De WEU is uitgeslapen
nu het opstaan nog
Feiten Meningen
Allergrootsten der aarde niet op congres in Maastricht
Het j aar van
de flexibele
werktijden en
loonstijgingen
Midden-Amerika vreest Califomische illegalenwet
VRIJDAG 11 NOVEMBER 1994
2
Hij noemt een Owen, Vranitzky, Gyl-
lenhammar, Maljers, Van Agt, Sch
weitzer en Sullivan. Het zijn enkele
van de gastsprekers die Dim J. Baars,
directeur van het in Vlaardingen ge
vestigde European Research Center
(ERC), heeft weten te strikken voor
de achtste editie van Global Panel
volgende week.
Global Panel is een conferentie waar
zo'n 650 Europese, maar ook Ameri
kaanse directeuren en decision ma
kers op afkomen. Samen met zijn
vijftien medewerkers organiseert
Baars dit 'congres der congressen', in
het Mecc in Maastricht.
Hij vindt het heel erg jammer dat
Shirley W. Y. Kuo niet komt. Hij
heeft haar, oud-minister van financi
ën en minister van Staat van Taiwan,
moeten afbellen. China heeft via zijn
ambassade in Den Haag druk uitge
oefend op het ministerie van econo
mische zaken. Of zij eruit, of wij er
uit, heeft China gedreigd.
Maar daar staat 'n Stan Shih wel
mooi tegenover, zegt Baars. Die man
is oprichter en directeur van de com
putergigant Acer. Noem hem gerust
de Bill Gates van Azië.
Azië zal tijdens Global Panel centraal
staan. Onder voorzitterschap van
Unilever-president-directeurFloris
Maljers wordt bijvoorbeeld gespro
ken over onderwerpen als de econo
mische impact van China op de we
reldmarkt. Topman Pehr Gyllen-
hammar van Volvo Zweden denkt
daar net als (Parisbas)bankdirecteur
Lvy-Lang en wonderboy Shih uit Tai
wan wat zinnigs over te kunnen zeg
gen.
Op donderdag zit dezelfde hoogste
Volvo-baas een conferentie voor over
de toekomst van de auto-industrie.
Allemaal global gezien natuurlijk, in
de meest letterlijke zin van het
woord. Frans Sevenstern van NedCar
mag daar zijn visie geven op onder
andere de toekomst van de Europese
auto-industrie. Maar ook 'hotshots'
als Louis Schweitzer van Renault en
Dennis Root van de Aziatische poot
van het Amerikaanse Chrysler schui
ven aan om hun licht te laten schij
nen over de mogelijkheden en moei
lijkheden van de automobielindus
trie. Overigens hebben de échte top
figuren uit Azië het laten afweten
omdat in dat werelddeel tezelfdertijd
de APEC-conferentie plaatsheeft. Dit
is de belangrijkste topconferentie in
Azië, te vergelijken met de EU-top.
Op Global Panel spreken politici als
de Oostenrijkse kanselier Franz Vra
nitzky, de Vlaamse premier Luc van
den Brande, de vice-president van de
Deutsche Bank in Tokio Kenneth
Courtis en niemand minder dan EG-
ambassadeur in Washington Dries
van Agt over onder andere de econo
mische kansen die Azië biedt,
's Morgens is dan al gesproken over
de vraag hoe de relatie tussen Euro
pa, de VS en Azië er in de 21ste eeuw
zal uitzien. Device-premier van
Thailand, de voorzitter van de Chi
nese Handelkamer en de nieuwe
voorzitter van de EU, Jacques Santer
als hij komt worden geacht hun
kennis op dat gebied te berde te
brengen. Dat congresonderdeel zal
onder leiding staan van Allen Wein-
stein, de directeur van het in Was
hington gevestigde Centrum voor
Democratie dat zich (mede)architect
mag noemen van tal van vredespro
cessen. Onlangs heeft Weinstein nog
een belangrijke rol gespeeld bij het
vredesproces in Haïti.
Maar er gebeurt volgende week
woensdag, donderdag en vrijdag nog
veel meer in het kader van Global
Panel. Baars heeft bijvoorbeeld nie
mand minder dan Gordon R. Sulli
van, de chef-staf van het Amerikaan
se leger kunnen strikken voor een le
zing over de mega-reorganisatie van
de laatste jaren.
Het Nederlandse leger kan er wat
van leren, zo blijkt. Veertig hoogge
plaatste officieren van Defensie be
zoeken Global Panel. Het is een uit
gave die flink op de begroting drukt.
Deelname aan Global Panel (mits
uitgenodigd via relaties) kost exclu
sief overnachtingen, BTW en diners
iets minder dan drieduizend gulden.
Dim Baars, die de telefoonnummers
van alle groten der aarde op zak
draagt, heeft de laatste jaren al heel
wat vreemde dingen meegemaakt
met de organisatie van het panel.
Zoals toen de premier van Kazach-
stan zijn Toepolev op kosten van het
ERC liet vullen met zeventigduizend
liter kerosine. Baars: „Dat hadden
we beloofd, maar met zeventigdui
zend liter hadden we geen rekening
gehouden."
En wat te denken van de dertien be
wakers van de Turkse premier die
door Baars en de zijnen werden ge
dwongen hun wapens in te leveren
voordat ze het hotel binnen gingen.
Een van de gasten bleek toch nog een
stengun onder zijn jas mee naar bin
nen te hebben gesmokkeld.
HEERLEN JOS VAN DEN CAMP
Het ontbreekt de WEU-ministers, maandag in Noordwijk tijdens hun halfjaarlijkse top, niet aan eensge
zindheid. Zij geven daar hun zegen aan een 'discussiepapier', vol met 'aanzetten' voor een gemeenschap
pelijk defensiebeleid van de landen van de Westeuropese Unie en hun geassocieerde partners (waaronder
negen uit Centraal- en Oost-Europa).
Dit jaar zou best wel eens een historisch
jaar kunnen worden in sociaal-economisch
opzicht. De werkgevers hebben hun veto op
een kortere werkweek laten varen, op voor
waarde dat de werknemers flexibel inzet
baar zijn. De vakbonden spreken trots van
een doorbraak. Maar een doorbraak waar
naar toe?
Tot nu toe is een baantje van 9 tot 5 de
norm. Werken op zaterdag, zondag of 's
avonds en 's nachts wijkt af van de norm en
wordt dus extra beloond. Zodra flexibele
werktijden tot norm worden verheven, zijn
er geen uitzonderingen meer. Daarmee leg
je automatisch de bijl aan de wortel van de
'toeslagenboom', zoals NCW voorzitter
Blanken de toeslagen van 150 of 200 pro
cent voor het werken op onaangename tij
den noemt.
De Industriebond FNV roept nu om het
hardst dat de zaterdag 'nooit een gewone
werkdag' zal worden, maar zij staat wel de
gelijk op het punt de toeslag weg te geven.
Want als het aan de bond ligt mag Akzo de
zaterdag als gewone werkdag inroosteren in
ruil voor een verkorting van de werkweek
tot 36 uur.
Het is de vraag of de vakbeweging een
keus heeft. De internationale trend in het
bedrijfsleven om beschikbaar te zijn op de
uren waarop de klant zich aandient, is ta
melijk dwingend. Op nationaal niveau blijkt
dat alleen al uit de discussie over de Win
kelsluitingswet.
„Met werken op zaterdag verplichten de
(christelijke) werkgevers ons op zondag te
gaan voetballen", grapte FNV-bestuurder
De Waal onlangs. I let lijkt een flauw grapje,
maar al die flexibiliteit is een onomkeerbare
ontwikkeling die van grote invloed zal zijn
op het sociaal-culturele leven in ons land,
bijvoorbeeld op het gezinsleven.
Wil er van een gezinsleven sprake zijn,
dan zal er op zijn minst sprake moeten zijn
van gezamenlijke vrije tijd. Die wordt steeds
schaarser. Zeker als beide ouders (flexibel)
werken. De schooldagen 'ademen' niet
mee, waardoor de combinatie werk en kin
deren er niet gemakkelijker op wordt. Maar
ook alleenstaanden brengen hun vrije tijd
soms graag door met anderen. Vrije tijd
wordt bovendien ook gebruikt voor het be
stieren van de speeltuinvereniging of het
verzorgen van mensen die hulp behoeven.
Allemaal zaken waarvoor enige regelmaat
in de vrije tijd een vereiste is.
Ook op het loonfront kan het komende
CAO-seizoen een kentering betekenen. De
bijna tien jaar lang volgehouden loonmati
ging lijkt aan haar eind te gekomen. De
Bouw- en Houtbond FNV stelt een looneis
van 3,5 procent in weerwil van het feit
dat de vakcentrale FNV nog steeds 'werk
boven inkomen' predikt. FÏel geloof dat
loonmatiging banen oplevert, is tanende.
Opmerkelijk genoeg weigert VNO-voor-
zitter Rinnooy Kan de looneis te verkette
ren. Vorig jaar zou hij dat nog als 'volstrekt
onverantwoord' van de hand hebben gewe-
Wat is er veranderd? De grote werkge
versorganisaties vinden dat de gemiddelde
loonstijging over heel Nederland beperkt
moet blijven, maar bedrijven die veel winst
maken, mogen hun personeel best wat ex
tra's geven. Welke loonstijging in welke sec
tor verantwoord is, wil Rinnooy Kan aan de
werkgevers zelf over laten. Dat past in de
nieuwe sociaal-economische verhoudingen
waarin koepelorganisaties als FNV en VNO
steeds minder macht krijgen.
Kortom, niet alleen de werktijden moeten
worden aangepast aan de onderneming.
Ook de loonsverhogingen moeten zijn afge
stemd op de onderneming, met name op
de winstgevendheid. Hel moet afgelopen
zijn met het 'haasje-over-effect' waarbij het
eerste grote CAO-akkoord maatgevend
wordt voor de loonsverhogingen in alle sec
toren van de economie.
Die ontwikkeling is overigens al in gang
gezet. Ondernemingen die goed draaien,
weten allang aan het keurslijf van de loon
matiging te ontsnappen door bonussen uit
te keren, promoties te versnellen, arbeids
markttoeslagen te geven, reiskostenvergoe
dingen te verhogen of door auto's van de
zaak uit te delen. Volgens ramingen van het
Centraal Planbureau groeit deze zogeheten
'incidentele loonstijging' dit jaar voor het
eerst sinds twee jaar weer: met driekwart
procent.
DEN HAAG MARGREET VERMEULEN
Toen Reinhold Schrader woensdag in Mexico-stad
een taxi van zijn huis naar zijn werk nam, raakte hij
met de chauffeur aan de praat. Schrader is het hoofd
van de handelsmissie van de Amerikaanse staat Cali
fornia in de Mexicaanse hoofdstad. Maar toen de
chauffeur dat hoorde, stopte hij abrupt zijn auto,
'schold me uit met woorden die niet in de krant kun
nen, en zette mij woedend uit zijn taxi', zo liet Schra
der weten.
De chauffeur reageerde zoals zoveel Mexicanen de af
gelopen dagen. Zij voelen zich zwaar beledigd door de
aanvaarding door de Califomische kiezers van 'Voor
stel 187','waarbij aan de kinderen van illegale gastar
beiders (voor het overgrote deel Mexicanen) openbaar
onderwijs en een stuk gezondheidszorg wordt ont
houden.
'Voorstel 187' houdt de gemoederen in California al
wekenlang bezig, en het ziet er naar uit dat de storm
nog niet gaat liggen. Gouverneur Pete Wilson, initia
tiefnemer van het 'Voorstel 187', gooide daags na de
stemming olie op het vuur door meteen te gelasten
dat elke medische en sociale hulp aan zwangere ille
gale vrouwen moet worden stopgezet. Ook mogen il
legale bejaarden niet worden opgenomen in verpleeg
huizen.
Inmiddels zijn al acht rechtsgedingen tegen 'Voorstel
187' in gang gezet. Een rechter in San Francisco
schortte woensdag uitvoering van het verbod op on
derwijs aan kinderen van illegalen op. En een rechter
in Los Angeles deed gisteren hetzelfde voor wat som
mige aspecten van de medische hulpverlening betreft.
Na de massale studentendemonstraties van de laatste
weken, bleef het de afgelopen twee dagen tamelijk
rustig. Maar de spanning blijft in het zuiden van Cali
fornia aanwezig.
Een kwart van de Califomische bevolking namelijk is
van Latijnsamerikaanse afkomst. Van die zeven mil
joen Hispanics z\\r\ er zeker een miljoen illegaal in de
VS. Zij doen, zoals overal, het vuile werk.
De illegalen zijn een belangrijke factor geworden in de
Califomische economie. Veel bedrijven komen be
hoorlijk in de problemen zonder hun goedkope ar
beidskrachten. Het bedrijfsleven, dat zich nu achter
Wilson schaan, heeft vooral in de jaren '80 honderd
duizenden Mexicaanse arbeidskrachten de grens over
gelokt. Maar het gaat nu slecht met de economie van
deze dichtstbevolkte staat van de VS, en dus klinkt nu
het 'Amerikanen eerst' luider dan ooit.
In de Middenamerikaanse buurlanden heerst niet al
leen woede, maar ook ongerustheid. Als de Amerika
nen de miljoenen illegalen het land uitzetten, komen
die landen van herkomst in grote economische pro
blemen. Op het arme Mexicaanse platteland bijvoor
beeld, waar het overgrote deel van de illegalen van
daan "komt, isabsoluut geen werk.
In Mexico wordt al gesproken over boycot van Ameri
kaanse produkten en het richten van Mexicaanse in
vesteringen op andere Amerikaanse staten. Juist door
het vorig jaar tot stand gekomen vrijhandelsverdrag
Nafta (tussen de VS, Canada en Mexico) is de Mexi
caanse economie gegroeid en zijn de handelsmoge
lijkheden toegenomen. Mexico kan die nieuwe econo
mische macht gebruiken om California hun tradi
tionele partner onder druk te zetten.
Volgens David Halberstamm, de bekende auteur en
analist van de Amerikaanse cultuur, zijn de gebeurte
nissen in California een uiting van de onzekerheid bij
veel Amerikanen. „Er was altijd een 'zij' om zich tegen
af te zetten in de Amerikaanse politiek. Lange tijd wa
ren dat de communisten. Nu de Koude Oorlog voorbij
is, zijn wij op zoek naar een nieuwe 'zij'. Van de com
munisten is dat nu overgegaan op de immigranten."
WASHINGTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Geen vuurwerk op halfjaarlijkse top in Noordwijk
Nederland is het afgelopen half jaar voorzit
ter geweest van de WEU, de organisatie
voor politiek-inilitaire samenwerking aan
deze kant van de oceaan. Vroeger leidde de
club een 'slapend' bestaan. Maar sinds de
val van de Muur telt de Unie weer helemaal
mee bij het herverkavelen van de veiligheid
in Europa.
Onder het secretariaat-generaal van oud-
minister Wim van Eekelen zocht 'Willem's
Eigen Unie' de afgelopen jaren naarstig de
samenwerking met nieuwe partners uit het
voormalige Oostblok. Maar bovenal heeft
de WEU de ambitie uit te groeien tot de de-
fensiepoot van de Europese Unie en de Eu
ropese pijler van het Atlantisch bondge
nootschap, de NAVO.
Rond de tafel in Noordwijk zitten maandag
dan ook maar liefst 48 ministers (van defen
sie en van buitenlandse zaken) van 24 lan
den. De WEU omvat momenteel negen van
de twaalf lidstaten van de Europese Unie.
Griekenland staat op het punt toe te treden
als volwaardig lid: Ierland en Denemarken
doen mee als 'waarnemer'. IJsland, Noor
wegen en Turkije zijn 'geassocieerd lid'.
De Unie laat verder sinds een tijdje haar
'geassocieerde partners' zo veel mogelijk
toe tot haar vergaderingen. Dat zijn Polen,
Hongarije. Republiek Tsjechië, Slowakije,
Roemenië, Bulgarije en de drie Baltische
staten. Deze negen landen zijn er overigens
eerst en vooral op uit om lid te worden van
de NAVO. En ze lijken hun zin te krijgen,
want in Washington, maar ook in Den
Haag, groeit het besef dat een NAVO-Iid-
maatschap er eerder inzit dan toetreding
tot de Europese Unie.
Van Eekelen, die in Noordwijk zijn functie
na vijf jaar overdraagt aan de Portugees Cu-
tileiro, is het met die volgorde niet eens: hij
bepleit precies het omgekeerde.
Een NAVO die uitbreidt naar het oosten en
zijn nieuwe partners een veiligheidsgarantie
geeft, trekt wederom een scheidslijn met
Rusland, is zijn stelling. De oud-minister
haalt Midden- en Oost-Europa liever eerst
de WEU binnen. Maar op het gebied van
concrete samenwerking met deze landen is
de NAVO al een stuk verder dan de WEU.
Ook hebben de 'klassieke' WEU-lidstaten
hun handen meer dan vol aan het beter op
elkaar afstemmen van hun defensiebeleid,
politiek zowel als militair. De Unie laat het
grote werk op het gebied van vredesopera
ties liever over aan de, NAVO (die er ook nog
niet zo veel van terechtbrengt) en wil zich
zelf voornamelijk toeleggen op humanitaire
acties en reddingsoperaties. Dat blijkt al
moeilijk genoeg: een toezegging voor een
WEU-politiemacht van 180 man in de
Bosnische stad Mostar kan nauwelijks wor
den nagekomen.
Nederland heeft het afgelopen jaar tijdens
het voorzitterschap zijn vingers niet willen
branden aan een gedetailleerd scenario om
de WEU als instrument voor Europese vei
ligheidspolitiek verder tot ontwikkeling te
brengen. De landen van de Unie denken
daarvoor nog te verschillend over de mate
rie.
Het blijft in Noordwijk dan ook bij een do
cument met 'algemene uitgangspunten'
voor een gemeenschappelijk Europees de
fensiebeleid, die van pas kunnen komen bij
'een begin van gedachtevorming'.
Wat overblijft is volgens diplomaten altijd
nog een nuttige handleiding waarmee de
komende tijd de toekomst van de West- I
europese Unie kan worden bepaald. Zo
dringt het document, mede op Italiaans
voorstel, aan op een regeling tussen de lid
staten over de Financiering, militaire plan
ning en politieke besluitvorming bij huma
nitaire WEU-acties.
De Unie ziet zich graag in een 'scharnier
functie' tussen de EU en de NAVO. Neder
land voegt met zijn voorstellen een drup
peltje olie toe, maar veel soepeler zal het
volgens waarnemers voorlopig allemaal niet
gaan lopen. De 48 ministers nemen de Ne
derlandse voorstellen volmondig over, dat
staat nu al vast.
DEN HAAG GERARD VAN GILS
ANP
TOM JANSSEN
De 59-jarige Portugees José Culileiro,
die Willem van Eekelen opvolgt als
hoogste baas van de Westeuropese
Unie (WEU), is een beroepsdiplomaat.
De sociale antropoloog was onder meer
ambassadeur in Mozambique en Zuid-
Afrika. Tussen 1984 en 1986 leidde hij
de Portugese delegatie bij de ontwape
ningsconferentie van Stockholm. Enige
internationale bekendheid kreeg hij als
coördinator van de eerste conferentie
over ex-Joegoslavië in 1992 in Londen.
De opvolging van Van Eekelen dreigde
geruime tijd op een debacle uit te lo
pen. In mei dit jaar moest Van Eekelens
ambtstermijn al in arren moede met
een half jaar worden verlengd, omdat
zich geen nieuwe secretaris-generaal
had aangediend.
Nadat tenslotte Portugal. Italië en
Spanje elk een kandidaat naar voren
hadden geschoven, kon de WEU het
maar niet over een keuze eens worden.
Het heette dat men hen alle drie 'te
licht' vond. Tevergeefs werd gewacht
op een betere, vierde kandidaat, waar
mee Frankrijk enige tijd schermde,
maar die er nooit kwam.
Enkele weken geleden greep Neder
land, dit half jaar voorzitter van de
WEU, in. Het begon er namelijk sterk
op te lijken dat Van Eekelen nog eens
een halfjaar zou moeten blijven zitten.
Dat zou een totaal gezichtsverlies voor
de WEU hebben betekend. Met een
kunstgreep, het wijzigen van de stern-
procedure, doorbrak Nederland de im
passe en kreeg Cutileiro uiteindelijk de
baan.
José Cutileiro (links))
geeft na zijn benoe
ming tot baas van de
WEU, samen met de
Portugese minister
Barroso (buitenland
se zaken) een pers
conferentie.
FOTO EPA ANTONIO
COTRIM
