Wassenaar getekend en geschilderd
RO Theater koopt pand voor eigen theater
Cultuur&Kunst
KNSM-eiland wordt
Kreta in Amsterdam
Gul Chopin-programma Al win Bar
DINSDAG 3 JANUARI 1995
chef annemiek ruygrok, 071 -356471plv -chef jan rijsdam. 071 -35647;
Spaanse schilder Rivera overleden
Historische stadsgezichten en uitkijkjes over cle Wassenaarse Slag
madrid* De Spaanse schilder Manuel Rivera is gisteren na een
lang ziekbed op 67-jarige leeftijd in Madrid overleden. Rivera
was een van de medeoprichters van de avantgardistische groep
El Paso. Zijn werken worden, behalve in New York en Rome, met
name tentoongesteld in het Gemeentemuseum in Den Haag. El
Paso was in de jaren 50 een zeer invloedrijke groep in de Spaan
se kunst. Naast Rivera behoorden er onder anderen kunstenaars
als Antonio Saura en Rafael Canogar toe.
Verteltheater rond drie koningen
leiden In verteltheater 't Voorkamertje van jeugdboekhandel
Silvester worden morgen (15.00 uur) en zaterdag (20.00 uur) ver
halen verteld rond drie koningen. De boekhandel is gevestigd
aan het Rapenburg 17.
Audities Leids Cabaret Festival
leiden* Op drie zondagmiddagen, 8, 15 en 22 januari, worden in
spciëteit De Burcht openbare audities gehouden voor kandida
ten die zich hebben aangemeld voor het VARA Leids Cabaret
Festival. De optredens beginnen om 14.00 uur. Elke middag zijn
er zes op zeven optredens.
Nieuwe cursussen K&O, ARS en LVC
leiden/katwijk Deze maand beginnen weer tal van nieuwe en
vervolgcursussen kunstzinnige vorming bij K&O in Leiden en
Katwijk. Op het programma staan onder meer cursussen meu
belstofferen, Griekse beschaving, oude culturen van Midden- en
Zuid-Amerika, binnenhuisarchitectuur, design, portret en mo
deltekeningen, aquarelleren, airbrush, zeefdrukken, schilderen
en fotografie en filosofie. Voor meer informatie of inschrijvingen
kan men bellen: 01718-16400 (Katwijk) of 071-141141 (Leiden).
Bij ARS beginnen twee nieuwe cursussen: aquarelleren en mo
deltekenen. Voor inschrijvingen: 071-140784. In het LVC staan
cursussen en works'hops (bas)gitaar,saxofoon, percussie, pop en
geïmproviseerde muziek, toneel, tango, fotografie en tekenen op
stapel. Voor meer informatie en inschrijvingen: 071-146449.
een hartstochtelijk declamatori
sche extase" zo schrijft Arthur
Hedley over deze composities.
Bar speelde de Ballades 1 t/m 4
met een ongehoorde vitaliteit,
gebruikte veel gedoseerder he't
pedaal en haalde 'een tedere
klank uit de Estonia, een zange
rige zegevierende welluidend
heid. De toegiften voor een
dankbaar publiek werden niet
'even' afgeraffeld, integendeel
de 'Etude Tableaux' (1917) van
de Chopinspeler en -bewonde
raar Sergej Rachmaninoff en de
impressionistische 'Réflets dans
l'eau' uit 'Images'(1905) van
Debussy weerklonken wellicht
met een nóg grotere concentra
tie en innigheid.
Visser vindt
vrouwenbeeld
athene «afp/anp
Een Griekse visser heeft in de
Egeïsche Zee ter hoogte van het
eiland Kalymnos een bronzen
vrouwenbeeld, dat vermoedelijk
dateert uit de Hellenistische tijd
(3de tot 1de eeuw voor Chris
tus), ontdekt. Het beeld van de
staande vrouw, die een tuniek
draagt, verkeert in goede staat.
Het weegt 200 kilo en is twee
meter hoog. Het is inmiddels in
Athene, zo heeft minister van
cultuur Thanos Mikroutsikos
zaterdag gezegd. De minister
noemde, de vondst zeer belang
rijk. Hij wees erop dat de
Griekse musea geen sporen uit
deze tijd herbergen. De visser
had het beeld donderdag in zijn
netten gekregen. Na een eerste
onderzoek is het zaterdag naar
Athene overgebracht. De visser,
die bij het transport van zijn
vondst naar de Griekse hoofd
stad aanwezig was, heeft het
beeld aan de autoriteiten over
gedragen „uit liefde voor zijn
vaderland".
Kindertheater
op verlies na
avontuur VS
new york gpd
Geen cheque voor Unicef, afge
lopen zaterdag, na afloop van
de slotvoorstelling van de mu-!
sical Tiptop Tommy Care-a-lot'
van het Nederlands Kinder-1
theater. De tien voorstellingen
in de Alice Tully Hall in New
York hebben zo weinig publiek
getrokken, dat het NKT niet uit
de kosten van de Amerikaanse m
trip is gekomen. Het verlies
wordt geschat op anderhalve I
ton. s
Tegenover de financiële 1
strop staat de grote waardering e
die de jeugdige Purmerendse r
theatergroep na afloop van elkfj 1
voorstelling van het geringe c
aantal bezoekers in ontvangst S
mocht nemen. De Newyorkers g
- onder wie een aantal theater-; t
deskundigen - die de musical n
over zwerfkinderen wel hebber k
gezien, waren zeer enthousiast d
De 41 kinderen, die donderdag a
naar Nederland terugkeren!
maakten ook van de slotvoor-j
stelling een perfecte uitvoering.
Circa drie- tot vierduizend
bezoekers zijn op de tien voor
stellingen afgekomen in de bij
na 1100 stoelen tellende Alice
Tully Hall van het Lincoln Cen
ter. Toch kijkt producent Franl
Ros^n niet ontevreden terug op
het Amerikaanse avontuur
„We hebben het gedaan. We
hebben het lef gehad in hel
centrum van de wereld dt
competitie aan te gaan met d(
grote musicals als 'Cats' er
'Miss-Saigon'. Artistiek zijn wt
geslaagd, vind ik."
Het KNSM-eiland in Amster
dam verandert in juni in het
oude Kreta. De Stichting
Smeltkroes wil in de nieuwe
woonwijk een groot muziek
spektakel in de open lucht op
voeren* Het stuk 'Theseus de
stierdanser' is' gebaseerd op
het Theseus-verhaal uit de
Griekse mythologie.
Met de voorstellingen wil
initiatiefnemer Gerrit Hoog-
straaten de contacten tussen
de huidige en toekomstige be
woners op het KNSM-eiland
bevorderen. Een vergelijkbaar
project, Napoleons droom,
had vorig jaar in de Oranje Ka
zerne plaats. Die voorstelling
was eenmalig. Voor Theseus
staan minimaal zes uitvoerin
gen gepland.
Er doen zo'n driehonderd
spelers, zangers, dansers en
muzikanten mee. Er zijn pro
fessionele koren en dansgroe
pen bij. Ook zijn er figuranten
rollen voor de bewoners van
het KNSM-eiland. Drie maan
den geleden begonnen de re
petities.
Hoogstraaten zegt het pro
ject uit te kunnen voeren met
een budget van twee ton. En
kele toezeggingen van spon-A
sors zijn al binnen. De rest
hoopt hij nog te vergaren. Een
aantal bedrijven en instellin
gen, waaronder Rederij Lovers
en het Open Haven Museum,
werkt met de stichting samen.
De multiculturele samenle
ving staat centraal in het stuk.
Theseus en zijn metgezellen
hebben een Hollands/Euro
pees tintje. De Minoïsche hof
houding die het oude Kreta g
bestiert, krijgt vorm via all r
lochtonen muziek, zang en
dans.
Een kaasstolp, model Copo (1939), ontworpen door Edmond Bellef-
roid voor De Sphinx, is één van de voorwerpen die wordt besproken
op de K&O-cursus 'Geschiedenis van het design 1850-heden'. foto
bonnefantenmuseum
Rod Stewart onwel tijdens concert
Rod Stewart speelde te hard en
had te veel gegeten, kennelijk.
De zanger moest zijn Nieuw
jaarsshow in Rio de Janeiro, met
een recordaantal bezoekers van
3,5 miljoen, afbreken, het podi
um verlaten en in een ambulan
ce afgevoerd worden. Tever
geefs wachtten zijn fans op een
toegift. Op het gigantische podi
um op het strand zou Stewart
de Mangueira Samba School
Drumming Corps nog met zijn
zangtalent bijstaan, maai' dat
kon geen doorgang vinden. De
zanger zei fysiek hier niet meer
toe in staat te zijn geweest; hij
moest aan de zuurstoffles.
muziek
recensie lidy van der spek
K&O Nieuwjaars-matinee door de pianist
Alwin Bar met werken van Chopin. Ge
hoord 1 /1Stadsgehoorzaal, Leiden.
In zijn spel wenste de pianist
Alwin Bar ons een heroïsch,
zwierig, briljant, strijdbaar, ro
mantisch en na de pauze zelfs
een teder 1995 toe. Deze wens
gold nog eens extra voor de gro
te Chopin-liefhebber Tjitte We
ber, ons allen welbekend als en
thousiast directeur van K&O.
Voor het komende (jubileum
jaar heeft Weber met een klein
budget weer een verrassend
goed programma in elkaar gezet
heeft, dat op Nieuwjaarsdag
niet guller had kunnen begin
nen. In Chopins Polonaise opus
44 krijgen we al iets te horen
van een fantasia, er wordt meer
ondergebracht dan in de stan
daard-polonaise: de overgang
van een krijgshaftig tafereel
naar een idylische mazurka die
als trio dient, om weer terug te
keren naar het hoofdthema. De
introductie en coda zijn geheel
in overeenstemming methet
karakter van de fantasia. Naad
loos sluit hier dan ook de 'Polo
naise-Fantasie' opus 61 op aan
met zijn suggestief obsederend
vermogen, mooi dat Bar beide
werken programmeerde.
Was er in de eerste twee stuk
ken, Barcarolle in Fis en de Po
lonaise opus 44 nog sprake van
een overdosis pedaal (Bar had
zelfs de rechtervoet nog op het
pedaal bij het opstaan voor ap
plaus), plotseling kwam er een
opvallende omslag in zijn spel.
Met een ongekende overgave
speelde Bar het Scherzo nr 2 in
bes en de Polonaise-Fantasie
opus 61. Het extatisch karakter
van het Scherzo wekt de ver
beelding en streelt het oor in
dreigende dreunende akkoor
den en ijle zwevende melodie-
en, waarvan alleen Chopin het
geheim bezit, en die Bar gestal
te weet te geven.
Hoewel zijn ballades in zich
zelf artistieke eenheid bezitten,
pikte Chopin uit allerhande vor
men, zoals het lied, het rondo,
hoofdvorm en variatie; die ele
menten die hij nodig had voor
het scheppen van deze nieuwe
vorm. „Het is alsof de bard zijn
gedachten verzaimelt en aarzelt,
nog voordat hij aan z'n verhaal
begint om dan uit te barsten in
Het RO Theater heeft een pand
in het centrum van Rotterdam
gekocht, waarin het een eigen
theater met ruim 300 stoelen
gaat beginnen. In april is daar
de eerste voorstelling te zien.
Het gezelschap heeft thans
nog de Rotterdamse Schouw
burg als thuisbasis. De grote
voorstellingen zal het RO Thea
ter daar blijven spelen. Het aan
tal optredens in de schouwburg
zal teruglopen van 70 naar 55.
In zijn eigen theater wil het ge
zelschap jaarlijks zo'n honderd
voorstellingen brengen. Het
huidige aantal van vijf produk-
ties per jaar wordt gehand
haafd.
In het aangekochte pand,
William Boothlaan 6, was voor
heen een gebedsruimte van het
Leger des Heils gevestigd. Het
heeft twee miljoen gulden ge
kost, terwijl er voor nog eens 1,5
miljoen aan verbouwd wordt.
Het RO Theater betaalt dat uit
eigen middelen. Als alles klaar is
hoeven er geen kantoren meer
te worden gehuurd in de
schouwburg. Evenmin heeft het
gezelschap elders in de stad nog
repetitie- en opslagruimte no-
dig.
In het nieuwe pand komen
een theaterzaal, een studio, kle
dingateliers, kleedkamers en
een foyer. Het gezelschap hoopt
dat begin volgend seizoen de
kantoren kunnen verhuizen.
Het project is uitgewerkt in
nauw overleg met de belangrijk
ste subsidieverstrekkers, aldus
een woordvoerster van het ge
zelschap. Het RO Theater werkt
met een jaarbudget van zeven
miljoen gulden. De gemeente
Rotterdam subsidiëert voor 60
procent, het ministerie van
OCW voor 40 procent. Tot nu
toe speelde het gezelschap
meer dan de helft van de voor
stellingen buiten Rotterdam.
Dat wordt minder. Het aantal
reisvoorstellingen wordt van
120 tot 80 teruggebracht.
Het RO Theater wil zijn eigen
zaal in april openen met de pro-
duktie Angels in America, een
tragi-komedie over de Ameri
kaanse samenleving van de
Amerikaan Tony Kushner. Het
is de bedoeling het stuk in twee
delen te spelen. Het gezelschap
verwacht de première van het
tweede deel juist voor de zo
mervakantie.
Het gedeeltelijke- vertrek van
het RO Theater kost de Rotter
damse Schouwburg jaarlijks on
geveer een half miljoen gulden,
waarvan 320.000 gulden derving
aan huurinkomsten. De
schouwburg praat met de ge
meente en met het RO Theater
over compensatie voor dit be
drag, aldus directeur Carel
Alons.
Het gat in de programmering
zou hij het liefst opvullen met
operavoorstellingen en door
aan het stadsdansgezelschap
Scapino meer voorstellingen te
bieden. Volgens Alons zouden
bestaande operaprodukties
kunnen worden aangetrokken.
Verder bestaan er plannen voor
eigen produkties met het Rot
terdams Philharmonisch Orkest
en zijn chefdirigent Valery
Gergjev. Alons wijst er daarbij
op dat dit niet mogelijk is zon
der subsidie van het ministerie
van OCW.
Wassenaar kent vele architectuur- en natuurmonumen
ten, zoals de hoeven, de oude kerk in de dorpskern en de
duinen. Lang niet alle monumenten zijn nog in de oor
spronkelijke staat terug te vinden. Sommige treffen we
alleen op historische stadstekeningen, geschilderde uit
kijkjes over de Wassenaarse Slag en documentairepren-
ten om stad en land in het geheugen te bewaren. In raad
huis De Paauw is momenteel een tentoonstelling te zien
van het getekende en geschilderde Wassenaar in de pe
riode 1850-1950.
wassenaar esther gottschalk
Sommige monumenten werden
op het laatste nippertje vastge
legd. Zo werd het landhuis
Kwikstaart Clingendaal zorgvul
dig op papier gezet door de te
kenaar J.N. Munnik, vlak voor
dat het in 1943 werd gesloopt.
En Jan Hoynk van Papendrecht
tekende het brugje over de
Maaldrift, voordat het in 1908
ruimte moest maken voor de
aanleg van de elektrische tram
tussen Den Haag en Leiden.
De belangstelling voor afbeel
dingen van stad en land is in
Nederland eeuwenoud. Het ge
nre kent zijn hoogtepunt met
Vermeer, Van Goyen en Ruys-
dael in de 17de eeuw. Na de
sterk idealiserende landschap
pen van de 18de eeuw, ontwik
kelde de belangstelling zich
naar bestaande herkenbare
landschappen en stadsgezich
ten.
Brand
Zelfs tot ver in de 19de eeuw, als
de fotografie al een belangrijke
plaats heeft veroverd, blijven se
ries topografische prenten po
pulair. Een voorbeeld daarvan is
de reeks prenten naar tekenin
gen van Petrus Josephus Lut-
gers (Amsterdam 1808-Loenen-
Vecht 1874).
De tekenaar documenteerde
de stedelijke en natuurlijke mo
numenten van s'-Gravenhage
en Leiden, zoals Huize Ooster
beek, Duindigt en een gezicht
op Voorschoten vanuit de koe
pel van Raaphorst. De litho's
van Lutgers serie komen uit de
publikatie van 1856: 'Gezigten
in de omstreken van 's'-Graven-
hage en Leyden'.
Op een van zijn prenten her
kennen we het landhuis Back-
ershagen. Het uit ca. 1730 date
rende huis was eigendom van
prins Frederik, die er zijn neef
prins Hendrik de Zeevaarder
liet wonen. Na een verwoesten
de brand in 1975, werd het
landgoed volledig in de oude
staat herbouwd.
De Paauw
Van het landgoed Rust en
Vreugd kunnen we helaas alleen
een beeld krijgen door de drie
prenten van Lutgers. Het oude
landhuis is afgebroken en in
plaats er van is, voorbij de Men
ken-van Griekenfabriek, een ap-
partementengebouwverrezen.
Ook het landgoed De Paauw,
waar de tentoonstelling plaats
vindt, is meerdere malen afge
Onder de titel 'Leids Goed'
brengt Stedelijk Museum
De Lakenhal de geschie
denis van de Leidse tex
tielnijverheid in beeld.
Deze krant wijdt met een
reeks artikelen aandacht
aan (je verschillende as
pecten vari deze expositie.
Vandaag halen H.L.J.
Schrandt, oud-directeur
van de wolfabriek Zaal
berg Zn. en C. Binnen
dijk, oud-werknemer van
de firma Clos Leem
bruggen, herinneringen
op aan de tijd dat zij
werkzaam waren in de
Leidse textielindustrie.
H.L.J. Schrandt draait er niet
om heen. Hij is een echte tex
tielboer, zegt hij zelf. En daar is
hij trots op. Schrandt volgde in
1954 zijn vader op als directeur
van de wolfabriek Zaalberg
Zn. „Leiden was toen nog een
echte textielstad, en een indus
triestad," herinnert hij zich.
„Van welke kant je de stad ook
binnenkwam. Je zag één partij
schoorstenen. Die zijn op één
na, die van de gasfabriek, nu al
lemaal weg."
De Zaalbergfabriek stond tus
sen de Vestestraat en de Uiter
stegracht. Meer dan 200 men
sen verdienden er voor de oor
log nog hun brood. „Zaalberg is
altijd een sociaal voelend bedrijf
geweest," weet Schrandt. „Maar
er waren vaak moeilijke tijden
met lage lonen."
Van het milieu lag niemand
in die tijd wakker. Schrandt en
Binnendijk herinneren zich nog
dat het water in de grachten el
ke dag van kleur veranderde, af
hankelijk van de verfstoffen die
werden gebruikt om de dekens
te kleuren. De verfstoffen kwa
men uit de fabriek zo in het wa
ter terecht.
Binnendijk was 34 jaar in
dienst bij Clos Leembruggen.
Hij begon bij de technische
dienst, klom op tot chef van de
afdeling twijnerij en werkte
daarna in het laboratorium. „Ik
ben blij dat ik nooit in de fa
briek heb gewerkt," zegt Bin
nendijk. „Dat waren toch vaak
heel eentonige werkzaamhe
den."
Binnendijk herinnert zich nog
dat er een afspraak was tussen
de textielfabrieken dat ze geen
personeel van elkaar zouden
overnemen. „Maar daar hadden
de arbeiders die een andere
baan wilden een trucje op ge
vonden. Ze gingen dan een paar
dagen voor de slager werken en
dan werd het personeel dus van
de slager overgenomen."
In de laatsfe vijftig jaar wolin
dustrie die Schrandt van nabij
meemaakte wisselden op- en
neergang elkaar af. Voor de oor
log ging het Zaalberg nog goed.
Maar na het eerste oorlogsjaar
was het afgelopen met de pro-
duktie. „Het was* een trieste
tijd", zegt Schrandt. „Om toch
nog wat te doen te hebben ging
men in de fabriek dekens was
sen. Na de wasbeurt werden de
dekens vervolgens even over de
ruwmachine gehaald waarna ze
er weer uitzagen als nieuw. We
hebben in die jaren duizenden
dekens gewassen.
Na de bevrijding ging het ge
leidelijk aan weer beter met de
textielindustrie. Zaalberg be
sloot behalve wollen dekens ook
andere produkten te vervaardi
gen, duffelcoats, houtje-touw
tje-jassen, en later ook kinder
rokjes met Schotse ruitjes. „De
orders werden steeds groter
maar de prijs moest ook steeds
meer omlaag," aldus Schrandt.
„De concurrentie was hard. Dat,
en de Korea- en Suëzcrisis,
heeft ons de das omgedaan."
In de jaren zestig en zeventig
werden nieuwe kamgarens ont
wikkeld. De Leidse textielindus
trie probeerde aanvankelijk de
nieuwe ontwikkelingen bij te
houden, maar slaagde daar uit
eindelijk niet in. De jaren zestig
en zeventig waren dramatisch
voor de Leidse textielindustrie.
De laatste bedrijven sloten in
1979 de deuren waarmee een
definitief einde kwam aan de
produktie van dekens en duffel
coats.
'Sneeuwlandschap De Paauw', een olieverf van Agnes van Stolk.
beeld, zoals in de olieverf op
linnen van Agnes van Stolk:
Sneeuwlandschap De Paauw
(1943). Het aardige daarvan is
dat het neo-classicistische land
huis, het voormalige paleis van
prins Frederik der Nederlanden,
zoon van koning Willem I, zich
zowel historisch getekend en
geschilderd als 'live' in het hier
en nu laat bekijken.
'Wassenaar getekend en ge
schilderd 1850 - 1950' is te zien
tot en met 22 januari in De
Paauw, Raadhuislaan 22, Was
senaar. Geopend: dinsdag t/nj
vrijdag van 10.00-16.00 uur, ei
op zaterdag en zondag vai
13.00-16.00 uur.
Oud-Zaalberg-directeur Schrandt (links) en oud-Clos Leembruggen-medewerker Binnendijk met een wollen
Schrandt: „Wat maakt het uit, uiteindelijk zijn we toch gefuseerd."
deken van concurrent Van Wijk.
foto hielco kuipers
