Meer dan strand alleen
Toerisme
™osmalen
lennekom
Apeldoorn
door de riviermond van de
Gambia is een sensatie. Vlak
bij het schip springen voort
durend dolfijnen uit het wa
ter. Ook dat valt onder de
spontane begeleiding in Afri
ka.
Staatsgreep in
Gambia staat
vakantieplezier
niet in de weg
Aquasun biedt sinds half
oktober directe reizen aan
naar Gambia in West-Afrika.
Een achtdaags verblijf in
een luxueus hotel aan de At
lantische kust kost in het
laagseizoen duizend gulden.
Elke zaterdag vertrekt een
Boeing 757 van Air Holland
van Schiphol naar het mi
nistaatje.
De staatsgreep door mili
tairen in juli van dit jaar
hoeft volgens de reisorgani
satie het vakantieplezier
niet te vergallen. De huidige
regering heet toeristen van
harte welkom. Het land
werd tot juli politiek stabiel
genoemd. De overwegend
islamitische bevolking is
arm, maar er heerst geen
hongersnood.
Het Engelstalige Gambia
steekt vanaf de kust als een
vinger in het Franstalige Se
negal en beslaat het
stroomgebied van de rivier
de Gambia. Het land wordt
wel 'een bizarre koloniale
creatie' genoemd, omdat de
Britten er destijds niet in
slaagden hun bezet gebied
met de Fransen te ruilen.
Gambia heeft ongerepte
zandstranden, sfeervolle
stadjes en diverse natuur
parken. Hoe kort de reis ook
is, inentingen zijn noodza
kelijk.
Van september tot juli
schijnt de zon onafgebro
ken, waarbij de vochtige,
subtropische temperatuur
aan de kust rond de 33 gra
den schommelt.
Veelkleurige gewaden en rijk gevulde kramen op de markt in de hoofdstad Banjul.
ERDAG 10 DECEMBER1994
©a/DüÈte
Banjul
Georgetown
Yundum
BANJUL THEO VAN DER KAAL)
Aan de tonelen die zich langs
de weg afspelen tijdens de
busrit naar het hotel komt
geen reisbureau te pas. Wie
voor het eerst in Afrika is,
kijkt zijn ogen uit. Bedoen-
inkjes, huisjes of zijn het hut
jes, verteerde golfplaat als
dak, zandige erfjes, donkere
ingangen, hokjes als winkels
en mensen, overal mensen,
lopend, liggend, staand, han
gend, kuierend. Opvallend is
ieders gracieuze houding. De
veelkleurige gewaden en
prachtige kapsels vormen een
scherp contrast met de stof
figheid van straten en huizen.
De vrouwen balancerend
met lasten op het hoofd, de
mannen hurkend bij hun
handeltjes, uitgespreid op de
vierkante meter. Een pirami
de papaya's, een stapeltje au
to-onderdelen, een partijtje
waspoeder, een slof sigaret
ten, takkenbossen, hoopjes
noten, groenten, snoep. De
bus raast te snel over de bre
de asfaltweg met zijn gerafel
de zijkanten om alles goed op
te kunnen nemen.
Flitsen van trillende hitte
op een zandweg vol kuilen,
velden vol couscous, primi
tieve moskeeën, magere hon
den, een geitenmarkt, een ge
slachte koe aan de haak, een
strijkende man, begroeide
karkassen van auto's en het
wrak van een Nederlandse
streekbus, voorgoed op blok
ken gezet.
Geborgen
Eenmaal binnen het hek van
het hotel is Afrika, op de hitte
na, hermetisch buitengeslo
ten. De pal aan de oceaan ge
legen hotels vormen enclaves
van toeristen. Iemand die
Afrika even teveel en te op
dringerig vindt, kan zich daar
geborgen voelen en in de
watten laten leggen, hoewel
het een misverstand is om te
denken dat zoiets goedkoop
zou zijn.
Bij de opgang naar het
strand weten de zonnende
gasten zich beschermd door
een soldaat in gesteven hemd
en geperste pantalon. Dat
brengt onmiddellijk in herin
nering dat Gambia sinds juli
bestuurd wordt door militai
ren, die ook onderling af en
toe slaags raken. Buiten de
kazernes is daar overigens tot
nu toe niets van te merken.
De eigenlijke taak van de sol
daat is het beschermen van
"toeristen tegen al te opdrin
gerige burnpsters of hustlers
op het strand.
Het verhaal is net als elders
in de Derde Wereld. De
meeste Gambianen zijn arm
en een toerist is iemand met
geld. 'What'syour name? I am
your friend!' klinkt het om de
haverklap bij het maken van
een strandwandeling. Wie
sterk in zijn schoenen staat
en lauw reageert heeft niet
zoveel last. Een gesprek aan
knopen betekent steevast
dringende invitaties voor een
bezoek aan café, visrestau
rant, dancing of winkeltje.
Maar het zou jammer zijn
naar Afrika te komen om al
leen aan het strand en rond
het hotel te blijven hangen.
Wat verder weg is de sponta
ne begeleiding bovendien
minder opdringerig. Er zijn
talloze avontuurlijke excur
sies te maken naar stadjes
dichtbij, de grens over naar
Senegal, of diep het binnen
land in. Een aardige eerste
kennismaking met de
Westafrikanen is het bijwo
nen van een worstelwed
strijd, naast voetbal een na
tionale sport van betekenis.
Het leukste van het spektakel
is om naar de bezoekers te
kijken die in hun mooiste kle
ren komen opdagen. De mu
zikanten houden de stem
ming erin, maar eisen wel
contante betaling door het
publiek.
Amazones
De grotere plaatsen liggen
niet ver van elkaar aan de
westkust. De hoofdstad Ban
jul of het kleinere Serrekunda
en Bakau zijn zeer geschikt
om zelf te ontdekken. De
meeste hotels hebben een
taxistandplaats met tarieven-
bord. Eerx retour is goedkoper
dan twee enkeltjes en heeft
het voordeel dat begeleiding
door de chauffeur bij de prijs
is inbegrepen. Soms vraagt
de chauffeur een voorschot
om benzine te kunnen tank
en. Wie voor een dubbeltje
op de eerste rang wil zitten,
meldt zich bij de taxi-brous-
se, een minibusje dat pas ver
trekt als alle plaatsen bezet
zijn. Uitstapwens kenbaar
maken door met de vlakke
hand tegen de carrosserie te
slaan.
Banjul heeft een nationaal
museum dat de hoogtepun
ten uit het verleden van
Gambia toont. De bevolking
van nog geen miljoen zielen
blijkt te bestaan uit 25 stam
men die vreedzaam naast el
kaar leven. Ontroerend is de
verering van het Britse ko
ninghuis tijdens de kolonisa
tie tot 1965, compleet met de
royale portretten en stukken
koninklijk servies. Een bij
zondere collectie foto's laat
zien dat in Gambia aantrek
kelijke amazones hebben
rondgereden die te paard pijp
rookten en tot de tanden wa
ren bewapend.
De markten in de dorpen
tonen niet meer dan wat ar
metierige hoopjes vruchten
en een enkel uitgedroogd vis
je, waarvoor maar geen ko
pers komen opdagen. Een
heel ander beeld is dat in de
steden. Een wriemelende,
veelkleurige mensenmassa
gaat keurend langs de rijk ge
vulde marktkramen met ver
se groenten, vruchten en zee
banket, uitpuilende zakken
met bonen en graan, stapels
felgekleurde stoffen en de on
vermijdelijke truitjes en
sportschoenen van wereld
merken.
Ook hier dient de bezoeker
sterk in de schoenen te staan
om niet overladen met spul
len huiswaarts te keren. Of
het nu gaat om een handeltje
in bananen of een stalletje
met houtsnijwerk, de poten
tiële klant wordt onmiddellijk
in een mentale houdgreep
genomen wanneer de ver
koopster fleemt: „Koop alsje
blieft iets van me, dan kan ik
tenminste vandaag nog naar
de supermarkt."
Stoplichtloos
Buiten de drukke, stoplichtlo-
ze stadjes is Gambia een ver
ademing. Vanaf de hotels ver
trekken bussen of jeeps met
gidsen voor excursies. Dat
kan een tocht van een dag
zijn of meerdere dagen,
waarbij in eenvoudige hotels
wordt overnacht. Op het plat
teland bestaan de huisjes nog
uit lemen muren en daken
van palmbladeren. De hoge
zitplaats in de bus geeft soms
gênant zicht op de intieme
erfjes. Er wordt veel ge
zwaaid. Bij pauzes duiken er
altijd wel kinderen op die we
ten hoe ze met hun dwingen
de ogen de toeristen moeten
aanpakken: „Give me any
thing, please.
Gelegen op de grens van
regenwoud en Sahara oogt
Gambia weelderig groen. Er
gaan excursies naar natuurre
servaten met krokodillen,
leeuwen, apen, nijlpaarden
en antilopes. Vogelliefheb
bers kunnen hun hart opha
len aan meer dan vierhon
derd soorten. Zo huizen in de
mangrovebóssen aan de kust
massa's pelikanen, die zich
niets van bezoekers in motor
bootjes aantrekken. Ook het
water zit vol leven. Varen
Op het plattëland van Gambia is het stampen van de couscous een dagelijks ritueel.
FOTO'S THEO VAN DER KAAIJ
isen
ssen is het Drents Museum op de Brink in kersttooi
oken. Tegelijk daarmee loopt een tentoonstelling
de Haarlemse beeldhouwer Hendrik Albertus van
Eijnde, die tot 12 januari duurt.
VW Assen, telefoon 5920-14324.
-onkhorst
capel van Bronkhorst vormt morgen, 18 december
decor voor Dickens' befaamde 'A Christmas Carol',
toepasselijke plek, want het kleinste stadje van Ne-
and herbergt ook het Charlës Dickens Museum,
ontroerende verhaal met de vrek Scrooge in de
fdrol wordt verteld en uitgevoerd door poppenspe-
De voorstellingen beginnen om 12,14 en 16 uur.
i en reserveren: 05755-1623.
je
tal van plaatsen zijn rond Kerstmis levende kerst
ien te zien. Nog realistischer is de traditionele kerst-
htsamenkomst op zaterdag 24 december om 23 uur
dom de schaapskooi op de Renderklippen (tussen
en Heerde). Bij de herder en zijn schaapjes luiste-
de deelnemers bij het licht van zaklantaarns naar
kerstevangelie.
msterdam
I levensgrote neogotische kerststal uit de 19de eeuw
en van de trekpleisters van de kerstexpositie in de
Ie eeuwse schuilkerk Ons' Lieve Heer op Solder, aan
Dudezijds Voorburgwal 40 iri Amsterdam. De expo-
duurt tot en met 29 januari.
niet Autotron te Rosmalen vindt van 23 december tot
^net 8 januari de traditionele kerstexpositie van
Cboie en snelle' auto's plaats. Wegdromen bij de
^oiste modellen van onder meer Ferrari, Bugatti en
nborghini. Van dat laatste merk is de Diablo SE (fo-
te zien.
jo: Autotron, telefoon 04192-19050.
Eenmaal geland op de airstrip Yundum krijgt de reiziger naar Gambia al bovenaan op de
vliegtuigtrap de temperatuurschok. Het is de klamme hitte van een openlucht-sauna, waaraan
zelfs 's nachts niet te ontsnappen valt. Lopend door de laaiende zon naar de eenvoudige
douanekantoren volgt de cultuurschok, toegediend met opzwepend tromgeroffel, wilde
dansen, gefluit en gezang. De bleke toerist zal weten dat hij in zwart Afrika is aangekomen.
de drie eeuwen dat de Oranjes paleis Het Loo in
,-peldoorn bewoonden, werden Kerstmis en Nieuwjaar
,-Jvierd met feestelijke diners. Versieringen en de ma
ler van tafeldekken veranderden met de mode van de
|d. Dat is te zien op de tentoonstelling 'Kersttafels in
jleis Het Loo' die tot en met 8 januari duurt.
het hippische centrum aan de Valtherweg te Exloo
jordt op kerstnacht een speciaal concert gegeven door
p plaatselijke muziekvereniging en twee zangkoren,
ot de toeschouwers behoort herder Tinus Kaspers met
jn schaapskudde. Toegang gratis,
lfo: VW Odoorn, telefoon 05919-49182.
Noordwijk
)t en met 8 januari worden in de Space Expo te
oordwijk gratis rondleidingen verzorgd, tijdens welke
>eciale aandacht zal worden besteed aan het onder-
>ek dat de Europese ruimtesonde Giotto doet naar de
alley Komeet. Zoals bekend wordt deze door velen ge
en als de ster, die bij de geboorte van Jezus Christus
3or onder anderen de herders bij Bethlehem werd ge
en. Te zien valt in Noordwijk zowel een model van de
)meet als het testmodel van de Giotto. Uiteraard kan
jdens de kerstvakantie via het 'Virtual Reality'-systeem
ok een gesimuleerde ruimtewandeling worden ge
taakt.
tfo: Noordwijk Space Expo, telefoon 01719-46446.
2 kersttentoonstelling van het Kijk- en Luistermuse-
n aan de Kerkstraat in Bennekom bestaat uit drie af-
inderlijke exposities. Te zien zijn tweehonderd zelfge-
aakte kerstkaarten, een verzameling kerststallen ver-
tardigd van berkestammetjes, walnoot of vingerhoed
i een collectie iconen, als miniatuur geschilderd op
Verschalen, of geborduurd. De tentoonstelling duurt
',*ten met 7 januari.
laren
"It en met 30 december verkeert de Hortus in Haren in
^stsfeer. Diverse kerstbomen, versierd op traditionele
jze, een levende kerststal en een expositie van kande-
irs, lantaarns en glazen verlichting'geven een beeld
n de Europese kerstsfeer. Een exotisch lichtspektakel,
nglegeluiden, kaarslicht, waterdamp en theatereffec-
ii veranderen de tropische kassen van de Hortus in
n filmdecor uit 'Indiana Jones' of 'Gorilla's in the
1st'.
fo: 050-632010.
23
REDACTIE ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
Kerstmarkt
Valkenburg
Befaamd om z'n sfeer is de ondergrondse kerstmarkt
van Valkenburg aan de Geul. Tot en met morgen, 18
december, staan de kraampjes opgesteld in de Ge
meentegrot die diep de Cauberg binnendringt.
Info: 04406-13364.
Deventer
Deventer beleeft morgen, 18 december, zijn traditionele
kerstmarkt en kerstkoopzondag. Niet alleen rijk gevulde
kramen daar, maar ook levende kerststallen, jacht
hoornblazers, arresleden (die tussen het station en het
centrum pendelen), concerten, gratis glühwein of cho
colademelk en een Charles Dickens festival. Dat speelt
zich af in de Walstraat en Golstraat. Ontmoet Oliver
Twist, Mr. Scrooge en Mr. Marley in een decor dat
wordt beheerst door paarden, koetsen, vélocipèdes en
kraampjes met gepofte kastanjes en warme punch.
Info: 05700-16200.
Den Haag
Een tien meter hoge opblaasbare kerstman domineert
een van de grootste kerstmarkten van Nederland: het
Plein de Noël dat tot en met 23 december Het Plein in
Den Haag vult. Het restaurant vindt onderdak in een
spiegeltent, die in de jaren twintig en dertig op kennis
sen en jaarmarkten in gebruik was als danssalon.
Info: 06-34035051.
Amsterdam
Op het Beursplein te Amsterdam (naast de Bijenkorf)
staat tot 23 december een kerstdorp. Zestig kraampjes
verkopen kerstdecoraties, geschenken en andere snuis
terijen. Ook is er gelegenheid tot het nuttigen van een
hapje of een drankje en vinden er diverse optredens
plaats van koren en orkesten. Op het plein kan tevens
worden ingestapt in een tram uit de jaren vijftig, die
een nostalgisch ritje maakt door Amsterdams verlichte
winkelstraten.
Kerstwandeling
Ootmarsum
In Ootmarsum wordt op tweede kerstdag een tien kilo
meter lange wandeling langs tal van midwinterhoorn
blazers georganiseerd. Ook in Zelhem zijn op 26 de
cember midwinterhoornblazers te vinden langs een
wandelroute die over het landgoed Slangenburg is uit
gezet.
Info Ootmarsum: 05419-92183 Info Zelhem: 05750-
19355.
Arnhem
Het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem is in
winterslaap. Maar deze maand gaan de poorten een
paar dagen open. Er is een romantische wandelroute
uitgezet, die langs een aantal bijzondere plekjes van het
museum voert. De stal van Staphorst bijvoorbeeld
(waar vee rondscharrelt) of de knusse boerderij in de
Zaanse buurt (waar de bakkers druk in de weer zijn met
speculaas en kerstbrood).
In de Zwolse herberg staat de poffertjespan op het
vuur. De bezoeker kan ook genieten van het turfvuur in
het oude schooltje en een ouderwetse poppenkast. Als
er sneeuw ligt kan de tocht per arreslee worden ge
maakt. Het museum is geopend op zondag 18 decem
ber en van 26 tot en met 30 december.
Info: 085-576123.
Breda
Door de VW van Breda is een bustocht uitgezet langs
de mooiste kerststallen in het Nederlands/Belgische
grensgebied. De route wordt gereden op 28 en 29 de
cember en begint bij het bureau van de VW te Breda.
Een gedeelte van het traject wordt in het donker afge
legd zodat de verlichte kerststallen beter uitkomen
en halverwege (omstreeks 17 uur) wordt gestopt
voor een bord erwtensoep.
Info: WV Breda, telefoon 076-222444.
Eersel
In de Belgische en Nederlandse Kempen is een route
uitgestippeld langs de befaamde levensgrote kerststal
len, die in de buitenlucht zijn gebouwd. De VW van
Eersel laat op 27 december (en bij voldoende belang
stelling ook 29 december) een bus langs deze van oor
sprong Belgische bezienswaardigheden rijden. Halver
wege, in een plaatsje met de toepasselijke naam He-
meldonk, wordt gestopt voor een kleine ravitaillering.
In Turnhout is er gelegenheid tot het maken van een
wandeling over het Begijnhof.
Info: VW Eersel, telefoon 04970-13163.
's-Heerenberg
In het kasteel Huis Bergh te 's-Heerenberg worden van
af tweede kerstdag tot en met 8 januari dagelijks spe
ciale kerstrondleidingen gehouden (met uitzondering
van oudjaar en nieuwjaarsdag. Hoogtepunt tijdens de
bezichtiging vormt ongetwijfeld het bezoek aan de ge
restaureerde huiskapel met als pronkstuk een drieluik
met in het middelste paneel een afbeelding van de aan
bidding van het kindeke Jezus door de drie koningen.
Op tweede kerstdag is er om 16 uur een concert.
Info: Kasteel Bergh, telefoon: 08346-61281.
