'De vraag is: hoeveel gaat Pronk betalen' India vervalt na pest weer in het oude patroon Feiten &Meningen NAVO en VN redden hun gezicht Golfoorlog maakr" in Engeland nog1 steeds slachtoffer^ DINSDAG 22 NOVEMBER 1994 De Verenigde Naties en de NAVO hebben eindelijk gedaan wat ze al veel eerder had den moeten doen: de Serviërs in Bosnië- Hercegovina een halt toeroepen. Met 39 ge vechtsvliegtuigen werden gisteren de start baan en het afweergeschut van het vliegveld Udbina in het door de Serviërs bezette ge bied Krajina in Kroatië gebombardeerd. Vanaf dit vliegveld zijn steeds de Servische toestellen opgestegen die aanvallen uitvoer den op de 'veilige en beschermde' moslim enclave Bihac in Bosnië. Met hun gezamenlijke actie hebben de NAVO en de VN hun gezicht nog enigszins gered. Dat gelaat werd vooral tje afgelopen week ernstig geschonden. Kroatische en Bosnische Serviërs kozen steeds openlijker de aanval. Zo mochten zij ongestraft het vliegverbod boven Bosnië schenden. De in ternationale organisaties kwamen niet ver der dan vermaningen en dreigementen. De geloofwaardigheid van VN, NAVO en de Internationale Contactgroep, die wordt gevormd door de Verenigde Staten, Rus land, Groot-Brittannië, Frankrijk en Duits land, werd helemaal op het spel gezet toen de Serviërs het afgelopen weekeinde Bihac bestookten met napalm en fragmentatie- bommen. Die acties hebben uiteindelijk te recht de doorslag gegeven voor een tegen offensief. Daarbij was het heel belangrijk dat zelfs Rusland, dat in het verleden vaak de kant koos van de Serviërs, achter het in ternationale optreden stond. Op die manier werd één front gevormd en werd de Serviërs te verstaan gegeven dat met NAVO en VN niet langer valt te spotten. Anderhalve week geleden leek die eensge zindheid nog ver te zoeken. Onder druk van de Amerikaanse Republikeinen, die juist hun positie in Congres en Senaat hadden versterkt, besloot de regering-Clinton om zich niet langer te houden aan het wape nembargo tegen Bosnië. Als gevolg daarvan leek een gezamenlijk optreden niet goed mogelijk. Bij de tegenaanval, die nu toch is uitge voerd, is gekozen voor beperkt ingrijpen. De acties waren duidelijk gericht op het vernielen van de start- en landingsbaan in Udbina en hel uitschakelen van het afweer geschut. Daarmee is op niveau gehandeld en lijkt de positie van de blauwhelmen in Bosnië niet in gevaar te zijn gekomen. Zou de aanval veel omvangrijker zijn geweest, dan was de reactie van de Serviërs waar schijnlijk ook navenant geweest en waren de Unprofor-militairen vermoedelijk ook veel meer het doelwit geworden van de Ser vische agressie. Nu is het een serieuze waarschuwing die uiteraard tpteen nieuw, en dan krachtiger, optreden moet leiden als de Serviërs toch weer tot aanvallen over gaan. Het lange uitblijven van deze actie roept overigens nog wel vragen op. Toen het Bosnische leger, dat vooral uit moslims be staat, enkele weken geleden eerst de mos lim-dissident Fikret Abdic uit Bihac verjoeg en vervolgens de aanval inzette op de Ser viërs, keken NAVO en VN lijdzaam toe. Daar staat echter tegenover dat de moslims op hun beurt veel te lang in de steek zijn ge laten door de internationale gemeenschap en dat zij uiteindelijk genoegen hebben moeten nemen met enkele gebieden, die tot gisteren alleen op papier veilig en be schermd waren. Kamer bereidt zich voor op loopgravenoorlog over buitenlands beleid Minister Pronk tijdens een bezoek aan Sarajevo in juli vorig jaar. Zijn ministerie werd al aangeslagen voor de VN-vredesoperaties waaraan Nederland deelneemt, maar inmiddels lijkt zelfs zijn eigen PvdA de ontwikkelingshulp nog harder te willen aanpakken. foto anp CDA-kamerlid De Hoop Scheffer kiest zijn woorden zorgvuldig: „Die zogenaam de herijking van ons buitenlands beleid is vooral een verlegenheidsoperatie, be doeld om de meningsverschillen in de coalitie toe te dekken. Want de vraag wordt toch: wat gaat minister Pronk uiteindelijk betalen?". Kleine kans dat De Hoop Scheffer deze week déér een antwoord op krijgt. In grote eensgezindheid zullen de ministers Pronk van ontwikkelingssamenwerking, Van Mier- lo van buitenlandse zaken en Voorhoeve van defensie hun begrotingen in de Kamer verdedigen. Lastige vragen over Financiële claims, hulp aan oost-Europa en de effecti viteit van ontwikkelingshulp zullen zij be hendig proberen te ontwijken. Wacht maar tot komend voorjaar, zal hun boodschap luiden. Dan komt Van Mierlo als coördina tor van het buitenlands beleid met zijn 'herijkingsnota', waarin de contouren van een nieuw buitenlands beleid worden uit gestippeld. Bij wijze van startpremie mag Van Mierlo volgens het regeerakkoord vierhonderd mil joen gulden onder hemzelf en zijn twee col lega's verdelen. Dat lijkt veel, maar is in fei te niet meer dan een blik erwten voor een stal hongerige biggen. Allereerst is daar lan Pronk, die zijn ontwikkelingsbudget wil op krikken tot 0,9 procent van het bruto natio naal inkomen. Kosten: ruim 400 miljoen. Ook melden zich nog de Centraal- en Oost- europese landen, die wel eens wat meer willen krijgen. Het grootst echter is de claim die minister Voorhoeve heeft ingediend: 750 miljoen gulden. Voorhoeve heeft op het eerste gezicht de beste papieren. In de Tweede Kamer, maar ook in het kabinet, groeit de overtuiging dat de in totaal ruim 2,7 miljard die de liberaal op de krijgsmacht moet bezuinigen, teveel van het goede is. Veelzeggend was de reac tie van de coalitiefracties toen Voorhoeve op 4 november zijn bezuinigingsplannen presenteerde. Hoewel de liberaal nog een rekening van 750 miljoen gulden liet open staan, werden alom zuchtjes van opluchting geslaakt. Vierduizend banen schrappen en toch de gevechtskracht van het leger niet aantasten - de professorale Voorhoeve had volgens velen een Herculisch karwei afgele verd. ,,De grens is nu. wel bereikt", zegt CDA-de- fensiewoordvoerder Hans Hillen, de no vemberbrief van Voorhoeve citerend. „Voorhoeve toont overtuigend aan dat nog meer bezuinigen niet kan. Daar komt bij dat de wereld er de afgelopen jaren niet vei liger op is geworden. Kijk maar!". Hillen werpt een schuin oog op zijn televisietoe stel, waar Teletekst net meldt dat de NAVO bombardementen in Kroatië heeft uitge voerd. Bob van den Bos, buitenlandspecialist van D66, is het met hem eens: „Het gaat steeds meer wrikken tussen de vredesmissies, het geld voor defensie, de ontwikkelingshulp en Oost-Europa". Hoewel D66 formeel nog vasthoudt aan verhoging van het ontwikke lingsbudget, stelt Van den Bos onomwon den vast: „Defensie heeft knarsetandend bezuinigd. Ik zie het nu gebeuren dat de ogen steeds meer in de richting van Ont- wikkelingssamenwerkinggaan". Ook in de PvdA, de fractie die het ontwikke lingsbudget steeds heilig heeft verklaard, ziet men de bui al hangen. Fractievoorzitter Wallage deed eerder deze maand een op roep aan zijn partijgenoten over dit onder werp niet langer 'digitaal' te denken. Als uit zou blijken dat Pronk zijn middelen niet ef fectief besteedt en Voorhoeve écht niet ver der kan bezuinigen, dan moet Pronk maar inleveren. Niet voor niets reageerde Pronk furieus. „Zo voer je toch geen onderhande lingen?", beet hij Wallage toe. Als het Pronk ligt blijft de PvdA tot het laatste moment in de loopgraven. PvdA-defensiewoordvoerder Zijlstra kiest echter de zijde van zijn fractievoorzitter. „Ik kan me wel in de analyse van Wallage vin den. Het heeft geen zin een discussie aan te gaan als je van tevoren alles dichttimmert. Dan kun je jezelf de tijd wel besparen". CDA'er Jaap de Hoop Scheffer zegt het nog eenvoudiger: „Pronk is toch de minister met de meeste centen. Dan gaat men daar op loeren". Hoewel Pronk wat nerveus wordt van deze danspasjes rond zijn begroting, heeft hij tot op heden het front met Voorhoeve en Van Mierlo gesloten weten te houden. Bij beslis singen over deelname aan,vredesoperaties bleken de drie zelfs opmerkelijk eensgezind. Tot groot genoegen van premier Kok - die zijn kabinet graag de rit laat uitzitten - kun nen zij het ook persoonlijk goed met elkaar vinden. Wellicht dat de begrotingsdebatten van de ze week daar verandering in brengen. De coalitiepartijen, zo bleek al eerder, zijn ho peloos verdeeld over de vraag of de dienst plicht nog een jaar eerder - per 1 januari 1996 - zal moeten worden afgeschaft (PvdA, D66 zijn voor, de WD is tegen). Ook ligt er nog een milieukwestie op tafel: PvdA en D66 willen geen militaire oefeningen meer op de Edese en Ginkelse heide, de WD vindt het alternatief (een terrein in Oost- Groningen) te duur. Die verdeeldheid kan haarscheurtjes veroorzaken in het innig verbond van Voorhoeve, Van Mierlo en Pronk. Voor het CDA, dat een oppositiesuc- cesje best kan gebruiken, zou dat als een geschenk uit de hemel komen. DEN HAAG PAUL KOOPMAN THE INDEPENDENT L, Ruim 400 Britse veteranen van de Golfooi. log van 1991 lijden aan het Golfsyndroonajy] een verzamelnaam voor een reeks myster euze aandoeningen van onduidelijke oor sprong. Slachtoffers klagen over ernstige vermoeidheid, geheugenverlies, ademha lingsproblemen, haaruitval, huidproble men en symptomen die wijzen op een be schadiging van het afweersysteem. Er zijn zelfs aanwijzingen dat ook de volgende ge neratie aan de gevolgen van het syndroon[Ti lijdt. Bij babies van Golfveteranen zijn era*1 stige ademhalingsproblemen en andere a wijkingen geconstateerd. Zolang er echter geen duidelijkheid besta; ^el over de oorzaak van deze verschijnselen, ontkent het Britse ministerie van defensie ieder verband tussen de aandoeningen en de actieve dienst tijdens de Golfoorlog. Achter gesloten deuren geven functionaris sen echter toe dat het grote aantal slachto fers en de overeenkomst tussen de ver schijnselen wel degelijk een gemeenschap pelijke oorzaak doen vermoeden. De Britse veteranen hebben zich inmiddel georganiseerd en proberen de verantwooi delijke autoriteiten op het matje te roepen In de loop van deze week krijgen ze te ho ren of ze in aanmerking komen voor finan ciële steun om het Britse ministerie van d^EN fensie voor de rechter te dagen. Ze willen aantonen dat hun gezondheid ernstig is g«)e schaad door de cocktail van injecties en pfoee len die de militairen toegediend kregen al taa bescherming tegen ziekten en mogelijke chemische oorlogvoering door de vijand. Over deze chemische oorlogvoering besta eic onduidelijkheid. Aanvankelijk hield het Britse ministerie van defensie vol dat er geen enkel bewijs was dat de Irakezen in c an Golfoorlog chemische wapens hadden ge- erp bruikt. Toen latér bekend werd dat een Britse legerofficier een tank met een soort mosterdgas had gevonden, werd dit bericl an angstvallig geheim gehouden. Maar ook d ia^ Amerikanen bleken een blaren-trekkend gifgas te hebben gevonden. Toch geloven deskundigen niet dat chemi sche of biologische wapens verantwoorde oei lijk zijn voor de symptomen van het Golfsyndroom. „Veel soldaten die nu ziek zijn, zijn nooit aan de frontlinie geweest", aldus een advocaat van de veteranen. „De ze jonge mensen waren in de bloei van hu leven en verkeerden in blakende gezond heid. Maar onlangs konden we het,eerste sterfgeval betreuren. Waarschijnlijker is volgens deskundigen dat de aandoeningen juist het gevolg zijn van de voorzorgmaatregelen die tegen biojjh logische en chemische aanvallen werden genomen. De soldaten werden ingeënt te-jiiet gen alle denkbare natuurlijk voorkomend! ren ziekten, maar ook tegen ziekten die via bic logische oorlogvoering zouden kunnen worden verspreid, met name miltvuur en de builenpest. Tot aan het eind van de oorlog twee maan den later moesten de soldaten elke acht ui tabletten slikken.om de ergste gevolgen va i zenuwgas te neutraliseren. De tabletten be vatten een relatief hoge dosis pyridostigb ne bromide, een stof die in beduidend lage re doseringen ook in de reguliere medisch wetenschap wordt gebruikt. Het leger hee! de tabletten getest en woordvoerders heb: ben bekend gemaakt dat het middel alleen op de korte termijn bijwerkingen heeft, maar de precieze onderzoeksresultaten blijven geheim. VERTALING: MARGREET HESLINGA STEVENHAGEN Vergeleken met de paniek die de pest epidemie in India de afgelopen maan den veroorzaakte, is het deze maand bijzonder stil rond de ziekte. De pest lijkt een afgesloten hoofdstuk, maar voor veel Indiërs zijn de gevolgen de sastreus. De export- en reisbeperkin gen, die inmiddels zijn opgeheven, brachten de handel in grote proble men. De toeristenindustrie kreeg het het zwaarst te verduren. Uit angst voor 'de zwarte dood', die volgens de We reldgezondheidsorganisatie en de In diase regering 53 levens kostte, annu leerden tienduizenden toeristen hun Er is geen toerist te bekennen op Chor Bazaar, normaal één van de grootste toe ristische attracties in Bombay, het eco nomische hart van India. De handelaren in antiek en snuisterijen zagen de winst van het beste seizoen in één keer aan hun neus voorbij gaan toen twee maan den geleden het nieuws kwam dat er in Surat, zo'n driehonderd kilometer van Bombay, een pest-epidemie was uitge broken. Meer dan vijftig procent van de toeristen die normaal in september en oktober India bezoeken, annuleerden hun reis. „We hebben wel vaker meegemaakt dat toeristen wegbleven, omdat er ergens in India iets gebeurde", zegt meubelhande laar Zafar, „eigenlijk is er elk jaar wel wat. Bomaanslagen in Bombay, een aardbeving in Noord-India. Maar zo erg als nu heb ik het nog nooit meegemaakt. Zelfs niet tijdens de oorlog met Pakistan. We redden het net met de verkoop aan lokale klanten, voor de helft van de prijs. Maar het moet geen maanden doorgaan. Nu al zijn veel arbeiders werkloos. Om dat zij vaak geen enkele reserve hebben, zitten ze in grote problemen." De meeste handelaren geven de schuld aan de media. Zij wijzen er op dat eerst werd gevreesd voor duizenden slachtof- Waar vorig jaar nog duizenden toeristen rondliepen, doen nu slechts enkele buurt bewoners hun inkopen. De handelaren op Chor Bazaar in Bombay lopen hierdoor een groot deel van de winst voor dit jaar mis. foto daan van alkemade fers, maar dat het uiteindelijke dodencij fer (53) 'meeviel'. Door het nieuws over de pest 'op te blazen', hebben journalis ten in hun ogen de toeristen onnodig bang gemaakt. Allen benadrukken dat de pest in Bombay geen slachtoffer heeft gemaakt en dat er dus geen reden is om de stad te mijden. Ook woordvoerder Morge van de Indian Merchants Chamber (de Kamer van Koophandel voor West-India) geeft de schuld aan de pers. Hij ziet de pest-epi- demie als een incident: de economie is volgens hem sterk genoeg om er na deze en andere rampen weer bovenop te krabbelen. Sterker nog: voor het einde van de eeuw zal India de andere Aziati sche landen voorbij groeien. Het 'enige' waaraan volgens Morge nog moet wor den gewerkt is het bestrijden van de ar moede, het verbeteren van de gezond heidszorg en de hygiëne. Daarmee legt Morge precies de vinger op de zere plek. De tien procent van de In diase bevolking die verantwoordelijk is voor de economische groei, is niet in staat om de veertig procent van de be volking die onder de armoedegrens leeft te laten delen in de welvaart. Plannen om dit probleem aan te pakken, worden wel ontwikkeld, maar stranden vaak voordat aan de uitvoering kan worden begonnen. Om deze plannen te laten slagen, is eensgezindheid nodig die in India voor alsnog niet aanwezig is. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de enorme om vang van de bevolking (950 miljoen in woners) en de diversiteit in religies en sociale klassen. De verdeeldheid zorgt ervoor dat de meeste Indiërs op hoge posten zich liever bezighouden met hun eigen zaakjes dan met de oplossing van ogenschijnlijk onoplosbare problemen. Terwijl het land zich economisch gezien steeds meer naar buiten richt, lijkt de be volking steeds individualistischer te wor den. Een mooi voorbeeld hiervan is de hou ding van de ambtenaren die verantwoor delijk zijn voor gezondheidszorg en hygi ëne. Ze vertellen trots hoe doelmatig hun afdeling heeft gereageerd op de dreigen de pest-epidemie, maar voor structurele nfli oplossingen wordt verwezen naar 'een andere afdeling'. Alka Karande, directielid bij de gemeen-^ telijke gezondheidsdienst in Bombay, w was twee maanden lang nauw betrokket bij dè bestrijding van de pest. Volgens haar is door goede informatie, het ge- 1< bruik van bestrijdingsmiddelen en doel-i gerichte opsporing en behandeling van i mogelijke patiënten een einde gemaakt), i aan de epidemie. Op vragen over struc-15 I turele aanpak van de problemen geeft Karande steeds hetzelfde antwoord: „Dr is niet mijn verantwoordelijkheid" Ook J. Mali, eindverantwoordelijke voor, de vuilophaaldienst in de miljoenenstar™" wil niet nadenken over oplossingen. „Zonder die zorgen over structurele op lossingen is mijn baan al frustrerend ge- g noeg. Het is elke dag een opgave om deii vijfduizend ton afval in deze stad op te halen. Onderaannemers die voor vervoe zouden moeten zorgen,"steken het geld' t in hun eigen zak en komen vervolgens '1 niet opdagen. Als ik dat probleem al I nauwelijks aankan, waar moet ik dan de*' tijd vandaan halen om de mentaliteit DEN van de bevolking te veranderen?" De pest-epidemie heeft één ding heel duidelijk laten zien: als de nood aan de man is, blijken de autoriteiten wel in staat te zijn om de problemen in het land aan te pakken. Steden waarin nor maal twintig procent van het vuil blijft liggen waren op slag schoon, en gezond heidszorg lag plotseling binnen ieders bereik. Inmiddels is de situatie weer nagenoeg gQ*| hetzelfde als voor de pest-epidemie en het risico van een nieuwe ramp ligt nog steeds op de loer. Daardoor blijft India de kans lopen dat het na twee economi sche stappen vooruit telkens weer een stap terug moet zetten. BOMBAY DAAN VAN ALKEMADE

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2