Dusan Tadic,
een moordenaar
zonder weerga
Feiten Meningen
California opent de jacht op illegalen
Met Newt Gingrich aan het roer
veranderen de VS pas echt
MAANDAG 7 NOVEMBER 1994
VN-tribunaal aast op prototype van etnische zuiveraars'
Dusan 'Dule' Tadic was niet zo maar een bewaker van het be
ruchte Servische concentratiekamp Omarska in Bosnië. Bijna
dagelijks bezocht hij het kamp, speciaal om opgepakte moslims
en Kroaten te martelen en te vermoorden. Vooral gevangenen
die hadden gestudeerd, die een eigen bedrijf hadden of die zich
politiek hadden ingezet voor hun gemeenschap, moesten het
ontgelden. Ooggetuigen hebben verhaald hoe Tadic en zijn me
destanders op een van die dagen in juni met ijzeren staven en
knuppels insloegen op een groep gevangenen. Sommigen moes
ten onder dwang motorolie drinken. Drie uur lang duurde de
kwelling.
Dieptepunt die dag was de opdracht van
Tadic aan een van de gevangenen om de
testikels af te bijten van drie bewusteloze
lotgenoten. Na de castratie bleven de licha
men van de slachtoffers een nacht buiten
liggen. Toen twee van hen de volgende och
tend nog bleken te leven, maakten bewa
kers hen alsnog af.
Getuigenverklaringen van overlevenden
van Omarska stemmen niet vrolijk. Na de
arrestatie van Tadic in Duitsland meldde
het weekblad Der Spiegel dat enkele recher
cheurs die getuigen hadden verhoord, gees
telijke bijstand nodig hadden om alle gru
welverhalen te kunnen verwerken. De voor
malige kroegbaas en karate-leraar uit het
plaatsje Kozarac was afgelopen februari in
München opgepakt, nadat Bosnische
vluchtelingen hem op straat hadden her
kend.
Naar verwachting zal het Joegoslavië-Tribu-
naal morgen op zijn eerste openbare hoor
zitting vragen om uitlevering van de ver
meende oorlogsmisdadiger. Duitsland is al
druk doende de wetgeving aan te passen
om zijn arrestant zo snel mogelijk te kun-
nen overdragen.
Overigens is het nog maar de vraag of de
38-jarige Tadic als eerste verdachte terecht
zal staan. Woordvoerder Christian Chartier
van het VN-tribunaal wijst erop dat de Ser
viër alleen wordt verdacht en nog niet is
aangeklaagd. Het hof zal nog deze maand
de eerste aanklachten bekendmaken. Het is
niet zeker dat de zaak-Tadic daarbij zal zijn,
omdat het onderzoek naar zijn optreden
nog niet is afgerond.
Wel is duidelijk dat de openbare aanklagers
Tadic beschouwen als een prototype van de
etnische zuiveraars die duizenden mensen
hebben vermoord en honderdduizenden,
vooral moslims, van huis en haard hebben
verjaagd. „Wij vinden dat hij niet alleen een
uitvoerder was maar ook opdrachtgever
voor de etnische zuiveringen. Zijn zaak is
een sprekend voorbeeld van wat er is ge
beurd", aldus Chartier.
In hun verzoek om de zaak-Tadic te mogen
overnemen, betogen de openbare aankla
gers dat zij veel aanvullend bewijsmateriaal
hebben gevonden waarover de Duitse jusi-
tie niet beschikt. Procureurs van het tribu
naal spraken tot nu toe in vijf Westeuropese
landen met bijna twintig ooggetuigen, ver
moedelijk allemaal Bosnische vluchtelin
gen. De verhoren hebben ook belastende
verklaringen opgeleverd voor enkele mede
standers van Tadic.
Volgens de beschuldigingen gaf Tadic bij
het begin van de oorlog persoonlijk leiding
Beelden die de wereld schokten: uitgemergelde moslims en Kroaten in het kamp Manjaca bij*Omarska. Welke verschrikkelijke gruwelen 1
pas later duidelijk.
aan het transport van niet-Servische dorps
bewoners naar gevangenkampen. Daar was
hij onder meer betrokken bij verkrachtin
gen. De aanklagers van het tribunaal ver
wachten hem ook te kunnen aanklagen
voor zeker tien moorden.
Tadic en de zijnen hielden huis in het dis-
trict-Prijedor, dichtbij Banja Luka, het be
langrijkste bolwerk van de Serviërs in het
westen van Bosnië. De VN-commissie van
deskundigen, die aanvankelijk onder lei
ding stond van de Nederlandse hoogleraar
Frits Kalshoven, concludeerde dat gespro
ken kan worden van genocide, volkeren
moord. Van de ruim 49.000 moslims in het
district, bijna de helft van de bevolking, wa
ren er in juni 1993 nog maar 6.000 over.
Een voormalige mijn bij Omarska diende
als gevangenenkamp, waar in de zomer van
1992 duizenden moslims en Kroaten vast
zaten. Het beruchte kamp verkreeg wereld
faam toen televisiebeelden van uitgemer
gelde gevangenen achter prikkeldaad de
hele wereld overgingen. „Naar Omarska
gingen degenen die werden beschouwd als
leiders óf prominenten van de niet-Servi
sche gemeenschap. Veel van deze i
overleefden het niet", schrijven de openba
re aanklagers van het VN-tribunaal.
De organisatie voor de mensenrechten Hu
man Rights Watcli bezocht het kamp als
een van de eerste. Buiten het gehoor van de
bewakers smeekten de gevangenen om
hulp. „Hier zijn geen zieke mensen. Als ie
mand ziek wordt, wordt hij onmiddellijk
doodgeschoten", vertelde een van de ge
vangenen.
Human Rights Watch vroeg het Joegoslavië-
Tribunaal vorig jaar augustus al voorrang te
verlenen aan de vervolging van de kamplei
ders. Behalve Tadic noemde de organisatie
onder meer Zelko Mejakic, de comman
dant, en Drago Prcac, de wreedste bewaker,
die vermoedelijk nog in Bosnië zijn. Het
lijkt niet uitgesloten dat het VN-hof ook hen
zal aanklagen. Wellicht ziet Tadic dan zijn
medestanders terug, in de gevangenis van
Scheveningen.
DEN HAAG THIEU VAESSEN
Democraten wacht
bij verkiezingen "i
forse terugslag p
De economie groeit. De werk
loosheid daalt. De inflatie is ge-
ring. De misdaad neemt af. De
Koude Oorlog is gewonnen. En
zelfs de interventie in Haïti ver-
liep boven verwachting. Maar I
de Amerikanen voelen zich on- I
gelukkiger dan ooit en walgen
van hun politici in Washington.
Ze vinden hun president onbe- ai
trouwbaar en zien in de leden
van het Congres niet meer dan j C
een stelletje zakkenvullers dat s<
niets tot stand brengt en de sa- ti
menleving laat verloederen. d
En dat heeft gevolgen voor de b
congresverkiezingen van mor- I ci
gen. Nog meer dan bij de presi- si
dentsverkiezingen van 1992 ke- tt
ren de Amerikaanse kiezers zich s<
tegen de zittende politici. Daar- C
bij speelt de teleurstelling over k
de politiek van president Clin- jVi
ton een rol. Van zijn aangekon-
digde grote veranderingen is
niet veel te merken. Of het zou in
moeten zijn dat er nu een presi- h
dent is die olijk op de televisie d
babbelt over zijn onderbroeken,
die maandenlang wordt achter- d
volgd door financiële schanda- n
len uit het verleden en tegen r;
wie een aanklacht is ingediend Sl
wegens ongewenste intimitei- d
Van enige loyaliteit bij zijn de- n
mocratische partijgenoten is
geen sprake. Slechts met hulp
van gematigde republikeinen
wist Clinton in het Congres vol
doende steun te krijgen voor
zijn anti-misdaad wet en het
vrijhandelsverdrag met Canada
en Mexico.
De Democratische Partij dreigt
zwaar te worden gestraft. Nu
bezitten ze nog 257 van de 435
zetels in het Huis van Afgevaar
digden. Na morgen kunnen dat
er weieens zo'n 25 minder zijn.
En in de Senaat, waar 34 plaat
sen voor herverkiezing in aan
merking komen, dreigen de De-
mocraten hun kleine meerder- i
heid van vier zetels (56 op de
100) kwijt te raken. Of dat nog
niet erg genoeg is worden de
Democraten ook bedreigd in de
staten California, Florida, New
York en Texas, waar de de post
van gouverneur op het spel
Dat de Republikeinen winst
boeken is zeker. Al was het
maar omdat het regel is dat de
partij van de zittende president
verliest in de zogeheten mid-
term-verkiezingen. Dat was bij
de laatste twintig keer negen
tien maal het geval en niets
wijst erop dat het deze keer an- 1
ders zal gaan.
DEN HAAG FRANS BOTHOF
ANP
Rijkste staat VS stemt morgen over uitsluiting van zorg en onderwijs
ten zijn, op zoek naar dollars om naar
huis te sturen, de zuidgrens van Mexico
naar California overgeglipt. Al jaren wor
den ze door de bevolking getolereerd,
maar de stemming is omgeslagen. Mor
gen beslissen de Californiërs of ze illega
le immigranten het recht ontnemen op
gezondheidszorg met uitzondering
van eerste hulp welzijnsvoorzienin
gen en onderwijs voor hun kinderen. De
maatregel zou ambtenaren, waaronder
leraren en werknemers in de gezond
heidszorg, verplichten te 'klikken' over
iedereen die wordt verdacht van illegale
aanwezigheid. „Dat is de politiestaat
mentaliteit", aldus Al Lundeen, een van
de belangrijkste tegenstanders.
Desondanks krijgt het voorstel be
kend onder de naam Voorstel 187 be
hoorlijk wat steun in California. De afge
lopen paar jaar heeft de Golden State,
ooit beschouwd als de motor van de
Amerikaanse economie, te maken gehad
met de ergste inzinking sinds de Grote
Depressie. Na het einde van de Koude
Oorlog is flink gesneden in de defensie-
en luchtvaartindustrie. Nu de banen
steeds schaarser worden, ontpopt zich
een stemming tegen immigranten.
De voorstanders van de maatregel die
zij het 'Red-Onze-Staat'-initiatief noe
men voeren aan dat het leven van il
legale immigranten zo moeilijk wordt
dat ze uiteindelijk naar huis zullen te
rugkeren. Dat zou de Californische be
lastingbetalers drie miljard dollar sche
len aan onderwijs, gezondheidszorg en
gevangenissen (er zitten zo'n 16.000 ille
gale immigranten in Californische ge
vangenissen).
De voorstanders hebben weinig aan
dacht voor het feit dat deze zelfde men
sen als consumenten en belastingbeta
lers een bijdrage leveren aan de econo
mie en dat ze voorzien in de vraag naar
goedkope arbeid die de Californiërs in
staat stelt van hun abnormaal weelderi
ge levensstijl te blijven genieten. Illega
len werken vaak als kinderoppas, tuin
man, parkwachter of ober.
De afgelopen dagen zijn duizenden
Spaanstalige jongeren demonstratief de
scholen uit gelopen omdat zij bang zijn
van school te worden gestuurd. Er zou
den in California naa,r schatting 300.000
leerlingen zijn zonder papieren. Van hen
gingen vorige maand zo'n 70.000 in Los
Angeles de straat op, zwaaiend met de
Mexicaanse vlag, om tegen de maatrege
len te protesteren.
Wat morgen precies gaat gebeuren is
nog onduidelijk. Een in september door
de Los Angeles Times gehouden opinie
peiling wijst uit dat 62 procent van de
kiezers de maatregel voorstaat, terwijl
slechts 28 procent tegen is. Volgens de
laatste peilingen is dat verschil inmid
dels een stuk kleiner geworden, met een
voorsprong van 12 procent voor de voor
standers.
LOS ANGELES PHIL REEVES
Na de Amerikaanse Congresver
kiezingen van morgen heeft Bill
Clinton er een geduchte con
current bij. Want net als de pre
sident presenteert de Republi
kein Newt Gingrich zich als dè
pleitbezorger van verandering.
En net als Clinton bekleedt de
51-jarige afgevaardigde uit Ge
orgia dan een functie waarin hij
de politieke agenda kan bepa
len. Hij kan als nieuwe leider
van de Republikeinen in het
Huis van Afgevaardigden veel in
gang zetten.
Zo heeft op initiatief van Gin
grich voor het eerst een groot
aantal republikeinse kandidaat
afgevaardigden zich gecommit
teerd aan een programma. In
Contract with America worden
tien wetsvoorstellen gepresen
teerd die de republikeinen in de
eerste honderd dagen van het
nieuwe Congres in stemming
willen brengen, de republikei
nen, die nu over 176 van de 435
zetels in het Huis van Afgevaar
digden beschikken, zullen on
getwijfeld met veel meer afge
vaardigden terugkeren. Ver
wacht wordt dat de partij zo'n
tweehonderd vertegenwoordi
gers krijgt. Het is zelfs niet ge
heel uitgesloten dat de Grand
Old Party voor het eerst sinds
veertig jaar een meerderheid
behaalt. Dan zou de ideoloog
van de Republikeinse Partij de
Speaker worden, de uiterst
machtige voorzitter van het
Huis. Een nachtmerrie voor me
nig Democraat.
De maatregelen in Contract
with America rieken naar popu
lisme: een sterke defensie, een
wettelijke verplichting tot een
begroting zonder tekort, be
perkte zittingstermijnen en
vooral miljarden en miljarden
aan belastingverlagingen. Dit
alles moet betaald worden door
forse bezuinigingen op over-
heids- en vooral op sociale uit
gaven. Newt Gingrich is voor
veel republikeinen een inspira
tor. „Die man borrelt van de
ideeën", zegt John Boehner, een
Republikein uit Ohio. „Hij heeft
Er l}estaat een World according
to Newt. Dat is een veilig en
welvarend Amerika waar bur
gers dezelfde normen hebben
als zijn nieuwe filmheld, de niet
zo intelligente maar wel zeer
oprechte Forrest Gump. „In die
film wordt een standvastig
beeld getoond van de basis
waarden van de Amerikaanse
samenleving", zei Gingrich on
langs in een van zijn wekelijkse
talkshows over het kassucces
van de Amerikaanse bioscopen.
Gingrich uit zijn revolutionaire
elan vooral in felle confrontaties
met de Democraten. Al zestien
jaar voert de voormalige hoog
leraar geschiedenis in het Con
gres een ware kruistocht tegen
de 'spilzucht' en het politiek on
vermogen van de Democraten.
„De Democratische Partij is de
vijand van de gewone Amerika
nen", aldus de welbespraakte
opvolger van Robert Mitchell.
Gingrich kapittelde een paar
jaar geleden Democraten die
aarzelden bij het militair ingrij
pen van president Bush in de
Golfoorlog tegen Irak, met de
opmerking: „De laatste keer dat
de Democraten een president
hadden, kregen ze nog niet eens
acht helikopters de woestijn
over", verwijzend naar presi
dent Carter's mislukte bevrij
dingsactie van de Amerikaanse
gijzelaars in Teheran.
Toch is hij niet de notoire ob
structiepleger waarvoor veel
Democraten hem uitmaken. Als
van het tot voor kort steenrijke California. Met de economische terugslag is ook de tolerantie jegens de ille-
FOTO AP
Los Angeles, een van de megasteden
gale immigranten sterk verminderd.
wordt afgezien van linkse stre
ken en wordt meegewerkt aan
de ontmanteling van de liberale
welvaartsstaat, valt met Gin
grich zaken te doen. Zo trot
seerde hij de kritiek van de
hardliners in zijn partij door de
Republikeinen te steunen die
instemden met Clinton's com
promis inzake de anti-misdaad-
Dat hij zelfbij de komende con
gresverkiezingen in zijn eigen
kiesdistrict in Adanta de Demo
craten verslaat, is zo goed als
zeker. Zijn district is zeer Repu-
blikeinsgezind. De inwoners
zijn welvarend met een gemid
deld inkomen van 80.000 gul
den en zijn voor meer dan 90
procent blank. In 1988 stemde
75 procent er op Bush. In dit
Zesde District bestaat de wereld
van Newt al.
DEN HAAG FRANS BOTHOF
ANP
Het tafereel is iedere ochtend hetzelfde.
Als de zon boven de bergen in het zui
den van California opkomt, verzamelen
zich tientallen verfomfaaid uitziende La-
tijnsamerikaanse mannen op de straat
hoeken in de voorsteden van Los Ange
les en kijken toe hoe de rest van Amerika
naar zijn werk rijdt.
Daar staan ze te roken en zachtjes met
elkaar te praten in de hoop dat ze als tij
delijke handarbeiders worden gerecru-
teerd. Af en toe komt er een chique Jeep
of Ford Bronco langs en wordt een man
uit de wachtende menigte opgepikt voor
een dag tuin opruimen in Los Angeles,
sorteren van rommel in Ventura of
snoeien van bosjes op een golfterrein in
Palm Springs. Na een paar uur wandelt
de rest naar huis, om de volgende dag
terug te keren.
Veel van de Mexicanen, Salvadorianen,
Guatemalanen en anderen behoren tot
de 2,1 miljoen mensen tellende popula
tie van illegale immigranten. De mees-
Newt Gingrich, de
coming man van de
Republikeinen.
FOTO ANP
