Rosa: bloedstollende anti-opera
vidre
Concert in Lokhorstkerk:
Mozart in een donzen bed
Cultuur&Kunst
Kwast en Mes staat nog als een huis
Expositie Rem Koolhaas
in New Yorks MoMA
King Lear wekt niet
genoeg medelijden op
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1994
19
'Rik Wouters in Nederland'
Amsterdam» 'Rik Wouters in Nederland' is de titel van een ten
toonstelling rond deze Vlaamse schilder en beeldhouwer (1882-
1914). De presentatie bestaat uit 65 tekeningen en aquarellen en
een selectie tijdsdocumenten die de laatste twee levensjaren van
deze kunstenaar belichten. De expositie loopt van 5 november
t/m 4 december in het Vlaamse Cultureel Centrum. Nes 45 in
Amsterdam.
Fossielen in het Museon
den haag In het Museon in Den Haag staat dit weekeinde de
geologie centraal. Het motto is 'Geologie als hobby of beroep'.
Universiteiten, rijksdiensten en amateurverenigingen verlenen
medewerking. De tentoonstelling 'Contouren van een ver verle
den' gaat eveneens open. Deze bestaat uit allerlei soorten fossie
len alsmede weke delen van organismen. Van dergelijke voor
beelden zijn maar zo'n vijftig vindplaatsen op de aarde bekend,
aldus het Museon.
Tango's in Amsterdam
Amsterdam I Iet Folkloristisch Danstheater presenteert op 6 en 7
november zijn nieuwe produktie 'Uit de nieuwe wereld'. De
voorstelling bestaat uit Zuidamerikaanse tango's en malambo's,
de statige 17de-eeuwse stijldansen afkomstig uit Italië en Frank
rijk, de Mississippi-cajuns en de bruisende Braziliaanse carna-
valsdansen. De presentatie is in de Stadsschouwburg in Amster
dam, Leidseplein 26.
Veiling impressionistische schilderijen
Amsterdam Sotheby's in Amsterdam veilt op 8 en 9 november
ruim 700 romantische en impressionistische schilderijen. Hoog
tepunten zijn een gezicht op het Stadhuis van Kampen door
Cornelis Springer en een Winterlandschap door F.M. Kruseman.
Kijkdagen: 6 en 7 november.
Nieuw Kunstmagazine van de pers
Amsterdam In Amsterdam is deze week Vernissage, een Neder
lands-Vlaams kunstmagazine, gepresenteerd. Vernissage schrijft
over beeldende kunst, architectuur, film, fotografie, poëzie, boe
ken en geeft een overzicht van tentoonstellingen in galerieën en
musea in Nederland en Vlaanderen. Het blad verschijnt elf maal
per jaar. Vernissage gaat de confrontatie aan met misstanden in
de kunstwereld.
Piet Heinen in koffiehuis 'Fenix'
leiden De abstracte kunstenaar Piet Heinen exposeert binnen
kort zijn werk waarin de gespletenheid in het wezen van de
mens het centrale thema is. De officiële opening van de ten
toonstelling is morgenmiddag tussen 17.00 en 20.00 uur in Gale
rie-Koffiehuis 'Fenix' aan de Botermarkt 26 in Leiden.
Take That naar Nederland
De Engelse popgroep Take That komt op donderdag
16 maart 1995 naar Nederland om een optreden in de Ahoy' te
geven. Het concert begint om 19.30 uur. De voorverkoop begint
12 november op de gebruikelijke adressen.
Greenaway en Andnessen eisen veelheel veel
Rosa a Horse Drama is
geen opera. Het kleurrijke,
weerbarstige, weerzinwek
kende, bloedstollende en
buitengewoon prachtige
produkt dat groeide uit de
samenwerking tussen
componist Louis An-
driessen en regisseur/cine
ast Peter Greenaway, dat
woensdagavond in premiè
re ging bij De Nederlandse
Opera, heeft nog het meest
weg van een drie- en meer
dimensionale muziekfilm.
paul janssen
Greenaway is bij zijn debuut in
het muziektheater niet afgewe
ken van de kenmerkende beeld
taal waarmee hij al sinds A Zed
and Two Noughts (1986) het
grote publiek aan zich weet te
binden. Ook in Rosa maakt de
man die zijn carrière ooit begon
als kunstschilder gewoon plaat
jes, barokke plaatjes vol verwij
zingen die in de donkere, met
geronnen bloed besmeurde
houten wanden van een soort
abattoir, kleuren als Rem-
brandtbruine schilderijen.
Obsessionele en virtuose pro
jecties van teksten, cijfers en re
peterende filmbeelden van rij
dende cowboys die in oneindige
herhaling op vier aan elkaar ge
naaide lakens geprojecteerd
worden, maken het beeld nog
bonter. Ook benut de filmer
Greenaway achtergrondprojec
tie en voorgrondprojectie op
een gaasdoek. Dit leidt tot
prachtige superdimensionale
beelden, waar Greenaway als
een interactieve digitale super
magiër mee tovert.
Kapstok
In deze setting speelt zich een
verhaal af dat ongeveer op het
volgende neer komt. Een man,
een componist, doet het liever
met zijn paard dan met zijn
eega. De vrouw, Esmeralda, be
smeurt haar naakte lichaam
Herman Verbeeck (rechts) en Helmert Woudenberg (links) in 'kwast
grimmige relatiekomedie.
FOTO CAROL WINKEL
recensie susanne lammers
Kwast en Mes. Regie: Titus Tiel Groenes-
tege. Met Herman Verbeeck en Helmert
Woudenberg. Gezien: Leidse Schouw-
Als we nou eens allemaal een
hoedje hadden. Een hoedje
waar we voelhorens onder kun
nen dragen die de functie van
dat vieze vuile ondernavelse ge
bied overnamen. Zou dat niet
veel mooier en schoner zijn?
Ik kan me voorstellen dat je dit
oppert als je Dannie bent en je
lot verbonden hebt met Adrie.
Allebei zijn ze kapper. De e'en,
Dannie, is bevangen door een
plotselinge kaalheid, de ander
wordt gedaagd wegens pedofi
lie.
Terwijl ze in de lege kappers
zaak aan die dagvaarding en
vooral de aan gevolgen daarvan
proberen te wennen, reageren
ze zich af op elkaar. Zoals dat
past voor een stel dat al eeuwen
bij elkaar is, weten ze feilloos el-
kaars zwakke plekken te vinden
en fileren ze vilein hun maatje,
het enige dat ze hebben.
Deze omstandigheden zijn wat
gedurfd voor een stuk uit de ja
ren zestig, en kan ook nu nog
wel rekenen op een opgetrok
ken wenkbrauw, maar 'Kwast
en mes' is ook en vooral een ge
wone tragi-komedie over een
uitgebluste relatie. En in die
hoedanigheid staat 'Kwast en
mes' van Charles Dyer nog
steeds als een huis.
Dannie kampt met overdreven
kloeken-gedrag en haaruitval,
maar dat is niets vergeleken
met Adrie. Hij had graag een
groot en meeslepend acteur wil
len zijn en een doodgewone
hetero bovendien. In plaats
daarvan is hij een mislukte kap
per en een homoseksuele pedo
fiel. Die nog geregeld door de
politie in zijn kladden gepakt
wordt ook. Zijn situatie is aan
zienlijk hachelijker, hij heeft die
puinhoop ook zelf gemaakt. Dat
is op zijn minst een verzachten
de omstandigheid voor zijn
stuitend zelfzuchtige gedrag.
De ontwikkeling van het drama
is voorspelbaar: de grote bek
wordt een fluistering: de zwak
ste blijkt het stevigst in zijn
schoenen te staan. Het is echter
ook volstrekt geloofwaardig.
Marie Angel en Lyndon Terracini in 'Rosa, a horse drama': zangers geven
letterlijk en figuurlijk bloot.
met zwarte inkt, hinnikt als een
paard en weet de aandacht van
de componist te trekken. Na de
daad, begeleid door een uiterst
simpel motiefje, slaat de man
aan het componeren. Hij heeft
veel succes met zijn twee
derangs muziek bij derderangs
westerns. De man wordt ver
moord. Men vermoedt een
complot. De Investigatrix vindt
tenminste uit dat de componist
een hoed droeg, een bril ophad,
een sigaar rookte en zo meer.
Het verhaal is vooral een kap
stok om de kenmerkende the
ma's van Greenaway te laten
passeren. Herhaling, cijfers, ri
tuelen, de kwetsbaarheid van
het naakte lichaam en de dood.
Soms zijn de beelden keihard
en zelfs shokkerend, zoals de
blasfemische scène waarin de
dode componist gekruisigd en
wel op zijn opgezette paard
wordt gehesen, soms zijn ze on
gekend teder en ontroerend,
zoals het moment dat Esmeral
da in diezelfde scène zittend in
de lege buik van het paard lief
devol haar dode man streelt.
Het koor, de figuranten en de
solisten - Marie Angel (Esmeral
da), Lyndon Terracini (Rosa) en
Miranda van Kralingen (The In
vestigatrix) voorop - geven zich
soms letterlijk en figuurlijk
bloot. Wat dat betreft eist
Greenaway veel, heel veel.
Ook Andriessen heeft het de
musici en zangers niet eenvou
dig gemaakt. Zanglijnen vol las
tige intervallen, hijgen, schreeu
wen, hinniken, alle variaties
daartussen en een enkel tref
fend 'liedje' passeren de revue,
Spel, regie en décor staan op
hetzelfde hoge niveau. De voor
de voorstelling kaalgeschoren
Herman Verbeeck maakt als
Dannie een geweldige indruk.
Hij is het vleesgeworden pathe
tische typje, doodsbang voor de
ouderdom. Een miezerig, slo
vend mannetje dat zo graag er
gens bij zou willen horen en
overal afgewezen wordt. Zijn le
ven lijkt totaal in dienst te staan
van Adrie, de enige die hem
echt nodig heeft, maar die dat
dan weer niet kan uiten. Hel
mert Woudenberg is op zijn
best wanneer de de theatrale
Adrie met zijn fantasieleven en
zijn blonde krullenpruik lang
zaam leegloopt en er slechts
een klein bang mensje over
blijft.
'Kwast en mes' is naast een heel
mooie voorstelling ook een heel
bevredigende. De opgeblazen,
schijnheilige schuinsmarcheer
der die zo schattig kopjes cho
cola krijgt aangereikt wordt
door de liefdevolle chocolama
ker ondertussen wel kleinge-
maakt. En dat geeft hèm dan
weer zoiets sympathieks.
Charlie Chaplin
in vogelvlucht
den bosch anp
Honderd foto's en evenzoveel
documenten. Daarmee brengt
het Noordbrabants Museum in
Den Bosch in vogelvlucht de
bijzondere carrière van Charlie
Chaplin in beeld. De expositie
wordt op 18 november geopend
door zijn dochter, Geraldine
Chaplin.
Het overzicht is samengesteld
door David Robinson, Chaplin-
kenner bij uitstek en schrijver
van diens biografie, en Pam
Paumier. Zij behartigt vanuit
Parijs de belangen van de fami
lie.
De tentoonstelling is eerder te
zien geweest in Frankrijk en Ita
lië. De levensloop van de film
kunstenaar (1889-1977) wordt
gevolgd door middel van uniek
fotomateriaal, kranteknipsels,
bladmuziek, souveniers, con
tracten, filmaankondigingen en
affiches. Zo wordt aandacht be
steed aan de beginperiode in
Engeland - waar Chaplin werk
zaam was in het vaudeville-the
ater - de beginfase in de Vere-
Geraldine Chaplin opent tentoon
stelling over haar vader.
ARCHIEFFOTO ANP
nigde Staten, de stomme film,
de overgang naar de geluids
films en de films in de jaren vijf
tig en zestig.
Aanleiding tot de tentoonstel
ling vormt de Nederlandse pre
mière van Chaplin's legendari
sche film The Gold Rush met
muzikale begeleiding van het
Brabants Orkest op 18 novem
ber in het Theater aan de Para
de in Den Bosch. De expositie is
te zien tot en met 8 januari.
'Ritman-bibliotheek beschermd'
den haag anp
De Raad voor het Cultuurbeheer wil dat de Bibliotheca Philosophir
ca Hermetica, bekend als de boekencollectie van zakenman en ver
zamelaar Joost Ritman, op de officiële lijst van beschermd cultuur
bezit wordt gezet. De raad Heeft dat aan staatssecretaris Nuis van
cultuur geadviseerd. De bibliotheek, die uniek in de wereld is, be
staat uit zestienduizend boeken, vijfhonderd handschriften en vier
honderd 15e eeuwse drukken (incunabelen). De waarde ervan
wordt op 150 miljoen gulden geraamd. De Raad voor Cultuurbe
heer wil dat de verzameling als eenheid behouden wordt. De bi
bliotheek is onvervangbaar en onmisbaar voor het Nederlandse
cultuurbezit, aldus de raad-in zijn definitieve advies.
Spiegelwanden
Spiegels op maat
Spiegels met liist
Glazen meubelen
Tafels volgens model
Motiefstralen
Alles uit eigen atelier
schreef de auteur Douglas
Coupland Koolhaas onlangs als
een post-nationalistisch archi
tect. ,,Een echte Europese bur
ger, 50, lang, mager, streng, rij
dend in een Maserati, met een
kantoor in Rotterdam, een gezin
in Londen en projecten in
Frankrijk, Engeland, Italië en
Duitsland." Koolhaas beperkt
zich overigens niet tot Europa,
maar heeft in de afgelopen ja
ren over de hele wereld gewerkt.
In de jaren zeventig en begin
jaren tachtig kreeg Koolhaas
vooral faam als architectuur
theoreticus. In 1978 verscheen
van zijn hand Delirious New
York, enerzijds een studie van
de moderne wereldstad en an
derzijds een beschouwing van
Manhatten als 'congestie-cul
tuur'. Van het boek verschijnt
tijdens de tentoonstelling een
herdruk.
Toen ontwerpen van Kool
haas in Nederland voor het
eerst werden gebouwd, zoals
het Danstheater aan het Haagse
Spui en het IJ-plein in Amster
dam leverde hem dat forse kri
tiek op. Op het ogenblik maakt
Koolhaas vooral furore met zijn
Congexpo, een grootschalig
tentoonstellings- en congres
centrum in Lille.
De tentoonstelling duurt tot
15 januari. Daarna reist zij naar
Montreal (21 februari-21 april)
en Columbus, Ohio (mei-au-
gustus).
Architect Rem Koolhaas kan er
zich op beroemen de eerste Ne
derlandse bouwmeester te zijn
aan wie een tentoonstelling in
het Museum of Modern Art
(MoMA) in New York is gewijd.
De expositie heeft als titel
'Thresholds/O.M.A. at MoMA:
Rem Koolhaas and the place of
public architecture' en werd de
ze week in aanwezigheid van de
architect geopend.
O.M.A. staat voor Office for
Metropolitan Architecture, het
bureau van Koolhaas in Rotter
dam. Zijn faam is inmiddels we
reldwijd en hij wordt als de be
langrijkste Nederlandse archi
tect van dit moment be
schouwd.
In de New York Times om-
GLAS EN SPIEGELS
Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
Telefoon: 071 -21 80 55
terwijl de vocalisten de ene si
garet na de andere dienen op te
steken.
Toch maakt deze tweede sa
menwerking tussen Andriessen
en Greenaway na de tv-produk-
tie M is for Man, Music and Mo
zart (1991) niet de overdonde
rende indruk die de produktie
in potentie in zich heeft. Wat
begint met een typische repete
rende Andriessen-mengklank
wordt gevolgd door een pot
pourri van banale en geniale
blues-, country-, rock- en pop
imitaties en (quasi-)citaten. Na
ruim een uur zijn alle plaatjes,
muzieken en visuele trucks uit
gespeeld en drijft de opera
enigszins braaf naar een slot.
Na het lauwe applaus, terwijl
het publiek het theater reeds
verlaat, duikt opeens The Index
FOTO PR/DEEN VAN MEER
Singer (Phyllis Blanford) op, die
in een virtuoZe en ruim een
kwartier durende rap van a tot z
woorden uit de opera laat pas
seren: 'opera-hous - home of
opportunity utilised by the
composer to make money.'
Als Rosa een opera is, dan is
het een anti-opera.
Rosa a horse drama, een
opera van Louis Andriessen en
Peter Greenaway door het As-
ko Ensemble Schönberg En
semble en leden van het koor
van de Nederlandse Opera
o.I.v. Reinbert de Leeuw in het
Muziektheater op 2/11. Solis
ten: Lyndon Terracini, Marie
Angel, Miranda van kralingen,
Rogeer Smeets, Christopher
Gillet en Phyllis Blanford. Her
haling 5, 8, 11, 14, 17, 20, 22,
25 en 28/11.
Solovoorstelling Fred Delfgaauw
Lear de wil om te sterven in
waardigheid en van de nar het
weerwoord. Het stuk wordt al
snel een conversatie tussen
twee personages, die ondanks
het mooie poppenspel statisch
overkomt. Nar en koning krij
gen in dit stuk geen verleden,
dat ontlenen ze aan het werk
van Shakespeare. Zo raak ie
maar moeilijk bij hen betrok
ken; het is bekend dat ze er
treurig aan toe waren in King
Lear, maar hier wordt de sym
pathie niet opnieuw opge
bouwd. Een erg sterke tekst zou
het gebrek aan medeleven kun
nen ondervangen, maar de
woorden zijn niet het sterkste
deel van Vorst aan de grond: te
genover mooie gedachten staan
te veel flauwiteiten en krakke
mikkige zinnetjes. Het gesprek
kabbelt voort, maar van nar en
koning kom je nauwelijks meer
te weten. Humor relativeert het
sentiment vaak goed, maar ook
dat mislukt wel eens: de psychi-
ateract bijvoorbeeld is zwak.
Het zijn de beelden die de voor
stelling wel steeds leven inbla
zen: het treurige hoofd van Lear
met de downsmond, het spel in
de deksel van de hutkoffer. Geef
Delfgaauw een pop, en hij
maakt er een mens van.
Fred Delfgaauw en Johan Boonen.
;gie: Herman Verschelden. Gezien op 4
wember in het LAKtheater in Leiaen,
vanavond herhaling.
Ben je niet beter af als je dood
bent? Een oude man filosofeert
met slapstickachtige humor
over zijn illusieloze bestaan
naast een kale boom die nog
net een paar blaadjes heeft. Dat
doet sterk denken aan het werk
van Samuel Beckett. En als je
even later gierende winden
hoort fluiten terwijl een sombe
re koning zich verplaatst op de
rug van een nar, dan is dat een
echo van Shakespeares King
Lear.
Beckett en vooral Lear lever
den de inspiratie voor Vorst aan
de grond, een solovoorstelling
van Fred Delfgaauw. Hij maakte
eerder met Studio Peer mooie
kindervoorstellingen waarin hij
poppen sterke rollen liet spelen.
Als acteur is hij de nar in het
grootste deel van het stuk, voor
de koning heeft hij aan een rub
beren masker en een vorstelijk
gewaad genoeg. Vooral zijn
handen brengen de oude vorst
prachtig tot leven.
Vorst aan de grond leende van
,,Het wordt steeds moeilijker
om te verdedigen dat je iets
moois volledig in stand moet
houden, als het publiek nauwe
lijks belangstelling toont", heeft
de Leidse wethouder van finan
ciën Walenkamp zich onlangs
laten ontvallen. Daarmee be
doelde hij, dat hij van plan is
om eens lekker te gaan snijden
in het budget van Stedelijk Mu
seum de Lakenhal. Met als ar
gument, dat er dit jaar tot nog
toe wat minder bezoekers op
het museum zijn afgekomen
dan in voorgaande jaren. Moge
lijk noopt de door Walenkamp
voorgenomen bezuiniging het
museum zijn deuren een dag
extra te sluiten.
Een museum dat wat minder
vaak open is, daar lig ik niet
wakker van. Waar ik wel boos
om word, is het gelegenheidsar
gument dat Walenkamp han
teert om zijn zin te krijgen. Als
ik de wethouder goed begrijp,
hoef je 'iets moois' alleen te be
schermen als er veel publiek op
afkomt, want veel publiek duidt
op'belangstelling'.
Graag wijs ik de heer Walen
kamp erop, dat een hoog be
zoekcijfer in een museum niets
zegt over de kwaliteit van de
belangstelling. Er bestaat een
omgekeerd evenredige correla
tie tussen interesse en bezoe
kersaantallen. Hoe meer be
zoek, des te oppervlakkiger de
belangstelling. Dat er dit jaar
minder bezoekers in het muse
um zijn geweest, wijst dus
hooguit op een toename van de
belangstelling.
'Het publiek' dat Walenkamp
i het r
fei
te niets anders dan 'Het Gr<
Publiek', de volksmassa die, in
derdaad, per definitie geen en
kele belangstelling heeft voor
musea. Zelf vraag ik me al jaren
af wat er zo wenselijk is aan al
die horden over de vloer in de
musea. Je gooit je parels toch
ook niet voor de zwijnen?
Er is niks tegen een openbaar
museum dat slechts door een
elite wordt bezocht en begre
pen. Je mag het tegenwoordig
niet hardop meer zeggen, maar
elites zijn noodzakelijk om een
beschaafde samenleving op de
been te houden. Dat weet ook
wethouder Walenkamp donders
goed. Musea zijn het voedsel
van de elite, en wil je die elite
voeden, zul je de ruif moeten
blijven vullen. Bezuinigen op
cultuur betekent bezuinigen op
het geestelijke klimaat. Van een
verarmd geestelijk klimaat on
dervindt op den duur alles en
iedereen schadelijke gevolgen,
zelfs die vermaledijde economie
van Walenkamp.
De wethouder heeft opdracht
18 miljoen gulden vrij te maken
en is daarom dadelijk aan het
schrapen geslagen, alsof de dui
vel hem op de hielen zit. Gelijk
de heroïnejunk, die het niet uit
maakt waar hij z'n centen van
daan haalt, heeft hij bet voor
zien op het schamele spaarpotje
van zijn armlastige buurman,
de heer Guituur. Dat is nog tot
daaraantoe, maar wat de kwes
tie zo onverkwikkelijk maakt is,
dat de boef, voordat hij er met
de buit vandoor gaat, nog snel
even een zedenpreek afsteekt
tegen de bestolene: het is im
mers de schbld van Cultuur zelf,
had-ie maar meer publiek moe
ten trekken.
Waarom overweegt zo'n wet
houder nou nooit om eens om
op zichzelf te bezuinigen? Wat
zou dat de gemeenschap een
hoop populistische kletspraatjes
besparen.
ONNOSCHILSTRA
dino voor blazers van Beethoven. Een beetje
braafjes. Aan de blazers van 'Windkracht 10' en
hun leidster Ali Groen kan het nauwelijks gelegen
hebben. 'Windkracht 10' slaat zowel op de inten
siteit van hun spel als op de ademkracht die het
kost om de ruimte met zoveel geluid te vullen. Jn
het Octet van Krommer werden prachtige staal
tjes geleverd van zuiver en ritmisch musiceren en
van lyrisch hobo- en klarinetspel.
De Missa in Bes van Schubert tenslotte was een
opwekkend slot van de avond. De intensiteit
waarmee Henk Briër dirigeerde kaatste terug
vanuit het koor. Uit het geheel van orkest- en
koorklank steeg af en toe de zang van de solisten
op, waarbij Els van Onselen en Henk Post de
markantere solo's zongen en Hennie Koek en Jan
Koster de wat mildere. De begeleiding door Ma-
drigalesco was als een donzen bed waarin je veilig
n behaaglijk kon laten terugvallen.
Henk Briër en Blazersensemble 'Windkracht 10' o.l.v. Ali Groen.
Muziek van Mozart, Beethoven, Krommer en Schubert. Gehoord
op 4/11 in de Lokhorstkerk in Leiden.
Waarom zouden Mozarts symfonieën eigenlijk
niet vaker kunnen worden uitgevoerd in goed
klinkende kerkjes zoals de Lokhorstkerk? Natuur
lijk wèl met de intieme bezetting van een kamer
orkest zoals Madrigalesco, dat het concert begon
met een tintelende symfonie in Bes van Mozart.
Alles bleef licht verteerbaar en hoefde nooit zwaar
aangezet te worden zoals soms bij de grote, wat
logge symfonieorkesten. Het werd een aansteke
lijke uitvoering met veel allure.
Minder uitstraling had het hierop volgende Ron-
