'De eeuwigheid is uitgewaaierd'
V/AMMA
/n
Hindoes vieren lichtjesfeest Diwali
Kerk Samenleving
6
22
WOENSDAG 2 NOVEMBER 1994
14 WC
BUITENLAND KORT
Allerheiligen
Paus Johannes Paulus II
heeft ter gelegenheid van Al
lerheiligen, op l november,
de overledenen herdacht. Hij
riep alle gelovigen gisteren
tijdens zijn Angelusgebed op
het St. Pietersplein op tot ge
bed voor de doden. Tussen
de levenden en de doden be
staat een spirituele band, al
dus de paus. Die komt voort
uit de zekerheid dat het be
staan van de mens niet ein
digt op aarde. Uitdrukkelijk
herdacht Johannes Paulus II
ook zijn gestorven ouders,
die op de begraafplaats van
Krakau begraven liggen. Om
gezondheidsredenen ging de
paus gistermiddag niet, zoals
in voorgaande jaren, voor in
de traditionele herdenkings
dienst op de Verano-begraaf-
plaats in Rome. In zijn plaats
leidde Camillo Ruini, vicaris
van Rome, de eucharistievie
ring. De paus wil zijn krach
ten sparen met het oog op
zijn bezoek aan Sicilië, van 4
tot 6 november.
Eredoctor
De Duitse theologe en
schrijfster Dorothee Sölle
wordt eredoctor in Hamburg.
Dat heeft de regering van
Hamburg, die de onderschei
ding verleent, gisteren be
kendgemaakt. Morgen ont
vangt ze het eredoctoraat,
naar aanleiding van haar
65ste verjaardag, uit handen
van burgemeester Henning
Voscherau. Aan de titel zijn
geen verplichtingen verbon
den. Sölle studeerde klassie
ke filologie, filosofie, theolo
gie en germanistiek. Van
1957 tot 1987 was ze gast
hoogleraar aan de 'Union
Theological Seminary" in
New York. In Duitsland werd
ze een van de bekendste ver
tegenwoordigers van de vre
desbeweging. In de jaren
tachtig demonstreerde ze
veelvuldig tegen de kernwa
pens. Veel van haar boeken
zijn in het Nederlands ver
taald.
Belediging
De Duitse theoloog Hans
Küng heeft de recente be
noeming van dertig nieuwe
kardinalen door de paus een
'belediging voor de Duitse
Katholieke Kerk, de bis
schoppenconferentie en haar
voorzitter' genoemd. Velen
hadden verwacht dat de
voorzitter van de Duitse bis
schoppenconferentie, Karl
Lehmann, tot kardinaal zou
worden benoemd. Küng zei
respect te hebben voor de tot
kardinaal benoemde Duitse
jezuïet Alois Griilmeier.
„Maar de benoeming van
een 84-jarige, die wegens zijn
leeftijd niet eens aan de vol
gende pausverkiezing kan
meedoen, is een regelrecht
alibi om geen progressievere
Duitse kardinaal te hoeven
benoemen, die in het ko
mende conclaaf een rol kan
spelen", aldus Küng.
Bijbel-en-Cultuurprijs
De Poolse regisseur Krzysztof
Kieslowski heeft gisteren in
Wittenberg de jaarlijkse Bij
bel-en-Cultuurprijs gekregen
voor zijn filmcyclus Deka-
loog. Met deze tien films, die
elk zijn gebaseerd op een van
de Tien Geboden, heeft de
regisseur 'de herinnering aan
de bijbelse grondslagen van
onze cultuur levend gehou
den'. „Te midden van het
verlies aan zingeving in onze
tijd heeft Kieslowski de gel
digheid van de tien geboden
bewezen." Dat. meent de
stichting die de prijs uitreikt.
Jaarlijks schenkt zij 10.000
mark aan één of meerdere
personen die zich inzetten
voor de overdracht van bij
belse waarden.
Nederland ontkerkelijkt zo snel, dat tegen het jaar
2020 driekwart van de bevolking buitenkerkelijk zal
zijn, zo meldde begin dit jaar het Sociaal Cultureel
Planbureau. Volgens een groep wetenschappers, sa
mengebracht door de Stichting Maatschappij en On
derneming in samenwerking met de Stichting Be-
weton, gaat „de teruggang van de kerk niet gepaard
met een even sterke afname van het persoonlijke reli
gieuze besef. Van alle Europese landen is in Neder
land het geloof in een opperwezen het laagst. Die
laatste plaats in de religieuze rangorde delen wij met
het voormalige Oost-Duitsland. Toch hangt een
meerderheid het idee aan dat er een God is, of een
hogere macht. Dit persoonlijke religieuze besef is
echter diffuser, vager en optioneler dan de kerkelijke
religie. Het is ook minder dogmatisch."
„Vele Nederlanders vinden inspiratie bij tal van
Oosterse religies. Verder is er een behoorlijk grote ca
tegorie religieuze 'nomaden'. Deze mensen doen bij
hun zoektocht naar zingeving verschillende religies
aan. Er blijft een grote behoefte aan christelijke orga
nisaties, die zich in veel gevallen staande houden met
sterk wisselende ledenbestanden." Hoe verklaart een
godsdienstsocioloog dat?
Leidse godsdienstsocioloog Meerten ter Borg ziet religie niet verdwijnen
een mens ont-
I komt eraan. Aan
dat wat filosofen
en theologen zo mooi de
'menselijke bestaansvoor
waarde' noemen. Ieder
mens wordt in zijn leven
geconfronteerd met de kei
harde realiteit dat hij faalt,
lijdt en uiteindelijk moet
sterven. Voor dat existen
tiële probleem gaan men
sen in de moderne tijd
echter steeds minder te ra
de bij een religie met God
en een hemel. Maar de
vooruitgang van de medi
sche wetenschap en tech
niek heeft ook geen einde
kunnen maken aan de
menselijke sterfelijkheid en
feilbaarheid. Welke oplos
singen hebben mensen nu
en in de toekomst dan voor
hun existentiële problema
tiek?
LEIDEN THEO KRABBE
Die vraag houdt Meerten ter
Borg, docent sociologie van
godsdienst en levensbeschou
wing aan de Rijksuniversiteit
Leiden, in zijn boeken en publi
caties sterk bezig. Een socioloog
van het type, dat voortdurend
telt, meet en berekent hoeveel
mensen er nog naar de kerk
gaan of nog in God geloven, is
Ter Borg niet. Hij is meer een
cultuurfilosoof. Een weten
schapper, die allerlei verschijn
selen in de moderne tijd zoals
voetbal, popmuziek, literatuur
en kunst onderzoekt op het reli
gieuze gehalte ervan. Want, zo
is zijn stelling, de behoefte aan
religie als antwoord op de be
staanszekerheid is van alle tij
den en van alle culturen.
De mens is een religieus dier
omdat hij onzeker in de wereld
staat en dat gevoel van onzeker
heid tot zwijgen moet zien te
brengen. En in de westerse we
reld is de religie, met God en
een hemel, tegenwoordig niet
verdwenen. Religie als gevoels
matig verweer tegen de mense
lijke eindigheid manifesteert
zich op verschillende manieren
in de samenleving.
„Het staat er niet vrolijk
voor", stelt Ter Borg nuchter
Meerten ter Borg: „Het staat er niet vrolijk v
vast, als hij de huidige kerkelijke
en godsdienstige situatie in Ne
derland moet schetsen. „De
kerken kalven af, ze zullen
enorm minimaliseren. De boel
loopt leeg. En wie er nog in zit
ten, dat zijn de 55-plussers."
De ontkerkelijking geeft vol
gens de godsdienstwetenschap
per echter een paradox te zien.
Kerkgebouwen sluiten, de geor
ganiseerde kerkelijke gods
dienstigheid loopt terug, maar
de religieuze verschijnselen in
de samenleving groeien. „Onze
levensbeschouwing is pluriform
geworden, sterk individueel ge
kleurd, met een binnenwereldse
oriëntatie. De behoefte aan ze
kerheid wordt bevredigd op tal
van terreinen, in tal van vaak
snel wisselende life-styles. In de
kunst, in de popmuziek, in de
klassieke muziek, in de vrije
tijdsbesteding, in de sport, de
alternatieve geneeswijzen en
het psycho-theapeutisch be
drijf. Vele bloemen bloeien. Het
lijkt alsof we nog nooit in zo'n
gelukkige tijd geleefd hebben."
Ook op de levensbeschouwe
lijke markt bloeien er vele veel
kleurige en veelsoortige bloe
men: „Binnen de kerken kom je
het hele spectrum van alle mo
gelijke vormen van geloof van
orthodoxie en vrijzinnigheid te
gen. Ook buiten de kerken tref
je het hele scala aan levensbe
schouwingen aan, van oosterse
mystiek tot rationalisme, van
geloof in de reïncarnatie tot het
geloof dat God een vrouw is;
van allerlei vormen van occul
tisme tot allerlei vormen van
bewustzijnsverruiming. De eeu
wigheid waaiert uit. Godsdien
sten en levensbeschouwingen
komen terecht in een pluralis
me van subculturen en life-sty-
len."
Als wetenschapper die de
huidige trends, ontwikkelingen
en verschijnselen bestudeert,
aarzelt Meerten Ter Borg om
een toekomstvoorspelling om
trent religiositeit te doen. Dat is
glad ijs voor hem. Toch zijn er
voor hem twee scenario's denk
baar. In het eerste
heeft zich ten J
milieuproblemen een giganti
sche crisis en catastrofe voorge
daan, waarbij miljarden men
sen zijn omgekomen. „Je zou je
kunnen voorstellen dat mensen
heftig tot inkeer komen. Maar je
kunt je evengoed voorstellen
dat de wereld in zijn totaliteit
vastloopt en ondergaat in Joe
goslavische toestanden en el
lende."
een funda
mentele ommekeer is voor de
Leidse godsdienstsocioloog
aannemelijker dan het andere
scenario waarin de huidige mo
derniteit zich versneld en ver
groot voortzet. „De kerken wor
den gehalveerd. Er zal een veel
heid van religies zijn op de ma
nier van New Age en het Zwarte
Gat. Dat zal zich razendsnel uit
breiden."
En de toekomst van het chris
tendom? Zal Nederland in de
volgende eeuw ophouden een
christelijke natie te zijn? Meer
ten ter Borg schudt zijn hoofd,
maakt met zijn hand een weg
werpgebaar. „Dat is natuurlijk
flauwekul. Christelijke normen
en waarden hebben we niet
achter ons gelaten, die zijn
meegemoderniseerd, meegese-
culariseerd. Het idee van de
naastenliefde is een algemene
norm geworden. Jezus wijst
wraak en het zondebokmecha
nisme af. De christelijk waarde
van mensen niet discrimineren
staat erg ter discussie, maar de
meerderheid wint die discussie
in christelijke zin. Die noties
houden wel stand. Dat zien wij
als weldenkende mensen toch
als een vorm van beschaving,
waarachter we niet meer terug
kunnen."
Maar dan bekruipt hem toch
de twijfel. „Hoewel... Het gaat
allemaal wel erg snel. Hoe snel
kan dat wel niet in elkaar stor
ten? Dat vraag ik me ook af bij
het Joegoslavië-conflict op de
Balkan. Hoe dun is het laagje
beschaving, dat over de mens
heid ligt? Hoe diep zit dat? Daar
denk ik op dit moment erg veel
Overwinning van het licht op de duisternis
Duizenden lichtjes sieren hui
zen en tempels tijdens het hin
doeïstische feest Diwali, dat
morgen wordt gevierd. Diwali is
gewijd aan Lakshmi, de godin
van voorspoed en rijkdom, en is
daarom vooral bij zakenlieden
populair. Voor hen begint op
die dag een nieuw zakelijk jaar.
„Tijdens Diwali vieren we de
overwinning van het licht op de
duisternis", aldus S. Ramdhani,
priester van de Ram' Mandir, de
grootste hindoetempel van Den
Haag. In die stad, waar de
meerderheid van de 100.000
Nederlandse hindoes woont,
vieren de gelovigen het feest
onder meer met een fakkelop
tocht.
In de tempel ontsteekt de
priester donderdag 108 lichten.
„Die lichten staan voor de 108
namen van Lakshmi", legt
Ramdhani uit. Als gemalin van
Vishnu, een van de drie hoofd
goden in het hindoeïsme, verte
genwoordigt Lakshmi onder
meer de universele vrouwelijke
energie ('shakti').
Diwali heeft ook te maken
met het hindoe-epos Ramaya-
na. Daarin wordt beschreven
hoe rijen lichtjes de verbannen
koning Rama de weg wezen
naar zijn geboorteplaats Ayod-
hya in het noorden van India,
nadat hij zijn vrouw Sita op Sri
Lanka uit handen van de de
mon Ravana had bevrijd. Voor
hindoes is Rama een van de be
langrijkste incarnaties van Vish-
Ramdhani betreurt het dat de
hindoes in Nederland het feest
niet geheel volgens de regels
kunnen vieren. De gelovigen
moeten eigenlijk ook lichtjes en
bloemen op het water laten
drijven. Dat mag volgens Ramd
hani echter niet van de politie.
„Hindoes zijn geïntegreerd in
de Nederlandse samenleving",
zegt hij. „Als iets niet mag, doen
we het dus niet. Nederlanders
zouden er maar raar van opkij
ken."
BEROEPINGSWERK
LISSE.
GEREFORMEERDE KERKEN
Aangenomen: naar Maassluis: drs.
R.A. Kooij te Lmschoten.
GEREF. KERKEN VRIJGEMAAKT
Beroepen: te Marum i.c.m. Kornhorn:
B van Zuijlekom, kandidaat te Kam-
Bedankt: voor Almelo: A.J. van Zuijle-
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen: te Hoofddorp: H.R. Weij te
Amsterdam-Noord, die dit beroep
heeft aangenomen.
GEREFORMEERDE GEMEENTEN
Beroepen: te Hamilton (Can.): C.A.
van Dieren te Stolwijk, die bedankte
Bedankt: voor Rotterdam-Alexander-
polder: H. Hofman te Chilliwack (Ca-
DE RECHTER
Mr. Jesse van Muylwijck COLOFON
CuC.iK MAM DIE
TV 2-ONJDER- -re
BCTAU EM UiT Dig:
WiMKeD MCE.
SO WHAT?
lEDER-EEN DÖET1
WOOPLDiiS. TÖCH
OP KR^CMTT
IK BEM GEEN PieF,
MAAR EHN SOORT
Fi&E"MTi)DSS
CONSUMENT
JUIST. EN Li SA/4T OOK
N'iET" NAAR. DE SE-
VAN&B NiS>, MAAR. NAAR
EEN SOORT EieENTVDs
HOTEL.
rg.G.P Arnold (adj).J.
Jan-Geert Majoor, Frans
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82.2321 BM L<
Telefoon071-356356
Redactie 071-32192
85.55 84,55
329,30 328,30
al 125,50
KLACHTEN BEZORGING38
ma t/mvri|: 18 00-19 30 uur,
zat. 10.00-12 00 uur Tel. 071-143241
HET WEER
Opgewekter beeld
Bij een bolle westenwind en vrien
delijke perioden met zon kon Ne
derland weer een beetje opdrogen
na al de regen van de laatste okto
berdagen. Zoals gebruikelijk de
laatste tijd kreeg Noord-Holland de
meeste neerslag te verwerken. Bij
na hadden de polderbewoners weer
natte voeten gekregen, maar met
de komst van november kwam er
eindelijk beweging in het slepende
regenfont. Waarnemer P. Meyer
(Aalsmeer) merkte op dat de
weerssituatie van het afgelopen
weekeinde hem sterk deed denken
aan die van 3 en 4 december
1960. Ook toen woedde er gerui
me tijd een strijd boven Nederland,
waarbij warme en koude luchtmas-
sa's niet voor elkaar wensten te wij
ken. In de Kop van Noord-Holland
en Friesland viel destijds ruim 80
millimeter. Dat gaf uiteraard de no
dige wateroverlast; de problemen
werden nog versterkt door een he
vige zuidwesterstorm.
In maart 1981 veroorzaakte zo'n
zwabberend front dagenlang vrij
wel continu regen, gevolgd door
overstromingen langs onze oost
grens. Vers in het geheugen ligt na
tuurlijk de watersnood van Kerst
mis vorig jaar, toen een neerslag-
langdurig boven het
stroomgebied van de Maas bleef
hangen. De overstromingen in
Noord-Holland van september wa
ren eerder het gevolg van extreem
zware Noordzeebuien als reactie op:
de warme zomer. Het is niet ge
bruikelijk dat ons land in korte tijd
(sinds juli 1993) zo regelmatig
door zware regenval wordt bezocht.
Een duidelijk verklaring voor deze
klimaatgril is er niet. Wellicht is de
verhoogde neerslagintensiteit in
verband te brengen met de tempe
ratuurstijging van de laatste jaren.
De eerste novemberweek toont een
milderen opgewekter beeld. Een
hogedrukgebied boven Centraal- I
Europa onderdrukt de aanvalsdrift
van de oceaandepressies. De zui
denwind voert morgen nog iets
zachtere lucht aan met maxima
van 15 of 16 graden. Perioden met
zon worden afgewisseld door wol
kenvelden en het blijft nagenoeg
droog. Pas in de loop van vrijdag of
zaterdag komt een oceaanfront
dichterbij met tijdelijk (wat) regen.
Tijdens het weekeinde wordt het
wat minder zacht. Een nieuwe uit
loper van het Azorenhoog breidt
zich naar West-Europa uit, zodat
op lange termijn de regenkans
weer kleiner wordt.
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
donderdag.
Noorwegen:
Vandaag in het zuidoosten
Bergen af en toe
mogelijk ook sneeu'
gen meest droog, maar in
toenemen-
op regen. Maxima
i tot 8 graden in
noorden en midden nog
het zuidwesten uit gelei
delijk droog en meer zon,
vooral morgen. Middag-
temperatuur van 6 graden
noorden.
Denemarken:
Flinke zonnige perioden,
droog en sterk afnemende wind. Morgen
later op de dag van het zuidwesten uit
meer bewolking, mogelijk wat regen en
weer aantrekkende wind. Middagtempe-
ratuur iets dalend tot ongeveer 8 gra-
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Vandaag in het oosten van Schotland en
Engeland perioden met zon en droog. In
Ierland en Wales van het westen uit toe
nemende bewolking gevolgd door regen.
Morgen ook elders regen. Middagtempe-
ratuur ongeveer 11 graden.
België en Luxemburg:
Flinke zonnige perioden en droog. Mor
gen later op de dag van het westen uit
meer bewolking. Middagtemperatuur
oplopend tot ongeveer 14 graden mor
gen.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Flinke perioden met zon. In Bretagne
meer bewolking en mogelijk regen. Mor
gen ook elders toenemende bewolking,
maar waarschijnlijk droog. Middagtem
peratuur morgen 15 graden; vandaag
iets lager.
Portugal:
-e
/j
i
h/ p-
26 X#
25
ét
bewolkt
"gen
G$5 °Pklann6en
onweer
<£3 sneeuw
Qè Hagel
19 temperatuur
slim
h-1*!
Neerslagkans
Minimumtemp.
Middagtemp.
WEERRAPPORTEN
DONDERDAG 3 NOVEMBER 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 07.37 Zon onder 17.05;
Weerrapporten 01 november 19 ui
en een toenemende kans op regen; mor
gen ook onweer. In het zuiden vandaag
nog flinke zonnige perioden. Middag-
temperatuur geleidelijk dalend tot onge
veer 19 graden morgen.
Spanje:
i westen bewolkt f
vooral morgen perioden
je wisselend bewolkt e
regen,
lokale re-
gen- of onweersbui. Maxima meest tus
sen 18, in het noordwesten, en 24 gra-
Canarische Eilanden:
Naast zoi
de eilanden ook wolkenvelden e
op regen. Maxima i
i de noordzijde v
wl 16 7 00
a 24
morgen k
Marokko:
Westkust: vandaag flinke zonnige perio
den en droog. Morgen meer bewolking
en van het westen uit kans op regen,
misschien met onweer. Middagtempera
tuur rond 24 graden.
Droog en vrij zonnig. Middagtempera-
tuur ongeveer 25 graden.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag rustig droog weer met flinke
zonnige perioden. Morgen toenemende
bewolking en een toenemende kans op
een regen- of onweersbui. Middagtem
peratuur opnieuw oplopend tot ongeveer
19 graden morgen.
Mallorca en Ibiza:
no 6 25 18 0.0
wl 12 9 0.0
w2 21 6 0.0
Half t
5 Op e
Maxin
Italië:
Droog en vrij zonnig, in het noorden ook
geregeld bewolking. Middagtemperatuur
van 15 graden in het noorden tot 23
graden op Malta en Sicilië.
Duitsland:
Vandaag rustig en droog weer met zonni
ge perioden. Morgen wat meer wind,
verder vrij zonnig, maar in het westen
enkele wolkenvelden. Droog. Middag
temperatuur rond 11 graden. Morgen
iets zachter, in het zuiden door fóhn
plaatselijk'zelfs tegen de 20 graden.
Zwitserland:
Vandaag zonnige perioden en droog.
Morgen voornamelijk in het zuiden meer
bewolking en mogelijk wat regen. Mid
dagtemperatuur omstreeks 13 graden,
morgen door föhn in het noorden war-
Oostenrijk:
Droog en zonnige perioden. Middagtem
peratuur vandaag ongeveer 11 graden,
morgen door föhn i
Buenos Aires licht bew/
Casablanca half bew.
Johannesburg onbew.
nno2 33 24 0.0