Er
zijn meer kalenders dan dagen in het jaar
Een vulpen ruikt heerlijk en klinkt
goed
Een microchip
voor je oor..
Het Gesprek van de Dag
EG: handen af van
onze gehaktbal
Bollenkweker wil naar het oerwoud
VRIJDAG 16 DECEMBER 1994
Pjer Strolenberg en een deel van zijn verzameling horloges en vulpennen. „Ik hou van hebbedingetjes". FO
TO BEN DEBRUYN
Hoeveel vreugde kan een vulpen de neus
toch schenken!
„Ik hou van de geur die vrijkomt bij het
schrijven. Die speciale geur van vulpen-
neninkt.
Hoeveel vreugde kan een vulpen de oren
toch schenken!
„Ik hou van het gekras van mijn vulpen
op het papier. Een speciaal geluid. Niet
dat geschuif van een ballpoint of een pot
lood.
Dat zijn geen loze kreten van een schrij
ver die zich te veel laat afleiden, nee. Het
zijn de hartekreten van Pjer Strolenberg,
een verzamelaar in hart en nieren. Vul
pennen prikkelen de zintuigen van deze
Leidenaar, een 35-jarige kunsthistoricus
en conservator van een museum van
beeldhouwkunst in Overveen. De vul
pennen die hij verzamelt, zijn dat dan
kunstwerken?
Strolenberg vindt dat niet zo'n zinvolle
vraag. Wat nu precies kunst is en wat
niet kan eigenlijk niemand zeggen. Ook
een kunsthistoricus niet. Maar vulpen
nen prikkelen wel zijn ogen. „Vulpennen
vind ik gewoon verschrikkelijk mooi."
Veel verder komt hij niet, als hij probeert
te verklaren waarom hij nu juist vulpen
nen verzamelt, zoals een ander postze
gels of munten. „Weet je wat in elk geval
meespeelt? Ik hou van hebbedingetjes.
Klein en waardevol. Subtiel. Laatst zag ik
een piepklein vingerhoedje in goud met
een bijpassend doosje. Dat vilde ik
meteen hebben, al vroeg ik me gelijk af:
wat moet ik daar nu mee? Ik verzamel
helemaal geen vingerhoedjes."
Kom, het is even tijd om geschiedenis te
schrijven. Elke passie ook is ooit ont
vlamd. In Amerika, daar begon het alle
maal voor Strolenberg. Een paar jaar ge
leden werkte hij als stagiare in het Paul
Getty-museum („het rijkste museum ter
wereld") in Malibu. „In mijn vrijetijd be
zocht ik vaak rommelmarkten in Pasade
na, dat in de buurt ligt. Daar zag ik voor
het eerst fraaie vulpennen liggen. Mooie,
oude exemplaren."
En Cupido doorboorde zijn hart met een
vulpen. Die liefde is in de loop der jaren
alleen maar verdiept. „Ik weet er nu veel
meer van. Het gebeurt me nu niet zo
snel meer dat ik een vulpen koop die
niet veel waard is." Maar ovei de hoogte
van de bedragen heeft hij het liever niet.
Wel zegt hij dat een pen naar waarde
schatten een kwestie is van goed kijken
naar het schrijfgerei. In het geval van
Strolenberg zijn dat meestal pennen die
tussen 1920 en 1940 zijn gemaakt.
Een kleine opsoming van de eisen waar
aan een goede vulpen moet voldoen. Er
mogen geen diepe krassen of scheurtjes
in het 'lichaam' van de pen zitten en de
schroefdraad moet nog scherp zijn („je
kunt dat voelen door er zachtjes met een
nagel langs te gaan"). Ook mogen er
geen scheurtjes in het schrijfpennetje
zitten. Bovendien hoort de vulpen zijn
oorspronkelijke clip nog te bezitten.
Dat klinkt simpel, maar het vereist de
nodige ervaring om werkelijk goed te
kunnen kijken naar de Parkers, de Mont-
blanc, de Sheaffers en de Watermans. Er
mee schrijven kan een kind. „En ik
schrijf ook wel met mijn pennen. Als het
binnenwerk er tenminste nog in zit.
Maar ik schrijf er alleen zelf mee. Ken je
het gezegde dat je nooit je vulpen uit
moet lenen? Hij gaat namelijk naar je
hand staan na een paar jaar. Dat heeft te
maken met de hoek waaronder jij schrijft
en de druk die jij uitoefent op de pen tij
dens het schrijven."
Er valt zoveel te vertellen over vulpen-
nen, zegt Strolenberg. Over de verschil
lende punten bijvoorbeeld. „Er zijn er
tien. Zo schrijft de accountant met een
stugge punt. Hij kan dan kleine cijfertjes 1
netjes in kleine hokjes zetten. Voor het -
schrijven van brieven is er weer de obli-
que-punt, voor mooi uitlopende lijnen.
En voor linkshandigen is er de ronde
Mooie verhalen. De tijd verstrijkt snel in
het gezelschap van zo'n aangenaam cau
seur. Dat is trouwens goed te zien. Op
het salontafeltje liggen wat polshorloges. J
En Strolenberg zegt dat-ie er steevast
twee draagt, om elke pols één. De kunst
historicus verzamelt namelijk ook pols
horloges. Hij pakt er eentje uit de tijd
van de dikke plateauzolen en wijde
broekspijpen, de jaren zeventig. In dit
horloge zit een stemvork waarvan de tril-|
lingen, zo legt hij uit, via een motortje i
worden omgezet naar de wijzers."
„Hou maar eens tegen je oor. Mooi hè, die
zoemtoon.
Genieten is je zintuigen goed gebruiken.
HERMAN JOUSTRA
De verzamelwoede van een echte liefhebher
De Italianen hebben de pizza, de Fransen hun kazen,
maar Nederland heeft De Bal. Dé specialiteit uit de
Nederlandse keuken is nog altijd de onovertroffen
gehaktbal. De lekkernij balanceerde korte tijd op de
rand van de afgrond, omdat de ambtenaren van de
Europese Gemeenschap de richtlijnen voor de berei
ding en verkoop van vlees zo stelden, dat de gehakt
bal buiten de boot dreigde te vallen.
Nou is de illegale gehaktbal als symbool van de Ne
derlandse onverzettelijkheid een mooi beeld, maar
gelukkig hoeft de bal niet ondergronds. Geen ver
koop onder de toonbank in louche achteraf-snack-
barretjes, want in al hun wijsheid hebben de euro-
craten in Brussel besloten dat de bal mag blijven. Ne
derland kan dus van de gehaktbal in al zijn glorie
blijven genieten.
De Nederlandse slagers slaken een zucht van verlich
ting. „Het zou natuurlijk niet leuk zijn voor ons als
het gehakt niet meer verkocht kan worden," zegt de
Leidse speciaalslagerTon de Vrind van de Nieuwe
Rijn. „En het zou een ramp zijn voor heel Nederland.
De bal gehakt is nog altijd ontzettend populair."
Voor de bereiding van de bal heeft iedereen zijn ei
gen voorkeur. De mogelijkheden zijn voor de creatie
ve koker bijna onbeperkt. De slager heeft zelfs 'inter
nationale' ballen op voorraad: van een gyros-bal tot
een babi-ketjap-variant. Iedereen kan zijn eigen fan
tasie laten spreken.
Ook voor de maat van de bal is geen vaste richtlijn.
Sommige liefhebbers houden van de kleine cocktail
formaat ballen, terwijl andere alleen de eerlijke"grote
bal willen. Aan de vorm valt echter niet te tornen.
Voor onze nationale hap geldt hetzelfde als voor on
ze nationale sport: de bal is rond. Dus niet ovaal of
met allerlei vreemde uitstulpingen, maar mooi, glad
en rond.
Voor de garnering kiest de fijnproefer tussen mos
terd, pindasaus en mayonaise. Geen onbelangrijke
keuze, want is de bal van uitstekende kwaliteit, dan is
zuinigheid met de garnering geboden. Krijgt de
smulpaap echter een matige bal voorgeschoteld, dan
kan de saus veel goedmaken.
Een aparte groep eters vormen natuurlijk de liefheb
bers van de tweedehands gehaktbal. Zij gooien zon
der pardon de bal van gisteren nog even in de pan, of
eten hem zó uit de koelkast, koud en met het gestol
de vet nog aan de randen.
Nederland zonder gehaktbal is ondenkbaar. Brussel
houdt de handen af van onze bal. En gelukkig maar,
want een verbod op de bal zou zeker hebben geleid
tot een dagenlange ontregeling van het treinverkeer.
ERIC DE JAGER
Vorig jaar al behoorde hij bij
de laatste 40, maar toen moest
hij vanwege privé-aangelegen-
heden noodgedwongen afzien
van verdere deelname aan de
voorronde van de Camel Tro
phy. Nu de verhuizing en de
geboorte van de baby achter
de rug zijn, doet John War
merdam dit jaar een nieuwe
poging. De eerste (papieren)
schifting van de 2500 deelne
mers heeft de Voorhouter in
tussen overleefd. Zaterdag en
zondag mag hij met de 120
overgeblevenen - onder wie
regiogenoot Pieter Vos uit
Oegstgeest - uitmaken wie
naar de finale gaan.
Op het selectieve parcours van
de Beekse Bergen bij de laatste
10 komen, dat is voorlopig het
voornaamste doel van de 30-
jarige bollenkweker. Het eind
station, een zeer aantrekkelij
ke trip voor twee met een ter
reinwagen naar de 'bush' van
Mexico, San Salvador en Gua
temala waar in de zogenaam
de Mundo Maya '95 de strijd
wordt aangeboden met andere
equipes uit Europa, daar denkt
Warmerdam vooralsnog niet
teveel aan. „Eerst deze klus
maar klaren", zegt hij nuchter.
Hij heeft zich opgegeven voor
de 16de editie van de Camel
Trophy omdat de tv-beelden
van deze even avontuurlijke
als loodzware overlevingstoch
ten door de oerwouden van
exotische oorden waar ook ter
wereld diepe indruk op hem
maakten. „Dat lijkt me wel wat
voor mij", stelde hij vast en
zijn eerste kennismaking vorig
jaar bevestigde die indruk.
„Het viel me zeker niet tegen.
Ik kwam vrij gemakkelijk bij
de laatste 40. Toen moest ik
helaas door omstandigheden
afhaken. Nu zijn er geen belet
sels meer en dan geef ik me
zelf best een kansje. Je moet
alleen hopen dat het een
beetje meezit."
Met zijn fysieke gesteldheid,
een belangrijk gegeven bij de
ze zware uithoudingsproef, zit
het wel snor volgens Warmer
dam die aan triathlon, zaal
voetbal en conditietraining
doet. Ervaring met door vier
wielen aangedreven terrein
wagens heeft hij niet. „Maar ik
weet van tractoren, heftrucks
en vrachtwagens", zegt de ei
genaarvan een bollenbedrijf
en bedoelt daarmee zoveel te
zeggen dat hij niet zo snel voor
verrassingen komt te staan.
„Rijden kan ik in elk geval".
Belangrijker dan dat is het ver
mogen tot samenwerken. „In
principe is deze tweede schif
ting op het individu gericht",
legt Warmerdam uit. „Maar
kom je verder dan moet je ook
proeven gezamenlijk gaan
doen. Dus enerzijds kunnen
luisteren naar suggesties van
een ander en anderzijds zelf
initiatief nemen en oplossin
gen aandragen. Uiteindelijk
staat of valt een missie als de
Camel Trophy bij een perfecte
band met je partner. Maar
goed, zo ver zijn we nog niet."
Al is de eerste stap richting
oerwoud vast gezet.
In grootvaders tijd
veroorzaakte een
hoorapparaat
vaak n
r last
dan verlichting.
Dehoortoestellen
waren groot en
moeilijk af te stel
len. Sindsdien is
er gelukkig veel
veranderd. Het di
gitale tijdperk
heeft inmiddels
ook in de ge-
hoortechniekzijn
intrede gedaan.
Micro-chips,
richtmicrofoons,
afstandbedienin
gen, en dat alle
maal in een nau
welijks zichtbaar
jasje verenigd.
Het hoortoestel
hoort helemaal bij de tijd van
digitale snelwegen en interac
tieve televisie.
Het aanbod bij 'Audire', een in
hoortoestellengespecialiseerde
Leidse winkel doet niet onder
voor dat van een computerzaak.
T. van den Berg-Janssen van
'Audire' erkent de high-tech
ontwikkelingen die zich de
laatste jaren voordoen. „Elk half
jaar komt er weer een nieuw ap
paraat op de markt. De techniek
gaat zo snel."
Waar eerst de nadruk lag op het
kleiner maken van de hoorhulp-
jes, daar zorgen de makers nu
voor verbetering van de geluids
kwaliteit. Dankzij de verfijnde
technieken die de fabrikanten
tegenwoordig ter beschikking
staan, is het mogelijk om de ap
paraten volledig aan de klant
aan te passen. Met het moderne
hoortoestel kan de drager kie
zen welk geluid hij of zij uit de
geluidsbrij versterkfwil horen.
Ie kan zelfs aangeven uit welke
richting de meest interessante -
geluiden komen. Ook het om
slachtige draaien aan knopjes is
verleden tijd. De hoortoestel-
drager van nu gebruikt voor het f
instellen van zijn hulpmiddel
natuurlijk een handzame af- n
standbediening. |j:
Digitale kwaliteit en bedie-
ningsgemak zorgen ervoor dat
veel mensen met een hoorpro-
bleem daar weinig last van hoe-
ven te hebben. Toch is er voor
velen nog een hoge drempel,
die hen belet tot de aanschaf
van een hoortoestel over te
gaan. Volgens Van den Berg ligt
dat aan het oubollige imago van
het toestel: „Een hoortoestel is -
'oud', denken veel mensen." l
Van de huidige technische
hoogstandjes kan veel gezegd
worden, maar 'oud' zijn ze ze- ;i
ker niet. Een hoortoestel is een e
moderne, kleine computer.
ERIC DE JAGER
Telefoon 071-356444
of
Postbus 54,2300 AB
te Leiden
Bruikbare tips worden
beloond met een cadeaubon
van 25 gulden.
Hengstenbal
Eén van de meest opmerkelijke ka
lenders die ook dit jaar weer op de
markt is verschenen, is de zoge
naamde Hengstenkalender. hen ver
zameling prenten van driejarige
hengsten die 'nieuw' goedgekeurd
zijn door het Koninklijk Warmbloed
Paardenstamboek Nederland. Het
opvallende is. dat deze kalender niet
in de winkel te koop is. Fotograaf en
samensteller Ton Kruithof houdt de
zaak geheel in eigen beheer. Wie
24,75 overmaakt op rekeningnum
mer 692164871 (ING-bank) krijgt dit
fraai uitgevoerde hengstenbaltoege-
Het moge op dit moment niet
zo goed gaan met prins Bern-
hard, de 48ste editie van de ka
lender Ons Oranjehuis 1995,
waarop ook zijn gezicht tradi
tioneel prijkt, loopt als vanouds
zeer goed. De kalender wordt al
bijna een halve eeuw gemaakt
door de Leidse uitgever Van
Mazijk en de drukkerij Groen.
Het is het paradepaardje bin
nen een uitgebreide collectie
van vooral religieuze kalender
waar. Die maakt onder meer dat
er meer kalenders zijn dan da
gen in het jaar.
Groothandel Van Mazijk zorgt
voor de verspreiding van een
groot aantal protestants-chris
telijke (scheur)kalenders. 'De
Honigdroppels' bestaan 112
jaar, de 'Kruimkens van 's Hee-
ren tafel' gaan ook al zo'n eeuw
mee. Niet vreemd: in de vorige
eeuw scheidden verschillende
protestantse kerken zich af.
Elke geëmancipeerde richting
kreeg zo zijn eigen kalender.
„Een hernieuwde geestelijke
beweging. Zij kregen het geld en
de middelen", zegt directeur
Van den Berg van de firma. Het
zijn geen uitgaven met humor
en moppen, wel met gedichten
en historische verhalen. Op de
dag zelf wordt meestal een uit
spraak uit de bijbel verklaard.
De kalender in paperback, het
zogenaamde religieuze dagboek
waarbij de blaadjes niet meer
worden afgescheurd, is in op
mars. Volgens directeur Van
den Berg is juist de scheurka-
lender op zijn retour, terwijl
met name het 'dagboek' beter
verkocht wordt. Van den Berg
schat in dat er door de kerken
zelf 'tussen de twee- en drie
honderdduizend kalenders wor
den verspreid door de kerken.
„Voor ouderen en zieken. Een
minderheid komt via de winkel
bij de mensen terecht.".
Ook bijzonder zijn de Zwitserse
kalenders: fraaie kleurenfoto's
met bijbelspreuken. Bij een af
beelding van duiven: 'Zalig zijn
de reinen van hart, want zij zul
len God zien' (Mattheus). Bij
een rotspartij: 'Gij staat door het
geloof. Verkoopaantallen van
zijn kalenders wil Van den Berg
niet noemen. Vast staat wel dat
Ons Oranjehuis - met een im
mer stralende Beatrix - ook voor
1995 een bestseller van uitgeve
rij Van Mazijk en drukkerij
Groen is.
Grote boekhandels en waren
huizen richten zich echter nau
welijks op religieuze handels
waar. Veel meer van de wereld
is het aanbod van bijvoorbeeld
een boekhandel als Kooyker of
een warenhuis als Vroom
Dreesmann, die kalenders in al
le thema's, soorten en maten in
de schappen hebben staan.
Kooyker doet het traditiege
trouw goed met zijn kunstka
lenders. „Van de scheurkalen
ders is Peter van Straatens'
Zeurkalender uitverkocht. 'On
ze Taal' met dagelijks een taai-
opgave komt op nummer 2. De
poëziekalender blijft wat ach
ter", zegt inkoopster Van der
Meer. De Loesje-kalender is er
nog volop met kreten als 'schiet
gerust uw doel voorbij', of, 'alle
ismes zijn dood'. Bijzonder zijn
ook de zogenaamde CD-kalen-
ders, losbladige afbeeldingen in
een klein of groot doorzichtig
doosje dat overeind gezet kan
worden.
V D verkoopt ze ook. Naast al
lerhande scheurkalenders zijn
er strips, sexbommen, dieren,
landschappen, Meat Loaf, Bay-
watch en noem maar op. Alles
is verkrijgbaar, vaak op groot
formaat. „Met name de dure
kalenders over het oude New
York hebben het goed gedaan",
meldt een verkoper. Sommige
strips zijn dit jaar nieuw. Ook
kunstenaars zijn in trek. „Keith
Haring is een succes". Vreemde
eend in de bijt vormen de
'Twaalf Merklappen in kruis
steek'. „Loopt niet goed."
Pictures, een zaak in wenskaar
ten aan de Haarlemmerstraat, is
al door het grootste deel van
haar scheurkalenders heen.
„Loesje loppt het beste", weet
een verkoopster, terwijl van de
gewone kalenders die van de
Chippendales het beste ging. De
erotisch getinte Rooie Oortjes
Jaarkalender is er ook nog te
vinden.
'Religia' aan de Herensingel, ge
specialiseerd in religieuze za
ken, doet het kalm aan wat de
kalenders betreft. „Het is voor
ons geen hoofdverkooppro-
dukt", vertelt uitbater Van der
Meijden. „We hebben de Ma-
riakalender, die lijkt op de Ge-
rarduskalender, daarvan verko
pen we er gauw zo'n 100 tot
150." Het blijkt om een katho
lieke scheurkalender te gaan,
die de zon en maanstanden
geeft, bijbellezing aanraadt, een
spreuk geeft en tenslotte ook
keurige moppen op de achter
kant vermeldt.
Frivoler is de driedimensionale
Adventkalender, waar elke dag
van de 28 dagen durende perio
de van november tot december
in een winters tafereel een hok
je opengemaakt kan worden dat
een religieuze afbeelding ver-
e
Kalenders te kust 7
en te keur. Ze zijn
weer te koop in
alle soorten en L
maten, voor ieder -
wat wils.
foto loek zuy-l
derduinI
j
beeldt. Ten slotte geeft Religia
nog een eigen kalender uit. Als
relatiegeschenk.
