Max Havelaar ook in het Koreaans
Nieuw
op ons
menu:
half
geld.
Ajax ei saa pisteita
ilmaiseksi Ateenassa
Kerstmis zonder kerstgroep is mis-kerst
Braakbouw
Het Gesprek van de Dag
'Litmania' in Finland
Poes Ennya is zoek
Theo Bakker
die neigt tot buigen. Erger, alle
mogelijkheden om tot indruk
wekkende geometrische vor
men te komen zijn angstvallig
vermeden. Hier en daar is een
blok van een verfje voorzien
om het wat te laten lijken.
Maar al die blokkendozen ge
tuigen van minachting voor de
Leidenaren die dagelijks naar
deze wegwerpbunkers moeten
kijken. Wie hebben dit naars
ooit ontworpen? Het moeten
lege geesten zijn. Als een kind
met Lego zulk soort fantasielo
ze dingetjes bouwt, ga je je als
ouder ernstig zorgen maken.
Wie heeft ooit toestemming
voor de bouw van alle misbak
sels gegeven? Als je je duiven
hok tien centimeter wil verho
gen, kijken er tien commissies
naar, maar tegenover het sta
tion en op nog twintig andere
plaatsen in onze stad is nieuw
bouw neergemieterd die maar
één ding ademt: geldzucht. Vrij
spel voor de projectontwikke
laar, die voor zo weinig moge
lijk geld zoveel mogelijk meters
kantoor of woonruimte wil.
Door die beelden heen van
'nieuw Leiden' kijk ik rond in
mijn Chedi. Het contrast doet
haar schoonheid nog toene
men. Ik pak het blokje van
rijstpapier dat op mijn kamer
lag, waarvan de blaadjes beval
lig bijeen worden gehouden
door een bamboestokje en
maak nadat ik mijn gerooster
de eend met gembersaus heb
genuttigd een loopje door het
hotel.
De entree: een ruimte op men
selijke maat. Zij benauwt niet,
je verdrinkt er niet in. Eén gro
te houten tafel in het midden
met een doorsnede van bijna
twee meter, een palm erop. De
ZATERDAG 10 DECEMBER 1994
vloer bestaat uit uitnodigend
in de lengterichting gelegd par
ket van een warmbruine kleur.
Nergens opsmuk. Alleen maar
natuurlijke materialen. Geen
staal, laat staan plastic. Geen
verkeerde achtergrondmuziek
jes. Een strakke, rechte balie.
Van hout.
De lounge wordt verlicht door
antieke gebedskandelaars en
speciaal ontworpen schemer
lampen van schoonheid. Bui
ten zwelt af en toe de regen
aan, binnen harmoniëren twee
gamelan muzikanten en knet
tert het haardvuur.
En dan het restaurant! Veel
houtsoorten, bamboefauteuils,
indirecte verlichtingen 'open'
wanden, muren opgebouwd
uit evenwichtige ruitvormen
die nergens het uitzicht op het
dal belemmeren. Op de tafel
tjes gestrooide jasmijnblaadjes
zorgen voor een zoete geur in
de ruimte die een rustgevende
onderdompeling in pracht is.
Geen muziek, geen intercom,
alleen trippeltrappelendc voet
jes die heerlijk gevarieerd
voedsel aanreiken.
Zo kan het dus ook. Het liefst
zou ik zien dat in Leiden de
hele omgeving van het station
tegen de vlakte gaat en dat we
strenge bestuurders krijgen,
die eerst eens een kijkje gaan
nemen bij Chedi en die elk
ontwerp in de prullenbak mik
ken dat niet een soortgelijke
hang naar sobere, integere, na
tuurlijke vormen kent. Het zal
er wel nooit van komen, omdat
geldvde hoogste bouwnorm is.
Leiden zal de komende jaren
vervolmaakt worden met nog
meer braakbouw. Nooit zal ik
Deddy in stijl kunnen ontvan
gen.
Religia: in alle soorten en maten
Ontkerkelijking of niet, de ver
koop van de kerstgroepen en -
stallen is weer als vanouds. Bij
Leidens enige religieuze spe
ciaalzaak, Religia op de Heren
singel, gaan de kerstgroepen al
sinds de zomer grif over de
toonbank. Van 'rubber groepjes'
tot het bekende gipsgietwerk en
van houten fïjnsnijwerk tot
Duiste kunsthars. Kerstgroepen
in alle soorten en maten en met
prijzen variërend van 37,50 gul
den tot een dikke 4000 gulden.
Kerstgroepen en de bijbehoren
de stallen zijn niet langer voor
behouden aan mensen met een
gelovige achtergrond, merkt het
echtpaar Van der Meijden van
Religia op. ,,Je merkt wel direct
bij binnenkomst van de cliënten
of ze gelovig zijn of niet. Een ge
lovige komt vrijelijk binnen en
begint meteen rond te kijken.
Die weet ook exact hoe de stal
moet worden opgezet. Een
klant die niet gelovig is opge
voed, aarzelt op de drempel.
Schrikt wat van alle religieuze
beelden, is niet zeker van de
vrije toegang."
Voor niet-gelovigen is het op
zetten van de groep niet zo
voor-de-hand-liggend. „Niet
dat ze alle herders, koningen en
dieren in die ene stal willen
proppen, maar je moet die
mensen wél vertellen dat de
herders op weg zijn naar de stal
en de koningen op afstand
staan."
Meneer en mevrouw adviseren,
maar laten iedereen volledig de
vrije keus. „Kijk, het beleven
van kerst is een heel persoonlijk
iets. Dat moetje aan de mensen
zelf overlaten."
Mode-gevoelig zijn de kerststal
en -groep absoluut niet. Sterk
gestileerde groepen zijn in Reli
gia niet te vinden. „Jozef, Maria
en het kindje Jezus zijn altijd
goed herkenbaar. Abstract trekt
ons niet aan, en je moet toch
zelf iets bij een groep voelen wil
je die ooit aan een ander kun
nen verkopen."
Een 'hippe' kerststal lijkt ook
Het echtpaar Van der Meijden van Religia aan de Herensingel: 'Abstract trekt ons niet'.
nauwelijks een commercieel
succes te kunnen worden. Van
der Meijden vertelt dat heel veel
mensen op zoek zijn naar een
kerstgroep zoals bij hun ouders
of grootouders stond. „De groe
pen van gips zijn nog steeds
heel geliefd, vooral ook omdat
dat aan vroeger doet denken.
Wij hebben er zelf overigens
ook een; het groepje dat van
mijn moeder was. Je raakt ge
hecht aan zo'n oude groep, zelfs
al zijn de beeldjes her en der
wat beschadigd. Ooit bood ie
mand me aan de afgeslagen
stukjes gips bij te werken, maar
dat wil ik absoluut niet. Ons
groepjes hoort gehavend te zijn,
dat is het altijd al geweest".
Er is in de loop van de jaren niet
veel veranderd. „Wél is Jezus
sinds kort los van de kribbe.
Vroeger werden de figuurtjes uit
gips gegoten. Een losse Jezusfi-
guur zou veel te kwetsbaar zijn,
dus zaten Jezus en kribbe aan
elkaar vast. Nu zijn de materia
len steviger en is de Jezus-figuur
apart. Heel veel mensen hebben
de oude traditie in ere hersteld
dat de stal leeg blijft tot Kerst
avond. Immers, dan wordt Je
zus geboren".
Er is nog iets veranderd. De drie
koningen hebben altijd al ge
schenken meegenomen, maar
deze waren altijd rfogal verdekt
opgesteld. „Nu opeens mogen
die geschenken veel duidelijker
uitkomen. De mirre, wierook en
goud zijn nu van goudkleurige
verf voorzienvertelt Van der
Meijden. Hij pakt een koning
van de plank af om dit te laten
zien, maar zet deze meteen
weer terug. „Eigenlijk vind ik dit
een heel naar figuur. De koning
kijkt hooghartig en dat past
niet. Hij zat nog ingepakt op de
beurs, anders hadden we deze
stal niet gekocht."
Een kerstgroep koop je niet op
een achternamiddag. „Het
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
moet goed voelen. Dus zeg ik
tegen de klanten dat ze gerust
een paar keer terug mogen ko
men zodat ze zeker weten dat
het groepje dat ze mee naar
huis nemen, echt hun groepje
is", vertelt mevrouw Van der
Meijden. Ook de prijs is voor
een aantal mensen reden om
'gefaseerd' te bouwen aan de
kersgroep. „Het eerste jaar ne
men ze Maria, Jozef en Jezus
mee, en alle daaropvolgende ja
ren kopen ze wat bij. Zo heb je
jaar op jaarfeest".
Deddy Hartono rijdt mij rond
in de omgeving van Bandung,
langs kraters, theeplantages en
het bordje 'knalpotten'. Hij
doet niet alleen aardig, omdat
ik hem roepia's breng. 'Ik hou
van Holland. Mijn zoontje heet
Jopie, mijn dochter Nellie. Bin
nenkort kom ik naar Neder
land. Als ik naar Leiden kom,
weet jij dan een goed hotel
voor mij? Zoiets als Chedi?'
's Avonds bij het eten, denk ik
mij af. Deddy komt nooit,
maar welk hotel zou ik hem
aanbevelen? Kansloos, nergens
een hotel dat maar de veters
mag vastmaken van Chedi,
mijn onderkomen voor luttele
dagen. Plotseling, gezeten aan
de dis in het verre, warme
Indonesië verschijnen als een
nachtmerrie de mogelijke ho
tels van Leiden en omgeving
op mijn netvlies. De Gouden
Tulp schuin voor het station?
Hemeltjelief, stel dat Deddy
met de trein het laatste stukje
van Schiphol naar Leiden over
brugt. Dat hij aankomt op sta
tion Leiden. De verbouwing zal
hij wel voor lief nemen. Maar
als Deddy op één van de nood-
trappen gaat staan en om zich
heen kijkt, wat dan. Hij zal de
skyline van Leiden ontwaren.
Deddy staat daar en ik sta
naast hem en ik doe niet eens
meer een poging om mijn
schaamte voor zoveel lelijkheid
bij de entree van mijn stad te
verbloemen.
Wat is er de afgelopen tien,
twintig jaar neergezet in de
omgeving van het station? Kijk
naar links, naar rechts en hui
ver bij de aanblik van zoveel
oogtartende braakbouw. Neer-
geplemte blokken beton, staal,
glas. Rechte lijnen, nergens één
Gelijk het een goed Scandinavisch land
betaamt, denkt men in Finland bij het
woord sport niét a priori aan voetbal.
Eerder aan skiën in al zijn facetten, aan
ijshockey of aan atletiek, 's Werelds
meest populaire sport reikt in het land
der duizend meren niet hoger dan de B-
status, zo ongeveer waar basketbal en.
handbal hier staan. Maar wat de Finnen
betreft dreigt er nu een kentering op dat
gebied.
De oorzaak daarvan is Jari Litmanen.
Sinds de 'vliegende Fin' bij Ajax zijn kun
sten vertoont en sinds de Amsterdam
mers mede door toedoen van zijn num
mer 10 in Europa naar grote hoogte zijn
gestegen, kan Jari Litmanen bij zijn land
genoten niet meer stuk. Wat heet: er is in
zijn geboorteland een ware 'Litmania'
gaande die zijn weerga niet kent. Finnen
mogen dan bekend staan als zo'n beetje
het meest onderkoelde volkje van het
continent; voor Jari gaan ze momenteel
en masse plat.
Alles willen ze van hem weten, alles wil
len ze over hun geslaagde stervoetballer
lezen. Alleen, dat nu gaf een probleem
pje. Want Jari woont en werkt in Amster
dam en de Finnen wonen en werken in
Finland. Toch iets te ver weg om weke
lijks met z'n allen, naar De Meer af te rei
zen. En om nu alleen voor Jari een cor
respondent in Amsterdam neer te zetten,
dat kon bruin (lees: de Finse kranten)
ook weer niet trekken.
Maar daar heeft Ilta-Sanomat (Het
Avond Nieuws) intussen iets opgevon-
den. Via een uitwisselingsprogramma
kwam men aan een Leidse student, die
weliswaar Duits studeert en slechts een
weinig Fins beheerst, maar die nu in het
Engels kond doet van Jari's wedervaren
op de Hollandse velden. Zijn naam is
Eric, hij is Ajax-fan van kind af aan, wil
toch journalist worden en volgt Ajax en
Litmanen nu voor de krant op de voet.
„Ze willen waarlijk alles weten, maar ik
hou het Beschaafd. Jari is een rustige
jongen die zijn privé-leven goed af
schermt. Ik schrijf dus vooral over voet
bal. Het levert niet meer op dan een on
kostenvergoeding, maar het is gewoon
een leuke manier van ervaring opdoen.
Ik spreek Jari regelmatig. Aardige gozer.
Echt voetbaldier. Wat mij betreft blijft hij
nog jaren bij Ajax."
AD VAN KAAM
1 Litmanen: AEK on tiukka kotijoukkue
.Voor de echte kattenliefhebber
is elke kat uniek. Maar het jonge
poesje 'Ennya' van Koos Jansen
en Theo-Willem van Leeuwen is
wel een heel bijzonder diertje.
Blauwe Abessijn heet het zeld
zame ras waartoe Ennya be
hoort. Van deze soort zijn er
maar een paar in Europa. Sinds
dinsdag 1 november is het
beestje echter spoorloos ver
dwenen. De speurtocht naar het
katje duurt nu al anderhalve
maand, maar leverde nog
steeds geen resultaat op. Of de
waardevolle viervoeter is gesto
len of gewoon weggelopen, is
niet duidelijk.
De stamvader van Ennya werd
uit Australië geïmporteerd. Na
dat hij voor enkele nakomelin
gen had gezorgd, kon hij bij
Jansen en Van Leeuwen genie
ten van zijn oude dag. Omdat
de 'Oer-Abessijn' al aardig op
leeftijd was, leek het de katten-
vrienden leuk om er een jonge
Blauwe Abessijn bij te nemen.
Na een lange zoektocht werd er
een gevonden bij een fokker in
Noord-Holland. Nog geen 10
maanden later is ze al weer weg.
De Blauwe Abessijn heeft een
kortharige, grijsblauwe vacht.
„Ze zijn van nature niet bang.
Ze rennen overal achteraan en
letten niet op gevaar", legt
Theo-Willem zijn vrees voor het
ergste uit. Hij gaat alle mogelijk
heden na: „Misschien is ze wel
gestolen, omdat het een zeld
zaam beestje is. Maar alle Blau
we Abessijnen staan geregi
streerd, dus je kunt er verder
niets mee beginnen. Ik hoop
dat mensen die haar zien reage
ren, of als ze een kat hebben ge
vonden die aan de beschrijving
voldoet, naar de dierenarts
gaan. Ennya heeft namelijk ook
nog medicijnen nodig."
Er wacht een beloning van hon
derd gulden voor wie Ennya te-
rugbrengt.
ERIC DE JAGER
zijn, 'n geldig legitimatiebewijs
meenemen en correct gekleed
aan de receptie verschijnen.
In de Holland Casino's
kom je ogen tekort.
-jHOLLAND
Casino
Ik ben makelaar in koffie, en
woon op de Lauriergracht no.
37. Een van de beroemdste eer
ste zinnen uit de Nederlandse
literatuur is sinds kort ook in
het Koreaans vertaald. De in
Leiden wonende Koreaanse
Myoung-Suk Chi tekende voor
de vertaling van de' Max Have
laar die sinds enige weken in de
boekhandels van Zuid-Korea
ligt.
Myoung-Suk Chi (41) studeerde
aan de Rijksuniversiteit Leiden
Nederlandse taal- en letterkun
de en is getrouwd met een Ne
derlander. Ze werkte sinds 1982
aan de vertaling van de roman
Max Havelaar. Daarnaast inves
teerde ze veel tijd in het vinden
van een Koreaanse uitgever.
Dat viel niet mee omdat Neder
landse literatuur in Korea nau
welijks bekend is. De meeste
uitgevers stonden huiverig te
genover het idee en waren niet
bereid te investeren in de Max
Havelaar. „Maar iemand van de
Koreaanse ambassade heeft uit
eindelijk contact kunnen leggen
met een vrij jonge uitgeverij die
het avontuur wel aandurfde",
vertelt Myoung-Suk Chi.
Myoung-Suk Chi laat het boek
zien dat nu in Korea in de win
kels ligt. De foto van Multatuli
en de woorden 'Max Havelaar'
zijn herkenbaar. De rest is in
Koreaans schrift: niet te ontcij
feren voor een westerling. De
uitgever was enthousiast over
haar vertaling en een grote kwa
liteitskrant heeft de verschijning
van het boek inmiddels aange
kondigd.
„Voorlopig zijn er 4000 exem
plaren gedrukt. Met de uitgever
heb ik een contract: zij probe
ren 30.000 boeken te verkopen
in 10 jaar tijd. Op een totale be
volking van 44 miljoen Korea-
nen is dat niet veel. Ik word er
ook niet rijk van. Dit soort ver
taalwerk is altijd vrijwilligers
werk. Gelukkig had ik ook een
subsidie van het vertaalfonds in
Amsterdam."
Max Havelaar van Multatuli is
sinds de eerste druk in 1860 in
35 talen over de hele wereld
verschenen; De roman van
Eduard Douwes Dekker is een
klassieker en wordt wel be
schouwd als dé 19de eeuwse
Myoung-Suk Chi laat haar geboorteland kennismaken met de Koreaanse vertaling van Max Havelaar.
FOTO HOLVAST/MARK LAMERS
Nederlandse bijdrage aan de
wereldliteratuur. Myoung-Suk
Chi vond het een mooi boek.
Voor haar studie Nederlands in
Leiden verdiepte ze zich in Mul
tatuli: ze schreef een scriptie
over de beroemde 19de eeuwse
schrijver. Daarnaast vatte ze het
plan op om de Max Havelaar
ook toegankelijk te maken voor
haar landgenoten in Korea.
„Multatuli is een van de groot
ste Nederlandse schrijvers. In
Korea is hij helemaal niet be
kend en daar wilde ik iets aan
veranderen."
Myoung-Suk Chi studeerde
aanvankelijk Nederlands in Ko
rea. Ze werd uitgenodigd haar
studie in Leiden voort te zetten.
„Ik vind Nederlands nog steeds
een moeilijke taal, het is totaal
anders dan Koreaans."
De vertaling van de Max Have
laar was een tijdrovende en
moeilijke klus. Myoung-Suk Chi
deed het werk helemaal alleen.
„Hoe vertaal je de typisch Hol
landse eigennamen Batavas
Droogstoppel of Sjaalman in het
Koreaans? Dat was nog een hele
opgave. Verder zit het boek best
ingewikkeld in elkaar met drie
ik-figuren. Daarom heb ik ach
terin het boek nog een toelich
ting gegeven. Mijn man kon me
helpen met de typisch Neder
landse uitdrukkingen."
De Leidse zou nog wel meer
Nederlandse literatuur in haar
moedertaal willen vertalen.
„Mijn uitgever wil natuurlijk
eerst afwachten of de Max Ha-
velaar verkoopt. Als dat zo is,
wil ik een bundel samenstellen
met werk van Multatuli. Maar
ook de hedendaagse Neder
landse literatuur vind ik mooi:
Mulisch, Hermans. Verder vind
ik Midas Dekkers erg grappig,
hoewel ik niet weet of de Kórea-
nen rijp zijn voor zijn boeken;
Het probleem is ook dat het
voor Koreaanse uitgevers nogal
ingewikkeld is om de rechten te
kopen van nog in leven zijnde
auteurs. Dus dat is nog afwach
ten."
CAROLINE VAN OVERBEEKE
Kijk, dat u bij ons heerlijk kunt
eten, wist u natuurlijk al. Maar
dat u nu voor half geld kunt
ontdekken hoe lekker onze koks
kunnen koken, wist u nog niet.
Ja, u leest hel goed: van
maandag tot en met donderdag
betaalt u tussen to en 23 decem
ber voor elk hoofdgerecht de
helft van de prijs. Bovendien is
het hele casino feestelijk ver
sierd, waardoor u al helemaal in
de kerststemming komt.
U moet wel 18 jaar of ouder