:De mislukking van
Hitlers laatste gok
e
1
a
d
Vijftig jaar geleden: het Ardennenoffensief
Een van de meest heroïsche
veldslagen van de Tweede
Wereldoorlog werd tijdens
de besneeuwde kerstdagen
van 1944 in de Belgische
Ardennen geleverd. Met een,
naar later bleek,
wanhoopsoffensief
probeerde het Duitse leger
het oorlogstij alsnog te keren
en een eindnederlaagafte
wen telen. Aan geallieerde en
Duitse kant vielen in die
donkere dagen rond kerst'44
ruim 200.000 doden en
gewonden. Daarnaast
verloor Hitier 600 tanks en
1.600 vliegtuigen. Nagenoeg
al zijn reserves waren
daarmee aangetast.
ntwerpen. Arnhem. Aken. Met ka-
pitalen haalden deze steden in de
«^^tweede helft van 1944 de voorpa-
ta's van transatlantische kranten. Antwer-
n, omdat de haven op 4 september 1944
Tact in Britse handen was gevallen. Arn-
im, omdat deze stad 'een brug te ver' bleek
zijn voor de Britse tankspitsen die in het
der van de land- en luchtlandingsoperatie
_Jarket Garden" hadden moeten doorstoten
lar de Rijn. En Aken, omdat het op 21 okto-
!r 1944 als eerste Duitse stad capituleerde,
nerikaanse infanteriedivisies hadden de
ïd vanuit het noorden en zuiden in de tang
•nomen.
Maar daarna stokte het op D-day begon-
5n geallieerde offensief. Eerst moesten de
:heldeoevers op de Duitsers worden ver
eerd en de Peel gezuiverd. Pas op 3 decem-
ïr viel daar het laatste Duitse bruggehoofd
j Blerick en werd de Maas frontlinie. Het
ritse XXXste Legerkorps ondersteunde op
ïtzelfde moment de Amerikaanse divisies,
!e vanuit Zuid-Limburg doorstootten naar
Ruhr. Deze rivier kon echter niet worden
/ergestoken omdat de Ruhrdammen in de
Ifel nog in Duitse handen waren. Bij vernie-
ging zou de Ruhrvallei onder water komen
i staan en de voorhoede van achterhoede
orden afgesneden.
Ook in de Eifel werd in de herfst van 1944
ard gevochten. Amerikaanse divisies moes
in met ongekend grote verliezen uit de strijd
orden genomen. Ze konden hun wonden
kken in de Ardennen, waar ook pas aange-
Dmen divisies hun eerste gevechtservaring
pdeden.
Begin december arriveerde daar de 106de
ifanteriediviisie. De Golden Lions stonden
nder bevel van generaal-majoor Alan Jones,
lij had zijn hoofdkwartier in een school in
ankt Vith. Zijn regimenten betrokken stel-
ngen in de Schnee Eifel. Dik besneeuwde
parren en dennen ademden reeds de sfeer
an Kerstmis. Meldingen van deze 'groentjes'
(ver bewegingen van zware pantsereenhe-
jen werden daarom niet serieus genomen.
Grammofoonplaatjes, om jullie te laten
phrikken', was het commentaar op het
ioofdkwartier van het Amerikaanse Eerste
leger in Spa. Evenmin werd acht geslagen op
Ie waarschuwingen van kolonel 'Monk'
jickson. Deze zwartgallige inlichtingenoffi-
ier voorspelde een grootscheeps'Duits of-
fcnsief in de Ardennen. Een paar dagen Parijs
ouden hem goed doen, oordeelden zijn su-
ferieuren.
Operatie 'Kerstroos'
'och had Dickson het bij het rechte eind.
Vant in het geheim liet Hitier een van zijn
jelangrijkste militaire adviseurs, kolonel-ge
leraal Jodl, een nieuw Ardennenoffensief
joorbereiden. Kerstroos was de codenaam
fan dat plan, dat voorzag in een doorsteek
fan dertig divisies door de Ardennen naar de
Maas en in de herovering van de, haven van
uitwerpen. Twintig tot dertig Amerikaanse
fn Britse divisies zouden aldus kunnen wor-
Jen vernietigd. Hitier hoopte met deze door
haak ook vredesoverleg af te dwingen, waar
lij hij de voorwaarden zou dicteren,
i De opperbevelhebber van het Duitse West
ern, veldmaarschalk Gerd von Rundstedt,
|n de bevelhebber van de Duitse legergroep
p de Eifel, veldmaarschalk Walther Model,
paren niet bijster enthousiast over dit plan.
cuteerd. Hun laatste wens was om Duitse
verpleegsters kerstliedjes te horen zingen,
een wens die werd ingewilligd.
Afschuw wekte ook de afslachting van de
B-batterij van het 285ste Veldartillerie Waar
nemingsbataljon, die bij Baugnez, even ten
zuiden van Malmedy, op de Kampfgruppe
Peiper was gestuit. Honderdtwintig Amerika
nen werden daar door de Duitsers krijgsge
vangen gemaakt, een weiland ingedreven en
met mitrailleurs neergemaaid.
Pas hierna nam Eisenhower het offensief
van de Duitsers serieus en gaf hij opdracht
reserve-troepen in te zetten. Per spoor en
met trucks werd de 82ste Luchtlandingsdivi
sie van Reims naar Werbomont getranspor
teerd en de 101ste Luchtlandingsdivisie ver
trok richting Bastogne, evenals Sankt Vith
een belangrijk knooppunt van wegen en
spoorwegen. Eisenhower gelastte tevens het
geplande Saaroffensief af en beval Bradley
het Derde Leger van Patton negentig graden
te laten draaien. Het commando van het Eer
ste en Negende Leger droeg hij, op 19 de
cember 1944, over aan de bevelhebber van
de Britse 21ste Legergroep, veldmaarschalk
Bernard Montgomery. Maar de 7de Tankdivi
sie slaagde er niet in de twee regimenten van
de 106de Infanteriedivisie, die in de Schnee
Eifel zaten ingesloten, te ontzetten. Op 19 de
cember capituleerden de Amerikanen, zo'n
zevenduizend man.
Een volgende prooi voor de Duitsers leek
de 101ste Luchtlandingsdivisie te worden, die-
in Bastogne was omsingeld. Vanwege mist
konden de Amerikanen niet vanuit de lucht
worden bevoorraad. Toch wilde brigade-ge
neraal Anthony McAuliffe van geen overgave
weten. Ook niet toen de bevelhebber van het
Duitse XLVIIste Pantserkorps, generaal Hein
rich Freiherr von Lëttwitz, hem op 22 decem
ber een ultimatum stelde. Indien de Ameri
kanen zich niet binnen twee uur zouden
overgeven, zou Bastogne tot puin worden ge
schoten. 'Nuts!', was het laconieke antwoord
van McAuliffe. 'Larie!'
Kritiek was de toestand tenslotte ook in het
bevrijde Zuid-Limburg. Geallieerde divisies,
die daar een vredige kerst hoopten te vieren,
werden in allerijl naar België gedirigeerd.
Terwijl Bing Crosby met zijn 'I'm dreaming
of a White Christmas' door de radio schalde,
werd deze witte kerst voor tienduizenden de
zwartste uit de Tweede Wereldoorlog.
De kentering ten goede kwam echter snel
daarna, mede door betere weersomstandig
heden en het feit, dat de Duitsers met brand
stofgebrek te maken kregen. Op tweede
kerstdag naderden Duitse tankspitsen de
Maas, maar bij Celles werden zij teruggesla
gen door de Amerikaanse 2de Tankdivisie,
Hell on Wheels'. Die kreeg de steun van het
Britse XXXste Legerkorps, waarmee Mont
gomery het gat tussen Brussel en de Maas
had opgevuld. En op 27 december ontzette
Pattons 4de Tankdivisie de 101ste Luchtlan
dingsdivisie, die in Bastogne manmoedig
weerstand was blijven bieden.
Maar pas op 16 januari van het nieuwe jaar
konden soldaten van het Amerikaanse Eerste
en Derde Ixiger elkaar de hand reiken op de
ruïnes van Houffalize. Alle Duitse troepen
waren toen weer achter de lijn Luik-Bastogne
teruggeworpen. Het Ardennenoffensief was
daarmee voorbij en Hitiers laatste gok om de
oorlog alsnog te winnen voorgoed mislukt.
Amerikaanse konvooien in het centrum van Bastogne.
Amerikanen tijdens een van de barre tochten door het ijzige landschap van de Ardennen.
laatstelijk in de Peel ingezet, waar zware ver
liezen waren geleden. Bevelhebber generaal-
majoor Lindsay Silvester, was net van zijn
commando ontheven en brigade-generaal
Robert Hasbrouck was hem opgevolgd. De
divisie moest naar Sankt Vith, een belangrijk
knooppunt van wegen en spoorwegen. De
ene gevechtsgroep nam de route via Aken,
Eupen en Malmedy, de andere via Maas
tricht, Verviers en Francorchamps.
Boven dat gebied werden in de nacht van
16 op 17 december 1.200 Duitse parachutis
ten afgeworpen die het knooppunt Baraque
Michel zouden moeten bezetten. Hun com
mandant, luitenant-kolonel Von der Heydte,
kwam met 150 man op de goede plek terecht.
De overigen werden ver uiteengedreven.
Door de wind, maar ook doordat transport
vliegtuigen hadden moeten uitwijken voor
luchtafweergeschut. Toch was dit fiasco een
succes. Omdat de parachutisten over zo'n
grote oppervlakte waren verspreid, leek het
alsof er een complete divisie was gedropt.
Angstpsychose
Grote verwarring stichtten verder de com
mando's van Skorzeny. Diens brigade, be
staande uit 2.000 man en 70 tanks, was welis
waar blijven steken, maar veertig comman
do's waren erin geslaagd om in Amerikaanse
jeeps achter de Amerikaanse linies te komen.
Ze verzetten richtingborden en knipten tele
foonkabels door. Toen een van de patrouilles
werd aangehouden en uit het verhoor bleek
dat een aanslag op Eisenhower werd voorbe
reid, was de angstpsychose voor Duitsers in
Amerikaanse uniformen compleet. Drie van
deze gearresteerde 'nep-Amerikanen' werden
door een krijgsraad te velde ter dood veroor
deeld en geblindoekt met een schietschijf op
de borst in Henri Chapelle bij Verviers geëxe-
Zij vonden de beoogde troepenmacht onvol
doende voor zo'n offensief. Zij zagen meer in
een herovering van Aken dan in een nieuwe
bezetting van Antwerpen.
Toch hield Hitier het bij Jodl's plan. Hij gaf
het uiteindelijk de codenaam Die Wacht am
Rhein. In het geheim liet hij zijn elitetroepen
van het Oostfront overkomen: SS-pantserdi-
visies en parachutisten, die met meer dan
tweeduizend treinen werden aangevoerd.
Bovendien haalde Hitier een 'Paard van Tro-
je' van stal. Er werd een 'Kampfgruppe' uit
gerust met buitgemaakte Amerikaanse tanks
en jeeps. Daarmee moesten tussen Luik en
Namen bruggen over de Maas worden bezet
totdat de eigen troepen er zouden arriveren.
Daarnaast zouden commando's in Ameri
kaanse uniformen achter de geallieerde linies
verwarring moeten stichten.
Met het commando van deze Kampfgrup
pe werd luitenant-kolonel Otto Skorzeny be
last. Hij had de parachutisten gecomman
deerd die Mussolini bevrijdden. Met zweef
vliegtuigen waren zij, op 12 september 1943,
op de Gran Sasso geland, een skioord in de
Apennijnen. Dat gebeurde pal vóór het hotel
waar de afgezette Italiaanse fascistenleider
gevangen werd gehouden. Een andere gere
puteerde parachutist, luitenant-kolonel dr.
Friedrich August baron von der Heydte,
kreeg het bevel over 1.200 merendeels inder
haast opgeleide Duitse soldaten. Ze zouden
worden gedropt bij het Oostbelgische Bara
que Michel, een terp in het hooggelegen be
boste moerasland de Hoge Venen. Zij zouden
het wegenknooppunt tussen Eupen en Ver
viers moeten bezetten tot tankspitsen hen
ontzetten.
Volledig verrast
Op 16 december barstte tussen Monschau en
Echternach het oorlogsgeweld los. Tegenover
de zes Amerikaanse infanteriedivisies ston
den vijfentwintig Duitse divisies, waarvan elf
pantserdivisies. Tussen Monschau en Loshei-
mergraben opereerde het 6de SS-Pantserle-
ger van Sepp Dietrich; tussen Losheimergra-
ben en Vianden was het 5de Pantserleger van
Hasso von Manteuffel actief; en tussen Vian
den en Echternach zette het 7de Leger van
Ernst Brandenberger zich in beweging. Sa
men 500.000 Duitsers tegenover slechts
80.000 Amerikanen.
Speerpunt van het 6de SS-Pantserleger was
de Kampfgruppe van SS-Obersturmbahn-
führer (luitenant-kolonel) Joachim Peiper,
die in het hart van de 140 kilometer lange
aanvalslijn was opgesteld. Peiper was de
commandant van het 1ste SS-Regiment van
de 1ste SS-Pantserdivisie 'Adolf Hitier'. Hij
was drager van het ridderkruis met eikeloof,
behaald met het platbranden van dorpen in
Rusland. Behalve met Panther- en Tigertanks
was zijn vijfduizend man tellende onderdeel
met 'Königstiger' uitgerust: een nieuw type
tank, voorzien van 88mm-kanonnen, die 360
graden konden draaien. Ze hadden ook een
dikkere bepantsering en bredere rupsbanden
dan de Tiger.
De Amerikanen werden door het Duitse of-
fensief volledig verrast. De verwarring was
groot. In Versailles, op het hoofdkwartier van
generaal Eisenhower die juist zijn vijfde ster
had gekregen, verwekte het vermiste vlieg
tuig met de populaire Amerikaanse bandlei
der Glenn Miller meer ontsteltenis dan de
uitbraak van Duitse tanks. Niettemin stuurde
de bevelhebber van de Amerikaanse 12de Le^
gergroep, luitenant-generaal Omar Bradley,
zijn troepen in de Ardennen twee tankdivi
sies te hulp. Het Derde Leger van luitenant-
generaal Patton in Nancy moest daartoe zijn
10de Tankdivisie afstaan en het 9de Leger
van luitenant-generaal Simpson in Maas
tricht zijn 7de Tankdivisie. De Lucky Seventh
stond op dat moment in en rond Heerlen, in
het reeds bevrijde deel van Limburg. Ze was
Met een jeep voeren Amerikaanse militairen Duitse krijgsgevangen aen af.
ZATERDAG 17 DECEMBER 1994
