Groninger museum open
Gewauwel Mars Teunisz zorgt voor
slechte start van cabaretserie
Een requiem vol toekomstmuziek
Cultuur Kunst
'Slokjes' van Graham
Greene op veiling
Picasso tegen bodemprijs
Monet uit de handel
Uhlhorn en Kakudo soms
gelijkwaardige partners
Meesterserie-concert
Mozart zonder verrassingen
Getty-museum verliest
slag om Drie Gratiën
TAANDAG 31 OKTOBER 1994
Ralf van Meer wint pianoconeours
{utrecht De 20-jarige Ralf van Meer heeft de finale gewonnen
Ivan het eerste studenten pianoconcours van de Universiteit
Utrecht. De student aan de Technische Universiteit Eindhoven
kreeg een geldbedrag van 2.500 gulden. Aan het concours na
men 26 pianist-studenten uit zeven landen deel. Krista Kolacny,
(studente farmacie in Leuven, eindigde als tweede, Mijam
Mathot, studente geneeskunde in Utrecht, werd derde.
Nationaal indianenmuseum in VS
new vork De Verenigde Staten hebben sinds gisteene een Na
tionaal Museum van de Amerikaanse indianen. Het Heye-cen-
trum is gevestigd in Manhattan, New York, in een gerestaureerd
douanehuis uit 1907. Het ontleent zijn naam aan de rijke ban
kier George Gustav Heye uit New York. Die verzamelde tussen
1903 en 1954 meer dan een miljoen voorwerpen die indianen in
gebruik hadden. Het museum in New York is voorloper van het
grote nationale museum voor de indiaanse cultuur dat in het
jaar 2001 in Washington moet openen. Dat komt tussen het Ca-
pitool en het Lucht- en Ruimtevaartmuseum.
Twaalfde Concours de Ia Chanson
Amsterdam De Alliance Frangaise organiseert voor de twaalfde
keer een concours de la chanson. Iedereen die in het Frans
zingt, amateur of semiprofessioneel, kan meedoen. Deelnemers
(solisten, duo's of groepen) kunnen een cassette-bandje, waarop
drie liedjes zijn ingezongen, vóór 27 januari sturen i
de Keizersgracht 708, 1017 EW Amsterdam. Een jury, bestaande
uit Hans van Willigenburg, Liesbeth List, Imanda Wapenaar en
Michel van Bergen Henegouwen, beoordeelt de liedjes. Uit de
inzendingen worden tien kandidaten gekozen voor de Finale op
26 februari in De Kleine Komedie in Amsterdam. Er zijn drie
prijzen te winnen. De RVU zendt de Finale uit in het culturele
rogramma De Schatkamer, op Radio 5.
Architectuurprijs Waterloo-station
brussel De Europese architectuurprijs gaat dit jaar naar het
Britse bureau Nicholas Grimshaw en partners voor het ontwerp
van de Eurostar-terminal in het Londense Waterloo-station, zo
is in Brussel bekendgemaakt. Een internationale jury bestaande
uit acht architecten onder leiding van Sir Norman Foster koos
het project uit 28 Finalisten. Onder hen zijn ook twee Nederlan
ders: Wiel Arets met zijn ontwerp voor de Academie Beeldende
Kunsten en Academie van Bouwkunst in Maastricht en Hans
Kollhoff met zijn huisvestingsproject op het KNSM-eiland in
Amsterdam. Ze werden geselecteerd uit 69 kandidaten.
Koningin maakt avontuurlijke wandeling
De kleurrijke vuurwerk
show boven het centrum
van Groningen liet zater
dagavond niets te raden
over: het nieuwe Groninger
Museum is officieel ge
opend. Zeven jaar nadat de
Gasunie de gemeente ge
nereus 25 miljoen gulden
voor de bouw schonk,
wandelde zaterdagmiddag
H.M. Koningin Beatrix met
haar gevolg over de smalle,
blauwe brug naar het Mu
seumeiland en verrichtte
daarmee de officiële ope
ning van het veelbespro
ken gebouw in het water
van het Groninger Verbin
dingskanaal.
groningen gpd
Na de ontvangst in het pavil
joen van Coop Himmelb(l)au,
in gezelschap van de 750 geno
digden, nam Koningin Beatrix
uitgebreid de tijd om het muse
um te bezichtigen. Ze was on
der de indruk van de creatie van
Alessandro Mendini en de zij
nen. Na afloop van de rondlei
ding praatte zij - in vloeiend Ita
liaans - geruime tijd na met
Mendini, met de gastarchitec-
ten Philippe Starck en Wolfgang
PrLx en Helmut Swiczinsky, Co-
op Himmelb(l)au en met tal van
genodigden.
V erontschuldigingen
Burgemeester Hans Ouwerkerk
bood in zijn toespraak zijn ver
ontschuldigingen aan voor het
feit dat de genereuze gift van de
Gasunie zo weinig elegant was
ontvangen, eerst doordat de ge
meenteraad langdurig had ge
kissebist over de plaats waar het
museum moest komen, en ver
volgens doordat een aantal bur
gers - met succes - een be
zwaarschrift indiende tegen de
versnelde procedure bij afgifte
van de bouwvergunning.
Na toespraken van de burge
meester, Frans Haks en Ales
sandro Mendini, verlieten de
koningin en haar gezelschap de
zaal om het museum te bezich
tigen. Koningin Beatrix was on
der de indruk van de avontuur
lijke tocht door het paviljoen
Archeologie en Geschiedenis,
de mysterieuze sfeer in het pa
viljoen Kunstnijverheid, en de
bijzondere wijze waarop het
spraakmakende bouwsel zich
naar de omvangrijke kunstcol
lectie voegt.
LONDEN RTR
Slechts twintig cabaretliefheb-
zijn naar de Kapelzaal ge
en. Dat is om zo te zeggen
echt gezellig. Daarom valt
iet veelbelovende begin van de
oorstelling van Mars Teunisz
i op. Vrijwel direct weet hij
aardig sfeertje te bouwen,
achter uit de zaal komt hij
htnet een grote kist aanzeulen,
let blijkt dat die kist zijn kleed-
r bevat. Hij drukt op de
jrikklok en - alsof hij volgens
io voor cabaretiers werkt -
legint hij tijdens de voorstelling
t schminken. Ja, tijdens de
rstelling, en niet meer zoals
'oorheen voor aanvang van zijn
iptreden in zijn eigen vrije tijd.
let is ongedwongen leuk.
Maar wat daarop volgt, valt
jitter en bitter tegen. Hij begint
een langdradig verhaal
n hoofdpersoon Vos, een
oort primitieve wilde, met ver-
>azing naar onze zogenaamde
leschaving kijkt. Op die manier
jasseren ook andere persona-
'e revue, zoals een echte
een legbatterij, een BOM-
•moeder en haar zoon en de
funeral'-manager oftewel de
z. Gezien: 29/10, Kapelza
moderne begrafenisonderne
mer. Uiteindelijk blijken alle
fragmentjes te passen als de
stukjes in een puzzel. Het is
echter allemaal zo gekunsteld,
dat het eerder vermoeiend dan
boeiend t
Teunisz draaft maar door,
houdt een gezapig tempo aan
en lapt alle regels rond timing
aan zijn laars. Voor de goede
verstaanders heeft hij een braaf
söort maatschappijkritiek in
petto. Twee verschillende mu
ziekstukjes zijn een paar maal
via de luidsprekers te horen.
Het is de enige muzikale onder
steuning van zijn programma
met slechts een enkele aardige
opmerking. Voor het plaatsen
van die opmerkingen moet hij
echter verhaaltechnisch zo veel
overhoop halen, dat zelfs de
weinige grappen in alle ge
wauwel verloren dreigen te
gaan.
De tweede aflevering in de
Kapelzaal-cabaretserie heeft
dus al met al een puur slechte
start gehad. Na een abominabe
le inspeelvoorstelling van Job
Schuring en dit eindeloze gedoe
van Mars Teunisz hebben Niek
Barendsen en Maarten van
Roozendaal in hun combinatie
voorstelling van eind november
veel goed maken.
Meer dan 80 miniatuur-flesjes
whisky uit de verzameling van
de Britse schrijver Graham
Greene worden kort voor
Kerstmis geveild bij Christie's
in Londen. De flessen gaan
vergezeld van een authentici-
teitsverklaring van de auteur
en kunnen 6.000 gulden op
brengen.
De flesjes zijn vooral inte
ressant omdat Greene ze uit
leende aan regisseur Carol
Reed voor zijn film naar Gree
ne's boek „Our Man in Hava
na". In een cruciale scène
weet de held, een vertegen
woordiger in stofzuigers, een
officier van de geheime poli
tie voor zich in te nemen door
het damspel te spelen met de
whisky-flesjes in plaats van
stenen. Elk genomen stuk
werd opgedronken.
De flesjes zijn ongeveer
tweemaal zo groot als de mo-
der:
de
houd is sterk van gehalte,
rond 70 procent. De verzame
ling telt veel bijzondere mer
ken en sommige zijn door
Greene gesigneerd.
Mars Teunisz is als hoofdpersoon Vos e
De recessie op de kunstmarkt
drukt zelfs de prijzen van wer
ken van grote meesters al Picas
so en Monet, die eerder steeds
weer astronomisch hoge bedra
gen opbrachten. Een schilderij
van Pablo Picasso waarop spe
lende meisjes zijn afgebeeld,
bracht vorige week onder de
veilinghamer 20,7 miljoen franc
(673.000 gulden) op, minder
dan de geschatte waarde.
1-es Blondes Chevelures'
(Blonde hoofdjes), dat sinds
1921 tot een privé-collectie be
hoorde, werd in het belangrijk
ste Parijse veilinghuis Drouot
aangekocht door een Frans-
Amerikaanse handelaar. Picasso
zette het werk dat ook wel 'La
Ronde Fillettes' (De Ronde van
de meisjes) wordt genoemd in
1901 met olieverf op doek gezet
tijdens zijn 'blauwe periode'.
'1x2 Bassin des Nymphéas' van
Claude Monet werd niet ver
kocht omdat de bieders niet
over de minimumprijs van de
verkoper heengingen, hoewel
het laatste bod 21,9 miljoen
franc (712.000 gulden) was. De
waarde van de schilderijen werd
voor de veiling geschat tussen
de 28 en 30 miljoen frand
(910.000 en 975.000 gulden).
recensie lidy van der spek
K&O-Koffieconcert Kaoru Kakudu, viool.
ian Uhlhoin. plano; werken v,
„Chausson verschijnt als een
d'union tussen Franck en De
bussy", zo schreef de criticus
Arthur Hoérée eens over de
enigszins melancholieke im
pressionistische kunst van Er-
nest Chausson (1855-1899). De
ze componist, die op drieënder
tigjarige leeftijd verongelukte,
zorgde voor een ware omme
keer in het optreden van de vio
liste Kaoru Kakudo en Herman
Uhlhorn en daax was vooral k.i
kudo debet aan. Zo vitaal en
stoïcijns, met een volle diepe
streek zij Vitali en Tartini ver
tolkte zo meditatief, sfeervol,
met een ingehouden hartstocht
weerklonk 'Poème', oorspron
kelijk geschreven voor viool en
orkest. Uhlhorn en Kakudo wa
ren hier gelijkwaardige partners
in dyna
ming. Ze
tonen h
zeldzaam
alsof zij
moest on
re stuk te
Uhlhor
aanslag v
kelijk Qui
Uhlhorn,
nieuwde'
ele partijen. Zo 1
dit
/oor elkaar geschapen;
•n samenspel vormden
achtige twee-eenheid
niek, frasering en ti
lls in de allerhoogste
ad Kakudo nog een
i mooie klank. Het leek
eerst energie kwijt
n aan dit veel delicate-
kunnen beginnen,
is' altijd al fijnzinnige
as deze keer opmer-
,elig. da. lagniet aan
klank van de geheel
•erde vleugel, die zijn
teer deed floreren.
Hoe spanningsvol en krachtig
Kakudo de 'Chaconne' in g. en
hoe virtuoos de bewerkte "l'rillo
del Diavolo' van de twee Italia
nen romasso Vltall en Gluaep»
pe Tartini ook mochten klinken,
op zich een lust voor het oor, de
balans helde hier nog te veel
over naar Kakudo's enorme uil
voeringspraktijk. In het allegro
energico dreigde Kakudo zelfs
even op hol te slaan, het strakke
tempo van Uhlhorn even aan
haar elegante laarsje lappend.
Koningin Beatrix verrichtte zaterdag de officiële opening van het door de Italiaanse architect Alessandro Men
dini ontworpen Groninger Museum. Na afloop sprak zij informeel met onder anderen de directeur van het
Frans Haks. foto anp
Ondanks de stromende regen
en de vroeg invallende duister
nis, stond nog een groot aantal
applaudiserende mensen te
wachten toen koningin Beatrix
om kwart voor vijf het museum
verliet. Maar het zou nog veel
drukker worden in de avondu
ren toen het museum voor dui
zenden mensen feestelijk werd
ingewijd door het Willem Breu-
ker Kollektief en een grandioze
ïrkshow.
muziek op elkaar ingespeeld raakten.
Steeds minder ongelijkheden in
tempo tussen solist en orkest en
recensie monica schiks
Meesterserie-concert door het Residentie
Orkest o.l.v Vassili Sinaiski met Mozart en
Mahler. Solisten: Andrea Lucchesini, plano
en Andrea Catzel, sopraan. Gehoord
29/10, Stadsgehoorzaal, Leiden
Voor luisteraars die niet van
verrassingen houden, moet de
interpretatie van de pianist Luc
chesini van Mozarts laatste pia
noconcert een genot zijn ge
weest. Voorspelbaar als een ou
de, vertrouwde opname. On
danks zijn virtuoos en parelend
spel was het toch alsof de solist
zichzelf niet helemaal wilde ge
ven en de weinig fantasievolle
visie van de dirigent kon daar-
aan helaas niet veel verbeteren.
In de eerste delen was de bege
leiding van het orkest nogal
zwaar aangezet; de houtblazers
die hierin een prominente rol
hebben, voerden vaak de bo
ventoon. Dit alles verbeterde
pas in het derde deel waar de
pianist en het orkest eindelijk
een ware dialoog aangingen en
vooral de blazers onderling.
Eindelijk een klassieke Mozarti-
aanse balans
Na de pauze werd alles an
ders. Geen Mozart, maar Ma
hler. Alhoewel de vierde symfo
nie minder gecompliceerd is
dan zijn overige, blijven er nog
heel wat momenten over die te
genstrijdige gevoelens en
angstige gedachten laten door
schemeren. Boodschappen uit
de sinstere wereld van liet on
derbewuste, waarvan Mahler de
muzikale spreekbuis lijkt te zijn.
Sinaiski betrok de toehoorders
dan ook van meet af aan bij zijn
avontuurlijke vertolking, waar
bij hij de contrasten nog eens
wal aandikte. De zangeres die
in het vierde deel de hemelse
geneugten bezingt, Andrea Cat
zel, paste met naar gedreven
zangkunst helemaal bij de visie
van Sinaiski.
LONDEN AFP
Groot-Brittannië heeft de slag
om het beeld de Drie Gratiën
definitief gewonnen. Het Gali-
fomische Getty-museum had
het beeld aangekocht, maar het
mocht niet naar Amerika wor
den geëxporteerd. Britse musea
hebben inmiddels het aankoop
bedrag ingezameld zodat het
beeld voor Groot-Briltannië be
houden blijft.
Het beroemde en zeer rijke
Getty-museum in Maltbu
maakte zes jaar verbeten jacht
op het beeld, dat hèt voorbeeld
van neo-classlcistlsche beeld
houwkunst is. Maar De Drie
Gratiën werd in Groot-Brittan-
nië een symbool voor naar het
buitenland verdwijnend cultu
reel erfgoed.
In 1814 kocht de Hertog van
Bedford het beeld van de drie
dochters van Jupiter van de Ve-
netiaanse kunstenaar Antonio
anova. Toen Bedfords erfgena
men het in 1989 niet met de
Britse fiscus eens werden over
de opbrengst, kocht het Califor-
che
hel
18
Cinekid Award
voor twee films
1 ANP
De Cinekid Award '94 is za
terdag toegekend aan de
Franse Film Killer Kid van
Gilles de Maistre, èn aan de
Duits-Turkmeense produktie
Karakum van Arnd Agthe. De
Nederlandse jury vond Killer
Kid de beste film en Kara
kum de beste kinderfilm. De
Gouden voetbal van de
Frans-Guinese filmer Cheik
Doukouré kreeg een eervolle
vermelding. De publieksprijs
ging naar Corrina, Corrina
van de Amerikaanse regis-
ur Jessie Nelson.
De VPRO-programma's
Tijger (categorie fictie) en
Pootjes II (non-fictie) won-
elk een Gróte Kinder-
kastprijs voor de meest ver
dienstelijke Nederlandstalige
tv-programma's voor de
jeugd. De Kleine Kinderkast-
prijzen waren voor de spe
ciale Kinderen voor Kinde
ren-editie Een reis door de
tijd van de Vara (Fictie) en
hel Ikon-programma Ik
hou van lawaai (non-fictie).
Volgens de stichting werd
dit achtste Cinekid-festival
bezocht door een recordaan
tal bezoekers: 28.500.
Zappa's eerste plaat na zijn dood
LOS ANGELES/LEIDEN WIM KOEVOET
Met 'Civilisation Phaze III', de
eerste cd die na zijn dood ver
schijnt, wakkert Frank Zappa
(1940-1993) de discussie over
de positie van de computer in
de muziek flink aan. Net nu
voor- en tegenstanders van
samples, ritmeboxen en synthe
sizers tot het inzicht zijn geko
men dat ambachtelijke en elec-
tronische muziek elkaar niet
uitsluiten maar juist verrijken,
wordt Zappa's magnum opus
wereldkundig gemaakt.
De wonderbaarlijke suite, met
een speelduur van dik twee uur,
is volledig gecomponeerd en
uitgevoerd op Synclavier. Deze
uiterst geavanceerde muziek-
computer lijkt een regelrechte
bedreiging voor muzikanten.
Zappa heeft het apparaat al
eens gedefinieerd als het enige
middel voor een componist om
totale controle over de uitvoe
ring van zijn ideee'en te krijgen.
Op 'Civilisation Phaze III' zijn
de digitaal opgewekte blazers,
percussionisten, strijkers, toet
senisten en bassisten niet van
echt te onderscheiden. Toch
laat Zappa de leden van zijn
computerorkest strakker, sneller
en preciezer spelen dan hij zijn
muzikanten van vlees en bloed
ooit heeft kunnen laten doen.
De luisteraar valt van de ene
verbazing in de andere. Hij
hoort blazerspartijen, ritmepa
tronen, melodielijnen, klanken
en tempowisselingen, waarvan
hij weet dat ze onmogelijk het
werk van mensenhanden kun
nen zijn geweest.
Toch is ook eenvoudig vast te
stellen dat de grillige composi
ties alleen maar aan Zappa's
brein kunnen zijn ontsproten.
Dat geldt ook voor de wijze
waarop het uit zo'n veertig on
derdelen bestaande stuk is aan
gekleed. De muziek wordt veel
vuldig afgewisseld met frag
menten van conversatietapes
die Zappa ook al gebruikte voor
'Lumpy Gravy' uit 1967.
Het volslagen absurde en ui
terst komische gesprek tussen
mensen die in een piano ver
blijven en ruzie krijgen over wie
op welke snaren mag zitten,
krijgt 27 jaar later een vervolg
met enige nieuwe deelnemers,
onder wie Zappa's dochter. Wie
anders dan Zappa bedenkt zo
iets en voert het nog uit ook?
Met zijn Synclavier heeft Zap
pa de mens in de kunst dus
geenszins buitenspel gezet,
zoals zijn critici hem al sinds
1982 verwijten. In dat jaar kocht
Zappa het apparaat als een van
de eersten op aarde en liet hij
het in de kelder van zijn villa in
stalleren. „Dit is alles wat een
hedendaags componist nodig
heeft", lichtte hij de opmerkelij
ke aanschaf toe.
Belangrijke drijfveer voor de
investering van zo'n half mil
joen gulden was zijn frustratie
over het vermeende gebrek aan
accuratesse en beschikbaarheid
van de rockcombo's en orkes
ten waarmee hij werkte. „Ik had
twee van deze machines kun
nen kopen voor het geld dat
m'n platen met die ongemoti
veerde klojo's van het Ixmdon
Symphony Orchestra me heb
ben gekost", is in dit verband
een veelzeggend citaat.
Toch heeft Zappa na de plaat
sing van de Synclavier in zijn
villa nog tal van projecten met
muzikanten buitenshuis ge
daan, waaronder de succesvolle
wereldtoernee van 1988, met
naar zijn smaak de beste band
die hij ooit heeft gehad.
Door de prostaatkanker die
niet veel later werd ontdekt en
die hem uiteindelijk het leven
kostte, werd de band tussen
Zappa en zijn machine inniger.
Ondanks zijn slopende ziekte,
kon hij muziek blijven schrijven
en uitvoeren. Hij heeft in de
laatste jaren van zijn leven da
gelijks zestien tot achttien uur
achter het apparaat gezeten.
Het resultaat: 500 geregistreerde
Synclavier-composities. 'Civili
sation Phaze III' bevat nog geen
tien procent van die gigantische
produktie. Het is niet bekend of
de rest ooit nog zal worden uit
gebracht.
Als dat gebeurt dan zal dat in
elk geval niet in de door Zappa
zelf gekozen vorm zijn. Die tijd
was hem niet gegund. 'Civilisa
tion Phaze III' kan dan ook met
recht zijn muzikale testament
worden genoemd, hoe groot de
stroom releases na deze dub-
bel-cd ook mag zijn.
Zes jaar heeft hij over dit al
bum gedaan. Het had al enkele
jaren voor zijn dood kunnen
worden uitgebracht maar Zap
pa trok het project telkens te
rug. Hij bleef het boetseren en
actualiseren. Totdat zijn zieke
lichaam een verblijf in zijn mu-
ziekkelder niet meer toeliet. 'Ci
vilisation Phaze III' is Zappa's
zelfgemaakte requiem en het zit
barstensvol toekomstmuziek.
Een passend afscheid van een
componist die zijn tijd altijd ver
vooruit is geweest.
Bronnen: Rens van der Meer,
Leidse muzikant en Zappa-ken-
'The negative dialectics of
poodle play' - Ben Watson
'Civilisation Phaze III' - Frank
Zappa
'Civilisation F
Zappa.
miljoen gulden. Maar het Britse
ministerie van cultureel erfgoed
weigerde een exportvergunning
en zei dat Britse instellingen
eerst het recht hebben het aan
koopbedrag in te zamelen en
het neeld zo voor het land te be
houden. Onder leiding van het
Victoria en Albert museum In
Londen en het Nationale Muse
um van Schotland is het geld
inmiddels bijeen gebracht. De
nog ontbrekende drie miljoen
gulden zijn betaald door baron
Heinrlch Thyssen en... John
Paul Getty II, kleinzoon van de
stichter van het museum in Ma-
libu, die in Engeland woont.
Leidse jongeren
maken in 'Kassa!'
kennis met toneel
Het houdt het midden tussen
theater en hulpverlening. In het
kader van het project 'Kassa!'
geven jongeren van de stichting
I )e Mare op zondag 6 november
een voorstelling in het Imperi
umtheater in leiden.
Aan het project doen jonge-
ren mee uit arie verst billende
instellingen, waaronder het
r jeugdhulnverle-
re. Onder leiding
van een dramadocent hebben
de jongeren, die tussen de 14 en
18 jaar zijn, een theaterproduc
tie van een half uur gemaakt.
De voorstelling is gebaseerd op
eigen ideeën van de Jongeren,
voor wie de deelname aan 'Kas
sa!' vaak hun eerste kennisma
king is met toneel. Het thema
van de voorstelling is geld, een
onderwerp dat veel jongeren
aanspreekt.
'Kassa!' is een initiatief van de
stichting Program die onder
meer als doei heeft jongeren
kennis te laten maken met een
stukje cultuur. Stichting Pro
gram helpt hen door een deel
van de organisatie op zich te
nemen en hen ook financieel bij
te stfian.
De voorstelling van 'Kassa!' in
het Leidse Imperiumtheater aan
de Oude Vest 33 begint zondag
avond 6 november om 20.00
ning De Ma
