'Alle schrijfsels zijn welkom'
Hollandse portretten in Kunsthal
Holly wood-trucs op toneel
I
Cultuur Kunst
Introdans schrapt ballet
Vocale acrobatiek uit Cuba
Polen betalen
voor gestolen
'losgeld'
doek Metsu
'Het is een persoonlijke triomf
Historische opnamen Concertgebouworkest
VRIJDAG 18 NOVEMBER 1994
Gratis Literair Blaadje biedt podium aan Leidse schrijvers en dichters
Gezocht: Leidenaars met literaire ambities. Aangeboden:
een podium om te publiceren. In de vorm van een nieuw
'Gratis Literair Blaadje' dat in een oplage van 500 stuks in
Leiden zal worden verspreid. Twee jonge Leidenaars,
Herbert Mattie (27) en Edgar Schouten (27), zelf ook be
hept met een flinke dosis literaire ambitie, vormen de re
dactie van het nog te verschijnen Gratis Literair Blaadje.
leiden caroline van overbeeke
I Mattie is kunsthistoricus en
Schouten studeert taalweten
schap. Leidenaars, dikke vrien-
I den en dol op schrijven. Er lig-
I gen al dikke pakken papier van
I de jonge Leidse auteurs: gedich-
I ten, sprookjes, korte verhalen
en een heuse detective-roman.
Ongepubliceerd, dat wel.
Vandaar dat het tweetal veel
sympathie voelt voor het oor
spronkelijk Groningse initiatief
om een Gratis Literair Blaadje
(GLB) te maken. Een organisa
tor van een literair podium in
die stad kreeg de ingeving de
bijdragen van schrijvers te bun
delen in een pretentieloos maar
professioneel blaadje. Gespon
sord door de plaatselijke boek
handel dat reclame mag maken
in het blaadje. Het gratis A3-tje,
bedrukt met gedichten en pro
za, bleek al snel een succes: als
warme broodjes vlogen de
blaadjes de bibliotheken en de
boekhandels uit.
De makers gingen op zoek
naar enthousiastelingen die het
blaadje in andere steden wilden
samenstellen. In Den Haag is
een eerste nummer verschenen,
in Amsterdam wordt er hard
aan gewerkt en in Leiden is het
ook bijna zover.
Herbert Mattie vond het al
meteen 'een sympathiek initia
tief. De Leidse kunsthistoricus
houdt van schrijven. „Het
blaadje past goed bij onze lite-
ego-gericht. Het is een podium
voor anderen. Toen ik het Gro
ningse blaadje zag, vond ik het
er meteen goed uitzien. En het
is gratis bovendien: een verrij
king voor de mogelijkheden die
mensen nu hebben om hun ge
dichten en verhalen te publice
ren." Edgar Schouten: „Als hun
schrijfsels door literaire hot
shots worden geweigerd, is het
prettig dat ze bij het Gratis Lite
rair Blaadje terecht kunnen."
Bijdragen
Het tweetal beoordeelt de in
zendingen. maakt een keuze en
stuurt de kopij op naar Gronin
gen waar het blaadje wordt
vormgegeven. Vervolgens wordt
het in Leiden gekopieerd op A3-
formaat, gevouwen en in de
Leidse bibliotheek en boekhan
dels verspreid. Er kunnen onge
veer 15 bijdragen worden opge
nomen in het blaadje.
Herbert Mattie: „We hebben
al een sponsor: de Kopieershop
wil de helft van de kosten op
zich nemen. We zijn nog in on
derhandeling met een paar gro
te Leidse boekhandels over de
andere helft van de kosten. In
december hopen we het eerste
Leidse Gratis Literair Blaadje te
maken. We hebben al een aan
tal kandidaat-schrijvers maar
het zou leuk zijn als meer Lei
denaars ons hun werk instuur
den."
De beoordeling van de kopij
blijft altijd persoonlijk, zegt het
tweetal. „Iedereen mag in
sturen. We kijken niet alleen
woon een beregoed verhaal vin
den we ook leuk. Als een ver
haal moet worden ingekort,
overleggen we eerst met de au
teur. Als het Gratis Literair
Blaadje straks goed loopt, over
wegen we om themanummers
te maken, gewijd aan één au
teur bijvoorbeeld. Of bedrukt
met één lang verhaal."
Schrijvers in de dop kunnen
hun produkten kwijt bij Her-
bert Mattie, Hooglandsekerk-
gracht 18,2312 HT, Leiden.
Herbert Mattie (rechts) en Edgar Schouten, de redactie van het gratis Literair Blaadje in Leiden: „We kijken
niet alleen maar naar literaire criteria: gewoon een beregoed verhaal vinden we ook leuk."
FOTO HINK BOUWMAN
Trio Uccellini in 't Huys Dever
lisse Het Trio Uccellini treedt morgen op in 't Huys Dever in
Lisse. Het drietal bestaat uit Vincent van den Ende op blokfluit,
Job ter Haar op cello en Rien Voskuilen op clavecimbel. Op het
programma staan werken van onder andere Sweelinck, Van
Eyck, Bach en Marais. Het optreden aan de Heereweg 349a be
gint om 20.00 uur.
Toneelavond in Zijlkwartier
leiden Het Zijlkwartier staat morgen in het teken van een
avondvullend toneelprogramma. Het jeugdtoneel van de vereni
ging Het Zijlkwartier bijt het spits af met het stuk Een bruid te
veel. Een jonge, getrouwde kunstschilder leidt zijn tante om de
tuin die denkt dat hij ongetrouwd is en een zangopleiding doet.
Het seniorentoneel vervolgt de voorstelling met De klopgeest,
over een geest die de bewoners van een huurpand de stuipen op
het lijf jaagt. De voorstelllingen zijn in het wijkcentrum Zijlkwar
tier. De zaal gaat om 19.00 uur open, de voorstelling begint om
19.30 uur. Kaarten zijn aan de zaal verkrijgbaar.
Sacharovprijs schrijfster Nasrin
straatsburg De Bengalese schrijfster Taslima Nasrin heeft gis
teren de Sacharov-prijs gekregen. Het Europese Parlement rijkt
deze prijs jaarlijks uit aan iemand die zich Verdienstelijk heeft
gemaakt voor de „geestelijke vrijheid" in de wereld. De prijs be
staat uit een bedrag van 15.000 ecu, iets meer dan 30.000 gul
den. Nasrin komt in haar werk op voor de rechten van de vrouw
in islamitische culturen. Zij werd voor het boek 'Schaamte' door
fundamentalisten ter dood veroordeeld en is haar eigen land
ontvlucht. Momenteel verblijft ze in Zweden.
Toneel St. Matthias
warmondDe afdeling toneel van St. Matthias te Warmond speelt
op 19,25 en 26 november Hotel De Meerpaal. Deze klucht in
vier bedrijven wordt opgevoerd in het Trefpunt, Herenweg 80 en
begint om 20.15 uur. Plaatsbespreken bij mw. L.v.d.Kerkhof,
01711-12580 (na 13.00 u.).
Dichtersfestival Leids volkshuis
leiden Ongeveer twintig amateurschrijvers beklimmen van
avond het podium van het Leidse Volkshuis om gedichten en
verhalen uit eigen werk voor te dragen. In de pauze treedt het
bekende Leidse smartlappenkoor 'Tussen wal en schip' op. De
afwisselende en originele bijdragen worden in een boekje wor
den gebundeld. Het Dichtersfestival begint om 20.00 uur in het
Leidse Volkshuis, Apothekersdijk 33a, Leiden. De kaarten zijn
aan de zaal verkrijgbaar.
Optreden Geestgrondtheater
lisse Het Geestgrondtheater brengt morgen het blijspel 'In de
holte van je arm' op de planken van 't Poelhuys in Lisse. In' het
stuk, geschreven door Dimitri Frenkel Frank, draait alles om de
ruige autohandelaar Fred en de ambtenaar Otto, die elkaar heb
ben gevonden nadat beider huwelijken in de soep liepen. Maar
de echtgenotes duiken toch nog op en binnen de kortste keren
zit de toeschouwer middenin allerlei verwikkelingen. De uitvoe
ring begint om 20.15 uur in 't Poelhuys aan de Vivaldistraat 4.
Simple minds naar Nederland
den haag De Simple Minds staan na drie en half jaar zonder li
ve-optreden weer op de planken. Tijdens hun Europese tour zul
len ze op 2 april 1995 Nederland aandoen. De Statenhal in Den
Haag staat dan in het teken van 'Good news for the next world',
het niewe album dat op 30 januari verschijnt. De kaartverkoop
begint morgen.
Jazzfestival Sassenheim
sassenheim» Zes swingende bands spelen zondag 20 november
jazz onder één dak in het Party Bowlingcentre De Oude Tol,
Hoofdstraat 147 in Sassenheim. Ilerringtown Jazzband, Jojo
Swingband, Capelino, Poultry Jazzband, The Hot Revival Stomp
ers en Storyville treden vanaf 16.00 uur op in de de zalen van het
centrum. Kaarten zijn te reserveren op telefoonnummer 02522-
16850.
arnhem. anp
Het Arnhemse balletgezelschap
Introdans heeft één van de
stukken uit het nieuwe pro
gramma geschrapt. Het reprise
ballet Sacred Space zal niet
meer worden gedansd omdat
het te lang is. De afgelasting
heeft niets te maken met een te
geringe kwaliteit, zo laat een
woordvoerster weten. Het is de
eerste keer in het 24-jarig be-
staaan van Introdans dat een
dergelijke ingreep plaatsvindt.
De gewijzigde voorstelling is op
donderdag 8 december te zien
in ,de Leidse schouwburg.
Het programma II van het ge
zelschap ging op 28 oktober in
de Stadsschouwburg van
Nijmegen in première. Het be
vatte vier balletten waaronder
het twintig minuten durende
Sacred Space. Na die eerste uit
voering besloot de directie van
Introdans het stuk weg te laten.
De drie andere balletten zijn.
MuiiHattiitt
rock, Rif van Mirjam Diedrich
en Pub van Nils Christe.
Muzikaal putten de choreo
grafen uit Chopin (Aumelas
steps), Górecki (Rif) en Bohus-
law Martinu (Pub). Christe
maakte zijn stuk in 1984 voor
Introdans. Zoals de titel al doet
vermoeden speelt Pub in een
café.
De portretkunst bloeide
zeventiende eeuw rijkelijk in
Nederland. Door de grote wel
vaart konden niet alleen vorsten
en adel, maar ook de gegoede
burgerij opdrachten verstrek
ken. De laatste categorie liet
zich vooral als zeer deugdzaam
afbeelden. Schilderijen van on
der meer die 'brave' burgers
zijn nu te zien op de expositie
Gezichten van de Gouden Eeuw
in de Rotterdamse Kunsthal.
De tentoonstelling toont
schilderijen van onder anderen
Rembrandt, Frans Hals, Nico-
laes Maes, Johannes Cornelisz.
Verspronck, Ferdinand Bol, Al-
bert Cuyp, Bartholomeus van
der Helst, Caspar Netscher, Mi-
chiel Jansz. Mierevelt en Gerard
Terborch. De expositie heeft
eerder succesvol getoerd door
Japan. Met de opbrengsten van
deze rondreis zijn meer dan
twintig van de geëxposeerde
werken gerestaureerd of
schoongemaakt. De Rotterdam
se tentoonstelling is met enkele
schilderijen aangevuld en met
een reeks van 24 geëtste zelf
portretten van Rembrandt uit
zijn hele leven.
Op de expositie blijkt dat van
portretten van mannen is af te
iezen welk beroep dan wel hoe
veel kennis zij hadden. Bij vrou
wen wordt verwezen naar hun
huishoudelijke en moedertaak
en naar hun deugdzaamheid,
maar nimmer naar hun kennis.
Andere categorieën portretten
die in de Kunsthal zijn te zien,
zijn families, geleerden en groe
pen van bij voorbeeld regenten
en regentessen en van militai
ren en burgerwachten. De
groepsportretten hebben een
nogal formeel karakter en wa
ren meestal bedoeld om publie
ke ruimtes op te sieren.
De expositie bestaat uit de
bruiklenen van de Rijksdienst
Beeldende Kunst (RBK) en een
aantal Nederlandse museum-
en particuliere collecties. Een
belangrijk deel van verzameling
zeventiende eeuwse kunst van
de RBK is na de Tweede We
reldoorlog ontstaan, toen Duits
land werken teruggaf die tijdens
de oorlog uit ons land waren
meegenomen.
Veel van de RBK-bruiklenen
recensie dick hermsen
Optreden Gruppo Vocal Cuba Pro|
ma Sampling Gehoord 17/11. ScF
Voor muzikale fijnproevers viel
er volop te genieten gisteravond
in de Leidse Schouwburg. Op
het menu stond een uitgebreide
Cubaanse dis. Een werkelijk
exotische delicatesse.
Zes uiterst virtuoze vocalisten
zetten een tot in de puntjes ver
zorgd a-capella spektakel op de
planken. Ze heten Gruppo Vo
cal Cuba. Hun programma is
getiteld: Sampling. Eigenlijk is
dit een term die thuishoort in
de computermuziek. Het bete
kent zoveel als het digitaal na
bootsen van klanken. Wat
sampling heeft te maken met
een vocaal sextet? Voor het ant
woord waren twee oplettende
oren voldoende. Met stemban
den, kaken, tong, eigenlijk alles
wat een beetje in de buurt van
de mond zit, werd een complete
band nagebootst. Drums, bas,
veel percussie en zelfs een
schetterend klinkende blazers
sectie ontbrak niet. Solo's op
zogenaamde trompetten, trom
bones, mandolines, met als
hoogtepunt een schitterende
drumsolo met veel humor,
waarbij het publiek ook een
handje hielp door bijna in de
maat mee te klappen.
De arrangementen zijn com
plex maai zitten feilloos in el
kaar en worden daarbij ook nog
perfect uitgevoerd. Elke klank
zit daai waai die moet zitten en
geen millimeter ernaast. Knap
i dez
ek. r
den tegelijk, te laten swingen als
een trein. Het enige technische
hulpmiddel dat wordt toegepast
is de galm op de microfoons.
Een juiste geluidsafstelling zorgt
ervoor dat de klanken samen
vloeien alsof er één ensemble
klinkt. Met gesloten ogen hoor
je een Afro Jibaans orkest. Met
de blik op het podium zie je een
groep bekwame solisten die
met vocale acrobatiek een spet
terende show neerzetten.
NEW VORK AP
Het schilderij 'De W;
i de
ende i
Ne
Een uitsnede van het portret van de 6-jarige Michiel Pompe
hangen normaal in Nederland
se ambassades en consulaten
over de hele wereld. Tot verdriet
van specialisten, omdat de om
standigheden wat temperatuur
en vochtigheidsgraad betreft
daar veelal te wensen overlaten.
Na afloop van de tentoonstel
ling in de Kunsthal, die tot 22
januari duurt, gaan de bruikle
nen weer terug naar waar zij
vandaan kwamen.
derlandse kunstenaar Gabriel
Metsu is weer in Polen. De
krant New York Times meldde
gisteren dat het schilderij eerder
deze week van New York naar
Warschau is overgebracht nadat
aan een anonieme verzamelaar
i>r>.non dollar was bataild Ni
zi's stalen Metsu's 'De Was
vrouw' in de Tweede Wereld
oorlog uit Polen. Twee jaarjgele-
den bood de huidige bezitter
het te koop aan bij het veiling
huis Sotheby's in New York. Het
schilderij is nu 'vrijgekocht'
door een Pools kunstgenoot
schap in New York, met geld
van een Pools-Amerikaanse za
kenman en Sotheby's, aldus de
New York Times.
In kunstkringen is verbaasfl
gereageerd op de transactie.
„We hebben een precedent ge-
schapen voor het volgende ge
stolen kunstwerk, dat niet aan
de eigenaar behoeft te worden
teruggegeven, maar waarvoor
hij moet betalen", zegt de uit
Polen afkomstige conservator
en schilderijenrestaurateur Ri
chard Boncza. Hij had al beden
kingen geuit toen Sotheby's 'De
Wasvrouw* in Januari 1993 tei
veiling wilde aanbieden. Het
veilinghuis trok het schilderij
daarop terug. De kunsthistori
cus Willi Korte zegt in de Times
'losgeld'
'De Wasvrouw'
je het kopen var
tingen i
betaald, „als
eigen bezit -
i kunt noe
Gabriel Metsu leefde van 1629
tot 1667. In 1658 verhuisde hij
van leiden naar Amsterdam.
Metsu schilderde religieuze en
mythische onderwerpen, maar
werd vooral bekend om zijn ge
nretaferelen.
recensie wunand zeilstra
'Written on the wind', een Toneelschuur-
produktie naar de gelijknamige film van
Douglas Sirk Spel Gerrit Bons. Manèlle
Gezien: 17/11LAKtheater Leiden
In de begeleidende folder staat
dat Written on the wind in veer
tien dagen is gemaakt. Als dat
waar is, dan heeft regisseur
Rieks Swarte met deze produk-
tie een knap staaltje werk ver
richt. De vijf acteurs spelen een
melodramatische jaren-vijftig-
-film na en demonstreren daar
mee Hollywood-trucs op to
neel. De timing is goed en de
overdrijving blijft constant bin
nen de perken.
Het begin van de voorstelling
is ronduit rommelig en doet
aanvankelijk vrezen dat Written
on the wind op zuiver parodië
rend niveau zal blijven steken.
Het is op zichzelf wel grappig
om te zien, hoe gebruikelijke
scènes uit oudere films even
worden aangestipt. Met bord
kartonnen middelen bijvoor
beeld wordt in de opnamestu
dio een autoritje door de grote
stad gesuggereerd. En natuurlijk
worden dramatische momen
ten in liefdesrelaties met her
kenbare violenstroopmuziek
begeleid. Los van alle grappen
makerij maakt de voorstelling
echter steeds meer duidelijk,
hoe geraffineerd Hollywood
drakerige driestuiverromanne-
tjes in beeld wist te brengen.
Daartoe is in de loop der tijd
een geheel eigen filmisch
idioom van mise-en-scènes,
cameraposities. dramatische
poses en symbolische rekwisie
ten ontwikkeld. Juist doordat
deze filmtrucs op een toneelpo
dium worden nagebootst, kun
je er even met een wat analyti
sche blik tegenaan kijken. Maar
gewenning slaat al snel toe, de
toegepaste kunstgrepen zijn be
stand tegen een stootje en blij
ken ook op toneel nog altijd ef
fectief. Daar maken de acteurs
handig gebruik van. Het aantal
parodiërende knipoogjes neemt
alras af en langzaam maar zeker
ga je toch onwillekeurig meele
ven met de gebeurtenissen in*
het verhaal. 'This woman in his
arms was now the wife of the
man he called his best friend!' -
het klinkt naar soap en der
derangs verhaaltjes. Maar als de
afgewezen rivale van die door
twee mannen beminde vrouw
eenzaam en alleen In het grote
rijke huis achterblijft, vinden we
dat allemaal toch echt een
beetje zielig.
Leidse Lakenhal krijgt twee ton van Mondriaan Stichting
leiden. marcov
De Leidse Lakenhal krijgt, net
als negentien andere Neder
landse musea, de komende
twee jaar 100.000 gulden per
jaar om moderne beeldende
kunst aan te schaffen. De Mon
driaan Stichting, die vanaf dit
jaar de regeling voor aankoop
subsidies van het ministerie van
Onderwijs Guituur en Weten
schap (OCW) uitvoert, heeft dat
de instellingen laten weten. De
stichting verdeelt jn totaal vier
miljoen gulden.
J. Bolten-Rempt, directeur
van de Lakenhal, spreekt van
een 'doorbraak'. „Het is fantas
tisch dat het gelukt is. Ik ben
ook blij dat de gemeente Leiden
ons voorstel heeft geaccep
teerd." Bolten-Rempt doelt
hiermee op het 'trucje' dat het
museum uithaalde om boven
eigen investeringen van één ton
te komen, een eis die de Mon
driaan Stichting stelt om voor
subsidie in aanmerking te ko
men. lot voor kort zal de la
kenhal onder die norm. Door de
gemeentelijke subsidies voor de
komende drie jaar te bundelen
haalt het museum de grens van
100.000 gulden wel. Bolten-
Rempt is blij dat de beleidslijn
die ze heeft uitgestippeld zulke
goede resultaten heelt behaald.
„Ik zie het als een persoonlijke
triomf." Voor de subsidie is nog
geen bestemming gezocht. Bol
ten-Rempt: „We wilden eerst de
officiële beslissing afwachten."
Voor het Prentenkabinet pakte
het nieuws slechter uit. I let mu
seum komt niet meer in aan
merking voor de subsidie. J.
Hollen, dim tein van hel Pren
tenkabinet, reageert laconiek.
„We hadden het min ol meer
verwacht. De oplossing die de
lakenhal heeft getroffen om de
bezuiniging te omzeilen, is voor
ons niet mogelijk. We zijn nu
eenmaal geen publiekstrekker."
Vooral de afdelingen fotografie
en hedendaagse kunst moeten
het ontgelden. „We kunnen de
collectie nu minder uitbreiden
dan we zouden willen. Maar ja,
het is niet anders", aldus Bollen.
Het Koninklijk Penningenka
binet, het tweede museum in
Leiden dat voor subsidie buiten
de boot valt, wilde geen com-
geven.
amsterdam
Het Gemeentearchief Amster
dam laat morgen een aantal
historische opnamen van het
Concertgebouworkest horen.
De muziek is afkomstig uit de
verzameling van Janus Geleedst
(1912-1993), een Zeeuwse bak
kerszoon die verzot was het or
kest. Sommige opnamen zijn
zeldzaam, aldus Johan Giskes,
wetenschappelijk medewerker
van het Gemeentearchief en
voormalig altviolist
Concertgebouworkest.
De collectie bevat bijna alle
opnamen van het Concertge
bouworkest vanaf 1926. De
meer dan achthonderd gram
mofoonplaten en cd's werden
na het overlijden van Geleedst
gelegateerd aan het Koninklijk
Concertgebouworkest. Dat gaf
het onlang^t^behee^bij het
Gemeentearchief. Ook de ar
chieven van het orkest en het
Concertgebouw zijn daar opge
slagen. Medewerkers houden
zich nu bezig met de inventari
satie van de documenten op ba
sis waarvan het archief volgend
jaar de tentoonstelling Mahler
in Amsterdam; van Mengelberg
tot Chailly samenstelt.
Het aardige van de collectie
Geleedst is dat de verschillende
interpretaties van de dirigenten
goed te vergelijken zijn. Zo
„deed" bijvoorbeeld Mengel
berg zeven minuten over het
muziekgedeelte van Mahler dat
zaterdag wordt gedraaid. Dat
contrasteert volgens Giskes
Die had, zo blijkt uit een opna
me uit 1971, er ruim tien rninu-
len voor nodig.
Geleedst heeft z'n hele leven
in het Zeeuwse Goes gewoond.
Hij was ambtenaar bij de Raad
van Arbeid, de PTT en het zie
kenfonds. Op z'n 16e werd hij
verliefd op het Concertgebouw
orkest, een liefde die hij z'n le
ven lang volhield. Elke opname
van het orkest die verscheen,
kocht hij. Ook plaatste hij ad
vertenties om ontbrekende
exemplaren te bemachtigen. In
1990 miste hij nog drie gram
mofoonplaten.
De bijeenkomst zaterdag in
het Gemeentearchief is gratis
toegankelijk. I let programma
biedt delen van Von Suppé
(1932), llaydn (1943), Schubert
(1942), Bach (1935) en Bartók
(1948). Reserveren is noodzake
lijk.