Asbestemming is prachtige roman
Reenden Van Reens Bokkerijders eindelijk compleet
ÉHIhhhb
UÜÉriÉMkÉiiÉiÜÉiUÉ
MMMÜÉtoÈUnhÉ
Kinderboeken naar de zon
Varens tegen keelpijn
Boek en video Bon Jovi
Boeken
ÉliMÉitfMaMiÉ
ÉiÉtitfiÉÉiM
DONDERDAG 17 NOVEMBER 1994
D
24 -
Van der Heijden weet van slappe thee nog sterke drank te maken
Na Adriaan van Dis heeft nu
ook A.F.Th, van der Heijden
rnet zijn roman Asbestemming
een 'requiem' voor zijn vader
geschreven. Was het bij Van Dis
een vader die met de slagen van
een liniaal de zoon tot een vent
wilde opvoeden, bij Van der
Heijden is er sprake van een va
der die elk weekeinde zijn dage
lijks werk, vrouw en kinderen
wilde vergeten door zich in de
drank te verliezen. Opvallend in
beide boeken is dat er nadruk
kelijk geen sprake is van een af
rekening. Eerder van een lief
desverklaring. Dat zal de jonge
vaders van nu een hart onder de
riem steken.
Van der I leijden, heeft zich in
Asbestemming in tegenstelling
tot zijn cyclus De tandeloze tijd,
meer gehouden aan de werke
lijkheid, beweert hij. Het is,
zijn meest persoonlijke boek.
Maar is dat wel zo? In Asbe
stemming komen naar mijn ge
voel te veel toevalligheden voor
om deze uitspraak serieus te
nemen. Zo begint het boek met
een aanslag van een lezer op de
schrijver. De lezer in kwestie
heeft in de roman Advocaat van
de hanen (de afkorting van de
titel AVDH, vormt de initialen
van de schrijver) zijn vriendin
herkend en acht de seksuele be
schrijvingen van de auteur over
haaronoirbaar.
Met dit begin van deze, laat ik
het maar meteen zeggen,
prachtige roman, vangt tevens
Van der Heijden weet de feiten een meerwaarde toe te kennen door zijn bezwerende stijl en zijn 'filosofie v
alledag'.
het spel aan met de lezer als het
gaat om fictie en feiten. De
schrijver wordt een blauw oog
geslagen. Dat komt dan heel
goed uit, want enkele dagen la
ter staat de schrijver aan het
sterfbed van de vader die er in
zijn jonge jaren ook vaak toege
takeld uitzag. Daarmee begint
(naast het spel met de lezer) het
spiegelgevecht met de vader.
Er komen in deze roman
nogal wat gebeurtenissen voor
die Van der Heijden heel goed
voor zijn postume eerbetoon
aan zijn vader kan gebruiken.
Zo blijkt tijdens het sterven van
de vader diens horloge stil te
zijn blijven staan. Op het nacht
kastje naast het ziekenhuisbed
staan geen sinaasappels maar
kersen (het is zomer). Juist deze
kersen stellen de zoon in staat
de stilte te verbreken en een
laatste gesprek met de vader te
voeren over hun gezamenlijk
uitje naar Mierlo waar in de zo
mer de Kersenkoningin werd
gekozen.
Maar naast dit spel past Van
der Heijden ook in deze roman,
die hij evenals De sandwich en
Weerborstels nadrukkelijk bui
ten zijn fictie plaatst, hetzelfde
procédé toe dat zijn gehele oeu
vre kenmerkt. Hij weet de feiten
een meerwaarde toe te kennen
door zijn bezwerende stijl en
zijn 'filosofie van alledag'.
De vader is een weekenddrin
ker zoals Ernst Quispel in Advo
caat van de hanen een kwar
taaldrinker is. De zoon steekt al
op jeugdige leeftijd de vader in
het drinken naar de kroon. Hij
beschouwt de drankzucht later
als zijn 'vaderlijk erfdeel'. Het
drinken van de zoon weerspie
gelt in de roman de drankgela
gen van de vader.
Bij Van der Heijden wordt een
'futiele anekdote' verheven tot
ritueel en daarmee opgetild
naar een hoger plan. Juist deze
manipulatie van de feiten vormt
de kern van het stilistisch en
technisch meesterschap van
Van der Heijden. Dit Van der
Heijden-procédé zorgt er ook in
deze roman voor dat aan elke
'banale' gebeurtenis of elk plat
feit een nieuwe betekenis wordt
toegedicht.
Het tekent zijn gehele oeuvre.
Ook Asbestemming verraadt de
zelfde pen. In het deel Heijde-
niana is het hoofdstuk De
laatste sigaret een mooi voor
beeld. Maar aan het slot van de
ze 'problematische liefdesver
klaring' aan een overleden va
der toont Van der Heijden zijn
ware schrijverschap in een po
ging tot 'heiligverklaring'. Het is
pure toverkunst dat de schrijver
uit een anekdote over twee
huissleuls een 'heiligverklaring'
weet te distilleren. Feit of fictie,
Van der Heijden weet zelfs van
een kopje slappe thee nog ster
ke drank te maken.
RECENSIE MONICA WESSELING
Gerda van Uffelen, Varens, varens, va
rens, van Addertong tot Zwartsteel Uitge
ven) Hortus Botanicus Leiden/ABP Heer
len, 32,50 Ook te koop bij de Leidse
Hortus aan het Rapenburg 73
Een boek voor de echte liefheb
ber. Zo valt Varens, varens, va
rens, van AihU'rtong tot Zwart
steel te omschrijven. Een boek
om af en toe in te bladeren, een
stukje te lezen en verwonderd
weer de ogen naar de varen af
te laten glijden.
gelegenheid van de gelijknami
ge expositie, geschreven door
Gerda van Uffelen van de Leid
se hortus botanicus en is, behal
ve natuurlijk wetenschappelijk
verantwoord, vooral populair.
Van Uffelen begint met het uit
eenzetten van de levenscyclus
van varens. De verscheiden
heid, de verspreiding en de af
stamming van deze bijzondere
plantesoort (sporevorminu vind
je vrijwel nergens), worden voor
het voetlicht gebracht. Ook aan
dacht voor de bijzondere aan
passingen van sommige varen
soorten of de aantrekkings
kracht voor mieren (sporen-
transporteurs) van een aantal
tropische v
Varens hebben, zo blijkt uit
het tweede deel van het boek,
niet alleen sierwaarde: met na
me in de tropen worden de
planten ook gebruikt om hage
disbeten te verzachten, bloed
spuwing te voorkomen of
keelaandoeningen te genezen.
Gewoon opeten kan ook.
Het boek is verluchtigd, verle
vendigd en verfraaid met een
groot aantal 'ouderwets aan
doende' tekeningen van plan
ten, sporen en insecten.
De tentoonstelling is inmid
dels afgelopen, veel van de va
rens zijn nog te zien in de plan-
Biblionef, de stichting die boe
ken verzamelt voor kinderen in
Suriname, de Nederlandse An
tillen en Aruba, begint op 1 de
cember een tweede inzame
lingsactie. Onder het motto
Zonnig lezen, wordt iedereen
die in de boekhandel een boek
koopt, gevraagd ook een exem
plaar aan te schaffen voor een
kind in Suriname, de Neder
landse Antillen en Aruba. De ac
tie loopt tot en met 31 decem
ber. De boeken worden begin
volgend jaar verscheept.
De eerste inzameling van Bi-
blionef werd vorig jaar rondom
de Kinderboekenweek gehou
den. Dankzij een subsidie van
minister Pronk van ontwikke
lingssamenwerking, gingen
toen ook 34.000 Kinderboeken
weekgeschenken, voorzien van
een tropenkaft, naar de zon. Af
gezien daarvan werden ruim
30.000 andere kinder- en jeugd
boeken verscheept.
Voor de nieuwe actie hebben
scholen en bibliotheken in Suri
name, de Nederlandse Antillen
en Aruba, een verlanglijstje op
gesteld. Biblionef stelde op ba
sis daarvan een lijst op van
twintig titels, waaronder Thea
Beckmans De verloren schat,
Niels Holgersson van Els Pel-
grom en Blauwe plekken van
Anke de Vries. Het is de bedoe
ling dat één van die titels wordt
gekocht. Ook alle boeken die dit
jaar zijn bekroond met een Grif
fel of Penseel zijn welkom. Het
zelfde geldt voor de titels die de
Kinderjury selecteerde.
Het is de bedoeling dat elk
boek dat voor Biblionef wordt
gekocht, een speciale sticker
krijgt. De koper mag ook zijn of
haar naam en adres in het boek
schrijven voor eventuele reac
ties. Het Centraal Boekhuis
haalt de speciale exemplaren
aan het eind van de december
maand op waarna de Biblionef-
medewerkers ze verzendklaar
maken.
Afbeelding van Vrouwe of Venushaar.
AMSTERDAM GERT MEÜER
Bon Jovi is vooral populair bij
het \Touwelijk deel van de be
volking. Dat heeft alles te ma
ken met de combinatie van
vriendelijke maar pretentielo
ze hardrock en onbetwistbaar
macho-gedrag. Om het crea
tieve gat op te vullen tussen
het twee jaar geleden ver
schenen Keep The Faith, nog
steeds in de album top-hon-
derd trouwens, en nieuw
werk kunnen de fans zo vlak
voor de feestdagen uit de voe
ten met een boek, video en
verzamel-cd.
Hoop en Glorie is de wat
ongelukkige Nederlandse titel
van het boek Faith And Glory
van Malcolm Dome, en vol
gens het kaft betreft het hier
de officiële biografie. De
schrijver legt in het begin dan
ook al uit dat er geen schan
daaltjes en pikante privé-
story's moeten worden ver
wacht, maar dat het leven als
muzikant centraal staat. Hier
en daar is hij best wel kritisch,
maar altijd is er de veront
schuldigende uideg die een
mogelijk probleem meteen
vergoelijkt. De ruzie tussen
Jon Bon Jovi en gitarist Richie
Zambora, in 1990 breed uit
gemeten in de Engelse pers,
komt dus wel aan bod en
wordt - heel voorspelbaar
maar daarom niet minder te
recht waarschijnlijk - geweten
aan de verschillende persoon
lijkheden: Zambora de fliere
fluiter en Bon Jovi de huiselij
ker ingestelde workaholic.
Verder mag yooral Jon Bon
Jovi als goede vriend van de
schrijver uitputtend uitleg
gen, waarom hij toch wel zo'n
fantaaaastische songschrijver
is. Geen wonder dus dat het
boek over het algemeen net
zo saai leest als de muziek
van Bon Jovi klinkt. En daar
om is de tekst natuurlijk on
dergeschikt gemaakt aan de
honderden foto's. Want de
gemiddelde fan van Bon Jovi
houdt kennelijk vooral van
plaatjes kijken.
Nou, dat komt dan mooi
uit, want tegelijk met het
boek is er de video (en de
compilatie-cd) Cross Road,
The Best Of Bon Jovi, die zoals
de naam al aangeeft een over
zicht is van alle hit-clips, aan
gevuld met een aantal niet
eerder verschenen nummers
op video. Die laatste categorie
verdient overigens verre de
voorkeur boven het wat oude
re materiaal, want dat is alle
maal identiek: louter podium-
beelden, aangevuld met veel
gillend publiek en wat kleed
kamersfeer. De nog niet eer
der uitgebrachte video's (van
Jon Bon Jovi's solo-nummers
Blaze Of Glory en Miracle en
verder Dn'County en de nieu
we single Alwayszijn meer
filmisch en minder spierbal
en vanwege de aanwezigheid
daarvan zal een beetje Bon
Jovi-fan toch weer naar de
winkel moeten.
Het boek: Malcolm Dome,
Bon Jovi - Hoop en Glorie.
Uitgeverij BZZTöH, 17,95.
Uitsluitend verkrijgbaar bij
Free Record Shop/Fame.
De video: Cross Roads - The
Best Of Bon Jovi. Polygram,
39,95.
- Paul Auster, Vertigo. De nieu-|
we roman van de bekende
Amerikaanse schrijver speelu
zich af tijdens de jaren '20 eni
'30. Het zijn de jaren van de
drooglegging, de gangsters in
Chicago en de beurskrach. De
80-jarige Walter Clairborne
Rawley kijkt terug op zijn jeugd
in deze Jdeurrijke tijd. Uitg. Da
Arbeiderspers, 274 pag., prijs f
39,90.
- Esther Selsdon, Onhoudba
re posities. Drie jonge vrouwen!
in Londen op zoek naar de juis
te man. Selsdon, voormalig ad
vocate en professioneel trapeze
werkster, debuteerde met deze
'schaamteloze roman'. Uitg.
Meulenhoff, 175 pag., prijs f
24,90.
- Bao Ninh, Het verdriet van|
Vietnam. De Noordvietnamese
schrijver, geb. 1952, overleefde]
als een van de weinigen de;
jungle-oorlog in zijn land. Hij
doet er verslag van in deze ro
man. Uitg. De Geus, gebonden,
240 pag., prijs f.39,90.
- Willem Jan Otten, Ons man
keert niets. Roman over een
jonge huisarts wiens voorganger
op geheimzinnige wijze dood
gevallen is. Uitg. Van Oorschot,
paperback, 197 pag., prijs
f.32,50.
- Maria Nurowska, Brieven
der liefde. De zestienjarige Elz-
bieta wordt prostituée in het
getto van Warschau om haar
vader en zichzelf van de hon
gerdood te redden. Uitg. De!
Geus, gebonden, 217 pag., prijs
f.39,90.
- Romesh Gunesekera, Rif.
Roman over een liefde die zich;
afspeelt op een paradijselijk!
landgoed aan de kust van Sri;
Lanka. Ongestoorde rust, tot
politiek geweld zich aandient.
Uitg. Nijgh Van Ditmar, 181
pag., prijs f.34,90.
- Jane Urquhart, In een ande
re wereld. Midden negentiende
eeuw spoelt op een eiland voor
de Noordierse kust een schip i
breukeling aan met het woord!
'Moira' op zijn lippen. De jonge
vrouw die hem vindt vlucht
naar Canada, maar zwicht voor
de lokroep van een 'andere we
reld'. Uitg. Prometheus, 314
pag., prijs f.39,90.
- Gerard Reve, Brieven aan
Josine M. 1959-1982. De be
kende bundel uit 1981, uitge-|
breid met zeven brieven uit]
1982. Uitg. Veen, 535 pag., prijs
f.59,90 (paperback), f.79,90 (ge-
bonden).
- Marijke Höweler, De waar
heid houdt van vrolijke gezich
ten. Korte verhalen. Uitg. Atlas,
173 pag., prijs f.29,90.
- Rosita Steenbeek, De laatste
vrouw. Autobiografische roman
van de vrouw die relaties had;
met o.m. Fellini en Moravia.] i
Uitg. Contact, 315 pag., prijs'
f.34,90.
- Elisabeth Marain, De vluch
telingen. Cyclus der legenden 1
'Meeslepende roman' over]
België gedurende de Eerste We-;
reldoorlog. Van Marain versche-
nen eerder de romans Het tra-
nenmeer en Rosalie Niemand.I
Uitg. Arena. 295 pag., gebon
den, prijs f.42,90. f
- Shere Hite, Ariadne Jupi-1 j
ter. De avonturen van een he
melse vrouw op Aarde. De- j
buutroman van de schrijfster
die beroemd werd met lijvige
rapprten over de seksualiteit
van vrouwen. Uitg. Arena, 237
pag., gebonden, prijs f.42,90.
- De duivel in vermomming.
Zeven essays over popmuziek,
gschreven door Greil Marcus,
Bilwet, Karin Spaink, Jaap
Boots, Hubert Smeets, Martin
Bril, Dirk van Weelden. Uitg.
Nijgh Van Ditmar, 124 pag.,
prijs f.29,90.
- Evelien Gans, Gojse nijd j
joods narcisme. De verhouding
tussen joden en niet-joden in
Nederland. Uitg. Arena, 159
pag., prijs f.24,90.
- Patricia Grace, Potiki. Ro-
man over de Nieuw-Zeelandse
Maori-cultuur, waarin het vre
dige bestaan van een jongere
generatic Maori's verstoord
wordt door de bulldozers van
een projectontwikkelaar. Uitg.
De Geus. 220 pag., prijs f.39,90.
- Dorien Pessers, De wet van
het hart. Provocerende argu
menten tegen enkele dogma's
van deze tijd. Pessers, juriste en
feministe, is bang voor 'de ge
stage ondermijning van de pn-
vate levenssfeer', ofwel de af
brokkeling van het gezin. Uitg.
Balans. 149 pag., gebonden,
prijs f.39,50.
- Jenny Diski, Oom Aap. Ro
man over een vrouw, Charlotte
Fitzroy, die krankzinnig wordt,
al haar kleren uittrekt en haar
voortuin begint om te spitten.
Uitg. Atlas, 320 pag., prijs
f.39,90.
RECENSIE KOOS POST
Ruth Rendell, De krokodilvogel. Uitgeverij
Het Spectrum, 34,90.
De Utrechtse uitgever blijft
Ruth Rendell onverstoorbaar als
'de beste thrillerschrijfster van
Engeland' etaleren. Ook als zij -
dat gebeurde een aantal maan
den geleden - met een tamelijk
taai en saai verhaal (Asta's boek)
op de proppen komt. Maar nu
heeft zij zich ondubbelzinnig
gerevancheerd met De krokodil
vogel, het meeslepende verhaal
van het meisje Liza dat door
haar moeder Eve extreem be
schermd wordt opgevoed. Als
het kind zo'n zestien jaar oud is
heeft ze nog nooit in een bus of
trein gezeten, heeft ze nooit iets
zelf in een winkel gekocht, is ze
zelfs niet eens in een winkel ge
weest, heeft ze nooit getelefo
neerd en heeft ze ook nooit ie
mand van haar eigen leeftijd ge
kend. liet klinkt absurd, maar
Ruth Rendell slaagt erin dat on
geloofwaardige gegeven een be
klemmende authenticiteit mee
te geven. Het lijkt echt.
Moeder Eve doet alles om
haar Liza in afzondering te hou
den, Niemand weet van hun be
staan. De paar mannen die tot
hun ver afgelegen heiligdom
doordringen, verdwijnen na
enige tijd weer. De jonge Liza
heeft in haar moeder een stren
ge lerares, maar maakt pas ken
nis met de praktische kant van
het leven als ze een jongeman
leert kennen die in de tuin komt
werken. Aan hem vertelt ze haar
wonderlijke levensverhaal. Door
haar verleden en .heden knap
tot een eenheid te verweven
bouwt Rendell een boeiende ro
man op die ondanks de onlogi
sche omstandigheden heel lo
gisch in elkaar lijkt te steken en
geeft het verhaal een verrassend
einde.
JEUGDBOEKEN «RECENSIE
CASPER MARKESTEUN
Ton van Reen, 'Het loon van de duivel', il
lustraties Mariska Baan. Uitgeverij Wilde-
boer, 24.90
Frank Herzen, De vlucht van de Havik'
Uitgeverij Christofoor, 26,50
Soms leek het bij Van Reen een
beetje op de romancyclus De
Tandeloze Tijd van A.F.Th, van
der Heijden: het vierde en
laatste deel van de serie De Ben
de van de Bokkerijders kwam
maar niet af. Telkens schreef
Van Reen een ander boek tus
sendoor.
Nu is het dan toch zover. Het
loon van de duivel beschrijft het
begin van het einde van de Bok
kerijders. In 'levende lijve' zijn
ze momenteel op de zaterdag
bij de KRO-televisie te zien in
de dertiendelige jeugdserie 'De
legende van de Bokkerijders'.
Die serie is gebaseerd op Ont
snapt aan de galg, het eerste
deel van het Bende-kwartet, dat
Van Reen wijdde aan de twaalf
jarige Mathijs Stevens, die als
stalknecht bij dokter Joseph Kir-
chhoffs, kapitein van de bokke
rijders, gaat werken.
De al hoog geprezen Neder
lands/Belgische dramaserie van
Karst van der Meulen met o.a.
Hugo Metsers en Joost Prinsen
is overigens niet zonder slag of
stoot tot stand gekomen. Toen
auteur en uitgever het filmsce
nario lazen, zagen zij tot hun
verbazing dat de scenarioschrij
ver zijn script niet alleen had
gebaseerd op Ontsnapt aan de
galg maar (volgens hen) ook
elementen had gehniikt uit de
vervolgdelen Vurige ruiters en
De gesel van het zwarte goud. En
dus moesten daarover ook
rechten betaald worden. De
produktiemaatschappij ging
dwarsliggen, omdat volgens
haar de scenarioschrijver geput
had uit voor iedereen tocuanke-_
Frank Herzen zou je met een
beetje goede wil ook een histo
risch jeugdboek kunnen noe
men. Het zelfgeknutselde vlieg
tuig de Havik is voor Laurens
van Buuren de mogelijkheid te
ontsnappen aan bij voorbeeld
de ruzies tussen zijn vader en
moeder. De Havik staat in de
achtertuin en daar droomt Lau
rens zijn avonturen. Zo belandt
hij in het Frankrijk van de zes
tiende eeuw. waar hij de legen
darische Nostradamus ont
moet, de man die volgens de re
cente roman Nostradamus van
Knut Boeser (uitgave BZZTólI)
zelfs de moord op Kennedy, de
landing op de maan en de twee
wereldoorlogen van onze eeuw
voorspelde.
Met de grote waarzegger gaat
Laurens naar een bijeenkomst
in Het Wapse Woud. waar o.a.
ook tovenaar Merlijn aanwezig
is. Met Merlijn en Nostradamus
gaat hij in de Havik verder terug
in de tijd, naar hel -Brittannië
van rond 1350. De tovertrucs
van Nostradamus komen daar
goed van pas om te bereiken
wat ze willen, maar ook Laurens
kan met een eigentijds handig
heidje zijn steentje bijdragen.
De poging echter om Nostrada
mus in Laurens' tijd te laten
(be)landen met behulp van de
Havik lukt niet.
Boeiend is zo'n tijdsprong
naar het verleden haast altijd,
zeker als je net als Frank Herzen
lekker kan schrijven. Hij heeft
het dan ook zeker niet nodig
om als de eerste de beste serie-
schrijver reclame voor zijn ei
gen boeken te maken. 'Ik heb
thuis een paar boeken over Ko
ning Arthur.(...) Die zijn ge
schreven door ene Frank Her
zen. Hartstikke spannend', laat
Herzen ergens midden in het
verhaal zijn hoofdpersoon tegen
Merlinus (tovenaar Merlijn)
lijk historisch bronnenmateri
aal. Uiteindeljjk liep het conflict
zo hoog op. dat Van Reen en
uitgever Wildeboer besloten via
een kort geding hun gelijk te
halen. Dat kregen zij niet. waar
op zij besloten het hogerop te
zoeken. Dat beroep loopt nog.
Misschien heeft de vervelen
de gang van zaken rond de tv-
serie Ton van Reen meer aange
grepen dan hij zelf denkt, want
beetje in dit slotdeel. Van Reen
tekent professioneel de neer
gang van de Bende van de Bok
kerijders en schetst vakkundig
het profiel van Mathijs, die
meer en meer gaat twijfelen aan
de handelwijze van de bende.
Maar de spanning en betrok
kenheid die bij voorbeeld in
deel 1 zo sterk aanwezig waren,
ontbreken toch enigszins.
Het lijkt erop of Van Reen in
dit slotdeel te veel heeft willen
over macht en onmacht, hij laat
Kirchhoffs door eigen onbenul
ligheid gevangen nemen en op
hangen en de bende evolueren
tot duistere criminelen die nie
mand meer ontzien: 'Opkomen
voor de armsten en het bestrij
den van onrecht, nee, dat gold
niet meer voor deze nieuwe
bokkerijders.' Uiteindelijk moet
door het brute en gewelddadig
optreden van de schout en de
beul ook Mathijs zijn biezen
Nieuwe Wereld, waar, zo denkt
hij, ieder mens evenveel kansen
heeft.
Van Reen heeft met de nu
complete serie de jeugdlitera
tuur verrijkt met een uitstekend
leesbaar overzicht van opkomst
en ondergang van de Bokkerij
ders. Met hem hebben wij er
een auteur van historische boe
ken van formaat bij.
Vliegtuig
Mariska Baar maakte de tekeningen bij de allerlaatste avonturen van de Bokkerijders.
net uit
