'Het gaat niet om het publiek'
Kinderopera over 'oerproblemen'
Expositie van twee vaklui
Cultuur Kunst
Fleetwood Mac heeft de
kriebels voor vanavond
Vier miljoen
voor stuk van
Schumann
Voor Haitink is alle muziek romantisch
VRIJDAG 2 DECEMBER 1994
CHEF ANNEMIEK RUYGROK, 071-356471, PLV -CHEF JAN RIJSDAM, 071-356472
Exposities in Leidse regio
regio» In Nieuwkoop is in de Hoeve Rijlaarsdam tot 26 februari
een tentoonstelling met 165 Hollandse landschappen. Cor Lieve
exposeert tot en met 18 december met zijn schilderijen in het
Rijnland Ziekenhuis in Leiderdorp. Mea Stolk exposeert tot 15
januari in galerie De Waterspiegel in Woubrugge. De galerie is
dagelijks van 10-17 uur geopend.
Uitvoering Noordwijkse balletschool
den haag De balletschool van Gemma de Boer uit Noordwijk
heeft morgenavond de jaarlijkse uitvoering in het Haagse Con
gresgebouw. Aanvang: 19.30 uur, toegangsprijs 17,50 gulden.
Recordprijs voor schilderijen Bacon
londen Twee olieverfschilderijen van de Britse kunstenaar
Francis Bacon (1909-1992) hebben op een veiling in Londen re-
cordprijzen opgebracht. De Studie Voor Een Hoofd uit 1960 ging
weg voor 672.500 pond, ruim 1,8 miljoen gulden. Een zelfportret
van Bacon uit 1972 leverde bijna een miljoen gulden (364.500
pond) op. Beide kunstwerken gingen naar privéverzamelaars die
anoniem bleven, aldus veilinghuis Sotheby's gisteren.
Polanski's vampierfilm wordt musical
wenen Roman Polanski schrijft zijn ironische bloedzuigerfilm
Met jouw tanden in mijn nek om tot musical. Het werk gaat als
zogenoemde grusical in april 1996 in première in het Theater an
der Wien. Een indruk van dit theater laeeg de in Polen geboren
regisseur woensdagavond toen hij de herintroductie bijwoonde
van de musical Elisabeth over de schone, ongelukkige keizerin.
Scheiding Jackson-Presley op komst
new york Michael Jackson wil af van Lisa Marie Presley, met
wie hij vijf maanden geleden in het huwelijk trad, zo meldden
Amerikaanse en Engelse boulevardbladen donderdag. „Een
schandalige, totale leugen, 100 procent onwaar", reageerde
Jacksons manager Bob Jones. De New York Daily wijt de ver
meende mislukking van het huwelijk aan spanningen, die zou
den zijn veroorzaakt doordat de echtelieden zo ver uit elkaar
wonen. Volgens de krant is Jackson kwaad omdat Presley wei
gert Californie te verlaten en bij hem in New York te komen wo-
amsterdam/leiden anp
Ruim zeventwintig jaar ervaring
en dan toch nog plankenkoorts.
Mick Fleetwood (52), samen
met John McVie (49) naamge
ver van de in 1967 opgerichte
popgroep Fleetwood Mac,
kwam er gisteren eerlijk voor
uit. Met enige angst in de benen
begint hij vanavond in Leiden
aan de korte tournee door Ne
derland en België.
Een trio krasse knarren, aan
gevuld met enkele dartele derti
gers. Zo zat de „Nieuwe Mac"
er gisteren in het hotel Ameri-
cain in Amsterdam bij om zich
zelf te presenteren. Fleetwood,
McVie en de gitaarveteraan Da
ve Mason vormen de ervaren
ruggegraat. Zij worden bijge
staan door de nieuwe zangeres
Bekka Bramlett, gitarist Billy
Bumette en nieuwkomer Steve
Torna (keyboards).
Fleetwood Mac is kennelijk
weer uit de as herrezen. „Het
blijft een uitdaging", beweert
Fleetwood toch. „Ik zit al vanaf
mijn zestiende in de muziek
maar het blijft toch steeds weer
nieuw." Hoe nieuw, dat zal pas
duidelijk worden tijdens de drie
concerten. De groep zal onge
twijfeld enkele klassiekers (Oh
Well) ten gehore brengen.
„Maar je kunt het aan de ande
re kant Bekka niet aandoen om
allemaal vroegere liedjes op het
programma te zetten."
Fleetwood Mac treedt van
avond op in de Leidse Groen-
oordhal. Morgen en zondag vol
gen concerten in Middenmeer
en Kortrijk (B). De groep ver-
«wacht mei volgend jaar een
nieuwe cd op de markt te kun
nen brengen.
LAK-Galerie draait volledig op vrijwilligers
Je krijgt hier in de LAK-Ga-
lerie gelegenheid ervaring
op te doen in de kunstwe
reld. Het mooie daarvan is,
dat je ruimte hebt om
avontuurlijk te zijn, zonder
dat het direct allerlei finan
ciële risico's met zich mee
brengt.'
De zesdejaars student
kunstgeschiedenis Martijn
Verhoeven is zonder voor
behoud enthousiast over
de LAK-Galerie. Verhoeven
beheert, samen met zes
andere vrijwilligers, de ex
positie-faciliteit voor beel
dende kun§t van de Rijks
universiteit Leiden. Hij
schaart zich daarmee in de
lange rij personen, die hun
loopbaan in de kunstsector
ooit begonnen in de LAK-
Galerie.
LEIDEN ONNO SCHILSTRA
De universitaire galerie is één
van de oudste in zijn soort. De
LAK-Galerie werd kort na de
Tweede Wereldoorlog opge
richt, als onderdeel van het
Leids Academisch Kunstcen
trum (LAK). Geheel in de geest
van de tijd werd gestreefd naar
het verstevigen van de Band
tussen de Leidse bevolking en
de Universiteit, door het geven
van cursussen, maar ook door
het exposeren van kunst. In de
loop der jaren hebben talloze
kunstenaars er tentoonstellin
gen gehad, onder wie enkele
zeer bekende, zoals Jan Wolkers
en Armando.
Was de galerie jarenlang ge
vestigd op het Levendaal, later
verhuisde zij naar het trappen
huis van het Academiegebouw
aan het Rapenburg, om tenslot
te, een jaar of tien geleden, on
dergebracht te worden in en
rondom de foyer van het nieuw
gebouwde LAK-Theater in het
Centrale Faciliteiten Gebouw
aan de Cleveringaplaats. Onbe
taalde krachten, meestal gere-
cruteerd uit het universitaire
milieu, runnen de galerie.
Volgens Gudrun Feldkamp is
het niet de bedoeling dat je al
leen maar een blauwe maandag
voor de LAK-Galerie werkt. „We
willen dat iedereen tenminste
een paar jaar actief is." Martijn
van Ooststroom, tot voor kort
voorzitter van de commissie,
vult aan dat dit niet makkelijk
is: „We werken hoofdzakelijk
met studenten. Na hun studie
verhuizen ze meestal al snel,
waardoor hun band met Leiden
en dé universiteit afneemt.
Daardoor verloopt de doorstro
ming sneller dan ons lief is."
Fotografie
De grootste animo voor de gale
rie is er onder studenten kunst
geschiedenis, maar soms ook
melden zich beeldend kunste
naars aan. Commissielid Joukje
Posthuma is studente psycholo
gie: „Ik ben geïnteresseerd in
fotografie. Binnen mijn studie'is
weinig gelegenheid om daar iets
mee te doen. Ik zou graag es
says over beeldende kunst en
psychologie schrijven. Zulke
dingen kan ik hier ontwikke-
Gudrun Feldkamp meldde
zich aan bij de galerie, zegt ze,
„om kunstenaars te leren ken
nen en om praktisch bezig te
zijn met kunst." Martijn Ver
hoeven had vooral idealistische
motieven: „Ik voelde op een
goed moment onvrede met de
gang van zaken in de vakgroep
kunstgeschiedenis. Toen kreeg
ik de hevige aandrang om eens
een signaal te geven dat het ook
anders kan. Dat je ook zelf din
gen kunt organiseren als je een
beetje hart hebt voor de kunst,
Exposanten voor de LAK-Ga-
lerie zoekt men vooral onder
jonge, beginnende kunstenaars.
De leden lopen jaarlijks de
eindexamenexposities van de
kunstacademies af, en leggen
daar doorgaans de eerste con
tacten voor latere tentoonstel
lingen. Niet alle leden hoeven
achter een kunstenaar te staan,
alvorens een expositie doorgang
kan vinden. „Vroeger deden we
dat wel, maar we merkten dat je
dan telkens compromissen
moet sluiten. Nu doen we het
zo, dat wanneer twee mensen
enthousiast voor iets zijn, zij de
expositie mogen organiseren.
Zo krijg je heel verschillende ac
centen, met een minder grote
gemene deler."
Heeft dat niet als nadeel, dat
je minder makkelijk herkenbaar
bent voor het publiek? Verhoe
ven: „Er komen hier duizenden
studenten, die alleen maar toe
vallig onze exposities zien. Je
hebt daarnaast het publiek van
het LAK-theater, en tenslotte is
er een kleine groep belangstel
lenden, die speciaal komt voor
de tentoonstellingen. Die men
sen zijn voor ons lastig uit el
kaar te houden. Daarom is het
moeilijk om ons op een bepaald
publiek te richten. En eerlijk ge
zegd gaat het ons ook niet echt
LONDEN DPA
Een bijna 150 jaar oud, lange
tijd verloren gewaand ma
nuscript van de Tweede Symfo
nie van de Dditse componist
Robert Schumann is gisteren
tijdens een veiling in Londen
verkocht voor bijna 1,5 miljoen
pond, zo'n 4 miljoen gulden.
Het is een recordbedrag voor
één handgeschreven muziek
stuk, deelde het veilinghuis So
theby's mee.
Het manuscript, dat werd ge
schat op ruim 2 miljoen gulden,
geldt als een van de belangrijk
ste musicologische vondsten
sinds de Tweede Wereldoorlog.
Het dook enige tijd geleden in
een particuliere collectie op en
werd aangekocht door het echt
paar Lehman uit New York, be
kende verzamelaars. Ze willen
het werk exposeren in het Pie-
mont-museum.
Volgens experts van Sotheby's
is het van talloze correcties
voorziene stuk de enige volledig
bewaard gebleven symfonie uit
de Romantiek die nog in privé-
bezit is. Alle andere, van
Brahms, Bruckner, Beethoven
of Schubert, bevinden zich in
De symfonie bevat in hand
schrift een reeks opmerkingen
die in de bewaard gebleven ge
drukte versie niet zijn opgeno
men. Het manuscript ontstond
ongeveer in 1845 of 1846, onge
veer tien jaar voor de zelf
moordpoging van de compo
nist, die op latere leeftijd gees
telijk in de war raakte.
om het publiek, maar om de Ontslag directeur
kunst. Wij zetten ons in voor
wat wij goed vinden. Die gele- Rotterdam anp
genheid hebben wij nou een
maal, en dan vind ik dat je die
ook mag gebruiken."
Tentoonstelling:
HET KOPEREN KABINET
Schatkamers van de wetenschap n
Theater:
VER-KIJKEN
zondag 11 december
Directeur drs. A. de Jonge van
de Rotterdamse Kunststichting
(RKS) neemt op 1 januari 1995
ontslag. Hij blijft nog tot 1 sep
tember in dienst bij de kunstin
stelling. Het bestuur van de RKS
en De Jonge hebben een ak
koord bereikt over een afvloei
ingsregeling. Het duurt nog ze
ker een half jaar voor de wer
ving van een nieuwe directeur
begint.
De voltallige staf van de RKS
zegde in maart van dit jaar het
vertrouwen op in De Jonge, die
vijf jaar eerder als directeur was
aangesteld. De twaalf stafleden
verweten hem dat hij de RKS te
weinig profileerde. Ook zou hij
de positie van de kunststichting
onvoldoende hebben verde
digd.
Vrijwilligers van de LAK-Galerie (links achter Joukje Posthuma,
blauwe maandag voor de Galerie werkt."
rechts achter Gudrun Feldkamp): „Het is niet de bedoeling datje alleen maar een
FOTO HOLVAST/MARK LAMERS
"V
Teneeter met Repel steel in uitverkochte) Leidse Schouwburg
beeldende kunst
leiden gpd/jos frusch
Het zijn in meerdere opzichten
spannende dagen voor Tenee
ter. Voor het eerst heeft het Nij
meegse jeugdtheatergezelschap
een opera op het repertoire ge
nomen: Repelsteel, van Bernard
van Beurden en Imme Dros, be
doeld voor iedereen vanaf zes
jaar. Voor het eerst ook gaat de
groep met deze produktie de
grote zaal in. Op woensdag 7
december staan zij in de Leidse
Schouwburg. De middagvoor
stelling is inmiddels al uitver
kocht.
Geïnspireerd door het
sprookje van 4de gebroeders
Grimm maakte schrijfster Imme
Dros een theatertekst die door
Bernard van Beurden op mu
ziek werd gezet. Het resultaat:
een bonte mengeling van won
derlijke woorden, adembene
mende stiltes, lyrische aria's,
dramatische duetten en soms
oorstrelende, dan weer oorver
dovende muzikale klanken. Al
thans, dat belooft de tekst van
de strooifolder van deze pro
duktie, waaraan door drie ac
teurs, drie zangers en vijf musici
gestalte wordt gegeven. Ook de
makers yan Repelsteel laten
zich in gelijke bewoordingen
uit. Zo spreekt schrijfster Imme
Dros, die eerder bij Teneeter
verantwoordelijk was voor De
Maan en de Muzienkoning -
een bewerking van haar boek
Annetje Lie in het holst van de
nacht - van „een sprookjesach
tig verhaal, maar de karakters
hebben echte problemen, oer
problemen: twee verliefde men
sen in een krankzinnige situa
tie."
In haar bewerking is de ko
ning zelf Repelsteel geworden,
die tot over zijn oren verliefd is
op de molenaarsdochter, zijn
vrouw dus. Hij vermomt zich als
het monster, verwekt het ko
ningskind bij haar en gaat kapot
aan de gedachte dat ze hem be
drogen heeft met hemzelf, aldus
de schrijfster.
Een hele mond vol voor een
kinderopera. Wat pikken kinde
ren hiervan op? Imme Dros: „Ik
denk dat ze bepaalde proble
men spannend vinden. Dat ze
het leuk vinden bijvoorbeeld
dat de nare koning niets krijgt
en de molenaar alles. Maar ik
geloof niet dat die kinderen we
ten dat de koning en het mon
ster één zijn."
Ook componist Bernard van
Beurden denkt dat kinderen
veel, maar niet alles van Repel
steel zullen begrijpen. „De mu
ziek die ik schrijf is heel direct
op iemand gericht en fel van ex
pressie. Ik denk dat je kinderen
'daarmee ook heel goed bereikt.
Je moet ze het gevoel geven dat
het over hen gaat en over hun
wereld." Van Beurden noemt
als voorbeeld het koortje dat
zingt over de molenaar: „Hij is
gek, hij is goed gek, hij is gekker
dan de rest..". Van Beurden: „Ik
geef op een uitermate felle,
schelle, dissonerende manier
aan hoe gek die man wel is. Dat
zullen de kinderen oppikken.
Niemand zal zeggen: 'Nou dat
zijn wel moderne harmónie-
De man die op de bühne zan
gers, acteurs en instrumentalis
ten op één lijn moet proberen
te houden, is de Limburgse diri
gent Arno Dieteren, de leider
van het kamerensemble Con-
traint. „Het is herkenbaar mu
ziektheater met af en toe ver
vreemdende elementen. Maar
dat maakt het juist spannend,
ook voor kinderen." Hij heeft in
een voorbereidingsperiode van
een .produktie nog nooit zo in
tensief gewerkt, beweert hij. „Ik
speel keyboard en moet daarbij
steeds van register veranderen,
maar ik moet ook de zangers en
de musici aangeven, en af en
toe teksten zeggen en zingen.
En daarbij het overzicht niet
verliezen. Maar het is heel be
vredigend werk, ook muzikaal.
Ik denk dat het een heel kleur
rijke produktie is geworden,
niet alleen qua toneelbeeld
maar ook qua muziek. En het is
gewoond spannend om naar te
kijken en luisteren."
Wie 'Repelsteel' in leiden
mist, kan z'n geluk beproeven
op de volgende speeldata: 18
december, Theater aan het
Spui Den Haag, 28, 29 en 30
december in de Stadsschouw
burg in Utrecht.
De produktie toert nog tot
en met 26 februari door het
land.
RECENSIE BEN WAGEMAKER
Herman Gordijn, etsen en litho's. Olivier
Julia, houtdrukken. Te zien t/m 11/12, do
t/m za 14 00-17.00 uur, Galerie Hofman
en v/d Zee, Hooftstraat 209, Alphen aan
den Rijn.
In de romantische schilderkunst
hebben dood, doodsangst en
doodsverlangen altijd een pro
minente plaats gehad. En hoe
wel het grafisch werk van Her
man Gordijn toch niet roman
tisch genoemd kan worden al
helemaal niet in de 19e eeuwse
zin van het woord valt op dat
de dood een constante is in zijn,
bij Hofman en v/d Zee geëxpo
seerde, werk.
In de Leidsegracht van de ge
lijknamige ets, drijven twee
door water opgezette vrouwen-
lijken in de richting van een
schimmige Amsterdamse boog
brug. Op de ets 'Singel' valt nog
zo'n lijk te zien. Twee akelig
magere vrouwengestalten (op
zoek naar klanten?) hangen om
een lantarenpaal en de zwarte
rug van een voorbijganger be
weegt zich in de richting van
een steeg. Zeventiende-eeuwse
grachtenpanden wensen zich
met het tafereel te vermengen
door in de verte weg te kwijnen.
In de 'Brouwersgracht' is de zeis
van Magere Flein vervangen
door een groot schepnet. De
schipper van een platbodem
vist er dozijnen zuigelingen
mee uit het water. Varkens han
gen geslacht aan vleeshaken bo
ven rijdende trams en in de
'Van Baerlestraat' springen gil
lende mensen uit brandende
trams.
Toch zijn de etsen van Gor
dijn niet echt afschrikwekkend.
Hij lijkt de dood op de hak te
willen nemen en dat lukt hem,
want onwillekeurig moet men
bij menige prent even grijnzen.
De mix van humor en dood
werkt nadrukkelijk relativerend.
Van geheel andere orde is het
werk van Olivier Julia. Waar
Gordijn kiest voor de figuratie
kiest Julia voor de uiterste ab
stractie. De houtdrukken van de
in Frankrijk geboren Julia wek
ken niet alleen de suggestie van
monumentale ruimte, met na
me de grotere formaten zijn er
om die reden ook buitenge
woon geschikt voor. De vaak
symmetrisch opgebouwde vlak
ken krijgen warme tinten rood,
blauw, turquoise. Zelfs zwarl
wordt bij Julia warm omdat hij
zijn kleuren laag voor laag op
bouwt. De transparantie van de
afdeklaag zorgt ervoor dat de
onderliggende kleuren zicht
baar blijven. Zijn zwart is dus
nooit pikzwart, maar vertoont
verfijnde kleurschakeringen.
Het reliëf dat hij aanbrengt,
door de vlakken enigszins in
hoogte te laten verschillen,
zorgt daarnaast voor een lichte
schaduwwerking op de hout
drukken. Jammer alleen, dat het
werk niet in het daglicht hangt.
De subtiliteit van de kleur zou
ermee gediend zijn.
Twee vaklui bij Hofman die
toch een band hebben doordat
Julia ooit leerling was van Gor
dijn.
muziek
Kinderopera Repelsteel is een bonte mengeling van wonderlijke woorden, adembenemende stiltes, lyrische
aria's, dramatische duetten en soms oorstrelende, dan weer oorverdovende muzikale klanken.
FOTO GPD/BAS MARIEN
RECENSIE PAUL JANSSEN
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Bernard Haitink m.m.v.
Karan Armstrong (sopraan), Hanna Schwarz (mezzosopraan),
Csaba Airizer (bariton). Schönberg-Erwartung op 17, Bartok-Her-
tog Blauwbaards Burcht op. 11 Gehoord: 1/12, Concertgebouw,
Amsterdam. Herhaling 2/12. Uitzending: 21/12 Radio 4, aanvang
20.00 uur.
Ooit heeft het hardnekkige idee postgevat dat
Bernard Haitink in zijn tijd bij het Concertge
bouworkest weinig op had met de muziek van de
twintigste eeuw. Na zijn zinderende vertolking
van Mahlers Tweede Symfonie vorige week, deed
Haitink gisteravond een poging dat idee enigszins
bij te stellen. Hij dirigeerde het Koninklijk Con
certgebouworkest in een even mooie als opmer
kelijke combinatie van Schönbergs monodrama
Erwartung uit 1909 en Bartoks eenakter Hertog
Blauwbaards Burcht uit 1911.
Beide meesterwerken uit het begin van deze
eeuw hebben een gelijksoortige expressionis
tische inhoud. In beide gevallen immers wordt
het niet duidelijk of het drama zich in de geest
van de protagonisten of in werkelijkheid afspeelt.
Schönbergs Erwartung zet een vrouw neer die in
doodsangst op zoek is naar haar echtgenoot.
Reeds halverwege deze spookachtige monoloog,
intens gezongen door Karan Armstrong, vindt de
vrouw het lijk van haar man.
Bartoks opera is met het openen van de zeven
deuren van Blauwbaards Burcht een metafoor
voor het ontsluiten van de innerlijke strijd van
twee geliefden. De vrouw, Judith, sterk neergezet
door.de mezzosopraan Hanna Schwarz, delft ten
slotte het onderspit omdat de man, Blauwbaard,
een kleurloze partij van bariton Csaba Airizer, niet
het binnenste van zijn ziel wil laten zien.
Beide componisten openden met hun werken
op geheel eigen wijze de deur naar het vervolg
van de twintigste eeuwse muziekgeschiedenis.
Schönberg hief de tonaliteit op en kwam tot een
gelaagde partituur vol krioelende partijen en Bar-
tok verbond de Hongaarse volksmuziek met De-
bussy's impressionistische klanken. Alleen Hai
tink wilde terug naar de negentiende eeuw.
Neerlands meest geliefde dirigent zag zowel
Schönberg als Bartok als geestgenoten van Ma
hler, Strauss en Wagner. Bij Schönberg kan dit
niet zo'n kwaad, mits het orkest op het scherp van
de snede speelt en en bloc reageert als Haitink op
zijn machtig schmierende wijze de teugels laat
vieren.
Bartok daarentegen heeft heel weinig met Ma
hier gemeen en vraagt een uiterst exacte ritmi
sche benadering. Haitink bleef echter bij zijn: dro
merige romantiek, wat na het openen van de vijf
de deur magistrale momenten oplevert, maar
daarvoor muziek oproept die Bartók nooit zo be
doeld kan hebben. Misschien heeft Haitink toch
te weinig op met deze muziek van de twintigste
eeuw.