rechterlijke macht, die een duide
lijke richtlijn wil bij het al dan niet toekennen van
een verblijfsvergunning.
Een kleine wetswijziging dus, maar gezien de poli
tieke gevoeligheid van het vreemdelingenbeleid wel
eentje die overleg vergt met de regeringspartijen.
Zeker nu de WD deel uitmaakt van het kabinet.
Deze partij heeft niet alleen het imago buitenlan
ders maar mondjesmaat te willen toelaten, zij
koestert dit beeld ook zorgvuldig uit angst voor
stemmenverlies.
Maar ook PvdA en D66 voelden zich gepasseerd. De
Democraten omdat zij net als de WD bevreesd zijn
voor een 'aanzuigende werking' van de gratierege
ling voor langdurig illegalen. „Als dit bekend wordt
in het buitenland, kan dat een nieuwe toestroom
van illegalen veroorzaken", aldus D66-woordvoer-
der Dittrich. Daarnaast voelen de Democraten zich
enigszins vernaggeld omdat zij nog geen half jaar
geleden in antwoord op vragen te horen kregen dat
een beleidswijziging ten aanzien van illegalen niet
aan de orde was.
'Waarom heeft Schmitz niet de moeite genomen de
coalitie in te lichten over haar plannen?', vragen
woordvoerders van de partijen zich af. Temeer daar
het de tweede keer is dat de staatssecretaris de re
geringsfracties passeert. Eind november versoepel
de zij eenzijdig de toelating van asielzoekers. Na
een scherp debat dwong de WD met hulp van de
oppositie Schmitz haar plan op te geven.
Het besluit over de illegalen dat inmiddels is op
geschort tot na een Kamerdebat eind januari
hangt nu hetzelfde lot boven het hoofd. „Politieke
domheid", zeggen ambtenaren van Schmitz. Ook
deze medewerkers voelen zich gepasseerd omdat
de ambtelijke top de staatssecretaris herhaaldelijk
heeft gewaarschuwd de regeringspartijen niet voor
voldongen feiten te stellen. „De staatssecretaris is
haar eigen politiek adviseur", merkt een van de
ambtenaren cynisch op. Alleen de PvdA zou zijn in
gelicht. Maar klaarblijkelijk is die informatie in de
partijtop blijven hangen. Fractiespecialist Van Oven
'weet van niets'.
Van Oven verklaart de lakse houding van Schmitz
uit 'onervarenheid'. „De staatssecretaris had medio
november, toen zij de Raad van State op de hoogte
bracht van de beleidswijziging, ook de Kamer moe
ten inlichten. En niet op de eerste dag van het
kerstreces als er niemand meer in de Kamer is."
Dittrich deelt die mening. „Bij zo'n gevoelige kwes
tie is het verstandiger eerst de partijen even té pol
sen."
De WD tast nog in duister over het stuntelige op
treden van Schmitz. Zij mag dan voor het eerst als
staatssecretaris in de landelijke politiek werkzaam
zijn, als burgemeester van Haarlem heeft zij de af
gelopen jaren ruime bestuurlijke ervaring opge
daan. „Je zou dit een politieke blunder kunnen
noemen waarbij het gissen is naar de oorzaak", for
muleert WD'er Rijpstra.
Van een bewuste strategie van de staatssecretaris
om de Kamer te omzeilen gaat hij vooralsnog niet
uit. Wel neemt de WD de zaak zo hoog op dat zij
de staatssecretaris onder curatele wil stellen. Alle
wijzigingen van het vreemdelingenbeleid, onbe
langrijke technische veranderingen daargelaten,
dienen eerst aan de Kamer te worden voorgelegd.
Volgens Rijpstra is dat noodzakelijk om het draag
vlak voor het beleid van de staatssecretaris te ver
groten.
Medewerkers van Schmitz verklaren haar mistaxa
tie van de politieke gevoeligheid van het illegalen-
besluit uit 'gedrevenheid'. „Zij wil gewoon dat dit
besluit er komt." Maar die voortvarende aanpak
werkt averechts. De WD was al tegen iedere ver
soepeling van het illegalenbeleid en graaft zich nu
verder in. De liberalen zullen tijdens het komende
kamerdebat alles op alles zetten om het illegalenbe-
sluit van tafel te krijgen en kunnen daarbij rekenen
op steun van het CDA.
D66'er Dittrich merkt op dat „de partijen nu alles
dichtspijkeren en niet meer luisteren naar argu
menten". Zijn partij wijst het voorstel van Schmitz
eveneens af. Met alleen de steun van de PvdA en
GroenLinks haalt Schmitz voor de tweede keer bak
zeil. „Terwijl de maatregel heel goed valt uit te leg
gen", stelt een ambtenaar bitter vast.
DEN HAAG MARC PEPERKORN
THE INDEPENDENT
In de Chinese steden leven 12 miljoen mensen onder de armoedegrens.
FOTO ARCHIEF
Toen de Chinese economie in
snel tempo opbloeide, ontstond
er een klasse van 'nieuwe rijken'
succesvolle ondernemers die
op de markthervormingen in
haakten en een fortuin vergaar
den. Maar nu China te kampen
heeft met hoge inflatie
(momenteel 27 procent), wor
den de steden met een heel an
der probleem geconfronteerd:
het ontstaan van een klasse van
'nieuwe armen'. Volgens de
meest recente cijfers leven bijna
twaalf miljoen Chinezen in de
steden onder de armoedegrens.
Ze hebben een inkomen van
minder dan dertig gulden per
maand en velen lijden aan on
dervoeding.
Deze nieuwe armen behoren
niet tot de werkloze dagloners
die van het platteland naar de
steden trekken op zoek naar
werk. De allerarmsten zijn gere
gistreerde stadsbewoners die
werkzaam zijn in de snel aftake
lende staatsindustrie en gepen
sioneerden zonder waardevast
pensioen. Er gaapt een enorme
inkomenskloof tussen deze ar
men en particuliere onderne
mers, die gemiddeld 1.575 gul
den per maand verdienen. Zelfs
een taxichauffeur verdient ruim
420 gulden. De regering vreest
dat deze inkomenskloof voor
sociale onrust zal zorgen.
Sommige provinciebesturen
hebben al op socialistische leest
geschoeide steun voor de aller
armsten geïntroduceerd. Arbei
ders van sommige verlies-draai-
ende staatsindustrieën en
straatarme stedelingen krijgen
coupons waarmee ze voedings
middelen beneden de markt
waarde kunnen kopen. In ande
re gevallen worden de allerarm
sten vrijgesteld van bepaalde
heffingen en belastingen.
De Chinese regering beweert
dat mensen die werken geen
last hebben van de hoge infla
tie, aangezien de lonen nog
sneller stijgen. Maar miljoenen
Chinezen werken voor zielto
gende bedrijven. Wanneer de
produktie stagneert of tot stil
stand komt, worden arbeiders
vaak op een sterk gereduceerd
salaris naar huis gestuurd om
'uit te rusten'. Steeds vaker wor
den arbeiders ook uitbetaald in
niet verkochte produkten van
hun eigen fabriek.
Met name in de textielindustrie
staat het er slecht voor. Veel fa
brieken hebben de poorten ge
sloten en de arbeiders 'te rusten
gestuurd' met 32 gulden per
maand. Jongere werknemers
slagen er nog wel in tijdelijk
werk te vinden in andere indus
trieën of geld bij te verdienen
als straatverkoper. Oudere
werkkrachten zijn echter vaak
vastgeroest in het communisti
sche systeem van staatszorg en
zijn niet flexibel genoeg om op J
de nieuwe economische moge
lijkheden in te spelen. Deze
groep probeert op hun honger
loon te overleven. Al hun geld
gaat op aan de vier traditionele
basislevensbehoeften: brand- l
stof, rijst, olie en zout. In tem
peraturen ver beneden het
vriespunt schuifelen ze in ou- u
derwets katoenen Mao-kos-
tuum en gewatteerde katoenen j.
laarsjes door de sneeuw. j.
Op 1 januari is in China de al-
lereerste arbeidswet van kracht j,
geworden, waarin onder andere
een minimumloon is geïntrodu- tj
ceerd om de groeiende onrust j.
op de arbeidsmarkt te sussen.
In Peking is dit minimumloon jt
inmiddels vastgesteld op een 0
schrijnende 44 gulden per
maand. Maar wie werk heeft in j
de gezonde sectoren van de
Chinese ecorjomie, verdient een p
veelvoud hfervan en voor wie j
afhankelijk is van de failliete j_
staatsindustrie geldt dat je van
een kikker geen veren kunt n
plukken. Er is domweg geen
Pfld' u n
De regering ziet zich voor een e
dilemma geplaatst. Om de infla- w
tie een halt toe te roepen, moet j
het gulle leenbeleid van de Chi-
nese banken aan banden wor
den gelegd. Maar met deze le-
ningen wordt met name de ziel
togende staatssector overeind
gehouden en als deze geld
stroom wordt gestopt, verliezen
nog eens vele miljoenen Chine
zen hun werk en raken aan de
bedelstaf. Een risico dat het par
tij-kader vooralsnog niet durft
te nemen.
PEKING TERESA POOLE
VERTALING: MARGREET HESLINGA
Slechte betaling in dienstensector is fabeltje
Na de conjuncturele inzinking in
1992/'93 herstelde de Nederlandse eco
nomie zich in 1994 beter dan verwacht.
Ook de komende jaren kan de economi
sche groei met enig optimisme tegemoet
worden gezien. De banengroei volgt met
enige vertraging het conjuncturele her
stel en zal dus vanaf '95 weer aantrek
ken. Toch blijft mede door het snelgroei
ende arbeidsaanbod de werkloosheid de
komende jaren hoog. De belangrijkste
uitdaging van dit kabinet is dan ook de
banengroei te versnellen.
Als bron voor werkgelegenheidsgroei ligt
de dienstensector voor de hand. De
werkgelegenheid in deze sector groeit
immers al jaren sneller dan in de andere
sectoren. Dat betekent overigens niet dat
de industrie minder belangrijk wordt.
Bijna de helft van de toegevoegde waar
de van industriële eindprodukten komt
namelijk via toelevering en uitbreiding
tot stand in de dienstensector (onder
zoek en ontwikkeling, reclame, software
en distributie).
Een hardnekkig misverstand is dat de
dienstensector slechts laagbetaalde
baantjes oplevert. Uit een recente McK-
insey-studie blijkt dat in de VS de loon-
verdeling in de dienstensector niet af
wijkt .van die in de industrie. Dat wil zeg
gen dat zowel goed als slecht betaalde
banen even vaak voorkomen in de indu
strie als in de dienstverlening.
Het beloningsverschil tussen hoog- en
laagbetaalde industriesectoren (chemie
versus textiel/kleding) is ongeveer even
groot als het verschil tussen hoog- en
laagbetaalde diensten (onderwijs versus
detailhandel). Ook het gemiddelde belo
ningsniveau in de dienstensector is in
zowel Nederland als de VS slechts zo'n 3
tot 4 procent lager dan in de industrie.
De vrees dat een snelle banengroei in de
dienstensector een afnemende kwaliteit
en beloning van banen tot gevolg heeft,
lijkt daarom wat overdreven.
De banengroei in de VS was de afgelo
pen tien jaar veel hoger dan in Europa.
Dynamiek is daar het trefwoord. Terwijl
de werkgelegenheid in de VS in bijvoor
beeld de detailhandel explosief groeide,
bleef de toename in Europa als gevolg
van overregulering, starre lonen en ge
brekkige concurrentie beperkt. Belang
rijkste les die ik hieruit trek is dat als we
de banengroei willen stimuleren, we die
belemmeringen moeten wegnemen. Dat
betekent dus: minder regels, flexibilise
ring van de arbeidsmarkt, verlaging van
de loonkosten en versterking van het
mededingingsbeleid.
Daarom heeft dit kabinet een groot
scheepse dereguleringsoperatie in gang
gezet. Een voorstel tot vérgaande libera
lisering van de winkelsluitingstijden is
daarvan het eerste concrete teken. Het is
nog steeds zo dat de meeste winkels tij
dens werkdagen dicht gaan als een deel
van Nederland nog in de file staat. Over
de precieze omvang van de werkgele
genheidseffecten van de voorgestelde
forse verruiming bestaat veel onzeker
heid. Dat het langer open blijven van
winkels per saldo banen oplevert is ech
ter wel duidelijk.
Naast de verschuiving van industrie naar
diensten, doet zich tegelijkertijd een ver
schuiving voor van grote naar kleinere
bedrijven. Uit een onlangs gehouden
NIPO-enquête bleek dat de directeuren-
/eigenaren in het midden- en kleinbe
drijf (MKB) 136 duizend extra banen ver
wachten in de komende twee jaar. Uit de
recente ERBO-enquête van de Kamers
van Koophandel blijkt dat in 1994 de to
tale werkgelegenheid nog met 0,3 pro
cent daalde, terwijl de werkgelegenheid
in het MKB juist met 0,7 procent groeide.
Beide cijfers illustreren dat er nog volop
banenperspectief aanwezig is in het
MKB.
Die banen komen niet vanzelf. Uit de
NIPO-enquête kwam ook naar voren dat
overheidsbemoeienis als de belangrijkste
bedreiging van de banengroei werd erva
ren. Bijna een kwart van de onderne
mers noemde overheidsregulering als
het belangrijkst obstakel voor de banen
groei. Dat onderstreept nogmaals dat
deregulering en vermindering van de
lastendruk voor kleinere bedrijven een
belangrijke impuls voor de banengroei
kunnen betekenen.
Uiteraard blijven ook het loonkostenni
veau en de flexibiliteit van de arbeids
markt belangrijk voor groei van de werk
gelegenheid. De lastenverlichting van
negen miljard, waarvan 500 miljoen spe
ciaal gereserveerd is voor het MKB, zorgt
voor het goedkoper maken van de factor
arbeid. Ten slotte wordt het mededin
gingsbeleid verder aangescherpt. Con
currentie houdt bedrijven scherp en is
een drijvende kracht achter innovatie,
die zo belangrijk is voor de banengroei.
De komende jaren moet de banengroei
versnellen. Dat is de belangrijkste op
dracht van dit kabinet. Met name in de
dienstensector en in het midden- en
kleinbedrijf liggen nog volop mogelijkhe
den. Naast lastenverlichting is deregule
ring van goederen- en dienstenmarkten
een belangrijk element in het brede of
fensief tegen de werkloosheid.
DEN HAAG HANS WUERS
Hans Wijers is sinds de zomer minister
van economische zaken. Hij werkte na
zijn promotie tot doctor in de econo
mie van 1982 tot 1984 bij zowel het mi
nisterie van sociale zaken als bij het
ministerie van economische zaken. De
laatste jaren was hij verbonden aan het
organisatiebureau Horringa en De Ko
ning in Baarn.
WIM STEVENHAGEN
/...^voogfpei VAX X
ooic yir JM£ &b% VAN)
sjer' uiTko/vrr,,,x/(
6N ALS l£ WW
7.IT |S W&n BGNIJS
L VAT PE2Ê uasetftÜJMfif
ookipq
ÜBSiEM
VALT
ko Voogun; HCXq 6éM \po^paiiK)£1 RAN...
