Economie Beurs
'Informeer klant goed
over risico derivaten'
Rente VS gaat vast weer omhoog
la. I
IFJI11.
Mina afi
156 H L
De Nederlandsche Bank (DNB) vindt dat de banken en
financiële adviseurs in Nederland hun klanten goed
moeten inlichten over de grote risico's die ze kunnen lo
pen met beleggingen als de zogenoemde 'derivaten'. Met
het oog daarop heeft de centrale bank een aantal vuistre
gels opgesteld.
ECONOMIE GESNAPT
AMSTERDAM CPD
Dit jaar gingen onder meer en
kele woningbouwverenigingen
en de gemeente Deventer voor
vele miljoenen het schip in. Dat
was het gevolg van onoordeel
kundig gebruik van opties en
daarvan afgeleide contracten,
de zogenoemde derivaten.
In een toespraak voor de Ne
derlandsche Maatschappij voor
Nijverheid en Handel hamerde
directeur drs. T. de Swaan er vo
rige week in Arnhem dan ook
op, dat banken een taak hebben
ten opzichte van hun cliënten.
Die klanten moeten worden
voorzien van deskundige voor
lichting, zo onderstreepte De
Swaan.
Nederlandse banken hebben
in de derivatenhandel omgere
kend zo'n 65 miljard gulden uit
staan. De basis van deze inge
wikkelde beleggingsvorm is vrij
wel altijd een optie; dat is het
contract om een waardepapier
tegen een tevoren afgesproken
prijs op termijn te kopen of te
verkopen. Door deze van aan
delen, staatsleningen, valuta
contracten en dergelijke afgelei
de contracten te combineren,
ontstaan opties op opties. Dat
kunnen zijn opties op bijvoor
beeld rente, op valuta, op
staatsleningen, op aandelen en-
Eind vorig jaar was
door middel van derivaten we
reldwijd zo'n 28.000 miljard
gulden 'verzekerd'.
Bankdirecteur De Swaan ha
mert er op dat derivaten nuttig
kunnen zijn bij het verzekeren
van risico's en een verbeterde
verdeling van risico's. Maar om
dat de omvang van de risico's
niet altijd goed kan worden ge
schat, vindt hij dat per klant
goed moet worden bekeken
hoeveel risico deze maximaal
kan lopen terwijl hij toch nog
binnen verantwoorde grenzen
blijft. Verder verlangt DNB van
de banken dat, wanneer banken
zelf in derivaten handelen, gere
geld 'stress-tests' moeten wor
den uitgevoerd. Dat betekent
dat moet worden bekeken hoe
de bank ervoor staat als alles
onverhoopt mis zou gaan.
De nationale centrale banken
werken in Europees verband
gezamenlijk aan verdergaande
afspraken voor het gebruik van
derivaten. Want, zo zegt De
Swaan, de gebrekkige doorzich
tigheid van de markt voor deri
vaten beperkt de slagkracht van
centrale banken en doet de on
zekerheden toenemen. Maar
zijn belangrijkste boodschap is
en blijft: banken en andere fi
nanciële instellingen moeten
ervoor zorgen dat zij geen risi
co's aangaan die zij uiteindelijk
niet meer kunnen beheersen.
Of je nu Nederland, Duitsland
of de Verenigde Staten neemt,
elke economie kent die op-en-
neergang van de bedrijvigheid
die we conjunctuur noemen. Je
kunt een economie wat dat be
treft vergelijken met een fa
briek. Daar kunnen ze met de
beschikbare mensen en machi
nes per jaar een gegeven hoe
veelheid produkten fabriceren.
Deze produktiecapaciteit kan
op een aantal manieren worden
vergroot; door de mensen lan
ger en harder te laten werken,
door meer mensen aan te ne
men of door het machinepark
uit te breiden en dus te investe
ren. Dat laatste doe je ook wan
neer je de mensen beter schoolt
of door machines te kopen
waarin de jongste staaltjes van
technisch vernuft zijn verwerkt.
Dat is een kant van het ver
haal, de aanbodkant. Maar wil
die fabriek een succes worden,
dan moeten er natuurlijk wel
klanten zijn die de spullen ko
pen. Er moet voldoende vraag
naar het produkt zijn. Blijft een
deel van de capaciteit onbenut,
dan werken afdelingen op halve
kracht, machines staan stil en
mensen werken minder dan
hun volle werktijd. In het som
berste geval, als de verkopen
helemaal stil liggen, sluit de fa
briek en staan de mensen op
straat.
Voor een economie als geheel
hebben we het dan over een in
zakkende conjunctuur die over
gaat in een laagconjunctuur.
Regering en centrale bank zien
dat aankomen en proberen op
tijd tegengas te geven. De cen
trale bank kan de kooplust sti
muleren door de rente te verla
gen. Als de centrale bank, de
'Bank der banken', de zoge
noemde korte rente verlaagt,
kunnen particuliere banken
goedkoper aan geld komen.
Vervolgens kunnen ze de rente
die ze aan hun klanten bereke
nen iets verlagen. Producenten
zullen eerder besluiten een
nieuwe fabriekshal te bouwen
en consumenten kopen makke
lijker'een bankstel of een nieu
we auto.
Als het stimulerende beleid
succes heeft, krijgen dus bank
stelfabrikanten, autofabrieken
en machineproducenten orders
binnen. Zij gaan op hun beurt
weer inkopen bij hun toeleve
ranciers en zo komt het herstel
op gang. Vaak geholpen
ker in een sterk van buitenland
se handel afhankelijke econo
mie als de onze door toene
mende vraag uit het buitenland.
Ook daar proberen regeringen
door onder meer goecB
geldbeleid de economie op te
peppen.
Zo'n herstel van de bedrijvig
heid kan, als het niet in de hand
wordt gehouden, al weer vrij
snel tot oververhitting van de
economie leiden. De afnemers,
consumenten, investeerders, de
overheid en het buitenland wil
len steeds meer. In het begin
van de herstelfase kan die gro
tere vraag eenvoudig worden
opgevangen; de afdelingen die
op halve kracht werkten en de
mensen die waren uitgescha
keld, worden weer ingescha
keld. Producenten gaan over
uren maken.
Maar op een bepaald mo
ment is de rek eruit en loopt
men tegen de begrensde pro
duktiecapaciteit op. Het instal
leren van nieuwe, vernuftiger
machines en het scholen van
mensen kost tijd. Het aanbod
kan de vraag niet bijbenen. Er
ontstaan spanningen die leiden
tot prijsstijgingen. Er zijn te
weinig goederen leverbaar, te
weinig grondstoffen, te weinig
krediet, de goede mensen zijn
niet meer beschikbaar. Met als
gevolg dat produktprijzen,
grondstofprijzen, rente en de lo
nen gaan stijgen.
De centrale bank, in ons geval
De Nederlandsche Bank, ziet dit
aankomen. Zij weet dat het on
geveer een jaar duurt voordat
het voorzichtig afknijpen van de
geldtoevoer via het minder bij
drukken van geld een remmend
effect heeft. Ze begint dus al een
tijd voordat de capaciteitsgrens
bereikt wordt, voorzichtig de
rente te verhogen.
Een deel van de westerse eco
nomieën en ook Japan zijn in
de achter ons liggende jaren in
een laagconjunctuur verzeild
geraakt. De meeste zijn mo
menteel met het herstel bezig.
De Verenigde Staten lopen
daarbij voorop. De getrokken
Conjunctuur en reële korte rente in de VS
Alllllall
Klllllllll
'80 '81 '82 '83 '84 '85 '86 '87 '88 '89
BBP= Bruto binnenlands produkt
lijn in de grafiek laat de con
junctuurbeweging in de VS zien
als het op-en-neer-gaan van de
groei van de binnenlandse pro-
duktiè. De hoogte van de staaf
jes geeft de korte rente weer, ge
corrigeerd voor geldontwaar
ding: de reële korte rente.
We zien dat het herstel in de
VS in 1991 op gang is gekomen.
De centrale bank, de FED
(Federal Reserve System) is daar
al in '89/'90 begonnen de korte
rente stapsgewijs te verlagen
van acht procent naar krap drie
procent halverwege 1993. Eind
1993 kwam de
op dreef en intusse
weer op z'n hoede v
hitting.
De FED heeft begin februari
'94 voor het eerst sinds vijf jaar
de rente weer verhoogd. Sinds
dien zijn nog een paar stapjes
gevolgd. De laatste, op 15 no
vember, was een forse stap van
driekwart procentpunt. De gro
te vraag is nu of er nog meer
renteverhogingen volgen. Wie
de grafiek goed bekijkt en ziet
hoe laag de reële rente nog is,
zal die vraag volmondig met 'ja'
beantwoorden.
PROF.DR. ROLF SCHÖNDORFF
ECONOMISCH KOR
NS TRAVEL GROUP en de R
geschool Holland gaan nat
samenwerken. De hogescht
brengt haar cultureel-histo
sche reizen onder bij de
Travel Group, een dochtero
derneming van NS Reizige
Docenten van de hogescht'
gaan voor en tijdens de reis q
leges geven over onder me
theologie, kunsthistorie en i
cheologie. Vanaf 1 januari 19
zijn in NS Travel Group de ac
viteiten gebundeld van de twi
tig NS reisbureau's, de Biljette
centrale en Trans, de reisor^
nisatie van NS.
DE SCHAD EVE RZEKE RAAI
in Nederland koersen af op e
beter resultaat dan vorig jai
Naar verwachting verdienen
dit jaar 2 tot 3 gulden op el'
100 gulden premie. Vorig jq
legden ze nog een cent of zesj
toe. Daarbij is rekening geho
den met rente en de kosten vi
herverzekering. De motorrijti
genverzekeraars blijven dit ja
in de min, aldus het Verboi
van Verzekeraars.
HET WESTEN VAN DUIT
LAND ziet de economie n
steeds gestaag groeien. Het bri
to binnenlands produkt (BB|
was in Ljet derde kwartaal 2
procent groter dan in dezelfi
periode van vorig jaar. Volgej
minister van economische z
ken Rexrodt is het jongste cijj
het bewijs dat de Duitse econ
mie in een hogere versnellii
zit. In de eerste twee kwartali
van dit jaar groeide het BBPi
het westen van het land rn
achtereenvolgens 2,2 en 2
procent ten opzichte van c(
zelfde periode van 1993.
BINNENLANDSEAANDELEN
MEEST ACTIEVE FONDSEN
QPTIEBEURS
85.30 85,00 goudavu
'7,90 nedschroef hold,
newayselectr.
32,60 32,40
183,40 183,00
109,10 109,00
65,70 65,70
70,80 71,501
104,00 104,00
148,00 148,00
190,00 190,50
29,20 29,00
281,00 281,00
1350,00 1320,00
885,00 885 00
23,70 23,60
43,00 43,00
97.00a 96,00
35,001 35,001
grontmij
groothandelsgeb.
137,50 136,30
230,50 230,50
60,50 f 60,50 polynorm
26,50 26,00 porceleyne I
19,80 19,80e randstad
22,50 22,40
37,50a 37,50
60,00 60,00
1900,00 1900,00
abn amro hold 73,80 09/12/93 54,00 06/10/94 61,20 61
aegon 111,00 22/12/93 90,20 27/06/94 110,60 110
ahold 53,70 06/12/94 42.30 15/12/93 53,00 53
op
00 6
40 11
20 5
ho la Ik
0 60,70 61,00
0 110,40 110,60
0 52,80 53,40
akzo nobel 229,00 26/04/94 179,10 15/12/93 191,60 191
bolswes. c. 47,20 05/01/94 32,50 05/10/94 34,60 34
csmcert. 77,90 07/01/94 62,60 20/06/94 65,70 65
dordtschep. 208,00 13/05/94 173,70 05/04/94 195,70 196
60 19
70 6
50 19
0 191,60 191,80
0 34,30 34,30
0 65,70 65,70
0 195,50 196,60
dsm 156,50 14/09/94 104,00 21/12/93 128,80 129
elsevier 19,57 01/02/94 14,50 27/06/94 17,50 17
fokkercert. 25,00 26/01/94 13,90 16/03/94 14,50 14
00 12
50 1
60 1
0 129,00 129,10
0 17,40 17,40
0 14,40 14,40
fortisamevcert. 89,30 20/12/93 65,50 07/10/94 73,70 74
gistbrocc. 58,80 25/01/94 41,40 07/10/94 45,60 45
heineken 258,90 07/12/94 202,50 15/12/93 250,60 251
00 7
60 4
00 25
0 73,30 73,80
0 45,60 46,00
0 251,00 251,40
hoogovensc. 83,00 29/08/94 43,60 15/12/93 74,40 73
hunter dgl. 93,50 07/03/94 68,50 02/06/94 76,20 76
ing 94,70 05/01/94 72,10 07/10/94 82,00 82
kim 57,30 04/08/94 39,90 10/12/93 41,60 42
90 7
50 7
20 4
0 73,90 74,20
0 76,50 77,30
0 81,50 81,80
0 41,70 42,10
kon.knpbt 52,60 29/09/94 41,20 15/12/93 48,80 48
kon. olie 215,40 11/02/94 184,60 22/09/94 185,80 186
kpn 56,00 16/11/94 47,60 21/06/94 54,40 - 54
nedlloyd 85,30 13/05/94 47,70 25/10/94 53.80 53
océvdgr. 89,50 12/04/94 60,00 10/12/93 76,00 76
pakhoed 57,20 23/02/94 43,30 27/06/94 46,70 46
50 4
40 5'
50 5
90 7
70 4
0 48,50 48,60
0 186,00 186,70
0 54,20 54,20
0 53,10 53,20
0 76,00 76,00
0 46,20 46,30
philips 59,30 29/08/94 38,10 15/12/93 51,30 50
polygram 84,50 09/02/94 70,80 25/10/94 76,70 76
stork 50,30 22/04/94 38,50 15/12/93 42,10 42
unileverc. 236,00 08/02/94 178,40 27/06/94 194,80 195
van ommeren 56,50 29/04/94 41,50 10/12/93 45,10 45
80 5
10 7
10 4
20 19
30 4
0 50,70 51,00
0 76,10 76,20
0 42,10 42,10
0 194,90 195,10
0 44,90 44,90
vnu 203,00 02/09/94 150,30 09/12/93 171,50 171
wolters-kluw. 133,50 02/02/94 101,20 21/06/94 122,00 122
30 17
60 122
0 171,30' 171,60
60 122,00 122,20
Noteringen bijgewerkt tot 1100 uur
7320,00 7320,00
21100,00 21100,00
22300,00 22300,00
2600,00 2590,00
563,00 562,00
87,10 87,00
VERKLARING DER AFKORTINGEN
op openingskoers
hj hoogste koers in 12 mnd.
f gedaan en laten
g bieden en ex dividend
vk vorige koers (slotkoers)
Ik laatste koers
a laten
k gedaan en laten ex dividend
1 gedaan en bieden ex dividend
ho hoogste koers
c ex claim
s =- stopkoers
e gedaan en bieden
sk2 slotkoers 2 beursdagen terug
OVERIGE OBLIGATIES
BUITENLANDSEAANDELEN
105,35 105,10 mb 9 90-95
105,30 105,40 inb 9 90-00
8,03 101,60 101,60 -
- 101,90 101,1
99,00 99,70
95,70 95,90
98,30 98,30
7,28 98,50 98,30
6,30 100,45 100,45
7,47 96,20 96,35
6,21 100,50 100,30
7,04 98,00 98,20
6,56 99,00 99,00
6,94 94,90 94,50
- 103,15 103,35
7,84 91,80 91,70
6,93 93,50 93,60
4,23 104,30 - 104,10
101,25 10-1,30 nib 65/8 93-99
90,35 nibo 7-1/2 89-99
103,50 103,50
96,60 96,50
8,12 102,00 102,00
100,60 febo 61/8 93-01
90,00 90,40
94,20 94,30
90,40 90,50
93,80 unil 61/2 94p04
98,50 98,20
97,35 97,35
7,95 100,30 100,30
7,78 95,20 - 96,20
7,55 105,70 106,31
100,70 100,70
104,40 104,40
106,10 106,20
0,00 17 10,2'
j96 52,50 30
j96 80,00 20
EDELMETALEN
7,37 106,90 106,90
95,40 95,50 -
90,25 90,70
5,78 103,40 103.55
6,71 101,20 101,40
7,84 105,50 105,50
6,55 102,45 102,45
6,65 101,35 101,00
89.30 89,10
7,84 99,50 99,50
6.77 103,00 103,00
6,51 101,70 101,70
6.78 100,30 100,50
- 98,70 98,65
75,00 50 0,60 a
85,00 30 8,00
85,00 30 11,50
8,00 177 0,4
>c 400,00 46 7,20
:c 405,00 55 3,50
:c 410,00 125
in410,00 62 6,50
in 420,00 38 3,00
o97 80,00 52
55,00 100 0,10
42,50 9 3,00
47,50 5 7,00 a
30,00 32 1,40
jl 190,00 5 8,0
jan 55,00 148 0,7-
65,00 30 0,50
097 30,00 28 23,50
098 35,00 34 20,50 a
o98 55,00 41 11,50
Goud
onbewerkt 21,100-21,700
vorige 21,070-21,670
23,300
23,270
vorige
CONTANTVREEMDGELD
belg,frank (100)
deense kroon (100)
duitse mark (100)
engelse pond
finse mark (100)
franse frank (100)
grieksedr. (100)
hongkongdlr.(lOO)
noorse kroon (100) 24,10
oost.schill. (100) 15,62
port.escudo (100) 0,98
spaanse pes. (100) 1,25
turkse lira (100) 0,0031
zuid.afr.rand 0,40
zweedse kr. 100} 21,90
BELEGGINGSFONDSEN
113,50 113,50
82,60 82,70
73,20 73,10
183.00
116,40
201,50
243,00
234,00
91,50 90,50
51,50 51,00
1226,00 1226,00
76,00 75,80
93,60 93,20
119,10 119,20 gafdmot
62,90 gaf eng.obl f
93,50 93,00 gaf lap.liqf: ecu
102,60 102,70 gaf jap.oblf. ecu
21,50 21,50
91,10 91,00
92,20 92,00
'6.30 hooge huys hypf. 126,00 126,50
38,30 mgbnk dutch Ind
73,60 mg bnkgeldm.fds
60,50 ingbnkglob.fund
27,60 ingbnkobligfds
60,90 60,80 rgdivirente
103,95
486^00
leveraged ca
malaysiaca;
13,00 123,00 postb.ve
23,70 23,50
58,00 57,50
305,50 304,40
45,70 45,70
170,00 170,00
105,80
133,50
technology fund
tgpetroleumhaven
