Bij twijfel: 'Zeker weten'
Kerk Samenleving
Hoogleraar a.J. Bronkhorst overleden
WOENSDAG 14 DECEMBER 1994
REDACTIE DICK VAN DER PLAS. 071 -356443
BUITENLAND KORT
Excuses
De federatie van boeddhisti
sche organisaties op Sri
Lanka eist van de paus ver
ontschuldigingen voor op
merkingen over het boed
dhisme in zijn boek 'Over de
drempel van de hoop'. De fe
deratie heeft Johannes
Paulus II, die op 20 en 21 ja
nuari Sri Lanka bezoekt, uit
gedaagd een debat over deze
passages aan te gaan. ,,Wat
de paus over het boeddhis
me schrijft, slaat op niets",
zei Nalin de Silva van de
boeddhistische federatie gis
teren op een persconferentie
in Colombo. Volgens hem is
de paus, die aan het hoofd
van een 'imperialistische be
weging' staat, bang voor de
groei van het boeddhisme en
de islam in Europa. De paus
noemt het boeddhisme 'in
belangrijke mate een sys
teem zonder God'. In dat sys
teem bevrijdt de mens zich
niet van het kwaad door het
goede dat van God komt; hij
bevrijdt zich alleen door de
onthechting van de wereld
die slecht is. Zich redden
wil vooral zeggen zich bevrij
den van het kwaad door zich
onverschillig te maken voor
de wereld die de bron van
het kwaad is. Dat is het
hoogtepunt van het geeste
lijkproces."
Opvolger voor Daly
De 55-jarige Sean Brady, tot
vorig jaar rector van het Iers
College in Rome, is benoemd
tot aartsbisschop-coadjutor
van Armagh (Noord-Ierland),
het centrum van de Ierse RK
Kerk. Daarmee wordt hij te-
zijnertijd de opvolger van de
Ierse primaat, de 77-jarige
kardinaal Cahal Daly. Brady
is nu priester in Ierland. De
benoeming komt in een pe
riode waarin de Ierse RK
Kerk geconfronteerd wordt
met seksschandalen waarbij
priesters zijn betrokken. In
juli werd bijvoorbeeld de
Norbertijner pater Brendan
Smyth tot vier jaar gevange
nisstraf veroordeeld wegens
seksueel misbruik van kinde
ren. Deze zaak leidde indi
rect tot de val van de rege
ring-Reynolds in november.
Kerkelijke kringen gaan er
van uit dat de enkele geval
len die tot dusver bekend
zijn geworden, slechts het
topje van de ijsberg vormen.
Vorige maand zegde kardi
naal Daly toe dat de Kerk al
les zal doen om seksueel
misbruik door priesters te
stoppen en dat de Kerk da
ders niet onbestraft zal laten.
Nazi-ideeën
De Duitse minister van ge-
zins-, ouderen- en vrouwen
zaken Claudia Nolte (CDU)
heeft een woord vooraf ge
schreven voor een rooms-ka-
tholieke jongerenagenda,
waarin nazi-opvattingen
staan. De agenda bevat de
kreet 'Deutschland, Deutsch-
land iiber Alles' en pleit voor
een Duitsland dat zich van
Nederland tot Litouwen en
van Denememarken tot Italië
uitstrekt. Ook de vorige
'Komm-mit'-agenda bevatte
propaganda voor extreem
rechtse ideeën, onder meer
van de Republikaner. Daarin
werd Polen ervan beschul
digd Duits grondgebied te
hebben 'geroofd'. De rk-bis-
schoppenconferentie distan
tieerde zich dit voorjaar van
de agenda, die door een
commercieel bedrijf wordt
uitgegeven. De agenda werd
in een oplage van 100.000
exemplaren naar meer dan
duizend parochies verzon
den. Priesters en jeugdwer
kers hadden toen al bijna alle
exemplaren verdeeld. Ook
daarin had Nolte een bijdra
ge geschreven.
Nieuw boek Harry Kuitert voor christenen die geen grond meer onder de voeten voelen
Als de voorteke
nen niet bedrie
gen dan heeft
Harry Kuitert weer een
bestseller geschreven. Het
is al weer drie jaar geleden
dat deze gerenommeerde
gereformeerde theoloog
het 'Algemeen Betwijfeld
Christelijk Geloof het licht
deed zien. Van dat boek,
dat veel stof deed opwaai
en, werden er 60.000 ver
kocht; 36 weken stond het
onafgebroken in de non
fictie top-tien van de Li-
bris-boekhandel geno
teerd. En nu al zijn bijna
achtduizend exemplaren
verkocht van zijn nieuwe
boek 'Zeker weten', dat vo
rige week uitkwam.
amstelveen theo krabbe
Uitgever Ton van de Worp van
Ten Have heeft een derde druk
al in voorbereiding. Opnieuw
ligt er een prachtig en bijzonder
leesbaar boek over het christe
lijk geloof klaar. 'Zeker weten'
van dr. H.M. Kuitert, emeritus
hoogleraar ethiek en inleiding
dogmatiek van Vrije Universiteit
te Amsterdam, is geen vervolg
op het 'Algemeen Betwijfeld
Christelijk Geloof. In dat boek
liep Kuitert de gereformeerde
leer na om te zien wat daarvan
nog houdbaar is. Zijn jongste
boek heeft een andere insteek:
het is speciaal geschreven voor
mensen die met hun christelijk
geloof geen grond meer onder
de voeten voelen, 'maar dat wel
graag zouden willen'. Voor
mensen 'die met het gevoel zit
ten dat alles wankelt', voor twij
felende christenen, die geen
houvast meer kunnen vinden.
Maar in zijn stijl lijkt het wèl op
zijn vorige boek: vlot geschre
ven, in een soort spreektaal,
zonder voetnoten en theologi
sche verantwoordingen, met al
lerlei gedachtenwendingen, te
genwerpingen en herkenbare
voorbeelden.
De lezer proeft direct dat Kui
tert er op zijn zeventigjare leef
tijd gewoon nog plezier in heeft
om een boek te schrijven, dat je
tot nadenken stemt. Er is niet
alleen een overeenkomst in stijl,
maar ook in de werkwijze. Als
groot kenner van de christelijke
traditie stapt Kuitert er als het
ware even buiten om te kijken
wat je als moderne mens in de
westerse cultuur nog met die
eeuwenoude traditie kunt. Wat
is daarvan houdbaar is en wat
blijft er nog van over? Eerst
sloopt hij traditionele geloofs
voorstellingen, 'die geen ver
trouwen meer blijken te wek-
Prof. dr. H.M. Kuitert.
ken' om vervolgens uit te kun
nen komen waar het om gaat:
God vinden. De weg die hij
daarbij uittekent is de overgang
van het 'geloof-van-horen-zeg-
gen' naar 'het geloof vinden'.
Geloof hoor je eerst van een an
der, je vader, je moeder, je oma,
de dominee of de pastoor; uit
eindelijk geloof je omdat je het
zelf ervaart.
Valse zekerheden
Eén van die valse zekerheden
die Kuitert afbreekt is de waar
heidsaanspraak van het chris
tendom op grond van het open
baringskarakter en de bijbel.
Dat kan niet meer in onze te
genwoordige multi-religieuze
cultuur, waarin naast het chris
tendom ook de islam en het jo
dendom aan de horizon zijn
verschenen. Want ook het jo
dendom en de islam beroepen
zich op de openbaring en hun
heilige geschriften, de Torah en
de Koran. Als die waarheidsaan
spraak op grond van de open
baring en de bijbel de reden is
om te geloven kun je als chris
ten net zo goed overstappen op
het geloof van je buurman, de
islam. Een andere valse zeker
heid, die Kuitert afwijst, is de
pretentie van de Kerk de abso
lute waarheid over God in pacht
te hebben. Vasthouden aan der
gelijke valse zekerheden bren
gen christenen in het huidige
postmoderne tijdperk er ge
makkelijk toe te vluchten in de
orthodoxie of in fundamentalis
me. En dat wijst Kuitert al jaren
grondig af.
Wat houdt Kuitert dan wel
over? Weinig en toch veel. Wat
de drie 'grote' wereldgodsdien
sten gemeen hebben is een
'zoekontwerp', die mensen
helpt de weg naar God te vin
den. Het christendom heeft een
beeld, een tekening, een ruwe
schets van God, waarmee je aan
de slag kunt gaan. Kuitert: „De
waarheid van een religie wordt
niet gegarandeerd door het uit
gangspunt te nemen in geopen
baarde waarheden, eerst het
einde van de rit beslist erover:
zeker is een mens pas als hij de
gene die hem was uitgetekend
heeft gevonden. Het ontwerp
dat religies van God maken is
een zoek-ontwerp. Vergeleken
bij onze zoekontwerpen is God
anders, we vinden niet het zoe
kontwerp maar via het zoekont
werp de werkelijkheid van God
achter onze ontwerpen." En de
kerk wordt daarbij door Kuitert
niet totaal afgeschreven. De
kerk is niet de bezitter van ab
solute waarheden, maar 'leve
rancier van het christelijk inter
pretatiekader', 'overslagbedrijf
en 'toeleider naar het geloof.
„Een goede kerk is een opslag
plaats van ervaringen van vori
ge generaties, waarmee mensen
aan de haal kunnen en mogen
gaan. Zelf uitzoeken waar ze
wat mee kunnen en waar niet."
Kritiek
Theologisch is er wel het een en
ander af te dingen op Kuiterts
jongste boek. Hoewel hij de is
lam als een spiegel en een zus-
tergodsdienst aan behoudende
christenen voorhoudt, is zijn
behandeling daarvan erg sum
mier. En erg gekleurd door het
beeld dat velen van de islam
hebben door de media, die ons
dagelijks het fundamentalisti
sche karakter van de islam
voorspiegelen. Maar ernstiger is
het feit dat Kuitert de westerse
cultuur te veel als een vanzelf
sprekendheid accepteert, om
aan te kunnen sluiten bij de er
varing van mensen. Een kriti
sche beschouwing van de wes
terse cultuur ontbreekt.
Maar deze kritiek neemt niet
weg, dat Kuitert een belangrijk,
origineel en inspirerend boek
geschreven heeft. Eigenlijk mag
hij het niet laten bij dit boek
voor twijfelende christenen op
zoek naar een nieuw houvast.
Het wachten is op een boek van
zijn hand over het christendom
voor mensen, die geen enkele
band (meer) hebben met het
christendom. Harry Kuitert is
dat aan zijn stand verplicht.
Zo'n boek zou het toch al om
vangrijke oeuvre van deze gere
formeerde theoloog en medisch
ethicus pas echt vervolmaken.
H.M. Kuitert: Zeker weten. Voor wie
geen grond meer onder de voeten
voelt. Uitgeverij Ten Have, Baarn.
Prijs 29,90 gulden.
Zeist anp vormde Kerk in 1951. Als voorzitter van de her
vormde commissie voor theologisch-wetenschap-
pelijk onderwijs heeft hij jarenlang grote invloed
gehad op de benoeming van hervormde kerkelij
ke hoogleraren. In die periode ging de benoeming
van dr. G.H. ter Schegget in Amsterdam niet door.
Van 1967 tot 1970 vertegenwoordigde hij zijn
kerk bij het Pastoraal Concilie van de Rooms-Ka-
tholieke Kerk. Hij was ook voorzitter van het Her
vormde Romeberaad. Hij heeft drie assemblees
van de Wereldraad van Kerken bijgewoond: Up
psala, Nairobi en Vancouver.
Tot zijn vele publikaties behoren boeken over
Karl Barth, bij wie hij had gestudeerd, over het
Nederlands Hervormd Kerkrecht en over het
Tweede Vaticaans Concilie. Jarenlang was hij re
dactielid van het Nederlands Theologisch Tijd
schrift en van Kerk en Theologie.
BEROEPINGSWERK
De hervormde emeritus hoogleraar theologie dr.
A.J. Bronkhorst is op 6 december op 80-jarige
leeftijd in zijn woonplaats Zeist overleden. Dit
heeft de familie gisteren bekendgemaakt.
Bronkhorst, in 1947 in Utrecht gepromoveerd,
was van 1954 tot 1966 hoogleraar aan de Protes
tantse Theologische Faculteit in Brussel en ver
volgens tot zijn emeritaat in 1984 hoogleraar
kerkgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Utrecht.
Verder was hij in Utrecht kerkelijk hoogleraar
kerkrecht namens de Nederlandse Hervormde
Kerk. Voordat hij hoogleraar werd, was Bronk
horst hervormd predikant.
In 1945 behoorde hij tot de oprichters van Her
vormd Nederland. Hij heeft meegewerkt aan de
totstandkoming van de Kerkorde van de Her-
NEDERLANDSE HERVORMDE KERK
Beroepen: te Gendrmgen (toez.): J.B.
van Heerde, eervol ontheven predi
kant, wonende te Enschede.
Bedankt: voor IJsselstein (Utr.): H.
Harkema te Onstwedde.
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen: te Stiens: drs. D. de Jong
te Dinteloord.
GEREF. KERKEN VRIJGEMAAKT
Beroepen: te Brouwershaven: J.L.
Beuving, kandidaat te Kampen.
Bedankt: voor Ureterp: J. van de We
tering te Bergentheim.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen: tweetal te Zwolle: drs. W.
van 't Spijker te Stadskanaal en B.
Witzierte Utrecht-Centrum.
Broeiboot in uitzending Moker
De radio-uitzending van Moker,
het media-overleg van kerken in
Rijnland en de Bollenstreek, be
steedt vanmiddag en komende
zondag aandacht aan de 'Broei
boot', die van 9 tot 11 december
in Leiden lag afgemeerd. De
overdenking is van H. van Breu-
kelen uit Leiden. Moker zendt
op woensdag uit van 16.30 tot
17.00 uur en op zondag van
19.00 tot 19.30 uur op de FM
105.7 of via de kabel op de FM
DE RECHTER
Mr. Jesse van Muylwijck COLOFON
LEIDSCH DAGBLAD
Uitgave van Dagbladuitgevenj Damiate bv
DIRECTIE. B M. Essenberg, G.P. Arnold (adj),
J. Kiel (adj);
HOOFDREDACTIE: Jan-Geert Majoor, Frans
Nypels, Henk van der Post (adj).
OMBUDSMAN R.D. Paauw, tel. dag. 9.30-
11.30 uur 071-356215, of per post
HOOFDKANTOOR:
Rooseveltstraat82,2321 BM Leiden
Telefoon 071-356356
POSTADRES
Postbus 54.2300 AB Leiden
TELEFAX:
Advertenties071 -323508
Fam. berichten 071 -323508
Redactie071-321921
ADVERTENTIES
ma.-vnj. van 08.30-17 00 uur:
Telefoon 071-356230
RUBRIEKSADVERTENTIES (Sleutels)
ma.-vrij.van8 30-17 00 uur:
Telefoon 071-143545
ABONNEMENTEN
Tel. 071-128030 bij vooruitbet. (ind, BTW)
peracc.giro autom.bet.
per maand ƒ31.05
per kwartaal 87,70
per jaar 337,55
VERZENDING PER POST
Nederland: per kwartaal 134,50
overige landen op aanvraag
KLACHTEN BEZORGING
ma t/mvrij: 1800-19.30 uur,
zat 10.00-12 00 uur Tel 071-128030
30,05
86,70
336,55
HET WEER
Frisse dag
Een koufront dat gisteravond
vanuit het noorden met regen en
aanzienlijk koudere lucht het land
binnentrok, maakte een einde aan
een driedaagse periode met voor
jaarsachtige temperaturen. In De
Bilt werd in deze periode weer eens
een warmterecord gebroken. In de
nacht van maandag op dinsdag
daalde het kwik met verder dan
12.0 graden. Nog niet eerder bleef
een decembernachtzo warm; het
vorige record dateerde van vijf jaar
geleden toen op 21 december een
minimum van 11.5 graden werd
opgetekend.
Dinsdagavond kwam de wind in de
noordhoek terecht en gedurende
enkele uren regende het pittig; de
meeste stations in de westelijke
kuststrook vingen 10 tot 15 milli
meter op. Tijdens de passage van
het neerslaggebied daalde het kwik
van 11 naar 6 graden. In de droge
lucht, afkomstig van boven de
poolcirkel, keert het temperatuur-
niveau terug naar normaal. Van een
winterse aanval is zeker geen spra
ke; de scherpe kantjes zijn er wel
af door de lange aanvoer over warm
zeewater. Bovendien wordt de
noordelijke aanvoer al snel afge-
fij
knepen door een hogedrukgebiei^.
dat in de komende nacht dicht
langs ons land naar Frankrijk
koerst.
De atmosfeer komt tot rust en z\<T
de opklaringen breed genoeg zijifJ
zakt het kwik landinwaarts tot en
kele graden onder nul. PlaatselijP-
kan zich een mistbank vormen. 16
Vlak langs de kust blijft het warrrf1-
dankzij de invloed van het zeewaf6
(10 graden). Ie
Morgen beleven we nogmaals eer
frisse dag met maxima van circa L
graden. Aanvankelijk is het held®]
maar vanuit het noordwesten wor
den de eerste wolkenvelden van
een nieuwe IJslanddepressie zicfóf
baar. De wind, die eerst nog zwalkt;
is, begint in de loop van de dag aL
te trekken uit zuidwest. Vanaf da^
moment begint het kwik geleidelL
te stijgen en op vrijdag en zaterdf
is het vertrouwde regenachtige er'
zachte weer terug met maxima o[j_
lopend tot 9 a 10 graden. Een br^
de westelijke stroming boven de
oceaan en West-Europa zorgt er
voor dat de winterse taferelen pas
worden aangetroffen ten noordoos
ten van de lijn Stockholm-War- I
schau.
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
Noorwegen:
Vandaag opklaringen en
aan de kust nog een enke
le winterse bui. Morgen
toenemende wind en be
wolking, aan de kust ge
volgd door regen of natte
sneeuw. Overdag lichte tot
matige vorst, langs de kust
maxima iets boven het
vriespunt.
Zweden:
Droog en overwegend hel
der weer. Middagtempera-
tuur van -10 graden in het
noorden tot iets onder nul
in het uiterste zuiden.
Denemarken:
Perioden met zon en vrij
wel overal droog. Middag-
temperatuur iets boven
het vriespunt, 's nachts
lichte tot matige vorst.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Flinke zonnige perioden en bijna overal
droog weer. Maar morgen later op de
dag in het westen meer bewolking en
vooral in Schotland en Ierland kans op
regen. Vandaag maxima van 4 graden
langs de Noordzee-kust tot 8 graden in
het westen. Morgen op de meeste plaat
sen opnieuw iets warmer.
België en Luxemburg:
Vandaag naar het zuiden wegtrekkende
regen, die in de Ardennen mogelijk over
gaat in natte sneeuw. Morgen flinke pe
rioden met zon en droog. Middagtempe-
ratuur dalend tot ongeveer 4 graden
morgen.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag meest bewolkt en vooral in het
noorden wat regen die in de Jura en Vo
gezen mogelijk overgaat in sneeuw. Mor
gen flink wat zon en droog met maxima
van ongeveer 3 graden. Alleen in het
westen van Bretagne meer bewolking,
mogelijk wat regen en hogere maxima.
Portugal:
Droog en flinke zonnige perioden. Plaat
selijk mist. Maximumtemperatuur onge
veer 17 graden.
Madeira:
Wolkenvelden en een toenemende kans
op een bui, mogelijk met onweer. Mid
dagtemperatuur ongeveer 22 graden.
Spanje:
Flink wat zon en droog. Lokaal kans op
mist. Middagtemperatuur vandaag on
geveer 15 graden maar aan de Costa's
in het zuiden ongeveer 20. Morgen bijna
overal iets frisser.
Canarische Eilanden:
Af en toe zon maar ook wolkenvelden en
een toenemende kans op een regen- of
onweersbui. Middagtemperatuur onge
veer 23 graden.
Tunesië:
Vandaag vrij zonnig. Morgen meer be
wolking en vooral in het noorden kans op
wat regen. Morgen middagtemperatuur
vlak aan zee ongeveer 18 graden.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag nog wolkenvelden, morgen
meer zon. Op de meeste plaatsen droog.
In de Franse Alpen kans op wat sneeuw.
Geleidelijk kouder met morgen maxima
uiteenlopend van ongeveer 5 graden in
de omgeving van Lyon tot 14 aan de
voet van de Pyreneeën.
Mallorca en Ibiza:
Flinke perioden met zon en droog. Mid
dagtemperatuur iets dalend; morgen on
geveer 18 graden.
Italië:
Vandaag nog vrij zonnig en bijna overal
droog. Morgen meer bewolking en vooral
aan de kusten in het zuidoosten kans op
wat regen en veel wind. Vandaag nog
maxima uiteenlopend van ongeveer 10
graden in het noorden tot 18 in het mid
den en zuiden.
Duitsland:
Vandaag in het noorden en midden wis
selend bewolkt en enkele buien, boven
300 meter met sneeuw. In het zuiden
bewolkt en perioden met regen, die
overgaat in sneeuw. Morgen overal meer
zon en een afnemende kans op neer
slag. Middagtemperatuur dalend tot
rond het vriespunt morgen.
Zwitserland:
Aan de noordkant van het Alpenmassief
tamelijk bewolkt en vooral vandaag pe
rioden met regen die snel overgaat in
sneeuw. Aan de zuidflank van de Alpen
overwegend droog. Maxima dalend tot
rond het vriespunt, in Tessin minder
Oostenrijk:
Vandaag overwegend bewolkt en perio
den met regen, die snel overgaat in
sneeuw. Aan de zuidflank van de Alpen,
en morgen ook elders, overwegend
droog. Kouder met morgen maxima rond
het vriespunt.
WEERRAPPORTEN
DONDERDAG 15 DECEMBER 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 08.41 Zon onder 16.2|
Maan op 14.57 Maan onder05.9
Waterstanden Katwijk
Hoogwater01.33 13.49
Laag water 09.47 22.05
Weerrapporten 13 december 19 uur:
Amsterdam regen
De Bilt regen
Deelen regen
Eelde regen
Eindhoven regen
Den Helder regen
Rotterdam regen
Twente regen
Vlissingen regen
Maastricht motrege
Aberdeen onbew.
Athene onbew./
12 12 3«|
10 8
13 12 3*
10 10 6i
13 12 5.f
11 10 12.6-
11 11 0.
12 11 0.
5 5 0.2
17 9 O.Ö
Barcelona onbew. windst 17 8 O.r
Berlijn
Boedapest
Bordeaux
Brussel
licht bew. wnw4 14 9 O.®
wl 19 9 0®
Dublin
Innsbruck mist w2 4
Istanbul onbew./ zw4 11
Klagenfurt mist verand 2
1
Kopenhagen regen nw6 8 7 0.41
Las Palmas onbew, windst 22 20 Out
0 J
Lissabon onbew. windst 18 10 0.(£
0
Locarno onbew./ w2/ Q.Ojj
Londen regen wzw 5 13 11 02|]
Luxemburg zwaar bew. w6 8 7 O.ll
Madrid licht bew. windst 18 2 O.Cj
9 0.|
5 O.OL
11 O.O;
-7 8.0'
7 0.0;:
io 1 -1 -6 0.11
Rome zwaar bew no 3 17
Split onbew./ wnw2/ 17
Stockholm half bew wnw2 -1
Warschau zwaar bew, w3 8
Wenen zwaar bew wnw9 13
Zürich onbew./ zw 21
Bangkok licht bew. windst 33
0
Buenos Aires weerlicht/ o437
Casablanca zwaarbew nw2 19
Johannesburg onbew windst 31
0
Los Angeles licht bew zo 2 14
New Orleans onbew. no 4 15
New York sneeuw no 7 1
Tel Aviv onbew. zo 4 19
