Alleen drastische
arbeidsduurverkorting
kan banenverlies keren
Feiten &Meningen
r«3
5£ïl)
u
Inkrimping bij
PTT ondanks
miljarden winst
'Bush Brothers' begeren
gouverneursposten
staten Texas en Florida
Fabrikanten strijden om vette Nederlandse order
DONDERDAG 3 NOVEMBER 1994
yi foiPER5 mettp
&e/w)L£k zkmt we.
'T weer vfu*q
KSUJ^&S^'
Nêe,26 MaEfiicrtAPë ri r-
V/fti flX* ÉtfSWWWW^ VEÊOOP-
7/WIE AA£piya>IM^£N
vsa^oepe^ UIT-[7£
^WIUSTEM
S^»l
Sinds de verzelfverstandiging vijf jaar gele
den en de beursgang dit jaar is Koninldijke
PTT Nederland (KPN) met bijna 100.000
medewerkers de grootste Nederlandse par
ticuliere werkgever. Maar er gaan harde
klappen vallen. PIT Post meldde al eerder
door automatisering en kostenbesparing
duizenden banen te schrappen, gisteren
was PTT Telecom aan de beurt. De tucht
van de markt treft het voormalige staatsbe-
drijfhard.
Dat PTT Telecom met steeds hardere (in
ternationale concurrentie te kampen heeft,
was genoegzaam bekend. Toch kwam de
ingrijpende operatie waarbij tien procent
van de banen verdwijnt, nog als een verras
sing. „Het wordt nu blijkbaar menens", al
dus analist Haasnoot van Effectenbank
Stroeve, „het is wel verrassend, maar aan de
andere kant kan je natuurlijk niet steeds
onder druk van de concurrentie je tarieven
verlagen zonder iets aan de kosten te
doen". Haasnoot schat de kostenbesparing
voor PTT Telecom op zo n 300 miljoen gul
den.
PTT Telecom-baas Verwaayen begon zijn
uitleg over het schrappen van de banen gis
teren met een langdurige schets van hoe
goed het eigenlijk gaat met PTT Telecom
(winst vorig jaar 1,3 miljard gulden). Dat
lijkt vreemd, maar wordt in de huidige eco
nomische situatie steeds normaler. Bij de
eveneens uitstekend draaiende ABN AM-
RO-bank gaan immers ook 5.000 banen
verloren, zo schatte de ondernemingsraad
deze week.
Zowel ABN AMRO als PTT Telecom wer
ken in een wereldwijd hard Concurrerende
sector vanuit de kleine thuisbasis Neder
land. Bovendien moet die thuismarkt voor
wat PTT Telecom betreft steeds meer wor
den gedeeld met concurrenten. Volgend
jaar komt er een tweede aanbieder van mo
biele communicatie (auto- en zaktele
foons), uiterlijk in 1998 krijgt het bedrijf ook
concurrentie op de gewone telefonie. Niet
alleen van een Nederlandse aanbieder,
maar ook van buitenlandse telecom-reuzen
die vele malen groter zijn dan PTT Tele-
De redenering achter de 'reorganisatie uit
kracht', zoals Verwaayen het omschreef, is
dan ook simpel: het is nodig om goed te
blijven presteren. In de telecom-sector is
het aantal aansluitingen per werknemer de
meetlat. PTT Telecom is met 250 per werk
nemer nu Europees koploper, maar loopt
nog achter bij de Amerikaanse telecom-be-
drijven. Maar die hebben, zo tekende Ver
waayen gisteren aan, dan ook de laatste ja
ren massaal personeel geloosd.
Daarnaast heeft Europa diverse telecom-
bedrijven die nog gewoon in handen van de
overheid zijn. De telecom-bedrijven in
Duitsland en Frankrijk bijvoorbeeld moeten
nog beginnen met de omvorming tot een
commerciële onderneming, hetgeen vele
tienduizenden banen gaat kosten. Zelfs bij
het al veel langer commercieel werkende
British Telecom werd onlangs bekend dat
weer tweeduizend banen moeten verdwij
nen.
Het optimisme mag bij Verwaayen dan
hoogtij vieren, de bonden zien het somber
in. De christelijke ambtenarenbond CFO is
'geschokt', de AbvaKabo maakt zich 'grote
zorgen'. De bonden denken dat de driedui
zend te schrappen volledige banen 4.500
PTT'ers hun baan kan kosten vanwege het
grote aantal deeltijdwerkers. De CFO schat
dat er bij Koninklijke PTT Nederland (dus
Telecom èn Post) de komende jaren ruim
10.000 arbeidsplaatsen verloren gaan, de
AbvaKabo houdt zelfs rekening met 15.000.
„Er is een essentieel verschil tussen het
werken als nutsbedrijf of als commerciële
onderneming", zei Verwaayen gisteren al.
den haag wilco dekker
WIM STEVENHAGEN
Werkgevers banken en bonden maken zich op voor laatste gevecht
Als de banken niet bereid zijn om met de bonden te praten over vergaande vormen van arbeids
duurverkorting (ADV), gooit de Dienstenbond FNV de handdoek in de ring. „Het is gewoon niet
meer uit te leggen aan de leden", zegt bestuurder Han Nooten van de Dienstenbond FNV naar
aanleiding van de jongste berichten over extra verlies van duizenden banen bij ABN AMRO.
Fabrikanten van militaire helikopters zijn aan een ein-
doffensief begonnen om een vette Nederlandse order
in de wacht te slepen. Maar liefst 1,6 miljard gulden
heeft Defensie uitgetrokken voor de aanschaf van
ruim dertig gloednieuwe gevechthelikopters voor de
Luchtmobiele Brigade. De toestellen moeten worden
ingezet bij vredesoperaties in roerige buitenlanden.
Vliegtuigfabriek Fokker en het Leidse helikopterbedrijf
Schreiner hopen mee te profiteren van de omvangrij
ke opdracht.
Belangrijkste kanshebbers zijn het Amerikaanse Mc
Donnell Douglas met de Apache en het Frans-Duitse
Eurocopter met de Tiger. Ook de Super Cobra van het
Amerikaanse Bell en de Italiaanse Mangusta zijn offi
cieel nog in de race, maar de kansen van deze twee
kandidaten lijken niet groot. Het kabinet hakt naar
verwachting volgende maand de knoop door.
Delegaties van de concurrerende fabrikanten zijn druk
aan het lobbyen bij defensietop, politici en pers. En
ook de deur van het ministerie van economische za
ken lopen ze plat. Compensatie-orders spelen een
minstens even belangrijke rol als de militaire kwalitei
ten van de toestellen. De bedoeling is dat het volledige
orderbedrag terugvloeit door opdrachten aan bedrij
ven in Nederland, zoals Fokker, DAF en Philips.
Als gevolg van de bezuinigingsperikelen binnen het
kabinet bestaat de kans dat de aanschaf van de peper
dure vechtmachines enkele jaren wordt uitgesteld.
Hierover bestaat nog geen duidelijkheid. Eurocopter
gaat er ondertussen al vanuit dat de eerste toestellen
pas in 1999 hoeven te worden geleverd, enkele jaren
later dan beoogd.
Het mogelijke uitstel betekent goed nieuws voor de
Europese helikopterfabrikant, die nog druk sleutelt
aan de eerste vier prototypes. De Frans-Duitse fabriek
kan de eerste exemplaren toch niet veel eerder dan in
1999 leveren, wat in de race om de order aanvankelijk
als een belangrijk nadeel werd beschouwd.
De legertop heeft een voorkeur voor de sneller lever
bare Apache van McDonnell Douglas, een groot en
zwaar bepantserd toestel dat door de Amerikanen in
de Golfoorlog is gebruikt. De militairen zetten ook lie
ver de vertrouwde samenwerking met de Amerikanen
voort dan in zee te gaan met een Frans-Duitse fabri
kant van een machine die nog niet echt lijkt te be-
Nadat McDonnell Douglas de Nederlandse pers al
eerder had uitgenodigd om een kijkje in de fabriek te
nemen, kon Eurocopter niet achterblijven. De fabri
kant in handen van het Franse Aerospatiale en de
Duitse Fokkermoeder DASA organiseerde samen
met Schreiner een luxueus tripje naar het hoofdkan
toor bij München, inclusief overnachting in het Hilton
hotel. Schreiner is de Nederlandse agent van Eurocop
ter en hoopt op het binnenhalen van onderhoudscon
tracten.
Nederland mist de boot als het de Europese Tiger niet
koopt, zo luidt de boodschap van de indrukwekkende
delegatie Eurocopter-managers, voor een deel spe
ciaal uit Frankrijk opgetrommeld. De met elektronica
volgestampte Tiger zou het beste en nieuwste op heli-
koptergebied zijn. Op een videofilm is te zien hoe een
testpiloot met het nieuwe paradepaardje de meest on
waarschijnlijke manoeuvres uithaalt.
De Eurocopter-mannen zijn trots op hun prototypes,
waaraan hard is gewerkt sinds de lancering van het
prestigieuze project in 1987 door bondskanselier Kohl
en president Mitterrand. De 2,5 miljard gulden ont
wikkelingskosten komen volgens Eurocopter geheel
voor rekening van de Duitse en Franse belastingbeta
ler.
Voor het beschikbare budget kan Nederland 32 exem
plaren krijgen, zo wordt meegedeeld. De Tiger komt
daarmee uit op zo'n 50 miljoen gulden per stuk. Dat is
goedkoper dan de Apache. Het hefschroefvliegtuig
kan conform de Nederlandse wensen worden ingezet
voor verschillende taken, zoals verkennen, begeleiden
en het bestrijden van tanks.
De belangen zijn groot. Duitsland en Frankrijk heb
ben elk weliswaar een optie genomen op ruim twee
honderd toestellen, maar Nederland zou als eerste
land de nieuwe helikopters daadwerkelijk aankopen
en gaan gebruiken. Daarbij komt dat de Nederlandse
keuze waarschijnlijk invloed heeft op de Britten, die
ook nieuwe gevechtsheli's gaan bestellen.
De periode tot de levering van de eerste Tigers kan de
Nederlandse landmacht volgens Eurocopter over
bruggen met een tiental oudere helikopters, die Duits
land gratis ter beschikking stelt. De Amerikanen heb
ben een soortgelijk aanbod gedaan.
Politiek gezien lijkt het gesternte voor Eurocopter
goed. Nederland is druk bezig de banden met Bonn
en Parijs aan te halen. Vorig jaar plaatste Nederland
bij Eurocopter al een order voor zeventien Cougar-he-
likopters. De Amerikaanse fabrikant Sikorsky had het
nakijken. De deal met de Cougars ging gepaard met
een omvangrijk compensatiepakket, waarvan onder
meer Fokker profiteert. De Nederlandse vliegtuigfabri
kant gaat onder meer delen van de beplating leveren.
Zowel McDonnell als Eurocopter beloven de Neder
landse industrie nieuwe aantrekkelijke tegenorders.
Toch is er een groot verschil tussen beide nog ge
heime aanbiedingen, zo willen de managers van
Eurocopter doen geloven. Alleen Eurocopter zou per
spectief kunnen bieden op een langdurige samenwer
king met Nederlandse bedrijven. Daarbij wordt een
zwaar beroep gedaan op de Europese gevoelens.
Nederland hoeft zich overigens niet te verbeelden dat
het echt nodig is bij de produktie van de Tiger. In
vriendelijke bewoordingen maken de managers dui
delijk dat Eurocopter de Tiger heus wel kan bouwen
zonder Fokker, DAF of andere Nederlandse bedrijven.
Het moet goed duidelijk zijn dat het gaat om een aan
trekkelijk aanbod waarvan Nederland alleen maar wij
zer zou kunnen worden.
Schreiner-directeurG. Nolten schat de kans op fifty-
fifty dat Nederland voor de Tiger kiest. De Leidse
agent van Eurocopter is optimistisch gestemd, maar
beseft dat er" nog een hoop lobbywerk is te doen.
münchen richard mooyman
George Walker is gematigder.
Minder ideologisch en meer
pragmatisch. Maar ook zijn
boodschap is die van een on
vervalst conservatisme. Dat
kunnen zij nooit van vader
Bush hebben, die allerminst on
der invloed van diepe ideologi
sche beginselen handelde, en
bovendien een gematigd Repu
blikein was. Daarom werd Ge
orge Bush door conservatief
Amerika ook altijd gewan
trouwd.
De broers benadrukken steevast
dat zij niet als 'de zoon van' wal
len worden gezien. Zij zijn bei-
:eer welgesteld, maar heb
ben hun fortuin grotendeels zelf
verdiend. De familie-Bush is
t 'aangeboren rijk'. GW
werkte in Texas in de olie-indu-
3. Jeb verdiende zijn fortuin
als makelaar in zuidelijk Flori
da.
Maar hun naamsbekendheid
helpt natuurlijk prima bij het
verven van steun en het bin
nenhalen van campagnegeld.
De aanwezigheid van vader en
moeder Bush leverde GW enke
le weken geleden op één inza
melingsavond 700.000 dollar
op. Toch zei Jeb vorige week, in
aanwezigheid van zijn ouders,
dat zijn naam 'tegelijk mijn
grootste voordeel en mijn
grootste handicap is'. JvL
De zittende gouverneurs Ri-
chards en Chiles, die in 30 jaar 14
nog nooit een politieke cam-
pagne heeft verloren, laten niet
na op de afkomst van hun te- Yf
genstanders te wijzen. En op
het feit dat beiden evenals
trouwens derde broer Neil den
betrokken zijn geweest bij enke
le financiële schandaaltjes, De
waardoor de indruk is blijven lan
hangen dat zij het niet zo nauw bin
nemen met de politieke zeden, sch
De campagnes tussen GW en kor
Richards en tussen Jeb en Chi- om
les zijn op echte nek-aan-nek-
races uitgedraaid. Volgens de
opiniecijfers lijkt Richards nog
de beste kans te hebben om te
gen George Walker Bush te win
nen. Maar Jeb worden goede
kansén toegedacht om gouver
neur van Florida te worden.
Zijn conservatieve boodschap
slaat aan in een Amerika dat
momenteel een 'ruk naar
rechts' doormaakt. Zijn gebrek
aan ervaring is voor de steeds fziji
sceptischer kiezers eerder een 1 Kaï
aanbeveling dan een manco, istu
washington hans de bruun |mc
correspondent scf
Tevreden kijken mr. R. Hazelhoff (links) en r
26 maart 1990, aangekondigd in gesprek te
Nooten doelt op de steeds hogere
winsten en het beleid van de banken
om te fuseren en te automatiseren zo
dat steeds minder mensen nodig zijn.
Op 12 december gaan de bonden
jr.praten met de werkgevers. Dan
eten werkgevers constructief mee
praten over ADV. „Anders houden we
r echt mee op", aldus Nooten.
Op zich heeft het overleg tussen
erkgevers en bonden de afgelopen
jaren redelijk vruchten opgeworpen,
zodat gedwongen ontslagen op een
enkel geval na konden worden voor
komen. Vele duizenden arbeidsplaat-
verdwenen na fusies. Automatise
ring en rationalisatie in de bedrijfs
voering deden de rest. Sinds de fusie
tussen ABN en AMRO in september
1991 daalde de werkgelegenheid al
leen al bij deze gigant met vierdui
zend personen. Dat is zo'n tien pro
cent van het toenmalige personeels
bestand. Nagenoeg zonder gedwon
gen ontslagen.
Voor de hele sector geldt dat het aan
tal mensen dat onder de banken-CAO
valt in dezelfde periode daalde van
115.000 naar 107.000. En die daling
gaat voorlopig nog door. Volgens
Nooten jaarlijks met zo'n vier procent
in de eerstvolgende jaren.
Bij dezelfde ABN AMRO is deze zo
mer in een sociaal plan overeengeko
men dat er de komende vier jaar op-
rir. R. J. Nelissen in de camera. De beide voorzitters van de raden van bestuur van ABN en AMRO hebben zojuist, we schrijven
zijn over samenwerking. De fusie werd beklonken op 21 september 1991. Sindsdien zijn vierduizend banen geschrapt.
FOTOPERSBURO DIJKSTRA BV
arbeidstijdverkorting, met name een managers overbodig werden v
nieuw 2.800 arbeidsplaatsen koiïien
te vervallen. Dat zou neerkomen op
zo'n twee procent per jaar, per saldo
en alleen in Nederland. Want in het
buitenland breiden de grote Neder
landse banken fors uit. Bij ABN AM
RO lijkt de grootste uittocht daarmee
verleden tijd, al zijn zowel bonden als
OR bang dat er nog meer banenver
lies in de lucht zit.
De twee fusiepartners kenden in het
binnenlands bedrijf uiteraard veel
dubbelfuncties. Ook bleken ze dubbe
le kantoren te hebben in veelal dezelf
de winkelstraat. Bij de ING Groep,
met ING Bank, Postbank en verzeke
raar Nationale Nederlanden, waren
die overlappingen een stuk minder.
Maar ook hier zijn al veel banen ge
schrapt. Bij de RABO loopt een effi-
ciëncy-programma waarbij alles, over
de hele linie en dus ook het aantal
personeelsleden, met een achtste
naar beneden moet.
Tot nu toe zijn banken, bonden en
ondernemingsraden er wonderwel in
geslaagd gedwongen ontslagen nage
noeg te vermijden. „Op een enkel
probleemgeval na", erkende direc
teur-generaal G. J. Kalffvan ABN AM
RO eerder dit jaar in deze krant. Maar
alle 'relatief gemakkelijke' instrumen
ten om die grote uitstroom te begelei
den, zijn volgens de bonden nu op.
Alleen grootscheepse invoering van
vierdaagse werkweek van 8,5 uur, kan
volgens de Dienstenbond nog enig
soelaas bieden.
En daar willen de banken absoluut
niet aan. Ook al bieden de bonden
daarbij aan de lonen voor vier jaar te
bevriezen en ook 's avonds en in het
weekeinde te willen werken, de werk
gevers willen gewoon niet. In het
voorjaar al werden de onderhandelin
gen over een nieuwe CAO afgebroken
en de verwachtingen voor het her
nieuwde overleg in december zijn bij
de Dienstenbond FNV allerminst
hooggespannen.
„Dan houden we er dus gewoon mee
op", zegt Han Nooten. „Moeten de
banken het verder maar aan het eigen
personeel proberen uit te leggen. We
hebben ongeveer alles ingeleverd
waar vakbondsleden waarde aan
hechten. Loon, vaste werktijden. Te
gelijk blijven de winsten van de ban
ken stijgen."
De bondsbestuurder erkent weliswaar
dat er na de fusiegolf inmiddels een
belangrijke slag gemaakt is. Maar de
uitstroom gaat gewoon door, in de
hele sector. En daarbij gaat het vol
gens hem al lang niet meer alleen om
het laaggeschoolde werk, de zoge
noemde functies 1 tot en met 3.
„Vooral in het tweede kwartaal van
dit jaar is het ons opgevallen dat ook
klaard. Bij de middenfuncties in de
salarisgroepen 4 en 5, maar ook bij de
hogere functies vanaf salarisgroep 6
neemt de werkgelegenheid af. Een
beetje scholing en wat bemiddeling
bij vertrek helpen niet meer."
Naast de uitstroom ontstaan er in het
binnenland nog maar heel weinig
nieuwe banen bij de banken. Af en
toe verschijnt er eens een advertentie,
zoals die van ABN AMRO die specia
listen vraagt op het terrein van
'derivaten', afgeleide produkten van
effecten en valuta als opties, swaps en
futures. Niet direct een optie voor een
niet-commercieel, lager-opgeleid per
soneelslid.
Echte expansie van de Nederlandse
banken vindt alleen nog plaats in het
buitenland. Zowel bij nieuwe buiten
landse vestigingen, die aan de lopen
de band feestelijk worden geopend,
en door overnames. In dezelfde perio
de dat bij ABN AMRO zo'n vierdui
zend arbeidsplaatsen in Nederland
verdwenen, steeg dat aantal in het
buitenlandbedrijf van de bank van
ruim 13.000 tot bijna 24.000 perso-
Door het gemis aan een echte
aristocratie hebben Amerikanen
altijd grote belangstelling gehad
voor de, meestal rijke, families
die als een soort 'pseudo-adel'
een hoofdrol opeisen in het pu
blieke leven. Na de Adams-fa-
mily aan het begin van de vori
ge eeuw, waren er de Tafts, de
Roosevelts, de Rockefellers, en
natuurlijk de Kennedy's.
Als zij volgende week geluk heb
ben, dan kunnen de Texaanse
broertjes George en Jeb Bush
hun familienaam in deze illus
tere lijst bijschrijven. Na hun
grootvader, senator Prescott, en
hun vader, president George,
zijn The Bush Brothers op weg
om in de Verenigde Staten een
derde generatie Bush te worden
die mikken op een positie aan
de politieke top.
Bij de verkiezingen van volgen
de week dinsdag doet de 48-ja-
rige George Walker Bush, oud
ste zoon van de oud-president,
een gooi naar het gouverneur
schap van de staat Texas, terwijl
zijn zeven jaar jongere broer Jeb
(John Ellis Bush) diezelfde baan
in Florida op het oog heeft. Bei
den binden daarbij de strijd aan
met boegbeelden van de Demo
cratische Partij en maken nog
een goede kans ook.
In Texas neemt 'GW' het op te
gen de populaire gouverneur
Ann Richards, de 61-jarige
'peetmoeder' van de Democra
tische Partij, terwijl in Florida
Jeb strijd levert met de 64-jarige
gouverneur Lawton Chiles, die
al decennia actief is in de De
mocratische politiek. Vreemd
genoeg: de beide broers hebben
ondanks hun afkomst geen en
kele politieke ervaring.
Op grond daarvan roepen hun
tegenstanders natuurlijk dat de
broertjes hun politieke opmars
hebben te danken aan hun af
komst. Richards noemde GW
onlangs Daddy's boy, nadat Ge
orge en Barbara Bush een cam
pagnemanifestatie van hun
zoon hadden opgeluisterd.
Maar beide zoons bewaren po
litiek afstand tot daddy.
Het zijn oer-conservatieve Re
publikeinen met een bood
schap waar vader Bush zijn
wenkbrauwen voor zal fronsen.
Zoon Jeb voert campagne als
een exponent van 'relegieus
rechts' in de VS. Hij is tegen
rechten voor homo's, tegen le
galisering van abortus, voor lijf
straffen en de doodstraf, tegen
beperking van het wapenbezit
en voor het inkrimpen van de
bijstand.
