Cultuur Kunst
Drank speelt hoofdrol in
kunstcollectie Carmiggelt
K^e
'ewondering
Holland Festival
terug in Carré
Virginia Woolf klassiek,
maar onontkoombaar
Nominatie, maar vrijwel zeker geen
prijs voor filmer Jos de Putter
Kunstenaar
lang van
subsidies
afhankelijk
Overzicht Isozaki in
Architectuurinstituut
16 DONDERDAG 15 DECEMBER 1994
Willeke T-shirt cadeau
leiden» De voorverkoop voor de musical Willeke, die op 25 en 26
januari in de Leidse schouwburg te zien is, begint op dinsdag 20
december. Alle bezoekers krijgen een Willeke T-shirt-cadeau om
het feit te gedenken dat het hier om voorpremières gaat.
Expositie werk Rie Cramer
den haag De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag toont tot
eind januari werk van kinderboekenschrijfster Rie Cramer
(1887-1977). Vooral de minder bekende activiteiten en talenten
van deze schrijfster komen aan bod. De expositie is getiteld Een
gedroomde wereld, en bestaat uit boeken afkomstig uit de privé-
collectie van mr. M. Goldschmidt (1954). Mevrouw Goldschmidt
verzamelt sinds 1974 geïllustreerde kinderboeken. Het werk van
Cramer neemt sinds 1985 een belangrijke plaats in haar collectie
Eerbetoon aan vissers
dronten» Aquarellen van Frederik j. Weijs, met de ambachtelij
ke beroepsvisser als onderwerp, zijn tot 26 februari in het Rijks
museum voor Scheepsarcheologie in Dronten te bezichtigen.
Drie jaar trok de schilder er op uit en ontmoette vissers uit alle
delen van het land. Zijn schetsboek en aquarelpenselen brach
ten hem langs de kleinste boerensloten en, op andere momen
ten, op volle zee. Het resultaat is een eerbetoon aan deze am
bachtslieden.
De Eland veilt dertig 'niet echt spectaculairewerken
Dat Simon Carmiggelt veel inspiratie opdeed in het Am
sterdamse caféleven is bekend. Uit zijn Kronkels komt
eveneens onverbloemd naar voren dat de schrijver van
pimpelen hield. Drank speelde ook een voorname rol in
zijn kunstcollectie zo blijkt uit de schilderijen en tekenin
gen die vandaag onder de hamer gaan bij het Amster
damse veilinghuis De Eland.
amsterdam fran^oise ledeboer
De dertig werken zijn een deel
van de verzameling die Carmig-
gelts kinderen na zijn overlijden
in 1987 aan een anonieme tus
senpersoon verkochten. Hoog
tepunt zijn de tekeningen waar
op Kronkel-illustrator Charles
Boost de schrijver als gretige
drinker afbeeldde in zijn eentje
of in gezelschap van vrienden.
Daarnaast is er werk in verschil
lende technieken van onder
meer Arie Kater, G.J. Friedlaen-
der, Hans van Norden, Theo
Goedvriend, Jurgen Schneider,
Theo Bitter en Jan Peeters. De
verwachte opbrengst bedraagt
tussen de 20.000 en 30.000 gul
den.
,,Uit dit bedrag blijkt dat er
geen echt spectaculaire werken
tussen zitten. Behalve door aan
koop is bekend dat Carmiggelt
ze ook in bezit kreeg als hij een
drankrekening voor een kunste
naar betaalde. Het is natuurlijk
wel heel leuk dat er ook teke
ningen van Boost bij zijn", ver
telt Eland-directeur P. Tromme
len. De veiling is dan ook vooral
interessant omdat ze na Renate
Rubinsteins onthulling over
haar geheime verhouding met
Carmiggelt voor het eerst weer
een blik op zijn privéleven mo
gelijk maakt.
„Ik vond het wel zo netjes
Carmiggelts zoon Frank van de
veiling op de hoogte te stellen.
Hij reageerde afwerend en wilde
eerst ontkennen dat het hier om
de collectie van zijn vader ging.
Naar de diepere oorzaak van die
reactie kan ik slechts gissen,
maar ik heb hem erop gewezen
dat het geen zin had de her
komst te verbergen. Dan zou je
pas echt de poppen aan het
dansen krijgen", vermoedt
Trommelen.
Uit piëteit heeft hij de publi
citeit rond de veiling echter te
rughoudend aangepakt en zijn
de werken verspreid opgehan
gen. In het volgepakte veiling
huis vallen ze zelfs nauwelijks
Carmiggelt rookte in bed, zo blijkt ui
op tussen de vele meubels, zil
veren voorwerpen, antieke gla
zen, staande horloges, ivoren
miniaturen en schilderijen uit
andere verzamelingen
Eland-medewerker Robert
Brand wijst bij een rondleiding
op een stilleven van een tafel
met vruchten en kinderspeel
goed van Theo Bitter. Het werk
hing bij de Carmiggelts in de
slaapkamer en door de bruinige
aanslag komen we aan de weet
dat de schrijver ook in bed
rookte. Verderop hangt een
prachtige tekening van een
t de bruinige aanslag op een stille-
ARCHIEFFOTO
vrouw met een hoofddoek van
Ro Mogendorff, van wie al be
kend was dat Carmiggelt graag
haar exposities bezocht. Van
Arie Kater bezat de schrijver een
weelderig naakt en zijn vriend
Theo Goedvriend is present met
twee landschappen.
De veiling van de collectie-
Carmiggelt bij de kunst- en an
tiekveiling De Eland begint
vanavond om 19.00 uur aan de
Elandsgracht 68 in Amster
dam.
Het programma van het Hol
land Festival 1995 bestaat voor
een groot deel uit voorstellingen
uit Duitsland en Oostenrijk. Nu
de verbouwing is afgerond keert
j het festival terug in Theater
I Carré met negen dansvoorstel-
I lingen van het Tanztheater
Wuppertal van Pina Bausch.
Het festival wordt daar op 31
mei ook geopend met de we
reldpremière van de opera 'Es-
I mée' van Theo Loevendie.
Naar een libretto van Jan
Blokker vertelt deze produktie
het verhaal van de verzetsstrijd
ster Esmée van Eeghen. Direc
teur Jan van Vlijmen kreeg on
langs bericht dat staatsecretaris
j Nuis van OCW toch subsidie
I geeft voor opvoeringen van de-
ze opera in juni in het opera
huis van Berlijn.
Het Schauspielhaus Hamburg
komt naar Amsterdam met
'Hochzeit' en 'Faust' van Elias
Canetti in de regie van
In deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Leidenaar
Anton Korteweg, directeur
van het Letterkundig
Museum in Den Haag dat
deze maand 40 jaar
bestaat, zijn bewondering
uit voor de foto van 'De
Tunnelman': ,,Daar staat
hij, een ongewoon zwierig
meneertje."
I De tunnelman met
z'n zeis en sjako
I (hoofddeksel), die
bewonder ik.
Ik ben dit najaar,
waarom weet ik niet,
begonnen met 's morgens mijn
dagelijkse fietstocht van huis
naar werk fotografisch vast te
leggen. Als het niet ergens
anders goed voor is, leer je
j ervan om op je omgeving te
letten.
Ik heb dus:
- de ganzen bij de
Mondriaanschool vanaf de brug
over de Korte Vliet,
- de hoogspanningsmasten
langs de Dobbewatering,
- het gezicht op Den Haag vanaf
het bruggetje over de
I Veenwatering,
- vele, ondanks geel oormerk,
j Haagse Schoolachtige koeien,
j - meneer Eikhout, Brabants
I verzetsheld, omgeven door
eenden in z'n volkstuintje,
- de boerderij met het lange
hoefpad en de lage zon, even
verderop,
- het uit het akeligste deel van
Duitsland weggelopen lijkend
huis-met-de-rode-geraniums
vlak na het fietserstunneltje bij
wijlen het dierenpark,
- een meneer die vijf honden
van zelfde ras en leeftijd uitlaat,
- de nuffige lama's bij Duindigt,
- de achterkant van Huis ten
Bosch.
DEN HAAG ANP
De typische BKR-kunstenaar
van weleer is nu de typische
Fondskunstenaar geworden,
de kunstenaar die langdurig
of regelmatig een beroep
moet doen op subsidies om
het hoofd boven water te
houden. Het is niet waar
schijnlijk dat beeldend kun-
stenaars in de toekomst
slechts een jaar of vier van fi
nanciële steun gebruik zullen
maken. Dat staat in een rap
port van de Erasmus Univer
siteit over het Fonds voor
Beeldende Kunsten, Vormge-
ving en Bouwkunst. Sinds
1988 heeft dit fonds de uit
voering van de rijkssubsidi
eregelingen voor onder meer
beeldende kunst van het mi
men. De Beeldende Kunste
naars Regeling (BKR) is in
1988 vervangen door een re
geling waarbij beroepskosten
worden vergoed. Inmiddels
is dat de regeling basissti
pendia geworden, waarbij
een kunstenaar onder voor
waarden een bedrag van
57.000 gulden kan krijgen.
Daarnaast zijn individuele
subsidies mogelijk, zoals
werkbeurzen van maximaal
42.000 gulden en startstipen-
dia van 35.000 gulden.
Maar het intrigerendst is de foto
die ik heb gemaakt en die op
m'n bureau staat. Het is een
foto van een anoniem
kunstwerk. Gemaakt, die foto,
in het eerste van de drie
dagelijkse tunneltjes, de
fietserstunnel onder de
spoorlijn bij Duivenvoorde.
Even voorbij het midden, links,
op de betonnen tunnelwand,
die volgetekend en - gespoten is
met andere graffiti: 'Make war,
not love', een rokende
dinosauriër, een man die een
spijker door z'n enorme eikel
lijkt te willen drukken. Maar
daar staat hij: een ongewoon
zwierig meneertje, met zeis en
sjako, dus.
Ik groet hem iedere dag twee
keer. Om 8 uur 20 knik ik hem,
op een meter of vijf afstand,
gebogen over m'n stuur, toe
naar links. Om 18 uur 20 schiet
ik vlak langs hem, dan staat hij
rechts.
Ik denk altijd even aan hem,
terwijl ik langsfiets. Soms dat hij
hem (de dood) echt is, want hij
heeft een zeis. En dat wij niets
zijn, maar naar hem op zoek.
Dat het niet zo gek is om ineens
met een zwierige zwaai te
worden weggemaaid door zo'n
leuke man.
Soms dat hij hem niet is. Dat ik
niet langs een man met een
zeis, maar een man met een
finishvlag fiets. Een afvlagger.
Want het is geen zeis, maar een
soort wimpel die hij naar
beneden zwaait. Dat hij mij
afvlagt, want ik ben er al. Ik hoef
alleen nog maar even
rustig uit te rijden.
Afgelopen. Loop
volbracht, zogezegd.
Niet weggemaaid,
t de finish
Ook wel ee
gedachte.
recensie» hanceurts
'Who is afraid of Virginia Woolf' van
Edward Albee door het RO Theater. Tekst
en regie: Léon van der Sanden. Gezien: in
de Rotterdamse Schouwburg. Herhalin
gen: 16 t/m 18 december.
Mensen die spelletjes spelen
om hun verhouding interessant
te houden, maar zich verliezen
in die fantasie. Beschadigde
mensen, die hun verwachtingen
in het leven hebben moeten bij
stellen. De boze wolf in 'Who's
Afraid of Virginia Woolf is de
angst om de tegenvallende wer
kelijkheid onder ogen te zien.
Het verloederde oudere echt
paar en het jonge, naiëve stel
zijn eikaars spiegelbeeld.
Het eerste grote stuk van
Edward Albee brengt dertig jaar
na de eerste Nederlandse op
voering van Han Bentz van den
Berg en Ank van der Moer en na
vele jaargangen Ophra Winfrey
natuurlijk niet meer de schok
teweeg van het totaal nieuwe,
het onverwachte. Maar de ech
telijke veldslag blijkt bij het RO
Theater nog steeds pijnlijk gê
nant, herkenbaar, actueel. Een
trefzeker samengestelde nieuwe
tekst van regisseur Léon van der
Sande schaft de wolligheid van
Reves eerdere vertaling af.
Scherpe, korte zinnen zonder
grammatica, opmerkingen die
half worden afgemaakt. Het is
het leven, zonder poespas, maar
raak en onontkoombaar,
Op het podium geen enkele
Amerikaanse sentimentaliteit,
maar nuchterheid, cynisme en
relatief veel ironie. Eén ding is
zeker, dit is Nederland, dit is nu,
gisternacht, vannacht, morgen
nacht. De spelers wonen op to
neel, en zo hoort het ook. Je zou
ertussen willen zitten, op één
van die flitsende zitbanken, ter
wijl ze om je heen elkaar afma
ken. Ach wat, eigenlijk' is dat al
zo: zelden het gevoel gehad dat
je zo temidden van de strijden
de partijen zat. En dat met niet
meer dan tekst en acteren.
De grote ontdekking van de
voorstelling is Herman Naber.
Zijn herkenbare, lijzige acteer-
trant wil anders weieens op ma
niërisme uitlopen. Ditmaal is hij
onaangename conversaties.
Met elke lettergreep perst hij
weer een nieuwe citroen uit,
heel kalm, maar om te rillen zo
wrang. Getergd, gekweld, steeds
weer net niet door het lint
gaand, maar door en door be
schadigd en door het leven ge
tekend.
Geert de Jong is een wijf met
kloten, aards en rauw. Met the
atraal krachtspel, maar zonder
overdrijving, functioneert zij re
gelmatig als motor van de voor
stelling. Actie, tempo, een
prachtig type. Maar helaas niet
het type. Natuurlijk moet
Martha doorslaan, gemeen, laag
bij de gronds en ordinair wor
den. Natuurlijk vloekt en tiert
ze, scheldt ze iedereen verrol.
Maar een dochter van een uni-
versiteits-rector wordt op een
andere manier ordinair dan, zeg
maar, een hoerenmadam.
De Jong had bekakter gemo
gen. Er is geen laag vernis die
aan barsten gaat, want ze speelt
van nature al zonder die vernis.
Daaromheen dat naiëve stel,
dat de eerste echte kleerscheu
ren oploopt. Stefan de Walle als
echte winstpakker, carrière-yup,
Esther Scheldwacht als onge
controleerd met-alles-mee-
voelstertje.
Regisseur Léon van der San-
den doseert de verhoudingen
met de grootste zorgvuldigheid,
waardoor oorlogsverklaringen
bijna-liefdesverklaringen zijn en
waardoor juist op de momenten
van de grootste haat en beledi
ging de poging tot toenadering
het meest voelbaar is. Hij heeft
lang op de kleinere podia ge
werkt, bij groepen als Hollandia
en het Vervolg. Maar met deze
voorstelling plaatst hij zichzelf
in één klap als een factor in het
grote-zalencircuit. Wie vandaag
de dag van huiskamersores drie
en een half uur lang onont
koombaar spannend theater
weet te maken, is een niet te
missen schouwburgregisseur.
Tilburg krijgt
Kunstcluster
Christoph Marthaler. In het
muziekprogramma wordt een
uitgebreid overzicht van Duits-
Oostenrijkse componisten ge
presenteerd. Tijdens nachtcon
certen brengt Frans Brüggen in
het Concertgebouw de twaalf
Londense symfonieën van
Haydn. Stockhausen krijgt een
retrospectief in de Beurs van
Berlage en John -Elliot Gardiner
sluit zijn IVJozart-cyclus af met
twee uitvoeringen van 'Die Zau-
berflöte'.
Theatergroep De Trust van
Theu Boermans brengt een pro
duktie in de Westergasfabriek.
In de eerste helft van juni is
daar ook het muziektheaterstuk
'De val van Mussolini' van Dick
Raaijmakers te zien. Dat is een
coproduktie van het Holland
Festival, Toneelgroep Amster
dam en Hollandia. De traditie
van het RAI-concert door het
Koninklijk Concertgebouwor
kest werd dit jaar onderbroken
maar in 1995 wordt de draad
weer opgevat.
Burgemeester G. Brokx heeft
gisteren in het centrum van
Tilburg het startsein gegeven
voor de bouw van het Kunst
cluster. Daarin komt een
muziekzaal en worden de
opleidingen dans en muziek
van de Kunstenfaculteit van
de Hogeschool gehuisvest.
Bestuursvoorzitter F. Slan
gen noemde deze combina
tie kunstbeoefening en
kunstonderwijs uniek voor
Nederland. Nu al is het de
bedoeling dat het Kunstclus
ter op termijn uitbreiding
krijgt met de academie voor
beeldende vorming en de ar
chitectenopleiding.
Regisseur Jos de Putter, tevens
filmmedewerker van deze krant,
heeft voor zijn film Solo, De Wet
Van De Favela een nominatie
gekregen voor de Joris Ivens
Award, van het International
Documentary Filmfestival Am
sterdam. De twee andere films
die uit een competitie van 24
films werden genomineerd zijn
de Bosnische film Ecce Homo
(van Vesna Ljubic) en. Asmara
(van de Zwitser Paolo Poloni).
Hoe groot de kans is dat de
hoofdprijs van het Amsterdam
se festival dit jaar in eigen land
zal blijven valt onmogelijk te
zeggen. Op papier is elke mede
dinger kansloos tegenover de
heftige impact van Eccce Ho
mo, een in 35 minuten samen
gebalde kroniek van het beleg
van Sarajevo, barstensvol be
schietingen, begrafenissen,
brandende trams en menselijk
lijden, vergezeld door een ge
luidsband met krassende kraai
en en religieuze treurmuziek.
Wat moet je dan nog met twee
Braziliaanse jongetjes die dro
men van een voetbalcarrière,
zoals De Putter ze met uitsersle
subtiliteit heeft geobserveerd in
zijn enige weken geleden al
door de VPRO uitgezonden So
lo.
Van de derde film, Asmara, is
het intussen onvoorstelbaar dat
hij een nominatie gehaald heeft.
Hierin vertelt Poloni over zijn
82-jarige vader die zich in 1950
als Italiaan in Zwitserland ves
tigde na 15 jaar lang in Ethiopië
te hebben vertoefd. De film be
gint in het familiealbum, bij een
foto van vijf opgehangen au
tochtonen. De cineast komt er
door op het idee om met zijn
vader naar het tegenwoordige
Eritrea te reizen om zich over
pa's verleden te laten voorlich
ten.
De film eindigt met een fo
tootje van een ontdekte half
broer die verder niet aan de film
wilde meewerken. Alles wat er
tussen die twee foto's in zit, is
op wat historisch beeldmate
riaal over de Italianen in Afrika
na puur mysterie gebleven.
Asmara is eigenlijk het
schoolvoorbeeld van een expe
ditie, ten behoeve van een per
soonlijke documentaire, die
niets heeft opgeleverd. Typisch
een totaal mislukte film. Als die
dan tot de beste drie competi
tiefilms moet behoren, valt op
de finale jury-uitslag geen enkel
voorschot meer te nemen, want
deze juiy is stapelgek. Maar
waarschijnlijk toch ook weer
niet zo gek om trots op zichzelf
te worden als de hoofdprijs naar
Bosnië kan worden gezonden.
ROTTERDAM ANP
Het Nederlands Architectuurinstituut (NAi) in Rotterdam wijdt een
overzichtstentoonstelling aan de Japanse architect Arata Isozaki.
Op de expositie, die op 17 december opengaat, zijn 22 projecten te
zien variërend van de futuristische studies uit het begin van de ja
ren zestig tot recente ontwerpen voor musea in Stuttgart en Mün-
chen. Isozaki (1931) heeft de tentoonstelling zelf samengesteld. De
architect is gefascineerd door geometrisch figuren. Dat bleek al in
de jaren zeventig met zijn ontwerp voor een museum in het Japan
se Gunma, dat hem internationale bekendheid opleverde. Op
drachten in Europa kwamen aanzienlijk later. De eerste was die
voor het Sant Jordi sportpaleis in Barcelona voor de Olympische
Spelen in 1992. De tentoonstelling zal tot 12 maart in de Grote Zaal
van het NAi te zien zijn.
