Belegger steeds mondiger
Frankrijk geeft Algerijns regime steuntje in de rug
Feiten &Meningen
Hard verzet
geboden tegen
fundamentalisme
KPMG straks NV uit voorzorg tegen claims van boze beleggers
DINSDAG 27 DECEMBER 1994
Als hel nog tot ons doordringt, beleven we
het dagelijks. Ook Kerstmis 1994 is er niet
van verschoond gebleven. De verwoestende
uitwerking van de fundamentalistische le
venshoudingen in de wereld. Of het nu om
godsdienst, natie of ras gaat overal waar
de beleving daarvan absoluut is, is elk be
schaafd samenleven onmogelijk.
In het voormalige Joegoslavië slachten
mensen elkaar af om verschil in natie, gods
dienst en etnische herkomst. In Rwanda
zijn honderdduizenden mensen over de
kling gejaagd, omdat ze behoorden lot een
andere stam. In Algerije woedt een burger
oorlog, omdat de heersende elite geen
plaats wenst te maken voor een fundamen
talistische islamitische theocratie. Een staat
waarin kerk en staat niet zijn gescheiden,
maar waar de staat wordt gemodelleerd
naar de vereisten van de fundamentalisti
sche opvatting van de islam.
Gedurende het kerstweekeinde hebben
volstrekt onschuldige vliegtuigpassagiers
hun leven moeten geven voor het naderbij
brengen van een der
gelijke staat. Ook de
Palestijnse bevrij
dingsbeweging kent
zijn fundamentalisti
sche arm die ook al
niets ontziend te werk
gaat ten opzichte van
Israëlische burgers.
Keer op keer blijkt dat
het fundamentalisme
niets en niemand
ontziet en dat het hei
lige doel werkelijk alle
w.. middelen heiligt. Een
medewerker |even is nief vee|
waard en volstrekt
ondergeschikt aan het bereiken van dat
doel. Dat geldt zowel voor de doelnastrevers
als voor hun slachtoffers. In de fundamen
talistische variant van de islam is het met je
leven bijdragen aan het bereiken van een
door de islam en islamitische wetten be
heerste wereld zelfs een begeerde status.
Niets mooier dan het zijn van martelaar.
Fundamentalistische opvattingen inzake
religie, natie, ras en ethniciteit alleen zijn
dikwijls niet voldoende. Een sociaal-econo
mische voedingsbodem is evenzeer nood
zakelijk. Hoewel, Fn het voormalige Joego
slavië was die juist opvallend afwezig. Het
was een relatief welvarend land binnen de
toenmalige communistische wereldorde.
Het kan soms dus kennelijk ook zonder.
Dat neemt niet weg dat het pad naar fun
damentalistisch geweld dikwijls is geplaveid
door sociaal-economische achterstelling
van belangrijke delen van de bevölking. Op
zo'n voedingsbodem kan fundamentalisme
gemakkelijk gedijen, daar betrokkenen vaak
meer te winnen dan te verliezen hebben.
Uitzichtloosheid laat zich graag inruilen
voor perspectief, ook en vooral als dat gebo
den wordt door een fundamentalistische
opvatting. Het doel is duidelijk, de weg
waarlangs, al is zij meestal gewelddadig, is
eveneens duidelijk en daardoor is de wereld
een stuk overzichtelijker. Een wereld waarin
naadloos het goede van het kwade valt te
onderscheiden. Voor mensen in een hope
loze situatie in ieder geval een wereld met
perspectief. Als het niet hier is dan is het
wel in het hiernamaals.
Onze joods-christelijk-humanistische cul
tuur heeft een eeuwenlange weg afgelegd
om deze vormen van fundamentalisme
achter zich te laten. Vrijheid van menings
uiting, scheiding van kerk en staat, gelijke
behandeling van alle mensen ongeacht hun
geslacht, ras, leeftijd en geaardheid, respect
voor minderheden het zijn de verwor
venheden van dat lange historische proces.
Het zijn onze centrale culturele waarden
geworden.
Op weg naar die waarden is ook ten on
zent veel bloed gevloeid van tal van on
schuldige mensen die zich in onze funda
mentalistische opvattingen niet konden
vinden danwel zich daarin niet mochten
vinden. Niets menselijks is dus ook ons
vreemd. Zo lang is het allemaal nog niet ge
leden dat miljoenen werden afgevoerd naar
de gaskamers omdat zij tot een verwerpelijk
ras zouden behoren.
Het is dus alleszins begrijpelijk dat velen
in onze wereld wars zijn van iedere vorm
van intolerantie, zelfs ten opzichte van die
genen die bovengenoemde centrale waar
den van onze cultuur bedreigen. In de wes
terse wereld zijn wij echter doorgeslagen
naar een alles omvattend cultuurrelativis
me. Alles moet kunnen, alles moet mogen.
Dikwijls wordt dit evangelie niet beleden
uit angst of, nog erger, uit onverschilligheid.
De angst van 'dat nooit weer', of de onver
schilligheid van 'het zal mijn tijd wel du
ren'. In het laatste geval sluiten wij de ogen
voor de aanstormende werkelijkheid en in
het eerste geval is ons zicht versluierd door
angst. Dat neemt niet weg dat het steeds
duidelijker begint te worden dat dit cultuur
relativisme ons een enkele reis naar de hel
op aarde zal verschaffen.
Hoe innerlijk tegenstrijdig het ook moge
klinken, maar ten aanzien van de centrale
waarden van onze cultuur'zullen we welis
waar open hebben te communiceren, maar
de aantasting van die waarden zullen we
met alles wat in ons is hebben tegen te
gaan. Anders gezegd: op die punten zullen
we ten minste zo hard hebben te zijn als
onze fundamentalistische iTtedemens. We
zullen onze vrijheden desnoods gewapen
derhand hebben te verdedigen door de vrij
heid niet te relativeren en door deze des
noods met ons leven te beschermen. In de
loop van de Tweede Wereldoorlog werd de
ze paradox voor de meeste mensen han
teerbaar. We zullen hetzelfde beleven in de
komende decennia. De tijd lijkt niet meer
ver af of ook fundamentalistische stromin
gen zullen beschikken over nucleaire bewa
pening. Dan zal het ons in één klap duide
lijk zijn. Beter is het, ons daar nu reeds
mentaal op voor te bereiden.
De opstand van gedupeerde effectenbezit
ters lijkt in Nederland in volle gang. De Fi
nanciële verantwoordelijkheden worden
daardoor aangescherpt. Flet zijn niet alleen
de banlders zoals ABN AMRO, die de
claims om de oren krijgen. Ook accoun
tants, advocaten en niet-oplettende (voor
malige) bestuurders van bedrijven worden
in toenemende mate verantwoordelijk ge
steld voor schade als gevolg van verkeerde
informatie of mismanagement.
In de VS stapt men gemalckelijk naar de
rechter. C.J.I.M. van Tilburg, lid van de
Raad van Bestuur van de accountants- en
adviesorganisatie KPMG, denkt dat die cul
tuur ook naar Nederland en Europa is
overgewaaid. Zeker waar het internationa
le bedrijven betreft. Het gaat vaak om bui
tensporig hoge bedragen. Reden voor
KPMG om als eerste grote maatschap van
accountants en adviseurs in Nederland
met ingang van 1 januari verder door het
leven te gaan als naamloze vennootschap.
Van Tilburg: „De toename van het aantal
claims in Nederland en in Europa betekent
dat je je daar als organisatie tegen moet
wapenen. Dat je een aantal verdedigingsli
nies moet opbouwen. De eerste verdedi
gingslinie is dat je veel scherper gaat letten
op het aannemen van nieuwe klanten. Op
zich deden we dat al. Maar we zijn toch
nog scherper geworden. We hebben daar
een hele acceptatieprocedure voor inge
steld. We willen van tevoren absoluut zeker
weten dat we met bonafide lieden te ma
ken hebben".
„Daarnaast bekijken we tegenwoordig met
een zekere regelmaat onze bestaande klan
ten. Wordt er niet met de belastingen ge
rotzooid, of met invoerrechten, dat soort
zaken. Met drugshandel hebben we geluk
kig nog niet te maken gehad. Maar we zor
gen er wel voor dat onze mensen daar
scherp op zijn", aldus de bestuurder-ac
countant.
Van Tilburg noemt verder de 'algemene le
veringsvoorwaarden' die de Nivra als orga
nisatie van register-accountants heeft op
gesteld. „Op zich een merkwaardig feno
meen dat we dat nog niet hadden, een
beetje naïef zelfs. Iedere loodgieter werkt al
lang met zulke leveringsvoorwaarden en
gelijk heeft-ie."
Een forse schadeclaim is een schrikbeeld,
ook voor een accountantskantoor. Van Til
burg: „Als we een claim van een half mil
jard om de oren krijgen en die wordt ook
nog eens toegewezen, dan denk ik dat we
een probleem hebben". Dat bedrag verze
keren kost een hoop geld. „We betalen als
organisatie dit en volgend jaar tussen de 15
en 20 miljoen gulden aan premie", ver
zucht Van Tilburg. Een premie die de afge
lopen paar jaar al een paar keer 'over de
kop' is gegaan.
Dè specialist op het gebied van dergelijke
verzekeringen in Nederland is Bloemers
Assuradeuren in Rotterdam, een samen
werkingsverband van de belangrijkste al
gemene verzekeraars. Bestuurders van
vennootschappen die zich hiervoor aan
sprakelijkheid willen verzekeren, moeten
bij Bloemers rekenen op een jaarlijkse pre
mie tussen de ruim drie en ruim zeven
mille voor een verzekerd bedrag van éen
miljoen gulden. Afhankelijk van de aard
van het bedrijf en de positie van de be
stuurder daarin.
De accountants van KPMG gaan nog een
stapje verder door de huidige maatschap
om te bouwen tot NV. Daarmee wordt het
risico van de partners, binnenkort aandeel
houders, beperkt tot het vermogen dat ze
in de vennootschap hebben zitten. In de
huidige situatie als maatschap zijn ze ook^0
hun privé-bezittingen kwijt, in het geval d£e
organisatie omvalt als gevolg van buiten
sporig hoge schade. A
„Maar de nieuwe rechtsvorm, met werk- p
maatschappijen, zorgt er ook voor dat in
zo'n geval de organisatie voor een groot
deel door kan draaien", zegt Van Tilburg. rje
„Als bestuurder van een organisatie waar
zo'n 3.500 mensen werken, ligt daar ook °a
een grote verantwoordelijkheid. Ik denk
dat andere accountantskantoren ons op
die weg gaan volgen. Advocaten krijgen
trouwens ook met dat probleem te ma
ken". Het is een schrikbeeld, een accoun
tant die even niet oplet. Van Tilburg: „Of de
een die belazerd wordt. Het blijft tenslotte^
mensenwerk en dan kunnen er fouten g
maakt worden".
AMSTERDAM
Gedupeerde obligatiehouders DAF slepen ABN AMRO voor rechter
De obligatiehouders
van het failliete auto
mobielconcern DAF
hebben de voormalige
financiërs van het au
tomobielconcern ge
dagvaard. De laatsten
zijn verenigd in de
Ofasec. Ook ABN AM
RO is gedagvaard om
dat de bank indertijd
in de prospectus 'mis
leidende' informatie
zou hebben verstrekt.
De zaak dient 18 janu
ari bij de Amsterdam
se rechtbank. De Ne
derlandse Trust Maat
schappij (NTM) NTM
vertegenwoordigt de
gedupeerde aandeel
houders. Ofasec heeft
geweigerd de obliga
tiehouders als schuld
eisers te erkennen.
Aandeelhouders van Air Holland zijn ongetwijfeld benieuwd hoe de procedure van de gedupeerde DAF-obligatiehouders uitpakt. Het personeel van de voormalige vliegtuigmaatschap
pij zal dat vermoedelijk weinig soelaas bieden. Op de foto een beeld van de verslagenheid begin oktober 1991, toen duidelijk was dat Air Holland niet meer te redden was. foto»anp
Beleggers worden steeds mondiger. Nu
wordt de grootste bank van Nederland voor
de rechter gedaagd door houders van obli
gaties DAF. Bezitters van obligaties van de
Duitse winkelketen Co op zijn al een stapje
verder. De Hoge Raad besliste vorige
maand dat ABN AMRO moet bewijzen dat
de bank als emissieleider indertijd de Co-
op-belegger de juiste informatie heeft ver
strekt en dus hen geen rad voor ogen heeft
gedraaid.
Aandeelhouders van failliete ondernemin
gen als TextLite en Air Holland zitten op het
vinkentouw. De afloop van beide zaken kan
ook voor hen gevolgen hebben. Zou de
rechtbank positief beschikken op het ver
zoek van NTM en de voormalige financiërs
verplichten de DAF-obligatiehouders tege
moet te komen, dan kan dit wellicht gunstig
uitpakken voor te starten soortgelijke pro
cedures tegen voormalige bestuurders van
die bedrijven.
Een duidelijke overeenkomst is er tussen
genoemde procedures in de DAF- en de
Co opzaak. De gedupeerden zijn uit op een
aanscherping van de juridische verant
woordelijkheden in de financiële wereld.
Het blijkt gedeeltelijk ook een 'veramerika
nisering' van de verhoudingen. Temeer
daar nu blijkt dat Amerikaanse speculanten
het voortouw hebben genomen in de pro
cedure rond de DAF-obligaties. Daarmee
houdt de overeenkomst op.
Inhoudelijk zijn de diverse procedures niet
of nauwelijks te vergelijken. Zo luidde het
arrest van de Hoge Raad in de Co op-zaak
uitsluitend dat de bank die de uitgifte van
obligaties coördineert wel degelijk ook ver
antwoordelijk is voor de inhoud van het
prospectus. Dat is een tegenvaller voor ABN
AMRO, waar men meende voldoende te
hebben aan de informatie van bedrijfslei-
ding en externe accountant. Toch vinden
obligatiehouders van Co op het merkwaar
dig dat binnen enkele weken na de uitgifte
van de obligaties grote financiële proble
men opdoken bij de Duitse detailhandels
keten. Problemen die overigens inmiddels
zijn overwonnen.
ABN AMRO is optimistisch. Eerst zal moe
ten blijken dat de bank onjuiste informatie
in het prospectus heeft gezet. In de tweede
plaats zal de schade nog moeten worden
vastgesteld. Alleen de obligatiehouders die
na de slechte berichten uit Duitsland in pa
niek de effecten hebben verkocht, hebben
zeker schade geleden. Degene die ze heeft
bewaard, heeft achteraf gezien helemaal
niet zo'n beroerde belegging gedaan.
Weliswaar duikelde de koers van de obliga
tie Co op na het slechte nieuws in 1990 tij
delijk tot zestig procent van de oorspronke
lijke waarde, maar het concern herstelde
zich. De rentevergoeding werd vervolgens
steeds keurig betaald en de eerste lening
werd dit jaar keurig en volledig afgelost. De
tweede obligatielening, die volgend jaar
moet worden afgelost, werd uitgegeven op
een koers van 99,50 en noteerde eïgelopen
week 99,10. Misschien geen klapper in be-
leggersland, maar zeker uiteindelijk ook
geen rampenfonds zoals bij DAF het geval
Voor de obligatiehouders DAF ligt de zaak
volledig anders. Hier betwisten de particu
liere geldverstrekkers het alleenrecht van de
banken op de zekerheden die in het hele
DAF-concern achterbleven na het faillisse
ment. ABN AMRO en de andere banken be
weren dat de obligatiehouders alleen rech
ten kunnen ontlenen aan de nalatenscha1
van de vroegere DAF-holding: nul komm
nul dus.
Air Holland is weer een heel ander verha.
Hier zou, tenminste bij de bank die de a
delenemissie verzorgde, bekend moeten
zijn geweest dat de cijfers van de vliegma
schappij ten tijde van de aandelen-emissi
al aanzienlijk slechter zouden zijn dan he
prospectus aangaf. Bij TextLite concentre
de discussie zich op dit moment op de ro
van de voormalige bestuurders, commiss
rissen eh accountants. Totaal verschillent
verhalen en juridische procedures met
verbindend element; het mondiger wordt
van de effectenbezitter.
AMSTERDAM MARIEN VAN DEN BOS
THE INDEPENDENT
Frankrijk verleent al maandenlang heimelijk militai
re steun aan het Algerijnse regime. Helikopters,
nachtkijk-technologie voor observatie vanuit de
lucht en andere gevechtsapparatuur is richting het
Algerijnse leger gestuurd. Deels aan boord van Fran
se militaire vluchten die naar verluidt regelmatig in
de vroege ochtenduren d£ luchthaven van Algiers
aandoen.
Volgens goed geïnformeerde bronnen in Algerije is
de zoon van een Franse minister bij de zaak betrok
ken. Hij zou aan het hoofd staan van een particulie
re veiligheidsdienst die op legale wijze voor miljoe
nen guldens aan apparatuur heeft verkocht aan de
Algerijnse veiligheidspolitie. „Iedereen weet van de
ze handel af. maar niemand wil er over praten", al
dus een bron.
Officieren van de Franse militaire veiligheidsdienst
onderhouden vruchtbare contacten met hun Alge
rijnse collega's en Franse spionnagediensten luiste
ren rond de klok het Algerijnse radioverkeer af. De
belangrijkste afluisterbasis is een voor de kust van
de voormalige Franse kolonie afgemeerd schip dat is
uitgerust met een woud van antennes. Het voorma
lige vrachtschip draagt de code-naam A646 Berry.
Aan boord van de wit geverfde schuit bevinden zich
leden van de Franse buitenlandse veiligheidsdienst
die dag en nacht luisteren naar de berichten van Al
gerijnse commandanten in het Lakhdaria-gebergte
en de Bied, het Algerijnse achterland, waar Franse
militairen ooit slag leverden tegen de mannen die ze
nu proberen te helpen.
Het werk op de Berry wordt aangevuld met radiosig
nalen die worden opgepikt door vliegtuigen van de
Franse luchtmacht die boven de Algerijnse kust pa
trouilleren en door veiligheidsfunctionarissen in de
zwaar bewaakte Franse ambassade in Algiers. Van
daaruit worden de golflengten afgeluisterd die door
de Algerijnse politie wordt gebruikt tijdens anti-ter
roristische operaties.
Parijs geeft toe negen Ecureuil-helikopters aan de
Algerijnse regering te hebben verkocht, maar be
weert dat de toestellen voor 'burgerdoeleinden' aan
Algerije zijn geleverd. Op deze manier omzeilt de
Franse regering een verplicht onderzoek door de mi
nisteriële commissie voor de inspectie van militaire
exportgoederen. Maar militaire deskundigen wijzen
erop dat de helikopters alleen maar hoeven te wor
den uitgerust met raketten en nachtkijkers, die
eveneens door Frankrijk worden geleverd, om te
worden omgevormd tot volwaardige gevechtstoe
stellen in de strijd tegen het islamitische verzet.
Tegenstanders van het Algerijnse regime beschuldi
gen Frankrijk er al meer dan een jaar van steun te
verlenen aan de Algerijnse militaire regering, die bij
na drie jaar geleden een tweede verkiezingsronde af
gelastte toen duidelijk werd dat het FIS (Islamitisch
Reddingsfront) als winnaar uit de bus zou komen.
De Franse regering reageerde aanvankelijk aarze
lend op de afgelasting, maar verleende vervolgens
stilzwijgend steun aan het Algerijnse regime toen de
gevolgen van een eventuele islamitische machts
overname in Algerije duidelijk werden. Met name de
Franse minister van binnenlandse zaken, Charles
Pasqua, schaarde zich achter de zittende regering.
Algerije staat ruim elf miljard gulden in de schuld bij
Frankrijk en na de vestiging van een islamitische re
publiek zouden naar schatting 300.000 Franstalige
Algerijnen de Middellandse Zee oversteken om hun
toevlucht in Frankrijk te zoeken.
De Algerijnse burgeroorlog heeft tot nog toe 30.000
levens geëist. Islamitische groeperingen hebben
honderden aanhangers van de regering gemarteld
en onthoofd. Tegelijkertijd maken Amnesty Interna
tional en andere organisaties melding van honder
den éxecuties, die gepaard gaan met systematische
foltering.
Van alle Franse ministers heeft Pasqua zich het dui
delijkst een aanhanger van het huidige regime ge
toond. Hij accepteert de stelling van de Algerijnse
junta dat Europa zich moet aansluiten bij de oorlog
tegen het 'internationale islamitische terrorisme'.
Op kerstavond (de kaping van een toestel van Air
France) kreeg Frankrijk een voorproefje van de mo
gelijke prijs van een dergelijk beleid.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
