Diana moet gewoon terug naar haar echtgenoot IIERNKWLIF 'Wij zijn het volk' werd 'Wij zijn één volk' Feiten &Meningen Nuis moet gewoon maar opstappen DINSDAG 8 NOVEMBER 1994 NIEUWSANALYSE Oh, wat konden ze, met een glas bier in de hand, genieten van hun visioen. Een 'paar se coalitie' zonder die verfoeide christen democraten en met hun eigen D66 in de sleutelrol. Toen de Democraten deze zomer tot het kabinet-Kok toetraden, werd de jon gensdroom van Hans van Mierlo werkelijk heid. Maar nu de inwerkperiode op zijn eind loopt, blijkt de werkelijkheid grilliger dan gedacht. De verborgen gebreken van het re geerakkoord, vooral waar het gaat om de bezuinigingen op defensie en onderwijs, zijn onverwacht groot. En de D66-bewinds- lieden Nuis en Van Mierlo zijn daarmee als eersten in de knoei geraakt. De lotgevallen van drs. Aad Nuis, de D66- staatssecretaris op Onderwijs, zijn een schoolvoorbeeld van een politiek Eigen Schuld, Dikke Bult. Deze onderwijs- en cul tuurspecialist van de Democraten, baarde deze zomer opzien met zijn voorstel de vierjarige universitaire studies tot drie jaar in tekorten. Zijn verdediging van de ingreep, de zo veelste reorganisatie van het Hoger Onder wijs in vijftien jaar, was opmerkelijk. Terwijl de universiteiten moord en brand schreeuwden over de overval, die in geen enkel verkiezingsprogramma was aange kondigd, creëerde Nuis zijn eigen 'maat schappelijk draagvlak'. Gedurende de brie send hete zomer had hij namelijk wel eens op een terrasje bier zitten drinken mét wat studenten, en die hadden Nuis verzekerd dat zijn plan zo gek nog niet was. Als beloning voor zijn creativiteit en ja renlange inzet voor de partij kreeg Nuis bij de verdeling van de kabinetsposten de taak toebedeeld zijn eigen plannen ook uit te voeren. De paarse rekenmeesters noteerden het Hoger Onderwijs al vast voor een bezui niging van een half miljard in hun boeken. Studiecommissies togen aan het wefk. Drie maanden later blijkt de staatssecre taris die uitkomsten van studies niet af te wachten. Hij blijkt nog eens te hebben na gedacht. En nu de terrassen wegens herfstweer gesloten zijn, is hij tot de conclu sie gekomen dat dat half miljard bezuini gingen toch niet haalbaar is. Hij meldde het vorige week zo doodgemoedereerd, dat nie mand zich afvroeg hoe het nu gesteld is met de politieke geloofwaardigheid van de staatssecretaris. Toch is dat niet onbelang rijk voor een partij als D66, die bestuurlijke helderheid zo hoog in het vaandel heeft staan. De vraag stellen is hem beantwoorden: Nuis en D66 hebben tijdens de formatie broddelwerk afgeleverd, en het zou de staatssecretaris sieren als hij daar de conse quentie uit zou trekken. De bestuurlijke moraal van D66 is ermee gediend wanneer politici die gouden bergen beloven en enkel muizenissen baren, gewoon opstappen. Nuis' redding is dat hij zich in het goede gezelschap van zijn partijbaas Hans van Mierlo bevindt. Die tekende als onderhan delaar bij de formatie namens zijn partij voor een nieuwe ronde van straffe bezuini gingen op het leger in de orde van grootte van 900 miljoen gulden. De WD'er Joris Voorhoeve kreeg de ondankbare taak dat bedrag bijeen te sprokkelen. Ook dat deel van het regeerakkoord blijkt vol verborgen gebreken te zitten: Voorhoe ve lijkt nauwelijks te slagen in zijn op dracht, maar geen nood, hij kan op D66 re kenen. Van Mierlo blijkt namelijk bij nader inzien ook 'in sterke mate te betwijfelen' of de bezuiniging waar hij voor tekende wel uitvoerbaar is. Het tekent de haast en het gemak waar mee aan het slot van de paarse formatie af spraken zijn gemaakt. De onderhandelaars moeten nu de hindernissen waar ze deze zomer zo soepeitjes langs gleden, alsnog slechten. D66 zou daarbij als bruggenbou wer kunnen fungeren tussen de paarse po len van PvdA en WD. Maar die rol speelt de partij niet. Dat zegt iets over de gemoedstoestand van D66. 'Terwijl een nieuwe generatie De mocraten, met mensen als minister Sorg- drager (justitie) en Wijers (economische za ken) voortvarend te werk gaat, zoeken oud gedienden als Van Mierlo en Nuis op de tast hun weg. Jarenlang hebben ze, met hun fraaie betogen, doorspekt met intellectuele twijfels, 'oppositie voor het centrum-linkse kabinet' Lubbers-Kok gevoerd. Die spagaat heeft D66 bij de verkiezingen geen windeie ren gelegd. Nu het op bestuurlijke compro missen en daden aankomt, blijkt het echter moeilijk om stevig rechtop te staan. THE INDEPENDENT Lady Di verloor haar persoonlijke vrijheid toen ze Charles huwde Bijzonder rijke, geta lenteerde of mooie mensen zijn aan de zelfde emoties onder hevig als gewone ster velingen. Prinses Dia na leeft dan misschien in Kensington Palace met een schare be dienden en een enor me garderobe, maar achter deze facade schuilt een gewone vrouw die het maar moeilijk kan verkrop pen dat haar man een verhouding heeft met iemand anders. Het enige verschil is de grotere publieke ver nedering waaraan Diana blootstaat. De depressiviteit, de vraatzucht, de tranen, de wanhoopsdaden en de wraakzucht het zijn allemaal bekende reacties. Niets brengt mensen zo uit het lood als een ge strand huwelijk, maar dat wil nog niet zeg gen dat juist Lady Di onze bijzondere sym pathie verdient. Diana is echter niet alleen een bedrogen vrouw, ze is tevens de echtgenote en moe der van de twee volgende Britse koningen. Als het Britse koningshuis tenminste over leeft, iets dat prinses Di uit alle macht lijkt te willen voorkomen. Maar zolang er een monarchie is, blijft Diana's situatie bijzon der en heeft het publiek het recht zich een kritisch oordeel aan te meten over de nieu we ondiullingen in Diana: Her New Life (Diana, haar nieuwe leven), het tweede boek van Andrew Morton over Diana's le- r WIM STEVENHAGEN De informatie in het boek is zogenaamd af komstig van een hechte vriendenkring rond Diana, maar waarschijnlijk is Morton niets meer of minder dan een spreekbuis van de prinses. In dit tweede boek treedt een jonge vrouw voor het voetlicht die zó verward en giftig is, dat ze haast gestoord lijkt. Als ze echt heeft gezegd: „Jullie zijn nog niet van me af, maak je borst maar nat", begeeft ze zich op het niveau van een soap-serie. Als ze de koninklijke familie echt als een 'le- prozenkolonie' beschouwt, is haar imago van 'minzame prinses' voorgoed ontkracht. Geen enkele moeder zou zich in dergelijke termen over de bloedverwanten van haar kinderen moeten uitlaten. En als ze echt gelooft dat ze in een vorig le ven een non was en dat ze met de hulp van bevriende spiritualisten in contact kan tre den met overleden vrienden, zoals haar voormalige lijfwacht, moeten we de nodige vraagtekens zetten bij haar geestestoestand. Niemand heeft ooit beweerd dat prinses Di overdreven intelligent is, maar dat gaf niets. Ze kon zich uitstekend redden. Hoewel Alexandra, de vorige prinses van Wales en de echtgenote van Edward VII, het verstand van een porseleinen pop had, werd ook zij door het volk op handen gedragen vanwege haar jeugdige schoonheid en tere, sympa thieke uitstraling. Maar in tegenstelling tot Diana begreep Alexandra feilloos wat haar publieke rol vereiste. Ze kreeg veel meer vernederingen te verwerken dan Diana in de vorm van een hele reeks maitresses van Lillie Langtry via Daisy, de gravin van Het tot op heden laatste boek v Warwick, tot de statige Mrs. Keppel (de overgrootmoeder van Camilla Parker Bow les, de maïtresse van prins Charles). Maar Alexandra was verstandig en discreet ge noeg om de vuile was niet buiten te han gen, waardoor ze alleen maar hoger steeg i de achting van het Britse volk. Diana uit de school klapt over haar huwelijksleven. FOTO ANP Sommigen zijn van mening dat in het hui dige feministische klimaat niet van prinses Diana mag worden verwacht dat ze eenzelf de huwelijkse volgzaamheid betracht. On zin! Ze dankt haar status van beroemdheid zuiver en alleen aan haar positie als vrouw van de Britse kroonprins en moeder van zijn kinderen. Er is geen enkele sprake van een door hard werken veroverde zelfstan digheid, noch financieel noch op het per soonlijke vlak. Prinses Di is juist het tegendeel van een 'be vrijde' feministe. Een vrouw die vol trots be weert dat ze niet weet hoe ze een openbare telefoon moet gebruiken, is zo hulpeloos en afhankelijk als maar kan. Nee, de harde rea liteit is dat ze tot de huisraad van haar man en van het Britse volk behoorde. En zolang dit haar paste, genoot ze er met volle teu gen van. Ze werd door het publiek aanbe den. maar alleen omdat ze deel uitmaakte van de koninklijke familie. Natuurlijk hiel pen haar jeugd en uiterlijk een handje mee, maar deze kwaliteiten waren niet haar ei gen verdienste. Het enige werkelijk 'nieuwe' in Diana's le ven is dat ze zich niet langer geborgen weet in de koninklijke familie en dat ze nu haar beroemdheid gebruikt om in de publieke arena de strijd aan te binden met prins Charles. Geen fraai spektakel, waarmee ze bovendien haar eigen imago als tere, min zame vrouw ondergraaft. Nu heeft ze blijkbaar te kennen gegeven dat ze uiteindelijk zo'n 40 miljoen gulden aan de scheiding wil overhouden en dat ze op nieuw hoopt te trouwen. Ze wil meer kinde ren krijgen en bovenal de op één na popu lairste vrouw ter wereld blijven, na moeder Teresa. Een mate van zelf-overschatting die ieder voorstellingsvermogen te boven gaat. „Wat moet ik doen?", vraagt prinses Diana voortdurend aan de mensen om haar heen, soms zelfs aan oppervlakkige kennissen. Welnu, misschien moet ze eens overwegen een van innerlijke kracht getuigende poging te doen om haar huwelijk te redden, alleen al voor de kinderen. Ze kan lering trekken uit de misère van de afgelopen twee jaar en tot het besef komen dat persoonlijke vrij heid niet meer voor haar is weggelegd sinds de dag waarop ze prins Charles huwde. En wie weet? Misschien ontstaat er met de ja ren een band van echte affectie en harmo- VERTAUNG: MARGREET HESLINGA Verkiezingsstrijd Sri Lanka spitst zich toe op weduwen Met de herinnering aan de bloedige aan slag op presidentskandidaat Gamini Dis- sanayake nog vers in het geheugen, gaan de Srilankanen morgen naar de stembus. Behalve Dissanayake kwamen vorige maand nog 56 mensen om bij aanslagen die aan separatistische Tamils worden toe geschreven. De vrees voor nieuwe aanslagen heerst al om en heeft het animo om de straat op te gaan en campagne te voeren danig be koeld. Niettemin woonden meer dan 100.000 mensen de begrafenisceremonie bij. Onder hen Srima Dissanayake, de we duwe van de politicus. Naar wat in Azië langzamerhand traditie is geworden, treedt zij als weduwe in de voetsporen van haar vermoorde echtgenoot. De UNP schoof haar naar voren als opvolger van de zitten de president, partijgenoot Wijetunga. De UNP was zeventien jaar aan de macht, maar werd in augustus bij de algemene verkiezingen naar de oppositiebanken ver dreven. De UNP hoopt met sympa- thiestemmen voor de 50-jarige Srima het presidentschap te behouden. Waarnemers schatten haar kansen echter niet hoog in. De strijd om het presidentschap wordt vooral een gevecht tussen weduwen van vermoorde politici. Premier Chandrika Bandaranaike-Kumaratunga is Dis- sanayakes grootste rivaal en ook weduwe. Haar echtgenoot, Viyaya Kumaratunga, werd in 1988 vermoord. Behalve het feit dat ze weduwen zijn van vermoorde politici, is er nog een overeen komst tussen de kemphanen. Beider echt genoten werden vermoord wegens de Ta- milkwestie, zij het om verschillende rede nen. Chandrikas man werd door radicale Singalezen gedood, omdat hij voor onder handelingen was met de Tijgers voor de Bevrijding van Tamil Eelam (LTTE), die voor een onafhankelijke staat vechten. Dis sanayake werd vermoord omdat hij juist te gen vredesbesprekingen was. De Tamilkwestie vormt tevens het grote verschil tussen de UNP van Dissanayake en de PA van Chandrika. De UNP is, evenals het leger, fel gekant tegen vredesbesprekin gen. Chandrika won in augustus de verkie zingen juist wegens haar belofte met de Tij gers om de tafel te gaan zitten. Zij ziet over leg als enige mogelijkheid om een einde te maken aan de elf jaar oude burgeroorlog die aan zeker dertigduizend mensen het le ven heeft gekost. Waarnemers verwachten dat Bandaranai ke-Kumaratunga als winnares uit de bus komt. Als dat het geval is, verschijnt er een derde weduwe op het toneel. Chandrika heeft al laten weten dat als zij wint, haar 78-jarige moeder, ex-premier Sirimavo Bandaranaike, president wordt. Sirimavo is de weduwe van Solomon Bandaranaike, de Srilankaanse premier die in 1958 werd ver moord. Sirimavo volgde toen haar man op, waar door zij 's werelds eerste vrouwelijke pre mier werd. Nu lijkt het erop dat zij de eer ste vrouwelijke president van Sri Lanka wordt, zij het dat het vooral een ceremo niële functie wordt. Bandaranaike-Kumaratunga wil het presi dentschap uiterlijk volgend jaar ontdoen van zijn uitvoerende taken en er een cere moniële functie van maken. Momenteel zit Sirimavo als minister zonder portefeuille en adviseur in het kabinet van haar dochter. Als de plannetjes van deze telgen uit een oud aristocratisch geslacht doorgaan, lijkt de Bandaranaike-dynastie gevestigd. Berlijnse Muur was kwestie van zelfbehoud voor DDR Leden van de vereniging Nederland-DDR zaten op 9 no vember 1989 treurend voor de televisie. Nu de Berlijnse Muur was gevallen, vreesden de idealisten een spoedige ondergang van het 'betere' Duitsland. De toenmalige Ne derlandse ambassadeur in de DDR, Egbert Jacobs, stortte zich in het Berlijnse feestgedruis. Bij hem geen angst voor een nieuw Groot-Duitsland. „Als de Muur niet was opengegaan, had Oost-Duitsland kunnen blijven bestaan", meent Frans Uijen, die vijftien jaar vice-voorzitter was van de inmiddels opgeheven ver eniging Nederland-DDR. „Op den duur waren de gesloten grenzen wellicht overbodig geworden. Maar om dat te be reiken, hadden vooral de Westduitse politici hun houding jegens Oost-Duitsland moeten wijzigen. Bonn erkende bij voorbeeld het DDR-staatsburgerschap niet, een onmoge lijke situatie!" Uijen praat vijf jaar na dato nog vrij afwijzend over de opening van de Oostduitse grenzen. Het voormalig Eer- ste-Kamerlid van de PvdA toont begrip voor de bouw van de Muur: „Het was een kwestie van zelfbehoud. Met de afsluiting van de grens in 1961 voorkwam het Oostduitse regime een verdere leegloop van de DDR. Goedopgeleide jongeren ontvluchtten massaal het land. Als de machtheb bers niet hadden ingegrepen, was het land leeggelopen." Vier jaar na de onvermijdelijke opheffing van de vereni ging Nederland-DDR, probeert Uijen met terugwerkende kracht zijn lidmaatschap een nieuwe inhoud te geven. Hij spreekt niet meer over de 'verworvenheden' van de com munistische maatschappij, over de voorbeeldfunctie van het 'andere' Duitsland. Op zoek naar een rechtvaardiging voor zijn bemoeienissen met de DDR, grijpt hij terug op de wijdverbreide angst voor een nieuwe Duitse poging om Europa te overheersen. Geen nazi's meer, geen Derde We reldoorlog, is het motto. „Ik ben lid geworden om het bestaansrecht van de socia listische republiek te onderstrepen en op die manier twee kleinere Duitslanden te behouden. De vereniging wilde met haar Oostduitse contacten begrip kweken voor het andere Duitsland, zodat Nederland het niet meer als vij and zoudèn beschouwen," zegt Uijen. „Dat de bevolking van het voormalige DDR het nu slecht heeft, is jammer. Maar veel erger is het dat er weer een groot Duitsland is. Ik zal het niet meer meemaken, maar de kans is aanzien lijk dat het land zich losweekt uit de Westeuropese sa menwerking en zijn eigen gang gaat." De 67-jarige Uijen wil nauwelijks iets loslaten over zijn herinneringen aan de dag dat de Muur viel. Hij vernam van de historische gebeurtenis op de televisie. „Dit is het einde", wist hij. De behoefte om met de Oostduitsers feest te vieren, had hij niet. Oud-ambassadeur Egbert Jacobs kijkt daarentegen met veel plezier teriig op de 9de november 1989. De hele nacht trok hij met een deinende, uitgelaten menigte door 'Oost' en 'West' gebroederlijk bijeen op de Muur. Berlijn. De diplomaat wilde met zijn auto naar de Bran denburger Tor, hèt symbool van de Duitse deling en een wording. Maar nog geen honderdvijftig meter van zijn huis strandde hij in een mensenmassa die voor de eerste keer op weg was naar de grensovergang Bomholmer Strasse. „De 9de november 1989 was het einde van een periode, dat was duidelijk. Ik hield al enigszins rekening met het einde van mijn ambassadeurschap in de DDR. Maar dat de ontwikkelingen zo snel zouden gaan, verrastte ieder- De eerste weken van november discussieerden de Oost duitsers nog over zelfstandige hervormingen. Ideeën voor een derde, socialistische weg tussen kapitalisme en com munisme wisselden elkaar af met suggesties voor een li berale, pluriforme maatschappij. „Plotsklaps was er een omslag bij de bevolking", herinnert Jacobs zich. „De spreuk 'wij zijn het volk' werd geleidelijk overstemd door de leus 'wij zijn één volk'. Ineens was er een brede stro ming in de maatschappij die zich uitsprak voor de een wording met de Bondsrepubliek. Opeens kon het allemaal niet snel genoeg meer." In december 1989 had Jacobs een kort onderhoud met de Oostduitser Stefan Heym, de bekende schrijver en dissi dent die bij de Duitse verkiezingen vorige maand recht streeks gekozen is voor het Bonner parlement. De ambas sadeur sprak de auteur aan op diens problemen met een eventuele eenwording. „Ach", zei Heym volgens Jacobs. „Je bent nog veel te jong om te weten wat er allemaal voor bezwaren bestaan." De 49-jarige diplomaat, inmiddels werkzaam in Wenen, vindt de vrees voor een overheersend Groot-Duitsland on nodig. „Ik denk dat het land in de voorzienbare toekomst niet ten prooi zal vallen aan extreme politieke bewegin gen. Bonn gebruikt zijn macht heel verantwoordelijk. Wat betreft de Duitse rol in de Europese integratie kunnen we heel tevreden zijn." Wat begon met de val van de Muur als „randverschijnsel van een in elkaar stortend systeem eindigde met de Duitse eenwording op 3 oktober 1990. Een dag daarvoor kon Jacobs de deur van de Oostduitse ambassade voor de laatste keer achter zich dichttrekken. „Ik ben op het hoog tepunt van het feest weggegaan." DEN HAAG ROBERT BLOEMEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2