'Harmonie, daar gaat het om'
'Onderzoek naar godsdiensten minderheden eenzijdig'
Bedrijfsapostolaat: Pendelen tussen werk en kerk
Kerk Samenleving
UIT DE KERKBLADEN
Menno Simons
'Menno 500' gonst aJ enige
tijd door de Doopsgezinde
Broederschap. In 1996 vieren
de geestelijke nazaten van de
Friese kerkhervormer Menno
Simons dat hij 500 jaar gele
den werd geboren. Wereld
wijd zijn er ongeveer een
miljoen doopsgezinden, in
Nederland ruim 15.000. Tij
dens de viering, die een in
ternationaal karakter krijgt,
ligt het accent op de beteke
nis van Menno's werk en van
zijn geschriften. De Doops
gezinde Historische Kring
verzorgt een heruitgave in
modern Nederlands van 'Een
gemeente van heiligen. De
kenmerken van de ware kerk
volgens Menno Simons', dat
het gesprek in de gemeenten
op gang moet brengen.
Essayprijs
Er komt een internationale
essayprijsvraag over de bete
kenis van Menno. Dit thema
komt ook aan de orde op een
studiebijeenkomst in Elspeet,
die speciaal bedoeld is voor
docenten aan predikanten
opleidingen in het buiten
land. In mei 1996 wordt in
Nederland de vijfjaarlijkse
conferentie voor Doopsge
zinden uit heel Europa ge
houden. Ter herdenking van
de eerste volwassenendoop,
die in januari 1523 in Zurich
(Zwitserland) plaatshad, vie
ren doopsgezinden in de he
le wereld op de derde zondag
van januari de wereldbroe-
derschapsdag. In enkele mu
sea, waaronder het Catha-
rijneconvent in Utrecht en
het Frysk Museum in
Leeuwarden, komen er ten
toonstellingen. In Friesland,
Groningen en Noord-Hol
land komen er, zo mogelijk
in samenwerking met de
Kerkepaden van de NCRV,
vermaningspaden: trektoch
ten per fiets of auto langs
'vermaningen' (doopsgezin
de kerken).
Leidsman
Menno Simons was in Wit-
marsum en Pingjum priester
in de Rooms-Katholieke
Kerk. In 1536 verliet hij deze
kerk ('Mijn uitgang uit het
Pausdom', zou hij later in
een geschrift zeggen) en
sloot zich aan bij de doperse
beweging. Deze was om
streeks 1523 in Zürich ont
staan als 'de linker vleugel
van de Reformatie'. Na de
gewelddadige bezetting van
Münster in 1533-34 trokken
de wederdopers zich terug
als 'stillen in den lande'.
Menno Simons, die een
groot aantal theologische
werken heeft geschreven,
werd hun leidsman. Verdre
ven uit Friesland overleed hij
in 1561 in Bad Oldesloe bij
Hamburg. In het buitenland
(en in Friesland) worden de
doopsgezinden Mennonie
ten (Mennisten) genoemd.
Kinderdoop
De dopersen verwierpen de
kinderdoop en de nauwe
band tussen kerk en staat. Zij
benadrukten de autonomie
van de gemeente. Met uit
zondering van degenen die
betrokken waren bij het
Münsterse avontuur, waren
ze geweldloos. In Nederland
behoren de huidige Doops
gezinden tot de vrijzinnige
christenen, jaarlijks daalt het
ledental met 2 3 procent.
Buiten Nederland zijn de
Mennonieten vooral in de
piëtistische of evangelische
hoek te vinden. De Amishen
in Amerika behoren ook tot
de doopsgezinde familie.
Eens in de zes of zeven jaar is
er een doopsgezind wereld
congres. Het volgende wordt
in januari 1997 in Calcutta
(India) gehouden.
Wetenschappers hebben godsdiensten van
minderheden in Nederland tot nu toe voor
al bestudeerd als op zichzelf staande onder
werpen. Als islam en hindoeïsme niqt in re
latie tot de Nederlandse samenleving ge
zien worden, onstaat een 'scheef beeld' van
de werkelijke betekenis van godsdienst voor
de betreffende minderheidsgroepen.
Dat zei dr. P. van Koningsveld, hoogleraar
godsdienstgeschiedenis van de islam in
West-Europa aan de Rijksuniversiteit Lei
den, tijdens een symposium van de Neder
landse Organisatie voor Wetenschappelijk
Onderzoek (NWO). Samen met zijn Leidse
collega W. Shadid evalueerde hij het door
de NWO gefinancierde onderzoekspro
gramma Godsdiensten van minderheden,
dat in 1987 van start ging.
Volgens Van Koningsveld en Shadid zijn
de 15 projecten die van het programma
deel uitmaken, eenzijdig en versnipperd. Zo
hebben wetenschappers bijvoorbeeld nog
geen systematisch onderzoek gedaan naar
de invloed van religie op de maatschappe
lijke positie van allochtonen.
Onderzoek naar de relatie tussen nieuwe
religies en de Nederlandse samenleving zou
meer licht werpen op de reacties die de toe
nemende institutionalisering van islam en
hindoeïsme oproept, menen Van Konings
veld en Shadid. Ze noemen de weerstand
die de groei van het aantal islamitische
scholen in Nederland oproept, als voor
beeld.
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE HERVORMDE KERK
Beroepen: te Vleuten: J. Robbers,
kandidaat te Driebergen.
Aangenomen: naar Neede: H. Over-
dijk. kandidaat te Lichtenvoorde.
Bedankt voor Ederveen: M. Aangeen-
brugte Barneveld
GEREF. KERKEN VRIJGEMAAKT
Aangenomen: naar Haarlem: A.A. van
Essen, gerepatrieerd zendingspredi
kant wonende te Drachten die be
dankte voor Almelo, voor Baflo-Warf-
fum i.c.m. Pieterburen, voor Hoo'g-
ezand-Sappemeer (2e pred.plaats),
voor Leens, voor Steenwijk, voor Uit-
huizermeeden en voor Zuidhorn (3e
pred. plaats).
Hans Hoekstra begint spiritueel Tattwa Bulletin
Het verhaal is be
kend: de kerken
worden leger en
steeds minder mensen ge
loven in God. Maar er is op
levensbeschouwelijk ter
rein meer aan de hand,
weet Hans Hoekstra uit
Leeuwarden. ,,Er zijn in
middels vele, vele spiritue
le stromingen. Steeds meer
mensen en organisaties
worden zich bewust dat ze
vanuit hetzelfde Godsbe-
wustzijn bezig zijn. Samen
bundelen zij nu hun krach
ten." Hoekstra heeft on
langs het initiatief geno
men voor een landelijk
bulletin, Tattwa, dat 'in die
grote beweging een eigen
plekje heeft'. „Noem het
maar een intern communi
catiemiddel."
LEEUWARDEN GPD
Hoekstra (41) is een bevlogen
mens. „Bevlogen? Als je een
maal hebt ontdekt hoe belang
rijk het is om vanuit het Gods-
bewustzijn te leven en het eigen
ego steeds kleiner te laten wor
den, dan kun je op den duur
niet anders meer. Dan leef je
vanuit de harmonie, de natuur
wet. En ik weet niet of je dat
nou bevlogenheid moet noe
men."
Op de door hem zelf ver
bouwde zolder, waar hij jaren
lang cursussen heeft gegeven,
legt Hoekstra graag uit wat hem
letterlijk bezielt. Hij groeide op
in een rooms-katholiek gezin en
ging na de lagere school naar
een internaat waar hij voor mis
sionaris zou worden opgeleid.
„Maar door wat ik daar in een
jaar tijd heb meegemaakt, heb
ik het geloof helemaal verloren
en ben vervolgens een poos als
atheïst door het leven gegaan."
In het laatste jaar op de middel
bare school kreeg hij een ernstig
ongeluk. „Ik had toen een, wat
je noemt, bijna-doodervaring.
Daarmee is de ommekeer van
mijn leven begonnen. Dat ging
Hans Hoekstra over Tattwa: „Noem het maar een intern communicatiemiddel."
niet van de ene dag op de ande
re, dat was een heel proces."
Hoekstra koos voor de agogi
sche richting en volgde naast de
reguliere opleiding allerlei cur
sussen en trainingen op het ter
rein van spiritualiteit en alter
natieve geneeskunst. Op een
bepaald moment besloot Hoek
stra zich helemaal te wijden aan
het geven van cursussen op spi
ritueel gebied. „Ik kreeg daar
door steeds meer contacten.
Toen is het idee geboren om
een bulletin op te zetten. Mijn
drijfveer is heel anders dan van
de meeste mensen die een blad
beginnen. Ik wil er geen geld
aan verdienen."
Om zich geheel te richten op
het nieuwe blad, waarvan het
eerste nummer in een oplage
van 500 exemplaren is versche
nen, bouwt Hoekstra zijn cur
suswerk nu af. „Ik verkeer in de
gelukkige omstandigheid dat
mijn vrouw werkt." Hij beaamt
direct dat er al 'erg veel' tijd
schriften op dit vlak zijn, maar
'er was nog niet iets waarin al
lerlei mensen en organisaties de
gelegenheid kregen om zélf hun
geluid te laten horen'.
Hoekstra heeft zijn bulletin
Tattwa gedoopt. 'Tat', legt hij
uit, komt van 'dat', wat staat
voor het universele principe.
„Tattwa is een ander woord
voor de energie die voortkomt
uit dat universele principe."
Hoekstra is heilig overtuigd van
het universele van de gods
dienst. „In die hele spirituele
ontwikkeling die ik heb meege
maakt, ontdekte ik steeds weer
dat alle spirituele stromingen
bloemen zijn uit dezelfde tuin."
Hoekstra spreekt bewust over
'ons blad'. „Het enige wat mijn
persoontje doet, is Nederland
afreizen, contacten leggen en
zorgen dat het in een goed ge
heel bij elkaar komt." Om een
indruk te geven: in het eerste
nummer van Tattwa staat een
verhaal over het Baha'i geloof,
schrijft priester Bertus van
Schaik over de Indiase meester
Sri Sathya Sai Baba en zet de
nieuwe Natuurwetpartij haar
ideeën uiteen. Het motto dat
Hoekstra alle scribenten voor
houdt, luidt: „Het pad van het
handelen is dat wat je doet. Dat
wat je zegt of schrijft is het pad
van de liefde. En dat wat je g
dachtengoed is, is je wijsheid en
jeonderscheidingsvermogen."
Het jaar 1891. De sociale nood in Europa is zeer hoog.
Arbeiders wonen en werken in slechte omstandighe
den. Ze verdienen een hongerloon. Mannen, vrouwen
en kinderen gaan lichamelijk en geestelijk vaak kapot.
Arbeiders hebben niets te vertellen. In 1848 reeds pu
bliceerden Marx en Engels hun 'Communistisch Mani
fest'. In 1868 is de eerste Internationale van socialisti
sche arbeidersorganisaties opgericht. De arbeiders strij
den tegen het kapitaal, dat zich gesteund weet door
overheid en kerk. Zij die voorgaan lijden eronder: Spot,
hoon, broodroof, haat en vervolging is hun deel.
Het antwoord van de christelijke hoofdtradities is tot
1891 hoofdzakelijk restauratief. Armenzorg, caritas, be
deling en liefdadigheid zijn de woorden die dit ant
woord typeren. Pas op het eind van de eeuw beginnen
de kerken de structurele oorzaken van het onrecht te
onderkennen. Paus Leo XIII markeert de wending in
het denken als hij op 15 mei 1891 zijn encycliek 'Rerum
Novarum' uitgeeft. Aan protestantse kant is er van 9 tot
12 november van datzelfde jaar het (eerste) Christelijk
Sociaal Congres, georganiseerd door Abraham Kuijper.
Dit sociale denken vanuit de twee grote christelijke
tradities heeft grote gevolgen gehad. Samengevat kan
men zeggen, dat in de jaren daarop de harde kern van
het kapitalisme werd beteugeld.
Hoe het verder ging wordt in grote lijnen beschreven
door Hennan Noordegraaf, Eef van Vilsteren en Hub
Crijns in hun Boek 'Pendelen tussen werk en kerk'. De
grote lijn wordt een heel precieze datering als zij de op
komst van het rooms-katholiek bedrijfsapostolaat tus
sen 1943 en 1976 in Nederland in beeld brengen.
Noordegraaf is hoofd Multidisciplinair Centrum voor
Kerk en Samenleving, Van Vilsteren bedrijfspastor in
het dekenaat Hengelo en Crijns directeur van het lan
delijk bureau DISK (Dienst aan Industrie en Samenle
ving vanwege de Kerken).
De historie van het bedrijfsapostolaat wordt beschre
ven aan de hand van interviews met twee of drie oud
aalmoezeniers per bisdom. Zestien priesters en één
zuster komen aan het woord. De oud-hulpbisschop
mgr. Henk Beel geldt als de initiatiefnemer van het be
drijfsapostolaat. Hij was van 1937 tot 1948 aalmoeze
nier van het sociale werk in Kerkrade. In augustus 1943
is daar in de mijn de eerste apostolaatskern gevormd.
Hoewel 'Pendelen tussen werk en kerk' verhaalt over
hét r.k. bedrijfsapostolaat, wordt in de inleiding toch
ook gewag gemaakt van de verheugende ontwikkeling
in oecumenische zin. „Als het werk op de werkvloer al
nadrukkelijk oecumenisch is, wordt in 1972 overgegaan
tot de oprichting van DISK (Dienst aan Industrie en Sa
menleving vanwege de Kerken), waarin katholiek en
protestant samengaan.
'Pendelen tussen werk en kerk, verhalen rond de opkomst v
het bedrijfsapostolaat' door Hub Crijns, Herman Noordegraaf ei
MAANDAG 28 NOVEMBER 1994
HEINZ
H-A-LrC'O W.&-/-M-Z
K-O-M J-£ 6-E-f.Z-A-M-
&-E-P A -
ZO ZO J£
/£TS T£ \0
BOES
HET WEER
DE RECHTER
Mr. Jesse van Muylwijck
COLOFON
Eind aan milde periode
De herfst van 1994 loopt deze
week ten einde en de atmosfeer
blijft opvallend rustig. De eerste
storm van het winterseizoen laat
nog op zich wachten. De afgelopen
vier weken lag ons land veelal on
der de beschutting van hogedruk-
gebieden. Naast de veelbesproken
warmte gaat deze novembermaand
de boeken in alswindarme maand.
Elf jaar geleden woedde in de
laatste novemberweek de Advents-
storm. Op de Noordzee diepte een
stormwervel uit, die in de ochtend
van 27 november i983 met een
kerndruk van 954 millibar via
Texel en Groningen naar het oosten
koerste. Op het Haarlemse weer
station werden op die dag drie ab
solute records gevestigd. Een
windsnelheid van 29 meter per se
conde (wat aanzienlijk is in de be
bouwde kom); de laagste luchtdruk
van 960 millibar en de grootste
hoeveelheid neerslag binnen 24
r (53 millimeter). Dat regenre
cord staat nog altijd. Het lucht
drukrecord werd in februari'89
scherper gesteld (955 millibar),
overigens zonder dat er sprake was
van stormweer. De beruchte janua-
jchoc
ristorm van 1990 gaf hier winds^Pen
ten van volle orkaankracht (32 tatert
m/per seconde) Het afgelopen je kii
weekeinde was het een beetje je n
slaapverwekkend weer. Er stond jchoc
nauwelijks wind en in de zachte
vochtige lucht bleef het betrokk^^
met af en toe een druilerige
gen. De temperatuur hield het
ge niveau vast en schommelde
sen 10 en 12 graden. Ook
blijft het nog aan de zachte
maar er komt deze week wat
ging op de Europese weerkaart.
Een sterk hogedrukgebied
eerst een tijdje positie ter
van ons land, waarbij het
meest bewolkte weer met
sen voortduurt. Tegen het
van de week trekt de kern van ho,
gedruk naar Skandinavie. De wiri
neemt toe uit het zuidoosten meHet
aanvoer van drogere en koudere
lucht. Als het opklaart kan de teit
peratuur flink dalen tot een paartlu'
graden onder nul in de nacht én com
ochtend. Er is vanaf woensdag Ljq
meer zon bij maxima van ongevef
5 graden. Met dit koudere voorui.
zicht komt een eind aan een langjooR?
milde periode.
HET WEER IN EUROPA
Geldig tot en met
dinsdag.
België en Luxemburg:
Overwegend bewolkt en
nevelig weer, ook plaatse
lijk wat regen of motregen.
Morgen droger en enkele
opklaringen, ook kans op
mist. Middagtemperatuur
van 8 graden in de Arden
nen tot 12 in laag-België.
Noord- en Midden-Frank-
1 wolkenvelden en
plaatselijk mist of wat
lichte motregen. In de zui
delijke en westelijke de
partementen mogelijk en
kele opklaringen. Middag-
temperatuur ongeveer 13
graden, in het oosten en
kele graden lager.
Portugal:
Zonnig, Morgen meer wol
kenvelden. maar waar
schijnlijk droog. Middag-
temperatuur ongeveer 18
graden.
Madeira:
Veranderlijk bewolkt en toenemende
kans op een bui. Middagtemperatuur
ongeveer 22 graden.
Spanje:
Perioden met zon, maar vooral in het
oosten ook wolkenvelden en mogelijk
een bui. Middagtemperatuur ongeveer
13 graden, in het zuiden en aan de kust
en 16 tot 20 graden.
Canarische Eilanden:
Naast zon van tijd tot tijd ook wolkenvel
den en kans op een bui. Middagtempe
ratuur ongeveer 24 graden.
Marokko:
Westkust: Droog en veel zon, maar voor
al Morgen ook enkele wolkenvelden.
Droog. Maximumtemperatuur vlak aan
zee ongeveer 21 graden.
Tunesië:
Perioden met zon. maar vooral aan de
kust ook een enkele regen- of onweers
bui. Maxima vlak aan zee ongeveer 18
graden.
Zuid-Frankrijk:
Eerst nog wolkenvelden, vooral langs de
Middellandse Zee-kust ook nu en dan
zon. Morgen ook elders meer zon. Vrij
wel overal droog. Middagtemperatuur
van 'ongeveer 10 graden rond Bordeaux
en op het Centraal Massief tot 16 langs
de Middellandse Zee, Morgen iets zach
ter.
Mallorca en Ibiza:
Afwisselend zon en bewolking en een
kleine kans op een bui. Middagtempera
tuur ongeveer 18 graden.
Italië:
In de Po-vlakte op veel plaatsen mist of
laaghangende bewolking. Verder zonni
ge perioden, maar in het zuiden vooral
Vandaag ook enkele buien, mogelijk met
onweer. Middagtemperatuur in de Po-
vlakte en langs de oostkust tussen 9 en
in het westen en zuiden 14 tot 18
graden.
Corsica en Sardinië:
Wolkenvelden, ook nu en dan zon en
Vandaag een kleine kans op een bui.
Middagtemperatuur ongeveer 18 gra-
Griekenland en Kreta:
Perioden met zon, maar Vandaag in het
zuiden ook wolkenvelden en enkele bui
en. Vrij koud met middagtemperatuur
van 8 graden in het noordoosten tot 14
op de de Ionische Eilanden. Morgen op
veel plaatsen iets zachter.
Turkije en Cyprus:
Perioden met zon, ook enkele wolken
velden. Overwegend droog, maar op Cy
prus kans op een regen- of onweersbui.
Middagtemperatuur van 8 graden op de
Dardanellen tot 18 op Cyprus. Morgen
langs de Turkse westkust iets zachter.
Duitsland:
Overwegend veel bewolking en hier en
daar regen, motregen of mist. In het
noorden en noordoosten ook enkele op
klaringen. Middagtemperatuur ongeveer
8 graden.
Zwitserland:
Wolkenvelden, plaatselijk mist en over
wegend droog. Aan de zuidzijde van het
Alpenmassief zonnige perioden. Maxima
tussen 5 en 10 graden.
Oostenrijk:
Tamelijk veel bewolking en plaatselijk
regen, sneeuwgrens rond 1500 meter.
Hier en daar mist. Aan de zuidzijde van
de Alpen droog en perioden met zon.
Middagtemperatuur in de dalen onge
veer 6 graden.
Polen:
Vandaag veranderlijk bewolkt, een toe
nemende noordwestenwind en enkele
buien, mogelijk met hagel. Middagtem
peratuur Vandaag ongeveer 6 graden,
Morgen kouder.
H hogedru
o%
MA
40
Dl
50
WO
40
waar
lersv*
(Vit d
Neerslagkans
2U
10
10
Minimumtemp.
b
4
Middagtemp.
11
9
8
pes
Wind
nwi
r,
od
luidt
WEERRAPPORTEN Ie ar
('och
DINSDAG 29 NOVEMBER 1994 jerst'
Zon- en maanstanden
Zon op 08.22 Zon onder 16i "oi
Maan op 03.28 Maan onder 14
Waterstanden Katwijk
Hoogwater 11.38
Laag water 07.25 19.35
Sm
Weerrapporten 27 november 19 uur:
