Hutu-leiders
maken hulp
onmogelijk
Buitenland
Heym vraagt 'tolerantie
en innerlijke eenheid'
Coup mislukt in Gambia
Albanezen
eerder naar
de stembus
Hussein bezoekt Israël voor het eerst officieel
Dublin schort vrijlating IRA-leden op
Moskou wil antwoord VN op
Iraakse erkenning Koeweit
Twijfel over uitbreiding Europese Unie
VRIJDAG 11 NOVEMBER 1994
President wil moeder als premier
colombo De pasgekozen Srilankaanse president Chandrika
Bandaranaike Kumaratunga wil haar moeder, Sirima Bandara-
naike, tot premier benoemen. Dat is vanmorgen van een kabi
netslid vernomen. De premier en de nieuwe regering worden
naar verwachting dit weekeinde beëdigd. Bandaranaike was al
enkele malen eerder premier van Sri Lanka.
Unita: vredesakkoord van de baan
luanda De Angolese guerrillabeweging Unita heeft gisteren
verklaard dat haar leider Jonas Savimbi het vredesverdrag dat bij
onderhandelingen met de regering was opgesteld, volgende
week niet zal tekenen. De aankondiging volgde op de verovering
door regeringstroepen van de stad Huambo, waar de rebellen
hun hoofdkwartier hadden. De Angolese president Dos Santos
heeft gezegd het akkoord te tekenen, ongeacht de beslissing van
Unita.
'Staatsomroep moet onafhankelijk zijn'
rome» De Italiaanse Senaat heeft gisteren een door de oppositie
ingediende motie aangenomen, waarin gesteld wordt dat de
raad van bestuur van de staatsomroep RAI moet worden geko
zen door het parlement en onafhankelijk moet zijn van de rege
ring. De stemming is een nederlaag voor premier Berlusconi, die
met instemming van het parlement enkele maanden gele
den het zitténde bestuur van de RAI verving door regeringings-
gezinde personen.
Ambassademedewerkers VS gedood
port-au-prince» Een gewapende man heeft gisteren in Haïti een
auto van de Amerikaanse ambassade gestolen en daarbij twee
Haïtiaanse personeelsleden gedood. Een derde raakte erstig ge
wond. De Haïtianen waren als bewakers in dienst van de Ameri
kaanse ambassade. Ze werden overvallen toen ze geld voor de
salarissen hadden opgehaald.
Parlement Malawi stemt zichzelf rijk
Een halfjaar na hun verkiezing, hebben de leden van
het parlement van Malawi ingestemd met de verdubbeling van
hun eigen maandsalaris (van 151 naar 226 gulden) en onkosten
vergoeding. Tegelijkertijd is de regering begonnen om te snoei
en in het aantal politieke functies.
Poolse minister van defensie ontslagen
warschau De Poolse president Lech Walesa heeft gisteren mi
nister van defensie Kolodziejczyk ontslagen. Hij deed dat op ver
zoek van premier Pawlak. Walesa had de minister al in oktober
gevraagd op te stappen omdat deze met meerdere generaals in
botsing was gekomen. Kolodziejczyk weigerde toen af te treden.
Boegdeur Estonia wordt geborgen
Zweden en Finland zijn gisteren overeengekomen
dat ze proberen de boegdeur te bergen van de veerboot Estonia.
Meer dan 900 opvarenden verdronken toen het schip in septem
ber dicht bij de Finse kust zonk. Volgens het Zweedse ministerie
van defensie 'moet de boegdeur boven water komen zodat er
een bevredigende technisch onderzoek kan worden gedaan.'
Britse hulp aan dam Maleisië onwettig
londen» Het Britse Hooggerechtshof heeft de betaling van 640
miljoen gulden aan Maleisië voor de bouw van een stuwdam
gisteren onwettig verklaard. Het geld werd in 1991 door minister
Hurd (buitenlandse zaken) aan Maleisië toegezegd. De hulp
waarvan een deel al is betaald zou uit een fonds voor ontwik
kelingssamenwerking komen. Volgens de Britse wet mogen uit
dit fonds alleen betalingen worden gedaan als die het betreffen
de land ten goede komen. De bouw van een dam dient volgens
de rechter geen enkel economisch belang.
De omstreden Oostduitse schrijver en voormalige dissident Stefan Heyrr
Bij opening nieuwe zitting Duitse Bondsdag
correspondent
Het was een gebeurtenis waar
conservatieve politici tegen
hadden op gezien als tegen een
bezoek aan de tandarts, maar
ook zij moesten later toegeven
dat de rede van Stefan Heym
niet de aanstootgevende tekst
was die zij hadden gevreesd.
De 81-jarige schrijver mocht
gisteren als oudste afgevaardig
de in het Rijksdaggebouw in
Berlijn de eerste vergadering
van de vorige maand gekozen
Bondsdag openen en een toe
spraak houden. Omdat Heym
zeer omstreden is, het 'socialis
me' nog steeds verkiest boven
het 'kapitalisme' en de commu
nistische PDS vertegenwoor
digt, hadden politici van de
CDU van kanselier Kohl en haar
Beierse zusterpartij CSU ge
dreigd de zaal te verlaten zodra
hij over de schreef zou gaan.
De toespraak werd door de
regeringspartijen in ijzige stilte
aangehoord. Er kon zelfs geen
beleefdheidsapplaus af. Kohl
keek niet eenmaal naar het
i zijn rede hield
Heym een pleidooi voor 'weder
zijdse tolerantie' en riep hij oost
en west op zich in te blijven
spannen voor de 'innerlijke
eenheid', die na de hereniging
van het land maar moeizaam
tot stand komt. ,,Dat is geen
zaak voor één partij. Laten we
hier het goede voorbeeld geven
en als een coalitie van het ge
zond verstand over deze kwes
ties debatteren", aldus Heym.
Hij prees de democratie en de
efficiency die het westen had
'ingebracht', maar herinnerde
zijn gehoor ook aan de positieve
kanten van de voormalige DDR,
'waar iedereen een baan en een
dak boven zijn hoofd had en
waar het sociale systeem goed
werkte'. „Men moet niet neer
kijken op levens waar geld niet
het belangrijkste was en de elle
bogen niet het belangrijkste li
chaamsdeel".
Toen hij zei dat er in Duits
land geen plaats was voor
'chauvinisme, racisme, anti-se-
mitisme en stalinistische prak
tijken', ging er zelfs bij de fractie
van de sociaaldemocratische
SPD een zwak applaus op.
Na de toespraak van Heym,
van wie verder geen grootse po
litieke daden meer worden ver
wacht, ging men over tot de or
de van de dag. De voorzitter van
Bondsdag, de CDU-politica Rita
Süssmuth werd herkozen, en de
voormalige anti-establishment-
partij Bündnis 90/de Groenen
mocht dankzij de steun van
CDU/CSU een van de vier vice-
voorzitters leveren. De SPD, die
Artsenorganisatie dreigt kampen te verlaten
De situatie in de vluchtelingenkampen in Zaïre en Tan
zania verslechtert met de dag. De Rwandese Hutu-leiders
in de kampen oefenen daar een terreur uit die het de
hulporganisaties vrijwel onmogelijk maakt hun werk te
doen. Artsen zonder Grenzen heeft gisteren gedreigd zich
uit de kampen terug te trekken als de macht van de
Hutu-leiders niet drastisch wordt beperkt.
Volgens Artsen zonder Grenzen
schuwen de Hutu-leiders, die
de volkerenmoord op Tutsi's in
Rwanda hebben georganiseerd,
geen middel om zich te laten
gelden. Iedere morgen worden
in de kampen lijken gevonden
van hun tegenstanders. Ver
meende spionnen van de nieu
we regering in Rwanda worden
omgebracht en mensen die zin
spelen op terugkeer naar hun
land wacht hetzelfde lot. Nog
maar heel weinig vluchtelingen
durven naar hun land terug, al
dus Artsen zonder Grenzen. De
organisatie presenteerde giste
ren een rapport 'Breaking the
Cycle' over de Rwandese
vluchtelingenkampen.
De Hutu-machthebbers ver
duisteren hulpgoederen
trapen
te be-
i doel-
machtigen. Ze blokket
bewust de registratie van de
vluchtelingen, waardoor het de
hulporganisaties onmogelijk is
voedsel op doelmatige wijze te
distribueren. „Zij bepalen wie
hulp krijgt en wie niet", meldt
directeur De Mllliano van Art
sen zonder Grenzen.
'Ier illustratie noemde De
Milliano het vluchtelingenkamp
Kibumba. Daar wordt dagelijks
voor 220.000 mensen voedsel
aangevoerd, teiwijl er niet meer
dan 120.000 worden opgcvan
(■uil. Toch is nog steeds onge
ondervoed. Buiten het kamp is
een levendige handel ontstaan
in hulppakketten. Dat een deel
van de hulpgoederen in de cha
os verloren gaat, is normaal
maar doorgaans is dat niet
meer dan tien tot vijftien pro
cent.
Doordat het Hoge Commissa
riaat voor de Vluchtelingen af
gelopen zomer de Hutu-leiders
heeft ingeschakeld om de voed
seldistributie in de kampen te
verzorgen, zijn zij erin geslaagd
de hele verdeling naar zich toe
te trekken. Het inschakelen van
plaatselijke leiders is gebruike
lijk om bij cirissituaties snel
hulp te verlenen. Volgens De
Milliano heeft dat in dit geval
desastreuze gevolgen.
Leden van Bündnis 90/de Groenen luisterden de eerste zitting van de
Bondsdag op met zonnebloemen, het symbool van hun partij.
FOTO REUTER LUTZ SCHMIDT
altijd twee vice-voorzitters had
gehad, moest hiervoor een van
haar kandidaten offeren en dat
zette veel kwaad bloed.
Aanstaande dinsdag staat de
herverkiezing van bondskanse
lier Kohl op het programma.
Gezien de kleine meerderheid,
10 zetels, die zijn coalitie van
CDU/CSU en de liberale FDP
heeft kan dat een spannende af-
banjul afptuatie in de hoofdstad Banjul
weer normaal. De bevolking
ging aan het werk. Bij de toe
gangswegen lot de stad contro
leerde het leger auto's.
I Iet huidige bewind kwam op
22 juli aan de macht, toen de
29-jarige luitenant Yaya Jam
meh de 70-jarige burgerpresi
dent Dawda Jawara verdreef.
Een Amerikaans oorlogsschip
bacht Jawara, die sinds 1965 re
geerde, in veiligheid.
Een staatsgreep in de Westafri
kaanse republiek Gambia is af
gelopen nacht mislukt. Dat
heeft vice-president luitenant
Sana Sabally vandaag op de
staatsradio meegedeeld. Meer
zouden zijn om
dere soldati
gekomen.
De hele nacht wart
wijk Bakau, waar kaze
gen, schoten van zwart
te horen. Vanochtend v
de
De afwijzing van
grondwet door de Albanese kie
zers resulteert vermoedelijk in
vervroegde verkiezingen in het
voorjaar van 1995. De regeren
de Democratische Partij gaf gis
teren te kennen dat zij haar ver
zet tegen een vervroegde stem
busgang opgeeft. De socialisti
sche oppositie dringt al langer
aan op vervroegde verkiezin
gen.
President Sali Berisha van Al
banië erkende dat een meerder
heid van de bevolking bij het re
ferendum zondag de nieuwe
grondwet heeft afgewezen. Eer
der op de dag had de oppositie
nog de vrees uitgesproken dat
de autoriteiten druk doende
waren de uitslag van het refe
rendum te vervalsen.
De socialisten keerden zich
tegen de nieuwe grondwet, om
dat die de president te veel
macht zou geven. Grieken en
andere minderheidsgroepen
hekelden het gebrek aan garan
ties voor godsdienstvrijheid. De
afgewezen grondwet wilde van
Albanië een democratische re
publiek met een marktecono
mie maken. De huidige consti
tutie brandmerkt het land nog
altijd als een 'dictatuur van het
proletariaat'.
correspondent
Koning Hussein van Jordanië
heeft gistermiddag voor het
eerst in alle openheid een be
zoek gebracht aan Israël. In de
tuin van het Gabriel-huis, aan
de oever van het Meer van Gali-
lea, beloofde hij'het Israëlische
volk dat de vrede blijvend zal
zijn. Premier Rabin antwoordde
dat hét vredesverdrag zal wor
den vertaald in 'levende werke
lijkheid'.
„We hopen en bidden", zei
de koning, „dat deze belangrijke
gebeurtenis er een van vele mag
zijn, omdat iedereen zoekt naar
een alomvattende vrede voor
dit gebied en naar de betere
toekomst waarop onze volken
recht hebben". Tijdens een kor
te, geïmproviseerde persconfe
rentie bevestigde de koning dat
hij in het geheim enkele malen
eerder in Israël is geweest, maar
hij gaf geen bijzonderheden.
Het bezoek van. koning Hus
sein aan het Meer van Galilea
wordt in Israël beschouwd als
een proef, bedoeld om het
Jordaanse volk te laten wennen
aan de nieuwe situatie. De ko
ning liet weten dat hij 'zeer bin
nenkort' opnieuw naar Israël zal
reizen. Uiteindelijk zullen zijn
uitstapjes moeten leiden tot een
klimaat waarin een officieel be
zoek aan Jeruzalem mogelijk zal
zijn.
Eerder op de dag was in het
noordelijke grensgebied in de
Beth She'an-vallei een
Leren en lezen verkleinen
kans op ziekte van Alzheimer
Ottawa afp ouderen. De ziekte leidt tot de-
Mensen die tien jaar of langer
onderwijs hebben gehad, lopen
vier keer zo weinig kans de ziek
te van Alzheimer te krijgen als
ongeletterden of mensen die
nauwelijks naar school zijn ge
weest. Dat blijkt uit een studie
van het Canadese ministerie
van gezondheidszorg, die'is ge
publiceerd door het tijdschrift
Neurologie.
Ook blijken mensen met ge
wrichtspijn die regelmatig die
ontstekingsremmers gebruiken,
twee keer zo weinig kans heb
ben op Alzheimer als. andere
De Jordaanse koning Hussein (rechts) wordt bij zijn bezoek a
premier Rabin.
grensovergang tussen Israël en
Jordanië geopend. Israël ver
wacht via deze overgang al snel
een druk vrachtverkeer tussen
Jordanië en de haven van Haifa
aan de Middellandse Zee. Jor-
„We hebben geconstateerd
dat mensen met een betere op
leiding minder risico lopen", al
dus Joan Lindsay voor het Cen
trum voor Ziektecontrole in Ot-
De studie in achttien Canade
se dorpen lijkt de theorie te on
dersteunen dat het scherpen
van de geest zorgt voor een ver
traging bij het optreden van de
gevreesde ziekte. „De bood
schap lijkt duidelijk. Mensen die
geestelijk fit zijn, lopen minder
risico", concludeert Lindsay.
IRA ontkent elke betrokkenheid bij overval in Noord-Ierland
Drie vermoedelijke leden van
het Ierse Repubklikeinse Leger
hebben gisteren bij een
mislukte roofoverval op een
postkantoor in het Noordierse
Newry een postbeambte ver
moord. Twee verdachten zijn
opgepakt, een derde wordt
nog gezocht. In reactie op de
overval besloot de Ierse rege
ring de geplande vrijlating van
negen IRA-leden op te schor-
De IRA ontkende impliciet
achter de aanslag te zitten. In
een verklaring zei de organisa
tie dat hpt staakt-het-vuren
dat op 31 augustus van kracht
werd, nog steeds overeind
staat en dat zij het niet verbro
ken heeft. Gerry Adams, de lei
der van Sinn Fein, de politieke
arm van de IRA, toonde zich
'zichtbaar geschokt' volgens
•een verslaggever. „Hij ver
steende en het was duidelijk
dat hij onmiddellijk de impli
caties van de aanslag be
greep." De Ierse regering was
van plan nog voor Kerst negen
IRA-gevangenen vrij te laten.
De eerste twee zouden nog
voor het weekeinde op vrije
voeten komen. Sinn Fein
noemde dat voornemen een
'moedig initiatief. Overigens
hebben de IRA noch haar pro*
testantse tegenspelers, die een
paar weken later tot een
staakt-het-vuren besloten, nog
altijd geen enkel wapen inge
leverd.
De Russische minister van bui
tenlandse /.aken, Andrej Ko-
zyrev, heeft de Verenigde Naties
opgeroepen tot een 'adequaat'
antwoord op de erkenning van
Koeweit door Irak gisteren. De
Russische bewindsman is voor
stander van een stapsgewijze
versoepeling van de sancties die
na de Iraakse bezetting van
Koeweit in 1990 door de VN zijn
afgekondigd.
De Russische minister woon
de gisteren in Bagdad de zitting
bij van het Iraakse parlement
waar tot erkenning van Koeweit
als onafhankelijk land werd be
sloten. Irak beschouwde de
oliestaat tot nu toe als een
Iraakse provincie. De minister
denkt dal er ondanks dat besluit
nog tijd nodig is voordat het
wantrouwen jegens Irak we
gebt: „Maar de zon schijnt al,
en haar stralen geven hoop dat
er warmere dagen komen."
Erkenning van Koeweit was
een van de belangrijkste voor
waarden van de Verenigde Na
ties om een einde te maken aan
het internationale embargo te
gen Bagdad. Als het gevolg van
de blokkade is d
situatie in Irak rampzalig.
De Verenigde Stalen hebben
terughoudend gereageerd op
liet besluit. Bagdad moet ook de
andere resoluties van de VN uit
voeren, voordat de sancties
worden opgeheven, zo zei de
woordvoerster van het Witte
Huis. „Als die erkenning zowel
met woorden als met daden een
feit is, dan is dat een positieve
zaak. Maar er zijn nog andere
voorwaarden in VN-resolutics
waaraan Irak moet voldoen
voordat we kunnen praten over
het opheffen van de sancties."
Alle ogen zijn gericht op Zweden
De euforie waarmee begin dit jaar in Brussel de
toetredingakkoorden met Oostenrijk en de drie
Noordeuropese staten Noorwegen, Zweden en
Finland werd begroet, is verdwenen. Mpt inge
houden adem en samengeknepen billen wacht
'Europa' op de uitkomst van de cruciale Zweed
se volksraadpleging, zondag. Het is namelijk
nog geen uitgemaakte zaak dat de gewenste uit
breiding van de Europese Unie er in zijn geheel
komt. Alleen de toetreding van Oostenrijk staat
vast.
De Zweedse regering heeft de bevolking van het
land gisteren opnieuw opgeroepen om toch voor
al voor het lidmaatschap van de Europese Unie te
stemmen. Afwijzing van aansluiting kan rampza
lige gevolgen hebben voor het land. Tegenstan
ders van aansluiting bij de EU zeggen dat de re
gering de kiezers bang probeert te maken. De
laatste peilingen voorspellen een nek-aan-nek-ra-
ce. Het Zweedse parlement, de Riksdag, heeft
overigens het laatste woord.
Dinsdag hadden de tegenstanders tot schrik
van de regering, Brussel en de financiële markten
een lichte voorsprong (42 vs. 40 procent). Giste
ren gaf een andere meting een tegenovergesteld
resultaat: 52 procent voor toetreding, 48 procent
tegen. Vanavond debatteren politici en voor- en
tegenstanders op de Zweedse televisie. Dat debat
kan de uitkomst beïnvloeden en wordt daarom
ook met bijzondere belangstelling gevolgd in de
buurlanden.
Finland heeft vorige maand al een referendum
gehouden over aansluiting tot de Europese Unie.
Noorwegen gaat over ruim veertien dagen naar
de stembus. De Finnen hebben reeds in meerder
heid 'ja' gezegd, maar het parlement heeft in deze
het laatste woord. De beraadslagingen zijn afgelo
pen zondag onder druk van de tegenstanders op
geschort in afwachting van de Zweedse volks
raadpleging.
De beurs in Helsinki reageerde geschrokken en
de centrale bank moest ingrijpen om een scherpe
koersval van de markka te voorkomen. Finse par
lementariërs, die gezegd hebben de mening van
het volk te respecteren, zouden bij een Zweeds
nej wel eens op dat voornemen kunnen terugko
men. Ook de autonome, Zweedstalige Finse pro
vincie Aland wacht met ingehouden adem op de
Zweedse beslissing. Aland, dat vorige maand een
kleine meerderheid (51 procent) vóór 'Europa'
liet zien, gaat volgende week zondag nog eens
naar de stembus. Het provinciale parlement kan
besluiten buiten de EU te blijven.
Noorwegen heeft in 1972 het lidmaatschap al
eens afgewezen. De voorstanders van toetreding,
onder aanvoering van premier Harlem Brundt-
land, vinden nog steeds ruim 55 procent van de
bevolking tegenover zich! Het gaat momenteel
hard tegen hard, zonder dat er veel vcrschuivin
gen optreden tussen voor- en tegenstanders.
De Noorse regering hoopt dat de Noren eieren,
voor hurl geld kiezen en niet alleen achter willen
blijven wanneer na Finland ook Zweden 'ja' zegt.
Het is twijfelachtig of de Noren zich daardoor la
ten verleiden, maar waarnemers menen dat het
de enige kans is om de opinie te veranderen. Ook
in Noorwegen beslist uiteindelijk het parlement,
waarin de tegenstanders de voor ratificering van
het toetredingsverdrag benodigde drievierde
meerderheid kunnen blokkeren.
