Wij roepen niet dat
allemaal brandhout
het
is'
De voordelige
decemberzegels ziin er weer.
Serviërs testen met gijzeling hoe ver ze kunnen gaan
Feiten &Meningen
PvdA zet in
op herstel
van koppeling
MAANDAG 28 NOVEMBER 1994
NIEUWSANALYSE
Illusie-politiek, schampert D66-woordvoer-
ster Groenman over de poging van coalitie
genoot PvdA om de koppeling tussen lonen
en uitkeringen nieuw leven in te blazen. De
koppeling is het uithangbord van de PvdA.
Het knarst weliswaar en door het politieke
klimaat heeft de roest er stevig zijn tanden
in gezet. Zeker nu de sociaaldemocraten al
drie jaar lang 'nee' verkopen op de vraag
naar het gelijk laten oplopen van lonen en
uitkeringen. Maar het bord mocht niet ver
dwijnen. Omwille van de kiezersgunst en
uit piëteit met de oude politieke symbolen
werd de koppeling toch weer opgenomen
in het verkiezingsprogramma.
Maar het besef dringt door dat dat sym
bool inhoud moet krijgen. De partij ligt
scherp onder vuur van CDA en Groen-
Links. Het kan ook niet anders bij miljar
den-bezuinigingen op de kinderbijslag, de
WW, de bijstand, de AOW, en welke sociale
wet eigenlijk niet. Nog aangevuld met de
voorzichtige sloop van het minimumloon,
die de toch al gehavende band met de vak
bonden verder op de proef stelt. Meer dan
WD en D66 krijgt de PvdA dat op zijn bord.
Met de Statenverkiezingen in aantocht re
den voor de PvdA het sociale imago wat
meer kleur te geven.
De koppelingswet dient grondig ver
bouwd, stelt het PvdA-kamerlid Van Zijl
vast. Want zelfs met een aantrekkende eco
nomische groei en dalende uitgaven voor
de sociale zekerheid, mag er volgens de
huidige wet niet gekoppeld worden. En dat
valt volgens Van Zijl niet te verkopen. „We
bezuinigen ons het apezuur, we snijden
diep in de rechten van uitkeringsgerechtig
den, dan kun je als het beter gaat niet 'nee'
blijven verkopen."
De huidige wet kijkt naar de verhouding
tussen het aantal werkenden en het aantal
uitkeringsgerechtigden: zolang die niet be
ter wordt, gaat het feest niet door. Fout,
meent Van Zijl, in navolging van een aantal
juristen uit de Sociaal Economische Raad.
Hij wijst erop dat als gevolg van de vergrij
zing er steeds meer AOW'ers komen, waarij
een echtpaar zelfs voor twee telt omdat die
ieder individueel een (halve) uitkering krij
gen. Daarnaast houdt de wet er geen reke
ning mee dat de uitkeringen steeds lager
worden en de sociale zekerheid dus goed
koper.
De PvdA wil daarom na 1995 een andere
koppelingswet, die kijkt naar de sociale uit
gaven als percentage van het nationaal in
komen. Van Zijl laat geen misverstand over
het doel bestaan: de koppeling eindelijk
weer toepassen.
D66-kamerlid Groenman vraagt zich af
wat de PvdA bezielt. Koppelen, zo blijkt uit
onderzoek, is helemaal niet zo gunstig voor
de uitkeringsontvangers. Andere maatrege
len om de koopkracht van de minima op
peil te houden, blijken veelal beter 'uit te
pakken. Van Zijl ontkent dat niet, maar zit
met het probleem dat die aanvullende
maatregelen jaar in jaar uit moeten worden
bevochten. Destijds op het CDA. nu op de
WD. Verhoging van de huursubsidie, een
apart belastingvoordeel voor ouderen, iets
lagere premies, steeds weer die afmattende
strijd om het geschuifel achter de komma.
En de kiezers leverde het ook al niet op,
daarvoor was het te ondoorzichtig en ver
snipperd.
De nieuwe koppelingswet die de PvdA
voor ogen staat, moet een eind aan die jaar
lijks terugkerende koopkrachtdans maken.
Gewoon met de wet in de hand koppelen,
dat versterkt de positie van de uitkeringsge
rechtigde. Dat is meer dan 'illusiepolitiek' of
'voorpui-versiering', weerlegt Van Zijl de
kritiek van D66.
De WD beseft dat, getuige de scherpe
kritiek op het PvdA-plan. De liberalen zeg
gen bevreesd te zijn voor 'het automatisme
van de koppeling'. Ook premier Kok voelt
aan zijn water, dat dit geld kan gaan kosten.
Vandaar zijn korzelige reactie 'ernaar te kij
ken', om de partijgenoten niet direct af te
vallen.
den haag marc peeperkorn
De milde oppositie van Enneiis Heerma
Hij wil beslist geen politiek leider heten en wei
gert een hofhouding om zich heen te verzame
len. De CDA-fractievoorzitter in de Tweede Ka
mer, Enneiis Heerma (49 jaar), is bescheiden en
wars van image-building Anders dan zijn afge
brande voorganger Elco Brinkman wenst hij
niet de 'molensteen' van het persoonlijke lei
derschap om zijn nek te hangen. „Het gaat niet
om de persoon Heerma, maar om de missie die
ik voor de fractie te vervullen heb: een team
vormen, politiek de teugels strak in handen ne
men en zonodig de zweep hanteren".
Nuchter en ingetogen ging de oud-staatsse
cretaris van volkshuisvesting op 18 augus
tus aan het werk, toen hij onverwacht tot
opvolger van Brinkman werd gekozen. Zijn
debuut als oppositieleider tijdens het debat
over de regeringsverklaring was spranke
lend, maar het optreden enkele weken later
bij de algemene politieke beschouwingen
viel tegen. Net als zijn partij bleef de nieuwe
fractieleider daarna vooral onzichtbaar voor
de buitenwacht. Lezend, pratend en intern
debatterend was Heerma bezig zich een
beeld te vormen van de 33 mede-fractiele
den, en partij-interne kwesties. Bewust wer
den spreekbeurten en openbare optredens
gemeden.
Enneüs Heerma heeft het geweten. Bijna
honderd dagen na zijn aantreden blijkt
maar liefst driekwart van zijn eigen CDA-
kiezers niet eens te weten dat Heerma de
nieuwe fractieleider is. Geen opwekkend
gegeven, maar de Friese Amsterdammer tilt
er niet aan. „Ik maak me daar geen zorgen
om", zegt Heerma, opnieuw zijn sigaar
aanstekend. „Dat is nu eenmaal het gevolg
van mijn keuze om in het begin vooral bin
nenshuis bezig te zijn. Ik kan me daarom
best voorstellen dat kiezers bij het CDA nog
steeds aan Lubbers en Brinkman denken.
Het is niet mijn prioriteit geweest om dat
beeld te veranderen. Dat heeft tijd nodig.
Deze fase van werken achter de schermen
is voor mij bovendien afgesloten. Vanaf de
ze week ga ik het land in, spreekbeurten
houden".
„Wat ik veel opvallender vind", gaat Heer
ma in één adem verder, „zijn andere opi-
niecijfers, waaruit blijkt dat de herkenbaar
heid van het CDA gering is en het paarse
kabinet welwillend wordt bejegend. Onze
achterban denkt overwegend neutraal over
het nieuwe kabinet en beoordeelt het niet
op voorhand als negatief. Daaruit blijkt op
nieuw dat de CDA-achterban redelijk is en
niet snel zal roepen dat het allemaal brand
hout is. De marges voor het oppositievoe-
ren zijn dus klein".
Blijkbaar hebben ook de CDA'ers zich mee
laten voeren door het overheersende beeld
dat de ministers in het paarse pretkabinet
zoveel plezier hebben in hun werk. On
danks de pijnlijke 18 miljard gulden aan be
zuinigingen op onder meer het hoger on
derwijs, de krijgsmacht en de kinderbijslag,
wordt er veel gelachen. Heerma: „Er is een
onmiskenbare euforie over de wisseling van
de wacht. Een gevoel van 'alles is anders'.
Maar kom over een halfjaar nog eens terug.
Wat is 100 dagen voor een kabinet? Het is
een hele korte periode, dat kan ik u verze
keren".
RAPPORTCIJFERS
De kentering is volgens Heerma al duidelijk
waarneembaar. Twee weken geleden toon
de de paarse coalitie weinig samenhang
toen het ging om uiteenlopende zaken als
het mediabeleid, de beperking van het aan
tal asielzoekers en de parlementaire enquê
te naar de zware misdaad. WD-leider Bol-
kestein waarschuwde al openlijk voor een
kabinetscrisis als de afgesproken bezuini
gingen niet worden gehaald.
Vorige week week spande de aftakeling van
de paarse droom de kroon met alle heisa
rond Borssele. „Dit alles is niet meer onder
de noemer te brengen dat het kabinet een
hoog politiek discussiegehalte kent. Deze
coalitie spat alle kanten op".
Desalniettemin weigert het CDA er de beuk
in te gooien. Alsof al het gekrakeel de partij
nauwelijks aangaat. „We moeten als fractie
onze eigen lijn trekken", klinkt het uit de
mond van Heerma. Het lijkt wel erg af
wachtend. Alsof Heerma zeggen wil: 'Paars
krijgt zijn trekken wel thuis'. Oppositievoe-
ren is toch gewoon zorgen dat het kabinet
zo snel mogelijk naar huis wordt gestuurd?
De oppositieleider weert af: „O nee, zeker
niet. In beginsel ga ik er van uit dat een ka
binet er voor vier jaar zit. Natuurlijk krijgt
paars het moeilijker. Flet heeft nog niet echt
over geld gesproken. De ervaring leert dat
bij de eerste echte begroting (volgend jaar)
het werk pas begint. Maar het is nu te vroeg
voor rapportcijfers".
„Bovendien is oppositievoeren geen doel
op zich. Het CDA heeft met voldoening
vastgesteld dat er een meerderheidskabinet
is. De rol van een oppositiepartij is dat je
het kabinet aan z'n eigen afspraken houdt.
Waar die sporen met ons eigen program,
zullen we die steunen. Anders bestrijden we
ze, zoals bij de kinderbijslag en winkelslui
tingswet. Soms draag je alternatieven aan
en in weer andere gevallen houd je het ka-
gis
binet een spiegel voor. Dat deed onze on-
derwijswoordvoerder Wim van de Camp ]y
uitstekend bij het debat over de onderwijs
begroting. Onze oppositiestrategie is: onzelLk!
eigen agenda'bepalen en het kabinet het Til
voordeel van de twijfel gunnen". Ht
LANGE WEG
br,
In zijn fraaie oude werkkamer in de Tweed^
Kamer, ooit de zetel van oud-premier Van DC
Agt, steekt Heerma zijn tweede sigaar van
het gesprek op. Hij beseft dat er spanning p(
zit tussen zo'n constructieve houding en ee
het streven voor de kiezer herkenbaar te q
zijn. Maar het CDA heeft even tijd nodig oi
intern de boel op orde te brengen. De won
den van de verkiezingsnederlaag zijn net T
geheeld en de bijstelling van de politieke
koers aan de actuele problemen moet nog
beginnen. Het CDA is nog niet echt klaar 8e
om het roer over te nemen. „We hebben ke
nog een lange weg te gaan. Al met al zijn
nog wel twee jaar bezig. Tegen die tijd die-
nen de eerste resultaten zichtbaar te zijn".Wl
De vraag is of het CDA die tijd gegund is. Ive
maart volgend jaar zijn er verkiezingen van
de Provinciale Staten. Dan moet het CDA e
toch staan? „Dat zou mooi zijn", zegt Heer V
ma, maar hij ziet de verkiezingen liever als
een 'tussenstation' in de weg omhoog. „aisaa
het kan mag het een onsje meer zijn. Ik beikj
echter zeer relativerend over de opiniecij- r<
fers. De inhoud is belangrijker en dat leidt wi
tot herkenbaarheid bij de mensen". ve
„We moeten ons niet van de wijs laten d(
brengen. Het CDA staat voor een lange wej<j;
Natuurlijk weet ik dat het ook om macht ei0i
invloed gaat. Maar alleen fnacht die dienst-b(
baar is. Dat is ook een onderdeel van ons
gedachtengoed. Persoonlijk heb ik er alle
vertrouwen in dat het de partij zal lukken
om terug te komen met een herkenbaar
profiel. Dat we als CDA voor een deel van n
het electoraat weer perspectief kunnen bieT
den".
V
den haag wilfred scholtent
en peter de vries
Niet langer gehinderd door dreigende Navo-ac-
ties hebben de Serviërs afgelopen weekeinde Bi-
hac toegevoegd aan hun lange reeks van triom
fen. Of ze de stad daadwerkelijk innemen, doet er
niet meer zoveel toe. De Bosnische verdediging is
in elkaar gestort, de internationale gemeenschap
kijkt zoals steeds verlamd toe, en de Serviërs heb
ben een belangrijke strategische overwinning
binnen.
De Serviërs hebben met Bihac hun gebieden in
Bosnië en Kroatië met elkaar verbonden. Bihac
was totnutoe een belangrijk ontbrekend deel van
de infrastructuur die ze nodig hebben om hun
groter Servië levensvatbaar te maken.
Een wapenstilstand in Bihac zal het acute gevaar
voorde tienduizenden inwoners verminderen,
maar hun lot blijft volledig in handen van de Ser
viërs, en dan zijn er twee mogelijkheden. Als de
Serviërs de enclave geheel veroveren, is het wach
ten op de etnische zuivering zoals die elders in
Bosnië ook in de afgelopen maanden nog plaats
vond.
Maar de Serviërs kunnen tevens voor een andere,
minder zichtbaar wrede oplossing kiezen. Zoals
in Sarajevo, Gorazde, Zepa en Srebrenica worden
de VN dan verantwoordelijk gemaakt voor de op
vang van de tienduizenden ontheemden. Zo ont
staat alweer een nieuw groot vluchtelingenkamp
dat economisch geen enkel perspectief heeft en
wordt omringd door vijanden, die eindeloos kun
nen manipuleren met VN-hulp.
Nu de buit in Bihac binnen is, kunnen de Serviërs
zich richten op de laatste ontbrekende stukken in
hun puzzel. Mee^t waarschijnlijk, en al langver
wacht, is een strijd om het zeker stellen van de
'corridor', een smalle strook land die de Servische
gebieden in Oost- en West-Bosnië met elkaar ver-
Een Bosnische Serviër loert door het vizier van zijn luchtafweergeschut naar moslim-stellingen bij Bosanska,
vijftien kilometer van Bihac. De Serviërs hebben de strijd inmiddels in hun voordeel beslecht.
FOTO REUTER RANKO
bindt. Opnieuw zal dan een door de VN aangewe
zen veiligheidszone onder druk komen te staan,
namelijk die van Tuzla in Noord-Bosnië.
En wederom zal de westerse wereld dan gecon
fronteerd worden met haar halfslachtige politiek,
die de Bosnische Serviërs heeft aangespoord hun
offensieven voort te zeten. Bihac was er een hel
der voorbeeld van, Tuzla wordt wellicht het vol
gende. Om de westerse dilemma's te schetsen die
deze oorlog nog kan gaan opleveren, is het nodig
te kijken naar de ontwikkelingen sinds mei 1993.
Anderhalf jaar geleden stelde de VN zes veilig
heidszones in die de moslim-bevol-
king daar moest beschermen. Unpro-
for-troepen, ondersteund door
NAVO-gevech tstoestellen .zouden
voor de militaire bescherming moe
ten zorgen. Tot demilitarisering van
die gebieden kwam het echter nooit,
omdat de moslim-verdedigers weiger
den hun wapens in te leveren. Veilige
zones zijn daardoor steeds potentiële
brandhaarden.
Van cruciale betekenis hierbij is de
hardnekkige weigering van westerse
regeringen om militair te intervenië
ren teneinde reële bescherming te
bieden aan de moslim-burgers. De
Amerikanen stellen geen grondtroe
pen beschikbaar, de Westeuropanen
willen niet dal hun blauwhelmen
Bosnië bij een militaire confrontatie
doelwit worden van de Serviërs. zagreb mauria wilbrink
In dit licht kunnen de Serviërs hun of
fensieven voortzetten. Stervende, hongerende,
belegerde en vluchtende Bosnische moslims zul
len dan opnieuw de roep doen weerklinken om
VN-ingrijpen en NAVO-acties. Wederom zullen
de VN zich in alle bochten wringen, resoluties
aannemen, maar niets doen zolang het Westen
de leveng van de eigen blauwhelmen ter plekke
niet wil riskeren.
Grote vraag is of de Bosnische Serviërs doelbe
wust zullen aansturen op een militair treffen met
de Unprofor-troepen. Als ze daarmee hun verove
ringen in Bosnië op het spel zetten, zullen ze dat
uit hun hoofd laten. Maar als ze baat hebben bij
internationalisering-van het conflict, wordt het
Westen.voor nieuwe dilemma's gesteld.
De VN-eenheden kunnen zich een weg uit Bosnië
vechten met hulp van de Amerikanen, die dit
weekeinde met het oog op zo'n evacuatie al twee
duizend mariniers naar de Adriatische zee heb
ben gestuurd. Maar daarmee zou het westerse ge
zichtsverlies dramatische vormen aannemen. De
tandeloze, beschamende en vaak als laf bestem
pelde westerse politiek werd tot nu toe nog altijd
gerechtvaardigd met het argument dat de VN in
ieder geval hun humanitaire taak konden blijven
Zonder de blauwhelmen, die hier en daar inder
daad een stabiliserende werking hebben en een
humanitaire functie vervullen, krijgen de Serviërs
helemaal vrij spel. Al hetgeen de internationale
gemeenschap totnutoe in Bosnië heeft geinves-
teerd, gaat dan verloren. Op het spel staat het lot
van honderdduizenden mensen in Bosnië.
Als de VN-eenheden blijven, moeten ze zich voe
gen naar de spelregels die de Bosnische Serviërs
opstellen. Daarbij is van belang dat de Serviërs
hebben begrepen dat het Westen zich allang
heeft neergelegd bij hun veroveringen in Bosnië.
Om ook de laatste doelen in Bosnië te realiseren,
vormen de VN-troepen aldaar feitelijk een instru
ment voor de Bosnische Serviërs.
Indien het Westen - bijvoorbeeld met NAVO-
luchtaanvallen zoals die van vorige week - de Ser
viërs dwarsboomt, vormen de VN-eenheden een
ideaal doelwit. Vorige week werden al ongeveer
250 blauwhelmen op verschillende locaties vast
gehouden door Bosnische Serviërs. Gisteren kwa
men daar 160 Nederlandse en Britse soldaten bij.
In dit stadium zijn de blokkades en gijzelingen
van blauwhelmen puur bedoeld om de reflexen
van de VN en de NAVO te testen. Als deze organi
saties de confrontatie vermijden, zoals ze tot nu
toe steeds hebben gedaan, kunnen de Bosnische
Serviërs hun volgende militaire campagne plan-
