De Boodschap van John McGee
'Give me a hug, boy'. De Ameri
kaanse professor John McGee,
psychiater, op demonstratie
tournee in Heemskerk.
McGee ontwikkelde een therapie
voor verstandelijk gehandicap
ten met ernstige gedragsproble
men. 'Gentle Teaching' (vriende
lijk onderwijzen) heet de metho
de, die wereldbelangstelling aan
het genieten is.
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1994
'Gentle Teaching',
therapie voor
verstandelijk
gehandicapten
RENS KOLDENHOF
Het is alsof Barry White zelf aan
het woord is. De peilloos diepe
basstem is zo behaaglijk als een
warm bad. Give me a hug, Miguel. Vanuitvier
b£>enstaande luiken kijken een stuk of vijftien
toeschouwers neer op het wonderlijke twee
tal in de hoek van het zaaltje onder hen. De
grijze beer op z'n knieën, z'n vlezige lippen
gespleten in een onweerstaanbare" Steve
Martin-glimlach, en de kleine schichtige jon
gen met de altijd ontwijkende ogen. Het is
muisstil. De fascinatie is van de gezichten in
het publiek af te scheppen.
Het jongetje, zwakzinnig en autistisch, ver
keert zichtbaar in verwarring. De dwalende
ögen weifelen tussen de veilige verte en het
grijnzende gezicht voor zijn neus. Give me a
hug, gromt de beer goedmoedig. Een zenuw
achtig giecheltje is zijn deel. Come on Miguel,
give me a hug, bedelt.de beer. Wijder kan hij
z'n harige armen niet spreiden.
De ogen van het jongetje haken in de brui
ne ogen onder de zwarte borstelige wenk
brauwen, maar hij aarzelt nog steeds. Voor
een vierde keer zingt de warme bas Miguel
tegemoet. Give me a hug, boy. En dan kan
Miguel het niet meer houdep. Als een koala
beertje klemt hij zich aan de kolos vast.
Zachtjes kloppen de kolenschoppen goed
keurend op z'n ruggetje. Now, that's a good
hug, boy, that's a very good hug.
De beer in kwestie is John McGee. De 48-
jarige professor van de faculteit psychiatrie
van Creighton University in Omaha, Nebras
ka is op tournee in Nederland. Voor de twee
de keer. Zijn bezoek vorig jaar aan De Harte-
kamp, de Heemsteedse instelling voor ver
standelijk gehandicapten, was een door
slaand succes. Zijn boodschap maakte diepe
indruk op vrijwel iedereen die hem daar be
zig zag. En dat is opmerkelijk, want de bood
schap van McGee klinkt buitengewoon be
kend. Het is de Blijde Boodschap van de lief
de die alles overwint.' Gentle Teaching (vrien
delijk onderwijzen) noemt McGee zijn bena
deringswijze voor verstandelijk gehandicap
ten met ernstige gedragsproblemen.
McGee pleit ervoor een hechte relatie aan
te gaan met gehandicapten, ook als die door
agressief of autistisch gedrag aangeven niets
met hun verzorgers te maken te willen heb
ben. Verstandelijk gehandicapten die zichzelf
of hun verzorgers slaan wanneer ze benaderd
worden, moeten niet plat gespoten, opgeslo
ten of met rust gelaten worden, maar door
menselijke warmte en waardering uit hun
isolement gehaald worden. Door negatief ge
drag te beantwoorden met positieve aan
dacht, moet het geweld smoren. Gehandi
capten moeten op die manier leren dat een
gezicht niet alleen is om op te slaan.
De ideeën van McGee slaan niet alleen aan
in De Hartekamp. Ook De Sterre, een instel
ling voor verstandelijk gehandicapten in het
Zeeuwse Clinge, werkt er mee. Daarnaast is
hij nauw betrokken bij twaalf projecten in
Amerika, Canada en Zuid-Amerika. De Bood
schap wordt dus wereldwijd verkondigd.
McGee is er zich van bewust dat zijn Bood
schap associaties oproept met lange baarden,
geitewollen sokken, marihuana en verbrande
bh's. Maar met flower power heeft zijn aan
pak niets van doen en een Goeroe is hij ook
niet, zegt hij. „Dat is Southern Californian
bullshit. Wat ik wil heeft niets met vrije op
voeding te maken. Er is juist veel discipline
voor nodig. Het is alleen een ander soort dis
cipline. Aan de term Goeroe heb ik een hekel.
Dat is grote onzin. Als je onder de stront zit
van een bewoner die uit z'n dak is gegaan,
ben je helemaal niet zo aantrekkelijk om ge
volgd te worden."
Onzin of niet, de wederkomst van McGee
-T- ditmaal in De Harteheem, het gloednieuwe
complex van De Hartekamp in Heemskerk
is een bezoek waar reikhalzend naar werd
uitgekeken. Vooral wanneer de Amerikaan
zijn Boodschap in daden omzet met een
John McGee tijdens e
i de Heemskerkse instelling 'De Harteheem'.
handvol uitverkoren gehandicapten. McGee
'mag dan geen Goeroe zijn, zijn charisma is
onmiskenbaar en wonderen verricht hij ook.
Zoals bij Miguel.
De tape van de twee dagen geleden gehou
den eerste sessie, geeft onthutsende beelden.
Miguel is onbenaderbaar. Krassend als een
kraai en vluchtend van hoek tot hoek om de
beer te ontwijken. Bij iedere aanraking deinst
hij terug. En als vluchten niet meer kan, be
gint het slaan. Zo hard als hij kan op z'n ei
gen hoofd. „Hij slaat zichzelf, maar hij be
doelt mij", geeft McGee commentaar. Met
zachte drang houdt hij de slagen tegen.
Goedkeurend en waarderende woordjes
brommend klopt hij het jongetje op z'n han
den. Slow down Miguel, slow down. Maar
contact is er i
McGee is niet groter dan a
hoek van het zaaltje. Het is nauwelijks te be
vatten dat diezelfde Miguel zich twee dagen
later giechelend in de armen van deze man
zal storten. En toch is dat nauwelijks een uur
geleden gebeurd.
Terwijl hij na afloop van de zoveelste nabe
spreking z'n bas met een bokbiertje smeert,
relativeert McGee het wonder. „Het is eigen
lijk heel simpel. Als je een jongetje als Miguel
z'n gang laat gaan, groeit hij op tot een grote
gemene autist. Een gevaar voor zichzelf en
z'n omgeving. Geef hem iedere dag gericht
aandacht, en je kunt dat voorkomen. Veel
zwakzinnigen met gedragsproblemen heb
ben geen last van broken brains, maar van
broken hearts. Door ze zekerheid en veilig
heid te bieden en ze onvoorwaardelijk te
waarderen is daar iets aan te doen. Dat Mi
guel geen Engels verstaat, doet er niet toe. Hij
voelt dat mijn aandacht authentiek is. Het is
net als een moeder die tegen haar baby
praat. Als het gemeend is luistert het kind
echt wel."
Een roerend verhaal, maar hoe 'authen
tiek' is een liefkozende omhelzing eigenlijk
het mikpunt van je affectie je zojuist
voor je gezicht getimmerd heeft? McGee er
kent dat hier sprake van een probleem is. Om
de emoties te temmen is een beroep op de
reden in dit geval noodzakelijk. „Je moet je
boosheid overwinnen, je realiseren dat de
agressie niet op jou persoonlijk gericht is.
Dan kun je ook authentiek zijn wanneer je je
impuls om weg te vluchten, of kwaad te wor
den onderdrukt. Gentle Teaching gaat verder
dan gewoon aardig zijn."
Wegvluchten is voor Julia een dagelijks ri
tueel. Tot voor kort bestond haar leven uit
twee zekerheden: haar schoenveters en een
groezelig boodschappentasje. De veters om
eindeloos aan te wriemelen en peuteren, zo
dat ze geen aandacht hoeft te schenken aan
de wereld om haar heen. En de tas om haar
houvast te bieden, waar ze ook heen gaat.
Maar sinds een half jaar schudt Julia's wereld
op z'n grondvesten. Julia is verliefd. Verliefd
op Susanne, een medebewoonster met wie
'Het is net als een moeder
die tegen haar baby praat.
Als het gemeend is,
luistert het kind echt wel'
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER OLAF KRAAK
ze sinds de verhuizing naar De Harteheem in
één huis woont. Ze vindt Susanne zo lief dat
ze haar letterlijk geen tel met rust wil laten.
Waar Susanne gaat, gaat Julia en haar tasje
gaat met haar mee. Susanne is niet ongevoe
lig voor de aandacht, maar af en toe is het
haar te veel en ze durft Julia niet weg te stu-
John McGee's doel is Julia te laten zien dat
er naast Susanne meer mensen zijn om mee
om te gaan. Niet gemakkelijk want Julia is ge
wend ongewenste aandacht van verzorgers te
negeren of desnoods van zich weg te mep
pen.
Als McGee tegenover haar gaat zitten, pro
beert ze hem eerst te negeren. Gebiologeerd
buigt ze zich over haar veters heen. McGee
praat zachtjes op haar in. Aanvankelijk zon
der succes. Noch de Barry White-imitatie,
noch de waarderende klopjes op haar han
den breken door de muur om haar heen. Ju
lia wil met rust gelaten worden.
Dan vindt hij een weg naar haar wereld. De
veters krijgen bezoek van nog twee handen.
„Zal ik ze voor je strikken? Samen met jou?"
Tevergeefs duwt ze zijn handen weg. Nege
ren werkt bij deze man niet meer. Narrig
grijpt ze naar haar tasje en dribbelt weg.
McGee loopt rustig achter haar aan. Cir
cling noemt hij het later. Een bekend ver
schijnsel. Tot twee keer toe haalt ze naar hem
uit als hij zijn hand op haar schouder pro
beert te leggen. De derde keer geeft ze het op.
Gelaten gaat ze met hem op de grond zitten.
Samen rijgen ze de veters in haar schoenen
en strikken ze dicht. Ruim een half uur is ver
streken als Julia alsnog kennis maakt met
John McGee.
Samen met de vijftien toeschouwers kijkt
McGee later naar de videoband. Tussendoor
geeft hij commentaar. „Die veter is belangrij
ker dan ik. Julia ziet mij niet; wat haar betreft
kan ik iedere willekeurige malloot zijn. Dat
wil ik veranderen." Julia's uithalen ontlokken
hem een brede grijns. „What a woman. Ik wil
haar leren dat handen niet alleen wapens zijn
om te slaan of te grijpen. Daarom probeer ik
haar te leren dat je elkaar ook op een andere
manier kunt aanraken. Met waardering. Dat
kost soms tijd, maar the slower you go, the
faster you get there.
Hoewel de aanrakingen van McGee niet de
intentie hebben erotische gevoelens los
maken, gebeurt dat in de praktijk soms wt
Susanne is duidelijk gecharmeerd van de 01
bekende vreemdeling die haar handen
koestert in de zijne. Samen maken ze
puzzel van drie stukjes. Telkens als ze
stukje op de goede plaats legt, volgen de v
me handen. Als de puzzel klaar is, strekt hij
zijn handen hoger, naar haar wangen. Hals
reikend komt ze hem tegemoet. De dikke
brilleglazen verhullen de glinstering in haar
ogen nauwelijks.
Als ze even later opstaat en vertrekt schu
ren haar handen driftig de jeans over haar
luier. „Ze was aan het masturberen", consta
teert McGee losjes tijdens de nabespreking.
„Dat is soms onvermijdelijk bij deze aanpak.
Het beste kun je daar niet te veel aandacht
aan schenken, maar als het haar afleidt kun
je haar beter tien minuten naar de WC k
gaan. Whatever happens there is between
and her God.
De bron van de Boodschap van John Mc
Gee ligt in Brazilië. Daar werkte hij vijf jaar
met wezen in de sloppen van Rio de Janeiro.
„De kinderen op straat in Brazilië hebben
een fundamentele waardering voor elkaar.
Domweg omdat ze niets anders dan elkaar
hebben. Toen ik terug kwam in de VS, viel
me op hoe slecht zwakzinnigen behandeld
worden. Alles is gericht op gedrag. De zorg
heeft geen ander doel dan verstandelijk ge
handicapten te controleren. Daar probeer ik
iets aan te veranderen."
De manier waarop in Nederland met gees
telijk gehandicapten wordt omgesprongen
verschilt volgens McGee night and day met
die in Amerika. „Nederland is veel relaxter. Er
worden veel minder medicijnen gebruikt. In
Amerika houdt men zestig procent van
verstandelijk gehandicapten rustig door pil
len en spuiten. Bovendien maken ze veel v
ker gebruik van kamertjes waarin lastige be
woners afgezonderd worden. In Nederland
wordt geprobeerd alles veel huiselijker aa
pakken."
Maar ook in Nederland bepaalt de gulden
en niet de nood, de grenzeri aan de zorg. In
de ideale wereld van McGee zou voor iedere
vier verstandelijk gehandicapte een verzorger
moeten klaarstaan. Een onhaalbaar aantal, is
hij realist genoeg om te erkennen. Met min
der neemt hij daarom ook genoegen. „Je kan
bijvoorbeeld tijdelijk in een bewoner investe
ren. Als je een maand of drie gericht extra
aandacht aan ze besteedt, kun je ze weer uit
hun isolement halen. Doe je niets dan zak
ken ze langzaam in het moeras."
Dat moeras moet bekend terrein zijn
Margreet. Grijs en breekbaar zit ze als
ziek vogeltje ineengedoken aan een tafeltje.
In geen veertig jaar heeft iemand haar
lachen. Ooit leidde ze een redelijk normaal
bestaan. Schizofrenie maakte aan dat leven
een eind. De ziekte sloopte haar persoonlijk
heid en haar intelligentie. Een inzielig hoopje-
mens bleef achter.
Geruisloos schuift McGee bij haar aan ta
fel. I love your make-up, dear. Hij grijpt de
gerimpelde handjes en streelt ze troostend.
Minuten lang zitten ze zo. De beer en het v
geitje. Dan legt hij één magere arm over zijn
schouder. Treurig kijkt ze hem aan. Aarze
lend maar doelbewust legt ze ook haar ande
re arm om zijn nek. Tijdens de eindeloze om
helzing biggelen de tranen over haar wangen.
De beer voelt ze goedkeurend in z'n kraag
zakken. Tears are oké, dear. It means your he
art is still warm."
(Uit privacy-overwegingen zijn
gefingeerde namen gebruikt)